l&&t
DN,kf
@fii
aorwhi
''tdsid
rsq*a@wrpcruLh
gd@
SqrJ@
Saia
ANAI,II
SIT'D1IT]g'RTOTCFI6
KARBON DIOKSIDA (COI)
DI
BIJKN
TCft'IA.BAJ{OTAtrI]N
2OO5.
2OO9f,l.lN
Mehyctr
{r5
t35
0!5
.
nRUlAl{nafi^
'^ftfT.'A3
MAfiM.ATITA
INflVERINTAA AI{DALAS
DAN
NfiU
PENGETAXUAN
AIAM
PADAXG
ASSTRAX
Telah
dilakukant
ttt\is
tudiatiw forcins
karbon dioksido(COt di
BukirKoio&b
g(Ac!fr, sumte€ Ba69
denc
ndodetPcc
( ewvm
aton
Pml
Ctihale Chanry)pad^t^htn
2005empai deneo
2009,H6il
perhitungakmudian dihubuncte d€ngd
sclisibhp.Etu.
yug
diular
deneminrdnen
Aws
Uutonatic
wedtut
n.tion). tlssil
p€nelitian
menmjukkh btnwr
konscnhsi
CO:di
Bukir Korotabangnengalmi
p€ningkaroddi
175.256ppo
pa&
tahun 2005 n€njadi 331,716 ppm pada l1hu! 2009, rehFi nasihdi
b.wahlonsrdr cq
cbodl
pdd
qiap
Ehrnn)4. <elun
itu diperoi.h nilJ:.ddnp
/on,4s
Cq
beArs
h
|.bo<!Im'
pada Dnun 200)dr
lcnup]
I
6cWor
padr !ahu"
2oO9, 1ebpinasih
di ba*rn
ndi.6r
/orct
c
C(}
glo&1.Konmtui
CO: memilki
pola
kecenderungF ysngwa
ddngM
rddidiw
/dErrs
cq.
S€lhih tedperalu
dir€ngmhi
olehradad',/ou,,a
co'r,
rehti
hrbu.ean kcnumye menunjuklan
nilai
yang rcndahd.n8s
koefisienkor.lNi
sb€s
6,9 %.lni b€raii
rud'rtldrr,s cq
bukd
meruDatu
tu(:totur6o
ybe
mcmp€nsNhislhih
bmp.ratur diButit
Kotot b€r8.BA}
I
Perubaho
iklih
nerupatm
tanFn8an paling s$ius yana dihadapidunir
pada
sd
ini.
Sejumlrl bukti
memperlihalkan bahrva lelahierjdj
peninglcld
suhu global yang
diabuya
disbabk.n
olch lindatan
manusia.Scjat
lahun 1960, p€nyebabnaikntd
t€np€Ftur
di
bumi
adalaheGl rmah
tas
ymAncnmr
ebagian ahli disebabkh olehneningkah)a
kmdungm karbon diokridz(cor) dr.
panikcl polularlainladi
ahosfef
busi
(Nggieng, 2003).Walaupur pFses alam
hdpu
nengutrgi
COr
di
ahosfer,
rebpiahivilas
muusia
yus
nelepsskm
cor
keudm
jauh
lebih cepdtdai
p
r
kedmpum
alm
u.tuk
menelEnginya
B.dazrkzn
wikip€dia
(2009), paddbhun
17s0,lerdapat 231nolekul
COr padasru
julo
molekuludm
(231mh)
Psda Jrnuari 2007,konsentrsi CO:
telahnojadi
38:ltPn
(ldningktun
36peNn), bdlkm
psdabnun
2100,dipei{idlm
CO:lkM
n.nclpdi
kdfidihri
540
hingg!
970
ppm.Kdsnt
si
Cq
ik.n
m.ningkal
tiga
krli
lipai
biladibandinskan
he
ebclumErolusi indusfi.
Ber&nbalmya konenl,asi gas rumah
k
s
ndgakibatkon
keli.gaiandfi
ndi6i
infmeEn
yus
dipMcirkon oleh
buni ncnjadi bcr{anns,
scfiirycFjuhlah
infn6e6h
yangdip
6kd
ketugke
ncnmn,
ltrcntB
mrdhdi
)dB
keluardi
lalis
tupopaus ahoslei
ydg
dinyabkd
dalM
radl,rive
Peneukuftn
kmsntasi
larbon
dioksida dilakukandi
beb€FpaGld,l
lth.tpherc
lltatchIGA\i)
stdion
di dunh yangneMkili
berbagai vdiiasiiklin
dd
kondisitoposnfi
y
s adadi
buni.didhdya
adaknMaua
Loa(Ansik!
scrikar),
Alen
(Kanada), ,\Embepe(Bdil),
Ushuia
(ABentin!),
Nt
Alddnd
CNopeEE),
Soddntyl.
dai
Malorcla
(Finlaidia),
Neumqer
dan zugspi@Tamman6set
{Algeri.l.
