MODIFIKASI
D A N
UJI
PERFORMANS!
ALWT PERGERING
K O P M
DEWGAN P E M A N A S TIDAK LAIIlGSlilBIBG
Oleh
EDWlN SRIWIJAVA SINAGA
F
21 12361989
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTA INSTITUT PERTANIAN BO
MODIFIKASI DAN U J I PERFORMANS1 ALAT PENGERING KOPRB DENGAN PEMANAS T I D A K LANGSUNG
0 1 eh
EDWIN SRIWIJAYA SINAGA F 21 1 2 3 6
MASALAH KHUSUS
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r SARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN
p a d a J u r u s a n M e k a n i s a s i P e r t a n i a n , F a k u l t a s T e k n o l o g i P e r t a n i a n
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN INSTITUT PERTANIAN BOGOR
Edwin S r i w i j a y a S i n a g a . P 21.1236. M o d i f i k a s i d a n u j i p e r - f o r m a n s i a l a t p e n g e r i n g k o p r a dengan pemanas t i d a k l a n g s u n g . D i bawah bimbingan D r . Ir. A t j e n g M . S y a r i e f , MSAE.
RINGKASAN
K e l a p a (Cocos n u c i f e r a L . ) merupakan s a l a h s a t u k o m o d i t i e k s p o r yang p e n t i n g b a g i perekonomian I n d o n e s i a . P e n i n g k a t a n b u d i d a y a tanaman k e l a p a H i b r i d a d i h a r a p k a n d a p a t m e n i n g k a t k a n p r o d u k s i k o p r a d a n p e n d a p a t a n p e t a n i k e l a p a u n t u k masa d a t a n g . Kopra merupakan h a s i l o l a h a n k e l a p a y a n g d a p a t d i m a n f a a t k a n
P e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n u n t u k m e m o d i f i k a s i a l a t penge- r i n g k o p r a d e n g a n pemanas t i d a k l a n g s u n g t i p e k o n v e k s i b e b a s d a n m e n g u j i p e r f o r m a n s i a l a t dengan rnenggunakan k e l a p a H i b r i d a s e b a g a i k o m o d i t i y a n g d i k e r i n g k a n u n t u k memperoleh d a t a l a j u d a n lama p e n g e r i n g a n , konsumsi b a h a n b a k a r , k a p a s i t a s a l a t ,
e f i s i e n s i a l a t p e n g e r i n g d a n b i a y a pokok p e n g e r i n g a n .
M o d i f i k a s i d i l a k u k a n t e r h a d a p a l a t p e n g e r i n g d a n p r o s e s p e n g e r i n g a n . M o d i f i k a s i a l a t m e l i p u t i penambahan k l e p y a n g d a p a t d i a t u r p o s i s i n y a p a d a c e r o b o n g , p e n g g a n t i a n d i n d i n g pe- n g e r i n g d e n g a n bahan i s o l a t o r plywood d a n penambahan s a r i n g a n p e m i s a h a b u p a d a t u n g k u pembakaran. P e r u b a h a n p a d a p r o s e s pe- n g e r i n g a n t e r j a d i pada p e n g e r i n g a n t a h a p p e r t a m a d e n g a n d i g u n a - k a n n y a r u a n g plenum s e b a g a i t e m p a t p e n g e r i n g a n t a h a p p e r t a m a .
l a j u d a n lama p e n g e r i n g a n , perkembangan suhu selama pengering- a n , e f i s i e n s i a l a t , mutu k o p r a h a s i l p e n g e r i n g a n d a n b i a y a ope-
r a s i p e n g e r i n g a n .
