Poultry Book Marathi OER

(1)

कुकुट पाऱन माहिती पुस्ततका Page 1

paolT/I vyavasqaapna

iva&ana AaEama ,pabaL

mau.pao.pabaL ,ta.iSa$r ija.puNao.

(2)

Anauk`maiNaka.

A.na

Paazacao naava

Paa.na

1.

kaoMbaDI palana vyavasaayaacao mah%va va saMQaI.

2.

paolT/I ivaBaagaatIla saahI%ya , saaQanaaMcaI AaoLK va ]pyaaoga.

3.

kaoMbaDI GaracaI rcanaa

4.

kaoMbaDI palanaacyaa ivaivaQa pwtIMcaa AByaasa krNao.

5.

kaoMbaDyaaMcyaa ivaivaQa jaatIMcao vagaI-krNa.

6.

kaoMbaDI Garat pxaI AaNaNyaapuvaI- kravayaacao vyasqaapna.

7.

kaoMbaDyaaMcao raoga.laxaNao.p`itbaMQak ]paya va ]pcaar.

8.

maaMsa ]%padna va AMDI ]%padna krNaa-yaa kaoMbaDyaaMcaa raogap`itbaMQak lasaIkrNaacaa kalaavaQaI.

9.

AMDyaacao AaharatIla mah%va va BaagaaMcao kaya-

10.

kaoMbaDyaMacao ivaivaQa Aajaar va %yaavarIla ]pcaar

11.

ef .saI.Aar caaT-

12.

ef .saI.Aar va$na taLobaMd kaZNao.

(3)

P`akrNa pihlao

kaoMbaDI palana vyavasaayaacao mah%va va saMQaI.

Baart ha kRYaI p`Qaana doSa Aaho.Aaplyaa doSaat 70 T@ko janata SaotI

krto.Saotk-yaaMnaI SaotI krNyaacyaa parMparIk pWQatIt badla k$na AaQauinak va %yaanaMtr hayaTok pWQatInao SaotI krt Aahaot.

Saotk-yaaMnaI SaotI krt Asatanaa Aapna jaaoDQaMda mhNauna kaoMbaDyaa paLNyaacaa vyavasaaya kmaI p`maaNaat sau$ kolaa.va %yaanaMtr yaa vyavasaayakDo laaok vyaavasaayaIk dRYTIkaoNaatuna pahu laagalao.gaolyaa 10 to 12 vaYaa-t ku@kuT palana vyavasaayaat JapaTyaanao badla Jaalaa Asauna Aaja Baartacaa yaa vyavasaayaat caIna Amaoirka ,riSayaa ,japana, naMtr k`maaMk laagatao. karNa puvaI- yaa vyavasaayasa SaotIsa pUrk jaaoDQaMda mhNauna Asao .prMtu Aaja prisqatI badlalaolaI Aaho.BaaMDvalaacaI gauMtvaNauk k$na maaozo ]%pnna imaLvauna doNaara ek svatMHa vyavasaaya mhNauna %yaakDo pahIlao jaato.

jagaat Baartacaa 5 vaa k`maaMk Asalaa trI AfaT laaoksaM#yaomauLo drDao[- vaaYaI-k AMDyaacao p`maaNa 33 AaiNa icakna maaMsa 525 ga`^ma pDto.vaastivak SaasHaIya dRYTInao drDao[- 180 AMDI AaiNa 9 iklaao maaMsa AsaNao AavaSyak Aaho.mhNauna yaa doSaat ivastaracaI vyaapkta Sakya Aaho.

doSaacyaa ivakasaacaa vaoga baGata ga`amaINa BaagaatIla AaqaI-k kmakuvat va daird`ya roYaoKalaIla GaTkasaaMzI ,Saotk-yaaMsaazI Aitir@t AayaaoDIna va paOiYTk AaharasaazI savaao-%tma va kmaI puMjaI laagaNaara vyavasaaya Aaho.mhNauna baroca laaok yaa vyavasaayaakDo vaLlao Aahot.

ha vyavasaaya Kup caaMgalaa Asalaa trI sadya pirisqatI %yaaMnaa haoNaaro raoga va %yaavarIla ]pcaaracaa Kca- baraca haot Asalyaanao fayada kmaI haot caalalaa Aaho.%yaaMnaa haoNaa-yaa ivaYaaNaujanya raogaavar p`itbaMQaa%mak lasaI iSavaaya pyaa-ya naahI.

mhNauna ha vyavasaayaakDo vyaavasaayaIk dRiYTkaoNaatuna paihlao tr tao krtanaa %yaatIla lahana sahana gaaoiYTMcaI puNa- maaihtI GaotlaI pahIjao.ha vyavasaaya krt Asatanaa saahI%ya ,saaQanao %yaaMcaa yaaogya vaapr ,pxaaMcao saMgaaopna krtanaa %yaaMcyaa AaraogyaacaI GyaavayaacaI kaLjaI .%yaaMcao Aajaar va %yaavarIla yaaogya ]paya yaaojanaa krNyaasaazI yaa pustkaWaro Aaplyaalaa maahItI paohcaivaNyaasaazI kolaolaa ha p`ya%na haoya.

(4)

P`akrNa dusaro

paolT/I ivaBaagaatIla saahI%ya , saaQanaaMcaI AaoLK va ]pyaaoga

Ana

saahI%yaacao naava

_]pyaaoga

1 laoAr pxaI AMDI ]%padna krNyaasaazI vaaprlyaa jaaNa-yaa pxaaMnaa laoAr pxaI Asao mhNatat. 2 baà^yalar pxaI maaMsa ]%padna krNyaasaazI vaaprlyaa jaaNa-yaa pxaaMnaa baà^yalar pxaI mhNatat. 3 vhî@sanaoSana ÀlasaIkrNa pxaaMnaa raoga hao} nayao mhNauna Agaaodr kolaa jaaNaara pìtbaMQak ]pcaar mhNajao

vh^i@sanaoSana ÀlasaIkrNa haoya.

4 iDbaIkr pxaaMcyaa caaoca kapNyaacyaa yaMHaasa iDbaIkr Asao mhNatat.

5 [nkUbaoTr AMDI }bavaUna pxaI tyaar krNyaacyaa yaMHaasa [nkUbaoTr Asao mhNatat.