Mount Kenya (Kenya), Cape Point(Republil Afrika
selolan), Amsi€rdm Islmd
(?6cis),
Mount walisuan (Cina), BtrknKobrahms
(Indoncsi.).
Duum
Valley
(Mal.ysio). Mimmitorishima (J.pans),clF
crin
\{u.hl
€J.
laude'selddD
83ru'
.hnEj!]llatalslq!!4ra
2009).
Dalampenelitid
ini
p€nulis mengambilloksi
pcnelitiandi
c/.rdl
,lktosphert
Watch(CA\n
!tuio,
Bukn
Kolobbeg
k@na Bukit
Kotobbar8nedpalrn d&6h
di
lndonesir]ds
dapdtn.walili
kondisi lndoncsia y.n8bedklim
ropis
danpfla pe.eliri bcluh
pcmah mclalakan analisnEr'in'e
,rds
coi
untukvilayah lndonesiaK.unpol
pene'r'
d.-i
be'brgni
n.gal
Ji
Junir
rcnaprAtu
htul
penelitisn meneenai
penbah
iklin
dalm
lslon
IPCC(Inkryowmtoul
?orel
Clihate Ch.kge).Aerdletkan lapom
IPCC bnun 1995ldi.ng
indcksrunah ksc!. menenukan
p.ningl€rar
64r/0rcdidire
larcinECO d4i FJian
indufi(1750)hinsprEhun
1995 (Myhre, 1993).atd
menin*arkd
tcmpeBtu!
di
p€muk@
buni
dan
mq$kibolkn
p€moa$
sldbll
dg
beidmpak
lerhadap lcrjadinya perubahdiklinl
Cumhhujan adaloh
sbn
etu i.dik.tor
penbahan iklim,fluhlsi
cmh
hujandai
nla'
ftk
baik
bulanannaupun
rahunan$tu
inlensibnya dlpal
nenggamba
m
Pada
avol
tahun 2005.intensiB cunh
huje utuk
rilayah
lodoncsidbe&har
100mm
Pad!bnud
2006, cumhhujs
nmiigkal
me.jadi
200hh
m.nopai
100
400 mm. Padakhun
2007, cu6hhuj&
dencapai6l-i-nla
2lt
om
hingga mcncapli 340nd.
Pada bnun 2003,cunl
hujan nen.apaidia-nb
413
mn,
dm
prda
tahun200t cudn
hujannen€pai
466sm.
Kondhi
ini
menyarakln bahwa lelahretadi
peninsl,hn inEnsiB
cuEhhuj
di
indonesis sebasai daftpakyug
dialami akibdtpenanas
glob.l.
Penelitimotra
perlu unrukmeng@lkis
tu/tarp
/orc,,s
COr agaiei€dimra
infomasi
bagi paEp€mbual
kebijal
dan
dopot'lilakutsnye
tindak{
unruk
menssgul$si
t)emdhne
penbahanikliD
ydg
berkailan dengankoaikd
komnL6i
86
nrmah
lGs
yonstruha
disbabkan oleh CO:.1.
Basaimsa
k*nddflnran
konsntrsi
dm
nilai
rodto,ire/orcirs
CO1dcngan melode
lPcc
di Btrkir Koroiabanapadaehun2005
?0092.
Basainma s.lisih rempedturldg
dipeng!fln i obh..l,arv,/orc,,a
CO:Dari
h6il
p€rhitunps
dd
analhis
dalayma
telahdilalubi
ratn
l.
KonsenlBsinb-mh
bhund
COrdi
Bukil Koorabaig bernuktu$i
denXESIMPTJLAN DAN SARAN
cendenns
nensrlmi pcninslrb ddi
375.256orn
D.d.
tshun 2005Deniadi 38l,716ppm pada bnun 2009,
iepi
msih
dibawahkonrntmsi
6.