D a r i empat k a l i p e n g u j i a n yang d i l a k u k a n t e r h a d a p a l a t pe-- n g e r i n g d i p e r o l e h k a p a s i t a s rata-rata 450 b u t i r k e l a p a B i b r i d a a t a u 194.71 kg i n p u t b e l a h a n k e l a p a . P e n g e r i n g a n b e r l a n g s u n g selama 30 j a m dengan l a j u p e n g e r i n g a n rata-rata 3.00
%
bb/jam u n t u k p e n g e r i n g a n t a h a p pertama yang b e r l a n g s u n g s e l a m a 10 j a md a n 0.99
%
bb/jam u n t u k p e n g e r i n g a n t a h a p kedua s e l a m a 20 jam. Konsumsi bahan b a k a r tempurung t e r e n d a h t e r j a d i pada percoba- a n 4 dengan cerobong yang d i p a s a n g k l e p 1 / 4 t e r b u k a y a i t u sebe-sar 67.5 kg. B i a y a o
t e r e n d a h d i p e r o l e h masing-masing pada percobaan 2 d a n percoba- a n
3
y a i t u s e b e s a r Rp 60,90/kg i n p u t dan Rp 19.78/kg i n p u t .Rata-rata p e r b e d a a n suhu bahan t i a p tumpukan pada penge- r i n g a n t a h a p pertama b e r k i s a r a n t a r a 6 . 7 4 ' ~ sampai 0 . 7 6 ' ~ . Un- t u k p e n g e r i n g a n t a h a p kedua, b e d a suhu u d a r a p e n g e r i n g t i a p r a k
rata-rata kurang d a r i 2 . 5 ' ~ dengan beda suhu bahan t i a p r a k ber- k i s a r a n t a r a 0 . 8 4 ' ~ h i n g g a 2 . 3 0 ~ ~ .
E f i s i e n s i pemanasan t e r b e s a r 39.76
%
t e r j a d i pada percoba- a n 4 dengan p o s i s i cerobong 1 / 4 t e r b u k a d a n e f i s i e n s i pengering- a n t o t a l t e r b e s a r 20.60%
d i p e r o l e h pada p e r c o b a a n3
dengan po-s i s i cerobong 3/4 t e r b u k a .
Kopra h a s i l p e n g e r i n g a n m e m i l i k i k a d a r a i r rata-rata
4.46
%
INSTITUT PERTANIAN BOGOR FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
MODIFIKASI DAN U J I PERFOWBISI ALAT PENGERING KOPRA DENGAN PEMANAS 'PIDAK LANGSUNG
S e b a g a i salah s a t u s y a r a t
untuk
memperoleh g e l a r SARJANA TEKNOLOGI PERTANIANp a d a J u r u s a n M e k a n i s a s i P e r t a n i a n , F a k u l t a s T e k n o l o g i P e r t a n i a n
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
EDWIN SRIWIJAYA SINAGA F 21 1 2 3 6
D i l a h i r k a n pada
t
31 Mei 1966 d i KerKATA PENGANTAR
Puji dan syukur dipanjatkan ke hadirat ALLAH
S W ,
ka-
rena hanya dengan rahmat-Rya maka masalah khusus ini dapat
penulis selesaikan.
Masalah khusus ini disusun untuk memenuhi salah satu
syarat memperoleh gelar Sarjana Teknologi Pertanian pada
Jurusan Mekanisasi Pertanian, Institut Pertanian Bogor.
Masalah khusus ini disusun berdasarkan hasil peneliti-
an
yang telah dilakukan di halaman samping laboratorium TPPHP
Jurusan Mekanisasi Pertanian, Fakultas Teknologi Pertanian
IPB, Kampus IPB
Penulis mengucapkan terima kasih kepada
:1.
Dr. Ir. Atjeng
M.
Syarief, MSAE sebagai dosen pembimbing
atas semua petunjuk dan pengarahannya.
2.
Sofyan Djamaga, B.Sc. kepala laboratorium Pletrologi Suhu
LIPI.
3.
Ir. Theresia Yuniwati atas bantuannya selama penelitian.
4.
Ir. Nurati Sinaga atas bantuannya selama penelitian.
5.
Semua pihak yang terlibat membantu penulis dalam menyele-
saikan Masalah khusus ini.
DAFTAR I S 1
H a l a m a n
KATA PENGANTAR
. . .
vi
D A P T A R I S I
. . .
v i i DAFTAR T A B E L. . .
ix
DAFTAR GAMBAR
. . .
x
D A F I A R LAMPIRAN
. . .
x i
I.
PENDAHULUAN. . .
1A
.
LATAR BELAKANG. . .
1B
.
T U J U A N P E N E L I T I A N. . .
2I1
.