6 icak iD/Mkr pxaaMnaa vayaacyaa 1 AazvaDyaapya-Mt paNaI ipNyaasaazI vaaprNyaat yaoNaa-yaa BaaMDyaasa icak iD/Mkr Asao mhNatat.

7 icak ifDr pxaaMnaa vayaacyaa 1 AazvaDyaapya-Mt Kadya KaNyaaasaazI vaaprNyaat yaoNaa-yaaBaaMDyaasa icak ifDr Asao mhNatat.

8 iD/Mkr pxaaMnaa vayaacyaa 1 AazvaDyaanaMtr paNaI ipNyaasaazI vaaprNyaat yaoNaa-yaa BaaMDyaasa iD/Mkr Asao mhNatat.

9 ifDr pxaaMnaa vayaacyaa 1 AazvaDyaanaMtr Kadya KaNyaaasaazI vaaprNyaat yaoNaa-yaa BaaMDyaasa ifDr Asao mhNatat.

10 iDp ilaTr kaoMbaDI Garat 3 to 5 saoM.maI.jaaDIcaa SaoMgaacaI Trflao ikMvaa Baatacao tusa yaaMcaa qar dotat yaasa iDp ilaTr Asao mhNatat.

11 icak gaaD- ba`a^yalar pxaaMnaa saurvaatIcyaa 1 AazvaDyaa pya-Mt qaMDIpasaUna vaacavaNyaasaazI vaaprNyaat PlaayavauD ikMvaa [tr kaoNa%yaahI vastusa icak gaaD- Asao mhNatat.

12 p`I sTaT-r pxaaMnaa vayaacyaa 0 to 1 AazvaDyaapya-Mt KaNyaaasaazI idlyaa jaaNaa-yaa Kadyaasa p`I sTaT-r Asao mhNatat.

13 sTaT-r pxaaMnaa vayaacyaa 1 to 3 AazvaDyaapya-Mt KaNyaaasaazI idlyaa jaaNaa-yaa Kadyaasa sTaT-r Asao mhNatat.

14 ifinaiSaAr pxaaMnaa vayaacyaa 3 AazvaDyaapasauna KaNyaaasaazI idlyaa jaaNaa-yaa Kadyaasa finaiSaAr Asao mhNatat.

15 ba`uDr pxaaMnaa vayaacyaa 0 to 8 idvasaapya-Mt qaMDIpasauna saMrxaNa krNyaasaazI baaMbaucyaa Taoplyaa laTyaa TaMgauna %yaat ivaiSaYT haolTcao balba laavauna to jamaInaIpasauna yaaogya AMtravar laTkvauna zovatat ASyaa }ba doNaa-yaa BaaMDyaasa bau`Dr Asao mhNatat.

16 pDdo pxaaMcao }na ,vaara va pa}sa yaaMpasauna saMrxaNa krNyaasaazI kaoMbaDI Garasa pDdo laavatat.

17 laaoKMDI jaaLI pxaaMcao ihMsHa p`aNyaapasauna saMrxaNa krNyaasaazI kaoMbaDI Garasa laaoKMDI jaaLI vaaprtat.

18 qamaa-sa pxaaMnaa laagaNaarI lasa maoDIkla maQauna AaNaNyaasaazI qamaa-sa caa vaapr kolaa jaatao. 19 pMjaa kaoMbaDI GaratIla tusa hlaivaNyaasaazI pMjaacaa vaapr kolaa jaatao.

20 vajana kaTa pxaaMcao vajana krNyaasaazI ]pyaaoga kolaa jaatao.

21 k^la@yaulaoTr pxaaMcao va Kadyaacao vajanaaMcaI baorIja krNyaasaazI ikMvaa F.C.R. kaZNyaasaazI ]pyaaoga haotao

22 ivhlaba^rao kaoMbaDI Garat Kadya vaahNyaasaazI ivhlaba^raocaa vaapr kolaa jaatao. 23 caunaa kaoMbaDI Gar inaja-Mtuk krNyaasaazI vaaprtat.

(5)

अंडी उबवणी यंत्र

(6)

हिंकर

paolT/I Kadya imainarla ifD

(7)

P`akrNa itsaro

kaoMbaDI GaracaI rcanaa

A. kaoMbaDI GaracaI rcanaa puZIla p`maaNao AsaavaI.

kaoMbaDI Gar puva- piScama Asaavao .%yaamauLo dixaNa ]%tr hvaocao caaMgalao vahna haoto.tsaoca }na , vaara va pa}sa yaapasauna pxaaMnaa kaoNa%yaahI p`karcaa Haasa haot naahI.hvaocao caaMgalao vahna haoNyaasaazI kaoMbaDI GaracaI $MdI jaastIt jaast 30 fuT AsaavaI.

jar kaoMbaDI Gar dixaNa ]%tr Asaola tr %yaamauLo sakaLI sauya- ]gavalyaanaMtr va saayaMkaLcyaa vaoLosa sauya- ikrNao qaoT kaoMbaDI Garat jaatIla %yaamauLo %yaacaa ivaprIt pxaaMcyaa vaaZIvar va ]%padnaavar hao} Saktao. tsaoca pavasaaLyaacyaa saurvaatIlaa vaaro puvao- kDuna piScamaokDo vaahtat.%yaavaoLI pavasaacao qaoMba ho qaoT kaoMbaDI Garat puvao- kDuna jaa} Saktat.tsaoca maansauna pavasaacyaa vaoLosa vaaro piScamaokDuna puvao-kDo vaahtat.%yaavaoLI pavasaacao qaoMba qaoT piScamaokDuna kaoMbaDI Garat jaa} Saktat.

1.kaoMbaDI Gar Sa@yatao puva- piScama Asaavao.

2.kaoMbaDI GaracaI $MdI 30 fuT va laaMbaI jaastIt jaast 200 fuT AsaavaI. 3.kaoMbaDI GaramaQyao laa[-TcaI saaoya AsaavaI.

4.kaoMbaDI Garapya-Mt jaaNyaasaazI caaMgalaa rsta Asaavaa. 5.kaoMbaDI Gar dladlaIcyaa izkaNaI nasaavao.

6.kaoMbaDI Gar mau#ya rs%yaapasauna javaL Asaavao. 7.kaoMbaDI GarajavaL ]Mca sarL vaaZlaolaI JaaDo nasaavaI. 8.kaoMbaDI GarajavaL svaC paNyaacaI saaoya AsaavaI.