Selhih rempemrurdi
Bukit
KorolabMg padabnun
2005qmpai
dcneanbhun
2009btrdrsrlr
derodeIPcc
bel1lis
dbh
r,2l
K
hingga3
Rd.tialiwk4ihs
ftr^r^atahunan
CO:di
BukitKorotlbsc
b$daslM
mctode
lrcC
beriluktuasi dan cenderune mengalamipeni4lal-an
dei
1.605
wnr
pado lohun 2005 dan mencopai 1,697wmrpada
btun
200qrehDi
mdih
di bawair,.rrrwloE
,g
COr gldbal padasliap
khunn),a.4,
RodioltulatLins
COl
menjliki
pola kcccndcrungdn y6ng sana dcngdn5.
tempeEturdi
Bukir Koiot
b.ng
dip€ngaruhioleh
ko.*ndsi
cO:
diCq
alobal r.adastiap bnunnla.
1,33
K
dd
berdas:rkan innrumen AWSberkisr
anraB -0,36iC
hinggs1
Kat
l6i
tudidbe
forcins
cor
denganselisih
renpe€toi
di
BuknKotorab
a
podarihun
2005sdpai
dengmbhun
2009
bcrderkd
instrumen AWS
mqunjukkm
nilaithg
Endah dengan kmfisienko€ldi
6.9
y..
tni
t*ani
ndidfie
Jot
inqCq
bukMbdpal<a
fahor
ulanaysg
mempengmhilmpcmtfi
di Bukil Kototaban8.Penelnid
ini
hdla
n€mpertimbangld konsnr@i
Cq
di
smosfcr
seboeai
laklor
ymg
mebpcngmhi
lemp.Ellr
di
pemukmn
buhi
dln
menShuhngkannya
ddgtu
dah
hasil
pengukum
inMnen
Aws
Pdahat Bmyakfrltor
lain)mg mnpengmhi iemFEtu
p.mula
bumiydr
lcdarar padainstuen
AWS
'og
tidd(
'likalkulasikrn
da
,liFdihbdsku ddm
analish ini.Dis!fukd
druk
penelilibeikuhya
ogarmemp.ninb$Slan
fakor-f.ltor
lain
ysng
mempenganhilcmpemtr
pemui@
bmi
*suai
denru
pz@elq
p€ngukud
yug
mempensduhihdil
dTi
insrlmd
yrngdkun'to,
Alon$,
M'
Fin..
E,
1992.D6at
D6dr
Fjsikt Uniw^rrd,
jilid
ll,
edisi 2.lcdm.han
b.
Ptdcryo dan Kdsnullladi ErlMgra,lakatu
L$inE t.6.
t993.t
rib"tion
olcree hatk
Gds Ennsions.Co"..,botjoB
ond,laridra
ara,t&
CSIRO AtmosphoicRe$dh
Technical Pl|rer No. 3 3Foder,
Pie6 ,v,
RmN@y.,
Arilxo,
Paulo..Beneq
Terje , Bens, Richard.,Fahey.
David.
W,
Halrood,
-rames,lian,
ludith.,
Lore,
David. C.,Mlhrt.
Gunnar.,Ngargr.
lohn,
Pliir,
Ronald..Ragq
Gmciela, schdt4Michael., Donand. Robefth. Van.. 2007.
Cha!tu
2
Chdkqd
n
AtnotpheAc
Cnhetitre^
akd ihR,?iariE
F,E,'A
Cmbridge
Unive6iryGirangkara. EG. S.2007. Spekbolotonelri
Infi!
Meran.hnbt/ChenjsT
.Orq.Hmea
J.. Satq M.. Ruddy,M.
1997 RadidiveForka
dld Clinde
R"sp.ht2Ceoph)ci. 3l
Re,
nh' ele\
Vol.lUl.
Page.b3'l
b3b4.rri&yati,
Ridi. 2001.Mdala,
Petubahtnlklin
Di
Indaftsia
BebenpaCo
tohXd6.
MrLbn
Fakafah Sains (PPs 702). lP8, Bogor.Jeob,
Ddiel
J.
1999.Idrurtucian
to ,|tuosfieti.
Chemktry Pnn.tan
Unive6iry
Pu!
Prinoelon NewJ6cy.
Myhre, G., Highwood, E. J., Shi0e,
K,
P,
Stordal, F., 1998. Newtyrrarcs
o/
Ra.liati'e
Forctry
Dte to
W.ll Mned
Greenhot.
Caei
Ceophysic.tResrchLeneE,Vol.25,No.l4,Pa8cs2?15
2718.