T I N J A U A N PUSTAKA. . .
3
UAH KELAPA H I B R I D 3
. . .
B.
P R I N S I P - P R I N S I P P E N G E R I N G A N 5 C.
P R O S E S P E N G E R I N G A N. . .
11D
.
KADAR A I R. . .
12E
.
KADAR A I R KESEIMBANGAN. . .
13F . E F I S I E N S 1
. . .
13. . .
G.
KEHILANGAN P A N A S PADA CEROBONG15
H.
BAHAN BAKAR B I O M A S. . .
16Halaman
. . .
D
.
PROSEDUR PERCOBAAN 23V
.
HASIL DAN PEMBAHASAN. . .
29A
.
KONSTRUKSI ALAT. . .
29B
.
PENAMPILAN ALAT. . .
291 . K a p a s i t a s A l a t
. . .
312
.
Laju Penurunan Kadar A i r. . .
313
.
Penguapan Kandungan A i r Bahan. . .
364
.
Perkembangan.Suhu Selama Pengeringan.
3
7
5
.
Konsumsi Bahan Bakar. . .
496
.
E f i s i e n s i A l a t Pengering. . .
54
DAFTAR TABEL
Halaman T a b e l 1 . Komposisi buah k e l a p a
. . . .
.
.
.
3
T a b e l 2 . P r o d u k s i buah k e l a p a
.
.
.
. .
. . .
4
T a b e l 7. N i l a i k a l o r ( k k a l / k g ) b e b e r a p a j e n i s
DAFTAR GAMBAR
Halaman Gambar 1 . Hubungan k a d a r a i r s e b a g a i f u n g s i
. . . .
waktu pada p r o s e s p e n g e r i n g a n 7
Gambar 2. Penyusunan k e l a p a b e l a h a n p a d a penge-
r i n g a n t a h a p p e r t a m a
. . .
9
Gambar
3.
Skematik tampak samping depan a l a tp e n g e r i n g d e n g a n b a g i a n - b a g i a n n y a
. .
2 0 Gambar4.
L a j u p e n u r u n a n k a d a r a i r dan kelem-baban rata-rata t i a p p e r c o b a a n s e l a m a
p e n g e r i n g a n
. . .
33
Gambar
5.
L a j u p e n u r u n a n k a d a r a i r t i a p l a c i dan kelembaban rata-rata t i a p p e r c o b a a ns e l a m a p e n g e r i n g a n t a h a p kedua
. . .
3 4Gambar 6. Suhu bahan rata-rata t i a p tumpukan pada t i a p p e r c o b a a n s e l a m a p e n g e r i n g a n
t a h a p p e r t a m a
. . .
38Gambar
7.
Suhu bahan rata-rata t i a p l a c i d a n ke- lembaban rata-rata p a d a t i a p p e r c o b a a nselama p e n g e r i n g a n t a h a p kedua
. . .
40 Gambar 8. Suhu u d a r a p e n g e r i n g a n t i a p l a c i d a nkelembaban rata-rata pada t i a p p e r c o -
baan s e l a m a p e n g e r i n g a n t a h a p kedua
.
4 I Gambar9.
L a j u p e n u r u n a n k a d a r a i r , suhu u d a r ad a n bahan rata-rata t i a p p e r c o b a a n s e -
lama p e n g e r i n g a n t a h a p kedua pada
l a c i 1
. . .
43 Gambar 10. L a j u p e n u r u n a n k a d a r a i r , suhu u d a r ad a n bahan rata-rata t i a p p e r c o b a a n s e l a m a p e n g e r i n g a n t a h a p k e d u a pada
I a c i 2
. . .
44
Gambar 11. L a j u p e n u r u n a n k a d a r a i r , suhu u d a r a dan bahan rata-rata t i a p p e r c o b a a n selama p e n g e r i n g a n t a h a p k e d u a pada
l a c i
3
. . .
4
5
Gambar 1 2 . L a j u p e n u r u n a n k a d a r a i r , suhu u d a r a d a n bahan rata-rata t i a p p e r c o b a a n s e l a m a p e n g e r i n g a n t a h a p kedua pada
MODIFIKASI
D A N
UJI
PERFORMANS!