9.kaoMbaDI GarajavaL qaMD saavalaI doNaarI va kmaI ]McaIcaI JaaDo laavaavaI. 10.kaoMbaDI Gar Sya@yatao maanava vastIjavaL nasaavao.

11.kaoMbaDI GarajavaL [rt kaoNa%yaahI p`karcao pxaI ikMvaa p`aNaI paLu nayao.

12.kaoMbaDI Garavar Sya@yatao isamaoMT pHao vaapravao karNa to ]nhaLyaat kmaI taptat %yaamauLo kaoMbaDI GaratIla tapmaana kmaI rahto.va pavasaLyaat paNyaacyaa qaoMbaaMcaa Aavaja yaot naahI %yaamauLo pxaaMnaa kaoNa%yaahI p`karcaa Haasa haot naahI.

(8)

P`akrNa caaOqao

kaoMbaDI palanaacyaa ivaivaQa pwtIMcaa AByaasa krNao.

A.kaoMbaDI palanaacyaa ivaivaQa pwtIM puZIla p`maaNao.

1.maaokaT pwt.

2.AQa- mayaa-dIt pwt.

3.mayaa-dIt pwt.

4.iDp ilaTr pwt ikMvaa gaadI pwt.

5.ipMjara pwt.

6.prsaatIla pwt.

1.maaokaT pwt :

yaa pwtIt kaoMbaDyaavar kaoNa%yaahI p`karcao inayaMHaNa nasato.kaoMbaDyaa idvasaBar GaraBaaovatI [trHa ifrt Asatat va raHaI GaramaQyao %yaaMnaa TaoplaIKalaI kaoMDuna zovalao jaatat.yaa pwtIcao fayado taoTo puZIlap`maaNao.

fayado :

1.yaa pwtIt kaoMbaDI palanaasaazI kmaI Kca- yaotao. 2.yaa pwtIt kaoMbaDyaacaa Kadya Kca- kmaI yaotao. ` 3.yaa pwtIt manauYyabaL kmaI laagato.

4.yaa pwtIt kaoMbaDyaaMnaa saMsaga-janya raoga kmaI haotat. 5.yaa pwtIt AaOYaQa Kca- kmaI yaotao.

taoTo :

1.yaa pwtIt kaoMbaDyaacao maaMsa ]%padna kmaI imaLto. 2.yaa pwtIt kaoMbaDyaacao AMDI ]%padna kmaI imaLto. 3.yaa pwtIt pxaaMnaa ihsHa p`aNyaapasauna Qaaoka paohcau Saktao. 4.yaa pwtIt kaoMbaDyaa SaotatIla ipkaMcao nauksaana k$ Saktat.

2.AQa- mayaa-dIt pwt :

yaa pwtIt kaoMbaDyaavar inayaMHaNa Asato.kaoMbaDyaaMnaa 12 ×12 fuT AakaracaI KaolaI tyaar k$na %yaa BaaovatI laaoKMDI tarocyaa jaaLIcao kMpa}MD kolao jaato. idvasaBar kaoMbaDyaa GaraBaaovatI kMpa}MD maQyao ifrt Asatat va raHaIo %yaaMnaa GaramaQyao

(9)

baMd k$na zovalao jaatat mhNaUna yaa pwtIsa AQa- mayaa-dIt pwtIt Asao mhNatat.

yaa pwtIcao fayado taoTo puZIlap`maaNao.

fayado :

1.yaa pwtIt kaoMbaDyaacao maaMsa ]%padna caaMgalao imaLto. 2.yaa pwtIt kaoMbaDyaacao AMDI ]%padna caaMgalao imaLto.

3.yaa pwtIt pxaaMnaa ihsHa p`aNyaapasauna Qaaoka paohcau Sakt naahI. 4.kaoMbaDyaaMnaa yaaogya sauya-p`kaSa imaLtao.

6. taoTo :

1.yaa pwtIt kaoMbaDI palanaasaazI Kca- yaotao. 2.yaa pwtIt kaoMbaDyaacaa Kadya Kca- yaotao. ` 3.yaa pwtIt manauYyabaL laagato.

4.yaa pwtIt kaoMbaDyaaMnaa saMsaga-janya raoga haotat. 5.yaa pwtIt AaOYaQa Kca- yaotao.

6.yaa pwtIt kaoMbaDI Garacaa saurvaatIcaa Kca- jaast yaotao.

3.mayaa-dIt pwt :

yaa pwtIt kaoMbaDyaavar puNa- inayaMHaNa Asato.kaoMbaDyaaMnaa 30 ×60 fuT AakaracaI KaolaI tyaar kolaI jaato. yaa pwtIt kaoMbaDyaaMnaa laa[-T ,Kadya va paNyaacaI vyavasqaa hI

(10)

GaramaQyaoca kolaI jaato. yaa pwtIt kaoMbaDyaaMcyaa ihMDNyaa ifrNyaavar puNa- mayaa-da Asato va pxaI idvasaBar va raHaI GaramaQyao baMdIst Asatao mhNauna yaa pwtIsa mayaa-dIt pwt Asao mhNatat. yaa pwtIcao fayado taoTo puZIlap`maaNao.

fayado :

1. yaa pwtIt qaaoDyaa jaagaot Barpur kaoMbaDyaa basatat. 2.yaa pwtIt kaoMbaDyaacao maaMsa ]%padna Barpur imaLto. 3.yaa pwtIt kaoMbaDyaacao AMDI ]%padna Barpur imaLto.

4. yaa pwtIt sava- kaoMbaDyaaMvar kmaI p`maaNaat laxa dyaavao laagato.

taoTo :

1.yaa pwtIt kaoMbaDI palanaasaazI Kca- yaotao. 2.yaa pwtIt kaoMbaDyaacaa Kadya Kca- yaotao. ` 3.yaa pwtIt manauYyabaL laagato.

7.sauya- p`kaSa va KoLtI hvaa yaaogya na imaLalyaanao kaoMbaDyaa raogaalaa baLI pDtat .

4.iDp ilaTr pwt ikMvaa gaadI pwt :

yaa pwtIt kaoMbaDI Garat jamaInaIvar Baatacao tusa ikMvaa SaoMgaacaI Trflao yaaMcaa 3 to 5 saoM.maI.jaaDIcaa qar idlaa jaatao.karNa Baatacao tusa ikMvaa SaoMgaacaI Trflao hI qaMdIcyaa idvasaat ]badar va }nhaLyaat qaMD rahtat. %yaamauLo pxaaMnaa Aarama imaLtao.mhNauna yaa pwtIsa iDp ilaTr pwt ikMvaa gaadI pwt Asao mhNatat.yaa pwtIt kaoMbaDyaavar puNa- inayaMHaNa Asato.%yaamauLo kaoMbaDyaaMcyaa maaMsa ]%padnaat yaa pwtIt maaozyaa p`maaNaavar vaaZto.yaa yaa pwtIt kaoMbaDyaaMnaa 30×200 fuT Aakarapya-Mt SaoD tyaar kolaI jaato. yaa pwtIt kaoMbaDyaaMnaa laa[-T ,Kadya va paNyaacaI vyavasqaa hI GaramaQyaoca kolaI jaato. yaa pwtIt kaoMbaDyaaMcyaa ihMDNyaa ifrNyaavar puNa- mayaa-da Asato %yaamauLo yaa pwtIt maaMsa ]%padna krNaa-yaa kaoMbaDyaa maaozyaa p`maaNaavar paLlyaa jaatat.

(11)

yaa pwtIcao fayado taoTo puZIlap`maaNao.

fayado :

1.yaa pwtIt kmaI jaagaot Barpur kaoMbaDyaa paLta yaotat. 2.yaa pwtIt kaoMbaDyaacao maaMsa ]%padna Barpur imaLto. 3.yaa pwtIt kaoMbaDyaacao AMDI ]%padna Barpur imaLto.

4.yaa pwtIt sava- kaoMbaDyaaMvar kmaI p`maaNaat laxa dyaavao laagato. 5. yaa pwtIt vyaavasaayaIk dRYTIkaoNaatuna kaoMbaDyaaMcao palana kolao jaato.

taoTo :

1.yaa pwtIt kaoMbaDI palanaasaazI Kca- yaotao. 2.yaa pwtIt kaoMbaDyaacaa Kadya Kca- jaast yaotao. ` 3.yaa pwtIt manauYyabaL maaozyaa p`maaNaavar laagato.

7.sauya- p`kaSa va KoLtI hvaa yaaogya na imaLalyaanao kaoMbaDyaa raogaalaa baLI pDtat. 8.yaa kaoMbaDyaa maQyao k jaIvanasa%vaacaa maaozyaa p`maaNaavar ABaava Asatao.

9. yaa pwtIt inaYkaLjaIpNaamauLo raogaacao p`maaNa vaaZu Sakto.

5.ipMjara pwt :

kaoMbaDI palanaatIla savaa-t ]%kRYT pwt yaa pwtIsa mhNatat. yaa pwtIt p`%yaok kaoMbaDIsa 2×2×2 fuT Aakarcao ipMjaro tyaar kolao jaatat.yaa pwtItIla p`%yaok kaoMbaDIcao vaogaLo Asao roka^D tyaar kolao jaato.tsaoca yaa pwtIt p`%yaok kaoMbaDIvar laxa Asato.%yaamauLo p`%yaok kaoMbaDIcao ]%padna samajato.AMDI ]%padnaasaazI yaa pwtIcaa maaozyaa p`maaNaavar ]pyaaoga kolaa jaatao .yaa pwtIcao fayado taoTo puZIlap`maaNao.

(12)

fayado :

1.yaa pwtIt kmaI jaagaot Barpur kaoMbaDyaa paLta yaotat. 2.yaa pwtIt kaoMbaDyaacao AMDI ]%padna Barpur imaLto.

3.yaa pwtIt sava- kaoMbaDyaaMvar kmaI p`maaNaat laxa dyaavao laagato. 4.yaa pwtIt vyaavasaayaIk dRYTIkaoNaatuna kaoMbaDyaaMcao palana kolao jaato. 5.ih pwt AMDI ]%padnaasazI maaozyaa p`maaNaavar vaaprtat.

12.

6. yaa pwtIt p`%yaok pxaavartI svatMHa laxa dota yaoto . 7. yaa pwtIt p`%yaok pxaacao sarasarI AMDI ]%padna kaZta yaoto .

taoTo :

1.yaa pwtIt kaoMbaDI palanaasaazI Kca- yaotao. 2.yaa pwtIt kaoMbaDyaacaa Kadya Kca- jaast yaotao. ` 3.yaa pwtIt manauYyabaL maaozyaa p`maaNaavar laagato.

7.sauya- p`kaSa va KoLtI hvaa yaaogya na imaLalyaanao kaoMbaDyaa raogaalaa baLI pDtat. 8.yaa kaoMbaDyaa maQyao k jaIvanasa%vaacaa maaozyaa p`maaNaavar ABaava Asatao.

9. yaa pwtIt inaYkaLjaIpNaamauLo raogaacao p`maaNa vaaZu Sakto.

6.prsaatIla pwt :

yaa pwtIt kaoMbaDyaavar kaoNa%yaahI p`karcao inayaMHaNa nasato.kaoMbaDyaa idvasaBar GaraBaaovatI ifrt Asatat va raHaI GaramaQyao %yaaMnaa TaoplaIKalaI kaoMDuna zovalao jaatat.tsaoca yaa kaoMbaDyaaMnaa GaratIla iSaLo Anna Takuna yaa kaoMbaDyaaMcaI vaaZ kolaI jaato.

(13)

P`akrNa pacavao

kaoMbaDyaaMcyaa ivaivaQa jaatIMcao vagaI-krNa.

kaoMbaDyaaMcyaa ivaivaQa jaatIM puZIla p`maaNao.

1.hla@yaa jaatI.

2.BaarI jaatI.

AMDI doNaaro pxaI :

1. vha^[-T laoga ha^na- :

mauLsqaana : [TlaI doSaatIla laoga ha^na- ho gaava. vaOiSaYTyao :

1. paMZrI SauB`a Asalyaanao naava

vha^[-T laoga ha^na Aaho.

2. yaa jaatIcaa nar eoTdar Asatao Daokyaavar laala rMgaacaa tura

Asatao.

3. kaoMbaDI vayaat Aalyaavar tura eka baajaulaa Jauktao. 4. kanaacaI paLI paMZrI Asato.

5. paya ipvaLyaa rMgaacao Asatat. 6 .AMDI ]%padna vaYaa-laa 250 Asato.

7. naracao vajana 2 iklaao tr maadIcao vajana 1.7 iklaao Barto.