ALWT PERGERING
K O P M
DEWGAN P E M A N A S TIDAK LAIIlGSlilBIBG
Oleh
EDWlN SRIWIJAVA SINAGA
F
21 12361989
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTA INSTITUT PERTANIAN BO
MODIFIKASI DAN U J I PERFORMANS1 ALAT PENGERING KOPRB DENGAN PEMANAS T I D A K LANGSUNG
0 1 eh
EDWIN SRIWIJAYA SINAGA F 21 1 2 3 6
MASALAH KHUSUS
S e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k memperoleh g e l a r SARJANA TEKNOLOGI PERTANIAN
p a d a J u r u s a n M e k a n i s a s i P e r t a n i a n , F a k u l t a s T e k n o l o g i P e r t a n i a n
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN INSTITUT PERTANIAN BOGOR
Edwin S r i w i j a y a S i n a g a . P 21.1236. M o d i f i k a s i d a n u j i p e r - f o r m a n s i a l a t p e n g e r i n g k o p r a dengan pemanas t i d a k l a n g s u n g . D i bawah bimbingan D r . Ir. A t j e n g M . S y a r i e f , MSAE.
RINGKASAN
K e l a p a (Cocos n u c i f e r a L . ) merupakan s a l a h s a t u k o m o d i t i e k s p o r yang p e n t i n g b a g i perekonomian I n d o n e s i a . P e n i n g k a t a n b u d i d a y a tanaman k e l a p a H i b r i d a d i h a r a p k a n d a p a t m e n i n g k a t k a n p r o d u k s i k o p r a d a n p e n d a p a t a n p e t a n i k e l a p a u n t u k masa d a t a n g . Kopra merupakan h a s i l o l a h a n k e l a p a y a n g d a p a t d i m a n f a a t k a n
P e n e l i t i a n i n i b e r t u j u a n u n t u k m e m o d i f i k a s i a l a t penge- r i n g k o p r a d e n g a n pemanas t i d a k l a n g s u n g t i p e k o n v e k s i b e b a s d a n m e n g u j i p e r f o r m a n s i a l a t dengan rnenggunakan k e l a p a H i b r i d a s e b a g a i k o m o d i t i y a n g d i k e r i n g k a n u n t u k memperoleh d a t a l a j u d a n lama p e n g e r i n g a n , konsumsi b a h a n b a k a r , k a p a s i t a s a l a t ,
e f i s i e n s i a l a t p e n g e r i n g d a n b i a y a pokok p e n g e r i n g a n .
M o d i f i k a s i d i l a k u k a n t e r h a d a p a l a t p e n g e r i n g d a n p r o s e s p e n g e r i n g a n . M o d i f i k a s i a l a t m e l i p u t i penambahan k l e p y a n g d a p a t d i a t u r p o s i s i n y a p a d a c e r o b o n g , p e n g g a n t i a n d i n d i n g pe- n g e r i n g d e n g a n bahan i s o l a t o r plywood d a n penambahan s a r i n g a n p e m i s a h a b u p a d a t u n g k u pembakaran. P e r u b a h a n p a d a p r o s e s pe- n g e r i n g a n t e r j a d i pada p e n g e r i n g a n t a h a p p e r t a m a d e n g a n d i g u n a - k a n n y a r u a n g plenum s e b a g a i t e m p a t p e n g e r i n g a n t a h a p p e r t a m a .
l a j u d a n lama p e n g e r i n g a n , perkembangan suhu selama pengering- a n , e f i s i e n s i a l a t , mutu k o p r a h a s i l p e n g e r i n g a n d a n b i a y a ope-
r a s i p e n g e r i n g a n .