2. ba`a]na laoga ha^na

-:

mauLsqaana :

[TlaI doSaatIla laoga ha^na- ho gaava.

vaOiSaYTya o:

1. yaa jaatIcao zovaNa va gauNaQama- ho

vha^[-T laoga ha^na saarKoca Asatat.

2.kaoMbaDI idsaayalaa AakYa-k ipsaaMcaa rMga tpikrI va naracao SaopuT kaLo Asato.

3.sarasarI vaYaa-laa 280 to 300 AMDI imaLtat.

3 .bla^k laoga ha^na- :

mauLsqaana :

vaOiSaYTyao:

1. hI jaat maaozI AMDI doto.

2. hI jaat kaLyaa rMgaacaI Asauna SarIracaa Aakar laaMbaT Asauna tura maaoza Asatao.

3. AMDI ]%padna vaYaa-laa 280 to 310 AMDI imaLtat .

4 imanaava- :

mauLsqaana :

(14)

vaOiSaYTyao :

1. hI jaat paMZrI SauBa` va maaozI AMDI doNyaasa

2.Aakaranao lahana Asauna vha[-T laoga ha^na- [tkyaa vajanaacao Asato . 3.rMga kaLa Asatao va caaoca kaLI va tura taMbaDa Asatao.

4. kanaacaI paLI paMZrI Asato .

5. ipsao AMgaalaa GaTT icakTlaolao Asatat.

6. AMDI ]%padna vaYaa-laa 180 to 210 AMDI imaLtat.

ba¥maaMsa ]%padnaasaazI

1. ba`a^yalar:

mauLsqaana :

vaOiSaYTya :

1.qaaoDyaa kaLat jaast maaMsa tyaar haoto.%yaamauLo lavakrat lavakr maaMsa tyaar krNyaasaazI p`isadQa Aaho.

2.yaa jaatImaQyao kaoMbaDyaaMnaI Anna sva$pat Gaotlaolao Kadya maaMsa sva$pat tyaar krNyaacaI xamata [tr kaoMbaDyaapoxaa jaast Asato.

3. yaa kaoMbaDyaa maaMsa ]%padnaasaazI p`isadQa Aaho.

4. yaa jaatIcao maaMsa ]%tma Asauna ]dyaaoga QaMdyaat maaMsa kapuna svacC zovalao jaato . 5. iSat gaRhat zovaNao va ivak`I krNao yaa mauLo baraca raojagaar p`aPt haotao.

2 nyau h^mpSaayar:

mauLsqaana :

vaOiSaYTyao :

1. yaa jaatIcaI ]%p%tI roD Aaya-la^MD roD yaa jaatIpasauna krNyaat AalaolaI Aaho. 2.hI jaat roD Aaya-la^MD roD poxaa hI jaat Aakaranao maaozI Asato.

3.hI jaat kNaKr Asauna kaoNa%yaahI hvaamaanaat iTku Sakto.

4.yaa jaatIcyaa ipsaaMcaa rMga ipvaLa Asauna %yaavar ek p`karcaI cakakI Asato,. 5. kana taMbaDyaa rMgaacao Asatat.

6.AMDyaaMcaa rMga taMbaDa va Aakar maaoza Asatao. 7.AMDI ]%padna vaYaa-laa 190 to 200 [tko Asato. 8.naracao vajana 3.5 to4.0 iklaao Asato . 9.maadIcao vajana 3 to 3.5 iklaao Asato.

(15)

k¥duhorI ]%padnaasaazI ]pyaaogaI jaatI

1.raoD AayalaMD roD:

mauLsqaana :

vaOiSaYTyao :

1.SarIr BaarI va Bakkma Asato,.sava- ]pyaaogaasaazI caaMgalaI. 2.maaMsa va AMDI ]%padnaat Aga`osar .

3.rMga camakdar ,kaLa ,laala Aqavaa ivaivaQa rMgaat Asato. 4.idsaNyaasa gaavarana kaoMbaDIsaarKI ³doSaI´.

5.hI kaoMbaDI vaYaa-laa sarasarI 180 to 190 AMDI ]%padna krto. 6.saaQaarNa saMgaaopNaapasauna 5 mahINyaat AMDI doNyaasa sau$vaat krtat.

2.ASaIla:

mauLsqaana :

vaOiSaYTyao :

1.yaa jaatIcao nar JauMja KoLNyaasaazI vaaprtat .

2.hI jaat maQya Baartat AaMQa`p`doSa yaa rajyaat phavayaasa imaLtat . 3.yaa jaatIcao AMDI doNyaacao p`maaNa A%yalp Asato.

4.yaa jaatIcyaa kaoMbaDyaa paLnao prvaDt naahI . 5.yaa jaatIcaI maana ]Mca va kosa nasatat .

6.yaa jaatImaQyao savaa-Mt jaast raogap`itkar SaktI Asato.

(16)

P`akrNa sahavao

kaoMbaDI Garat pxaI AaNaNyaapuvaI- kravayaacao vyasqaapna.

1.paolT/I Garat pxaI AaNaNyaaAgaaodr paolT/I Gar paNyaanao svacC Qau]na Gyaavao.

2.paolT/I Garasa kLIcaa caunaa va fa^rma^laIna cao d`avana yaaMcao p`maaNa Gao]na yaa imaEaNaacaa rMga SaoDlaa dyaavaa.

3.paolT/I cao pDdo puNa- baMd k$na eka Gamaolyaat ek iklaao iblacaIMga pavaDr Gao]na %yaat 250 to 500 imalaI fa^rmaa^laIna cao d`avana Takuna %yaacaa SaoDmaQyao Qaur tyaar kravaa. 4.paolT/I Garat 16 laITr paNyaat 50imalaI fa^rma^laIna cao d`avana Takavao. va ho imaEaNa Gara maQyao fvaa$na paolT/I Gar va baahorIla prIsar inaja-MtukIkrNa k$na Gyaavao.

5. paolT/I cao pDdo puNa- baMd k$na eka Gamaolyaat ilaMbaacaa palaa -inargauDIcaa palaa -isatafLacaa palaa ekHa Takuna %yaacaa paolT/I Garasa Qaur tyaar kravaa.

6. paolT/I Garacyaa drvaajyaatuna Aat iSarNyaacyaa izkaNaI caunyaacaI inavaLI k$na zovaavaI paolT/I Garat jaaNaa-yaa vya@tInao %yaamaQyao paya bauDvauna Aat p`vaoSa kravaa %yaamauLo jaMtu saMsaga- kmaI haotao.

tsaoca paolT/I Garat 3to4 saoM.maI.jaaDIcaa Baatacao tusa ikMvaa SaoMgaacaI Trflao yaaMcaa qar dyaavaa. vairla sava- ]paya k$na 24 to 36 tasaanaMtr lahana pxaI paolT/I Garat AaNaavao.

pxaI AaNaNyaaAgaaodr ikmaana 2 tasa laakDo poTvauna ikMvaa ivajaocao idvao laa]Na saaQaarNat: 96 to 98 f^ranaa[-T tapmaana tyaar kravao.va naMtr 7 to 8 idvasaapya-Mt 70 to 80 f^.tapmaana dyaavao.

pxaI AaNalyaa naMtr %yaaMnaa vaahtukIcaa ikMvaa p`vaasaacaa taNa ikMvaa qakvaa kmaI krNyaasaazI glaukaoja pavaDr ,,saaKrocao paNaI ikMvaa gauLacao paNaI yaa pOkI kaoNatohI ek imaEaNa dyaavao %yaanaMtr 2 tasaaMnaI p`I sTaT-r Kadya KaNyaasa dyaavao.

baùDIMga krtanaa saaQaarNatha eka pxaalaa 2 va^T ]jao-caI garja Asato.eka baùDr maQyao saaQaarNapNao 60 va^T cao 4 balba laavaavao.mhNajao eka ba`Dr KalaI 120 pxaI rahtIla.baùDr jamaInaIpasauna saaQarNapNao 2 fuT ]McaIvar laTkvauna baaMQaavao.

(17)

P`akrNa saatvao

kaoMbaDyaaMcao raoga ,laxaNao ,p`itbaMQak ]paya va ]pcaar.

A. kaoMbaDyaaMcao raoga puZIla p`maaNao.

1.ma^ro@sa.

2.raNaIKot.

3.r@tI hgavaNa.

4.dovaI

5.baD- Flau

6.DaoLyaaMcao ivakar

7.paMZrI hgavana

1.ma^ro@sa :

mMa^ro@sa ha ivaYaaNaujanya raoga Aaho.hyaa raogaa paya pMK lauLo pDuna paMgaLopNaa yaotao.pxaI basauna rahtat.%yaacaa ek paya maagao AaoZlaolaa Asatao.@vaicat maana vaakDI JaalaolaI Asato.%yaamauLo pxaI ]paSaI rahtat.vajana kmaI haoto.SvaasaaocCasa AvaGaD jaatao.

raogaacaI laxaNao :

1.ha raoga ivaYaaNau pasauna haotao.

2.yaa raogaat pxaaMcaI ivaYTa patL pDto. 3.pxaaMcao pMK ,paya ,maana lauLI pDto.

4.yaa raogaat pxaI Kadya Ka} na Saklyaanao martat. 5.Svasanaasa Haasa haotao.

6.ipsaaMcyaa mauLaSaI sauja yaoto.

7.ha raoga bahutaMSaI lahana pxaaMnaa haot Asalyaanao 6 to 10 idvasaatIla pxaI martat.

8.maaozyaa pxaaMnaa ha raoga paca to saha maihnyaat AaZLuna yaotao.

]pcaar :

raoga Jaalyaavar ]pcaar naahI .

P`aitbaMQa ]paya :

ipllaaMnaa vayaacyaa pihlyaa idvaSaI ma^ro@sa lasaIkrNa k$na GaoNao

(18)

2.raNaIKotÀmaanamaaoDI :

ha Aajaar ivaYaaNaupasauna haoNaara AsaUna AitSaya saMsaga-janya va saaqaIcaa raoga Aaho.yaa raogaat qaaoDyaa kaLat 90 to 100٪maR%yau haotao.mau#yat: p^railaisasamauLo maana vaakDI haoto mhNauna yaasa maanamaaoDI raoga Asao mhNatat.ha raoga Aaplyaa doSaat sava-p`qama ]%tr p`doSaatIla Aalamaaora ijalhyaatIla raNaIKot gaavaat 1927 saalaI naaoMdvalaa gaolaa mhNaUna yaa raogaacao naava raNaIKot Asao p`cailat Jaalao.paiScamaa%ya doSaat yaa raogaasa nyaUk^sala iDsaIsa Aqavaa Dayala mhNauna AaoLKtat.yaa raogaacao maUL sqaana Baart Aaho.yaa raogaacao ivaYaaNaU p^rama^@saao yaa vagaa-t maaoDtat.

saMsaga- JaalyaanaMtr saaQaarNa daona idvasaaMnaI raogaacaI laxaNao idsaNyaapuvaI- ek idvasa kaoMbaDyaaMcyaa Svasana saMsqaotuna ivaYaaNau baahor pDNyaasa sau$vaat haoto.va puZo ik%yaok idvasa caalau rahto.yaacaa p`saar raogaT pxyaaWaro saBaaovatalacyaa vaatavarNaat raogaacao ivaYaaNau vaaZtat.

raogaacaI laxaNao :

1. Svaasa GaoNyaasa Haasa haotao.

2.qarqar kap haotao.

3. pxaI ADKLt caalatao.

4. pMK va paya lauLo pDtat.

5.halacaalaIt badla haotao .

]pcaar :

raogaacaI laagaNa Jaalyaasa ]pcaar naahI.

P`aitbaMQak ]paya :

paca to saha idvasaat laasaaoTa lasa DaoLyaat ikMvaa naakat daona qaoMba TakavaI va 8 to 18 vyaa AazvaDyaat Aar.TI.baI.lasa katDI KalaI 5 imalaI dyaavaI.

3.r@tI hgavaNa :

raogaacaI laxaNao :

1.pxaaMcaa tura kmajaaor haotao.

2.pxaI poMgaLtat.

3.pxaaMcao KaNao ipNao baMd haoto. 4.AMDI ]%padna kmaI haoto. 5. pxaaMnaa ASa@tpNaa yaotao. 6.pxaaMcao marNyaacao p`maaNa vaaZto.

(19)

7.ha raoga r@tatIla pa^@saIDIyaa yaa prjaIvaapasaUna haotao.