D a r i empat k a l i p e n g u j i a n yang d i l a k u k a n t e r h a d a p a l a t pe-- n g e r i n g d i p e r o l e h k a p a s i t a s rata-rata 450 b u t i r k e l a p a B i b r i d a a t a u 194.71 kg i n p u t b e l a h a n k e l a p a . P e n g e r i n g a n b e r l a n g s u n g selama 30 j a m dengan l a j u p e n g e r i n g a n rata-rata 3.00
%
bb/jam u n t u k p e n g e r i n g a n t a h a p pertama yang b e r l a n g s u n g s e l a m a 10 j a md a n 0.99
%
bb/jam u n t u k p e n g e r i n g a n t a h a p kedua s e l a m a 20 jam. Konsumsi bahan b a k a r tempurung t e r e n d a h t e r j a d i pada percoba- a n 4 dengan cerobong yang d i p a s a n g k l e p 1 / 4 t e r b u k a y a i t u sebe-sar 67.5 kg. B i a y a o
t e r e n d a h d i p e r o l e h masing-masing pada percobaan 2 d a n percoba- a n
3
y a i t u s e b e s a r Rp 60,90/kg i n p u t dan Rp 19.78/kg i n p u t .Rata-rata p e r b e d a a n suhu bahan t i a p tumpukan pada penge- r i n g a n t a h a p pertama b e r k i s a r a n t a r a 6 . 7 4 ' ~ sampai 0 . 7 6 ' ~ . Un- t u k p e n g e r i n g a n t a h a p kedua, b e d a suhu u d a r a p e n g e r i n g t i a p r a k
rata-rata kurang d a r i 2 . 5 ' ~ dengan beda suhu bahan t i a p r a k ber- k i s a r a n t a r a 0 . 8 4 ' ~ h i n g g a 2 . 3 0 ~ ~ .
E f i s i e n s i pemanasan t e r b e s a r 39.76
%
t e r j a d i pada percoba- a n 4 dengan p o s i s i cerobong 1 / 4 t e r b u k a d a n e f i s i e n s i pengering- a n t o t a l t e r b e s a r 20.60%
d i p e r o l e h pada p e r c o b a a n3
dengan po-s i s i cerobong 3/4 t e r b u k a .
Kopra h a s i l p e n g e r i n g a n m e m i l i k i k a d a r a i r rata-rata
4.46
%
INSTITUT PERTANIAN BOGOR FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
MODIFIKASI DAN U J I PERFOWBISI ALAT PENGERING KOPRA DENGAN PEMANAS 'PIDAK LANGSUNG
S e b a g a i salah s a t u s y a r a t
untuk
memperoleh g e l a r SARJANA TEKNOLOGI PERTANIANp a d a J u r u s a n M e k a n i s a s i P e r t a n i a n , F a k u l t a s T e k n o l o g i P e r t a n i a n
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
EDWIN SRIWIJAYA SINAGA F 21 1 2 3 6
D i l a h i r k a n pada
t
31 Mei 1966 d i KerKATA PENGANTAR
Puji dan syukur dipanjatkan ke hadirat ALLAH
S W ,
ka-
rena hanya dengan rahmat-Rya maka masalah khusus ini dapat
penulis selesaikan.
Masalah khusus ini disusun untuk memenuhi salah satu
syarat memperoleh gelar Sarjana Teknologi Pertanian pada
Jurusan Mekanisasi Pertanian, Institut Pertanian Bogor.
Masalah khusus ini disusun berdasarkan hasil peneliti-
an
yang telah dilakukan di halaman samping laboratorium TPPHP
Jurusan Mekanisasi Pertanian, Fakultas Teknologi Pertanian
IPB, Kampus IPB
Penulis mengucapkan terima kasih kepada
:1.
Dr. Ir. Atjeng
M.
Syarief, MSAE sebagai dosen pembimbing
atas semua petunjuk dan pengarahannya.
2.
Sofyan Djamaga, B.Sc. kepala laboratorium Pletrologi Suhu
LIPI.
3.
Ir. Theresia Yuniwati atas bantuannya selama penelitian.
4.
Ir. Nurati Sinaga atas bantuannya selama penelitian.
5.
Semua pihak yang terlibat membantu penulis dalam menyele-
saikan Masalah khusus ini.
DAFTAR I S 1
H a l a m a n
KATA PENGANTAR
. . .
vi
D A P T A R I S I
. . .
v i i DAFTAR T A B E L. . .
ix
DAFTAR GAMBAR
. . .
x
D A F I A R LAMPIRAN
. . .
x i
I.
PENDAHULUAN. . .
1A
.
LATAR BELAKANG. . .
1B
.