]pcaar:

1. svacCtocyaa ABaavaanao ha raoga haot Asalyaanao GaracaI,

svacCta ilaTrcaI svacCta [.gaaoYTI kaTokaorpNao paDlyaasa

raogaavar inayaMHaNa AaNata yaoto.

2.pxyaaMnaa ipNyaacyaa svacC paNyaatuna A^p`osaIna ka^nTInaa^la salfamaoqaIna hI AaOYaQao dyaavaI.

3. pxaaMnaa A^mp`aolaInacaI pavaDr dyaavaI.100 pxaaMnaa 10ga`^ma dyaavaI.

4. pxaaMnaa dhI dyaavao.

4. dovaI :

kaoMbaDyaaMnaa haoNaara ,ha ek saMsaga-janya raoga Asauna pox viridine yaa vagaa-tIla ivaYaaNaupasaUna haotao.yaa raogaat ipsao nasalaolyaa katDIvar faoD, ,Kplyaa ,tsaoca Svaasanailakocyaa SlaoSmala %vacaovar ekakIgaazI

idsatat.caaocaIt ,taoMDat icakT pDdo Qartat Aqavaa Anna nailakot t%vaI ,]tI yaa p`karatIla xatI idsatat ,yaamauLo yaa raogaacaI ivaBaagaNaI ,%vacaIya Aqavaa iDfqaoirk mhNaUna kolaI jaato.

raogaaca p`saar ipsao ]pTNao ,Dasa va ikTk dMSaamauLo haotao.caaoca na kaplaolyaa pxaat p`saar lavakr haotao.raogap`saarasa GaratIla gadI- karNaIBaut zrto.

laxaNao :

1. ipsao nasalaolyaa Baagaavar ipvaLo faoD yaotat.

2. naMtr daona to tIna idvasaaMnaI KplaI QarlaI jaato. 3. naakatuna d`vya pdaqa- vaahtao.

4. pxaaMcaI Bauk maMdavato.

5. taoMDat icagaT pdaqa- tyaar haotao kahI idvasaaMnaI taoMDat KplaI yaoto.

]pcaar : 1.

jaKmaocaI jaagaa paoTîSaAma prmâgnaoTcyaa dàvaNaanao Qauvaavao va pìtjaOvakacao AaOYaQa laavaavao.

P`aitbaMQak ]paya :

1.

6 va 8 vyaa AazvaDyaat dovaI p`itbaMQak lasa TaocaUna GyaavaI.

(20)

5. baD- Flau :

ha raoga pxaapasauna maanavaasa haoNaara raoga Aaho.jaMgalaI pxaI ]da.badk ,panabadk ,rajahMsa ,bagaLo ,paNyaajavaL ikMvaa paNyaat rahNaaro va sqalaaMtr krNaaro pxaI yaapasauna hI yaa raogaacaa p`saar haotao.

laxaNao :

1.pxyaaMnaa yaa raogaacaI laagaNa Jyaalyaasa p`amau#yaanao Svasana saMsqaa ,pcana saMsqaa ,puna$%padna saMsqaa yaavar pirNaama haotao.

2.taoMD va DaoLyaavar paNaIyau@t sauja yaoto.DaoLo laala haotat.papNyaa baMd haotat.DaoLyaaBaaovatIcaI sauja ivaiSaYT p`karcaI inaLsar Asato.

3.pxaI malaula hao}na gauMgatat ,ASa@t haotat.tu-yaaBaaovatIcaa Baaga kaLsar ikMvaa jaaMBaLa pDtao. 4.Svasanaasa Haasa haotao.Kaoklaa iSaMka yaotat.Svaasa krtanaa GarGar Aavaaja yaotao.nakatuna icakT tsaoca r@t imaEaIt sHaava vaahtao.taoMDathI r@t imaEaIt sHaava idsatao. ,ASaa Avasqaot pxaI kahI tasaat dgaavatat.

5.kahI pxaat ca@kr yaoto ,rataMQaaLopNaa va lauLopNaa yaotao.AMDI ]%padnaat GaT yaoto.ba-yaaca pxyaat hgavana laagato.ASaI laxaNao AsaNaaro pxaI 2 idvasaat martat.

6.yaa raogaat pxaI AajaarI haoNyaacao p`maaNa 100 ٪ Asau Sakto AaaNI martu-kIcaI T@kovaarI 100٪

Asau Sakto.

(21)

6. DaoLyaaMcao ivakar :

laxaNao:

1 . pxaasa ijavanasa%va A cyaa kmatrtomauLo DaoLyaatuna paNaI yaoto. 2. DaoLo saujatat .

3. DaoLyaacaa dah haotao. 4. DaoLyaat paMZra pdaqa- saacatao. 5. vaaZ kmaI haoto.

6. pxaI ASa@t haotat.

]pcaar :

1. baaorIk A^isaD nao DaoLo Qauvaavao.

2. ijavanasa%va A 100 pxaaMnaa 3.5 imalaI yaa p`maaNao 5 to 6 idvasa dyaavao.

7. paMZrI hgavana :

laxaNao :

1 . laagaNa Jaalaolaa pxaI inaraogaI pxaacyaa maanaanao raoD ASa@t idsatat.

2.yaa raogaacaI laxaNao vayaacyaa 3 va 4 qyaa idvasaapasauna idsaNyaasa sau$vaat haoto.14 vyaa idvasaapya-Mt pxaaMcaI maR%yaucaI saM#yaa vaaZlaolaI idsato.

3.AajarI pxaI pMK saaoDuna iJaMgat basatat va }baosaazI ba`uDrKalaI jamaa haotat.

4.iplaacyaa gauddvaaraBaaovatI paMZrT rMgaacaI ivaYTa jamaa JaalaolaI idsato.saMDasa krtanaa pxaaMnaa Haasa haotao 5.ivaYTa ADklyaanao pxaI icak icak Asaa Aavaaja krtao.paMZrT ivaYTa gauddvaaraBaaovatI icakTuna rahto tI hatanao kaZlyaasa pxaaMnaa Aarama maILtao..

6.SarIravar tkakI nasato.vaaZIvar p`tIkula pirNaama haotao.

]pcaar :

1. salfamaoqa`Ina 16٪ Aaya.saI.Aaya 100 pxyaaMsaazI 4 laITr paNyaat 30 imalaI AaOYaQa 4 idvasa dyaavao.

2.A^raomaIna pavaDr pìtbaMQak mhaNauna 4 to 8 gaàma AaOYaQa 10 ilaTr paNyaatuna doNao.]pcaarasaazI 8 to 16 gaàma AaOYaQa 10 ilaTr paNyaatuna doNao.

(22)

P`akrNa Aazvao

maaMsa ]%padna va AMDI ]%padna krNaa-yaa kaoMbaDyaaMcaa

raogap`itbaMQak lasaIkrNaacaa kalaavaQaI.

A. maaMsa ]%padna

krNaa-yaa kaoMbaDyaaMcaa raogap`itbaMQak lasaIkrNaacaa kaya-k`ma

puZIla p`maaNao.

lasaIkrNa ho sakaLI ikMvaa saMQyaakaLI qaMD vaatavarNa AsaNa-yaa vaoLosa kravao.jyaa idvaSaI pxaaMnaa lasaIkrNa kravayaacao Aaho %yaa idvaSaI pxaaMnaa kaoro paNaI ipNyaasa dyaavao.mhNajao %yaa paNyaat kaoNa%yaahI p`karcao AaOYaQa imasaLu nayao.tsaoca lasaIkrNa JaalyaanaMtr gauL paNaI dyaavao.

Ana

Paxaacao vaya

raogaacao naava

lasa

lasa doNyaacaI pwt

1. 1 laa idvasa

ma^ro@sa

katDIKalaI ,payaacyaa snaayaumaQyao

doNao

2. 5 to 7 idvasa

raNaIKot

laasaaoTa

naakatuna qaoMba TakNao

3. 12 to 14 idvasa

gaMbaaorao

DaoLyaat qaoMba TakNao

4. 5 vaa AazvaDa

raNaIKot

laasaaoTa

paNyaatuna doNao

A. AMDI ]%padna

krNaa-yaa kaoMbaDyaaMcaa raogap`itbaMQak lasaIkrNaacaa kaya-k`ma puZIla

p`maaNao.

A.na

Paxaacao vaya

lasaIcao naava

lasa doNyaacaI pwt

1. 1 laa idvasa

mMa^ro@sa

katDIKalaI ,payaacyaa snaayaumaQyao doNao

2. 5 to 7 idvasa

laasaaoTa (ef.vana)

naakatuna Aqavaa DaoLyaatuna

3. 7 vyaaidvaSaI

caaocaI kapNao

AaQaI varcyaa va Kalacyaa caaocaIcaa SaoMDa

kapNao

4. 7 to 14 vyaa idvaSaI gaMbaaorao

DaoLyaatuna doNao

5. 4 qaa AazvaDa

[nafo@Tisasa

DaoLyaat daona qaoMba TakNao

6. 5 vaa AazvaDa

laasaaoTa

ipNyaacyaa paNyaatuna doNao

7. 6 vaa AazvaDa

dovaIcaI lasa

pMKacyaa AatIla BaagaatIla katDIsa

TaocaavaI

8. 8 vaa AazvaDa

raNaIKot lasa (Aar.baI) pMKacyaa AatIla BaagaatIla katDIsa

TaocaavaI

9. 10 to 12 AazvaDo

caaocaI kapNao

vaaZlaolyaa caaocaI kapNao va tao Baaga vaaZu

na doNao

10. 18 vaa AazvaDa

dovaIcaI lasa

pMKacyaa AatIla BaagaatIla katDIsa

TaocaavaI

11. 20 AazvaDa

raNaIKot lasa (Aar.baI) pMKacyaa AatIla BaagaatIla katDIsa

TaocaavaI

(23)

P`akrNa navavao

AMDyaacao AaharatIla mah%va va BaagaaMcao kaya-

AMDyaacaI AakRtI

BaagaaMcaI naavao va kaya- :

1.kvaca :

AMDyaacyaa baahorIla GaTT AavarNaasa kvaca Asao mhNatat.kvacaacaa mau#ya ]ddoSa AatIla Baagaacao saMrxaNa krNao.kvaca kizNa k^laSaIyamacao banalaolao Asato .saCId` AsaNyaacaa mau#ya ]ddoSa AatIla jaIvaasa AMDI ]gavaNaukIcyaa vaoLI hvaa va Aad`-ta purvaNao haoya.

kvacaasa laagauna Asalaolaa patL papud`a- kvacaacyaa AgadI AatIla baajausa laagauna ha papud`a saCId` Asatao .

2.kvacaacyaa AatIla patL papud`a

-

AMDo ]kDlyaanaMtr ha Baaga idsatao.

3.paMZra balak

-

AMDo faoDlyaanaMtr AapNaasa daona Baaga dIsatat .%yaatIla ipvaLa Baaga mhNajao ipvaLa balak va paMZra balak mhNajao paMZra balak haoya.

paMZ-yaa Baagaacao tIna Baaga -

1. baahorIla patL Baaga 2. AatIla jaaD Baaga 3. SaovaTcaa patL Baaga

(24)

paMZ-yaa balakacaI daona kayao- -

1.vaaZ%yaa jaIvaasa Qakkyaa pasauna saMrxaNa doNao.

2. vaaZ%yaa jaIvaasa %yaalaa vaaZIcyaa kaLat Annaacaa purvaza krNao .

4.AMDyaacyaa maQyaBaagaI idsaNaara ipvaLa balak :

ha AMDyaacaa mau#yaBaaga kI jaao kaoMbaDIcyaa ibaja AMDyaat tyaar haotao.yaat AMDyaatIla sava- jaIvaNasa%%vao va xaar Asatat .

5.calaJaa :

AMDo faoDlyaavar balkavar daona vaoTaoLI idsatat %yaalaa calaJaa Asao mhNatat.yaacaa

]pyaaoga :

AMDI ]bavaNaukIcyaa ik`yao maQyao jaovha AMDI hlavalaI jaatat tovha AatIla ijavaaMnaa tIva` QakkyaaMpasauna saMrxaNa krNao haoya. yaacao kama isp`Mga p`maaNao caalato.

6.hvaocaI paokLI :

AMDI ]kDlyaa naMtr ek psarT Baaga idsatao %yaasa hvaocaI paokLI mhNtat.

]pyaoaga :

]gavaNaukIcyaa ik`yaot AatIla ijavaacaI jaovha vaaZ haot Asato tovha %yaasa laagaNaarI hvaa saazvauna zovalaI jaato.

7.isHaibaja :

yaa maQauna pxaaMcaI inamaI-tI haoto.