T U J U A N P E N E L I T I A N. . .
2I1
.
T I N J A U A N PUSTAKA. . .
3
UAH KELAPA H I B R I D 3
. . .
B.
P R I N S I P - P R I N S I P P E N G E R I N G A N 5 C.
P R O S E S P E N G E R I N G A N. . .
11D
.
KADAR A I R. . .
12E
.
KADAR A I R KESEIMBANGAN. . .
13F . E F I S I E N S 1
. . .
13. . .
G.
KEHILANGAN P A N A S PADA CEROBONG15
H.
BAHAN BAKAR B I O M A S. . .
16Halaman
. . .
D
.
PROSEDUR PERCOBAAN 23V
.
HASIL DAN PEMBAHASAN. . .
29A
.
KONSTRUKSI ALAT. . .
29B
.
PENAMPILAN ALAT. . .
291 . K a p a s i t a s A l a t
. . .
312
.
Laju Penurunan Kadar A i r. . .
313
.
Penguapan Kandungan A i r Bahan. . .
364
.
Perkembangan.Suhu Selama Pengeringan.
3
7
5
.
Konsumsi Bahan Bakar. . .
496
.
E f i s i e n s i A l a t Pengering. . .
54
DAFTAR TABEL
Halaman T a b e l 1 . Komposisi buah k e l a p a
. . . .
.
.
.
3
T a b e l 2 . P r o d u k s i buah k e l a p a
.
.
.
. .
. . .
4
T a b e l 7. N i l a i k a l o r ( k k a l / k g ) b e b e r a p a j e n i s
DAFTAR GAMBAR
Halaman Gambar 1 . Hubungan k a d a r a i r s e b a g a i f u n g s i
. . . .
waktu pada p r o s e s p e n g e r i n g a n 7
Gambar 2. Penyusunan k e l a p a b e l a h a n p a d a penge-
r i n g a n t a h a p p e r t a m a
. . .
9
Gambar
3.
Skematik tampak samping depan a l a tp e n g e r i n g d e n g a n b a g i a n - b a g i a n n y a
. .
2 0 Gambar4.
L a j u p e n u r u n a n k a d a r a i r dan kelem-baban rata-rata t i a p p e r c o b a a n s e l a m a
p e n g e r i n g a n
. . .
33
Gambar
5.
L a j u p e n u r u n a n k a d a r a i r t i a p l a c i dan kelembaban rata-rata t i a p p e r c o b a a ns e l a m a p e n g e r i n g a n t a h a p kedua
. . .
3 4Gambar 6. Suhu bahan rata-rata t i a p tumpukan pada t i a p p e r c o b a a n s e l a m a p e n g e r i n g a n
t a h a p p e r t a m a
. . .
38Gambar
7.
Suhu bahan rata-rata t i a p l a c i d a n ke- lembaban rata-rata p a d a t i a p p e r c o b a a nselama p e n g e r i n g a n t a h a p kedua
. . .
40 Gambar 8. Suhu u d a r a p e n g e r i n g a n t i a p l a c i d a nkelembaban rata-rata pada t i a p p e r c o -
baan s e l a m a p e n g e r i n g a n t a h a p kedua
.
4 I Gambar9.
L a j u p e n u r u n a n k a d a r a i r , suhu u d a r ad a n bahan rata-rata t i a p p e r c o b a a n s e -
lama p e n g e r i n g a n t a h a p kedua pada
l a c i 1
. . .
43 Gambar 10. L a j u p e n u r u n a n k a d a r a i r , suhu u d a r ad a n bahan rata-rata t i a p p e r c o b a a n s e l a m a p e n g e r i n g a n t a h a p k e d u a pada
I a c i 2
. . .
44
Gambar 11. L a j u p e n u r u n a n k a d a r a i r , suhu u d a r a dan bahan rata-rata t i a p p e r c o b a a n selama p e n g e r i n g a n t a h a p k e d u a pada
l a c i
3
. . .
4
5
Gambar 1 2 . L a j u p e n u r u n a n k a d a r a i r , suhu u d a r a d a n bahan rata-rata t i a p p e r c o b a a n s e l a m a p e n g e r i n g a n t a h a p kedua pada