ii v K A R T S B A T E R A M A G I T A M S A W S I S S A T I R O I R E F N I T A K G N I T I S P I R K S E D M A R G O R P N A N U S U Y N E P P A D A H R E T A Y N I S A K I L P M I N A D I D A B I R P N A G N I B M I
B -SOSIALT.A .2013/2014
i n r u M i t a y r u S s a ti s r e v i n
U SanataDharma a tr a k a y g o Y 5 1 0 2 a d a p s a ti r o ir e f n i t a k g n it n a k p a k g n u g n e m k u t n u n a u j u tr e b i n i n a it il e n e P s i g o l o k i s p , k i s if k e p s a a d a p 4 1 0 2 / 3 1 0 2 . A . T a tr a k a y g o Y t e r a M a g i T A M S a w s i s .l a i s o s n u p u a m n a it il e n e p n a k a p u r e m i n i n a it il e n e
P desk irp it fd i bidang bimbingan dan h a l o k e s i d g n il e s n o
k .Subjek peneilitan adalah siswa kela sX dan X ISMA Tiga . i w s i s 8 4 n a d a w s i s 2 4 i r a d i ri d r e t g n a y a w s i s 0 9 h a l m u jr e b g n a y t e r a M g n a y a l a k s k u t n e b r e b s a ti r o ir e f n i r e n o i s e u k n a k a n u g g n e m a t a d n a l u p m u g n e P n a g n e d m e ti 2 6 h a l m u jr e
b koeifsien reilablitia ssebesa r0,958 .Data dianailsi s a
r a c e
s staitsitk dengan menggunakan program apilkasi SPSS 16.0 yang . k e p s a p a it m e ti i r o g e t a k n a d a w s i s ir o g e t a k n a k li s a h g n e m a w s i s 5 ) a ; a w s i s ir o g e t a k a d a p ) 1 : a w h a b n a k p a k g n u g n e m n a it il e n e p l i s a H % 6
( )merasa infeiror ,54 siswa (60% )merasa agak infeiror ,30 siswa (33% ) ) b ; r o ir e f n i k a d it t a g n a s a s a r e m ) % 1 ( a w s i s 1 n a d r o ir e f n i k a d it a s a r e m ; r o ir e f n i a s a r e m ) % 1 , 4 ( i w s i s 2 n a d ) % 1 , 7 ( a w s i s 3 , n i m a l e k s i n e j n a k r a s a d r e b w s i s 8 2 n a d ) % 2 6 ( a w s i s 6 2 t a p a d r e
t i(58,3% )merasaagak i nfeiro ;r t erdapa t12 ) % 3 , 2 ( a w s i s 1 n a d ; r o ir e f n i k a d it a s a r e m ) % 5 , 7 3 ( i w s i s 8 1 n a d ) % 6 , 8 2 ( a w s i s m e ti n a h u r u l e s e k i r a d , m e ti i r o g e t a k a d a p ) 2 . r o ir e f n i k a d it t a g n a s a s a r e
m ,24 tiem
s a ti r o ir e f n i t a k g n it i r o g e t a k m a l a d k u s a m r e t ) % 9 3
( sanga t itnggi ,35 tiem (56% )
a d a P . g n a d e s i r o g e t a k m a l a d k u s a m r e t ) % 5 ( m e ti 3 n a d i g g n it i r o g e t a k k u s a m r e t 9 , i g g n it t a g n a s s a ti r o ir e f n i ir o g e t a k m a l a d k u s a m r e t ) % 5 , 7 3 ( m e ti 6 , k i s if k e p s a g e t a k k u s a m r e t ) % 3 , 6 ( m e ti 1 , i g g n it i r o g e t a k k u s a m r e t ) % 3 , 6 5 ( m e
ti or isedang .
m e ti 0 2 , i g g n it t a g n a s i r o g e t a k k u s a m r e t ) % 4 , 4 4 ( m e ti 4 , s i g o l o k i s p k e p s a a d a P . g n a d e s i r o g e t a k k u s a m r e t ) % 5 , 5 ( m e ti 2 n a d i g g n it i r o g e t a k m a l a d ) % 5 , 5 5 ( i d a b ir p n a g n i b m i b m a r g o r
P -sosia ldikembangkan dengan berpedoman pada tiem -s a ti r o ir e f n i m e
ti yangt ermasukdalamkategor isanga titngg idan itngg idar ikeitga .l a i s o s n a d s i g o l o k i s p , k i s if i n k a y a m a t u k e p s a , s a ti r o ir e f n i :i c n u k a t a
ii i v T C A R T S B A T E R A M A G I T F O L E V E L Y T I R O I R E F N I F O N O I T P I R C S E D E H T
SENIORHIGHSCHOOLSTUDENTS ANDI TSI MPLICATIONON L A I C O S G N I T A M R O
F -INDIVIDUALGUIDANCEPROGRAM N
I THE2013/2014ACADEMICYEAR
i n r u M i t a y r u S y ti s r e v i n U a m r a h D a t a n a S a tr a k a y g o Y 5 1 0 2 S t e r a M a g i T f o l e v e l y ti r o ir e f n i e h t g n i b ir c s e d t a s m i a h c r a e s e r s i h
T enio r
d n a l a c i g o l o h c y s p , l a c i s y h p n o r a e y c i m e d a c a 4 1 0 2 / 3 1 0 2 f o s t n e d u t s l o o h c S h g i H .t c e p s a l a i c o s d n a g n il e s n u o c n o y ll a i c e p s e h c r a e s e r e v it p ir c s e d l a n o it a c u d e n a s i s i h T d l e if e c n a d i u
g in t he school .The subjec to fresearch wa spopulaiton o fgrade X d
n
a X Istudent so fTiga Mare tHigh Schoo lYogyakatra a smany a s90 student s s m e ti 2 6 m o r f d e r e h t a g s a w a t a d h c r a e s e r e h T . s lr i g 8 4 d n a s y o b 2 4 f o t s i s n o c t a h t a t a d . 8 5 9 . 0 t a t n e i c e f e o c y ti li b a il e r h ti w m r o f e l a c s n i s e ri a n n o it s e u q y ti r o ir e f n i f o d e z y l a n a s a
w staitsitcally by SPSS 16.0 programme wtih t wo catego ire snamely .t c e p s a h c a e f o y r o g e t a c m e ti d n a y r o g e t a c t n e d u t s ) a ; y r o g e t a c t n e d u t s e h t n o ) 1 : t a h t s w o h s h c r a e s e r f o t l u s e r e h
T 5student s
s 0 3 , r o ir e f n i r e h t a r tl e f ) % 0 6 ( s t n e d u t s 4 5 , r o ir e f n i tl e f ) % 6
( tudents( 33% )didn’ t
o t g n i d r o c c a ) b ; r o ir e f n i l e e f t ’ n d i d y l e t u l o s b a ) % 1 ( s t n e d u t s 1 d n a r o ir e f n i l e e f 8 2 d n a ) % 2 6 ( s y o b 6 2 , r o ir e f n i tl e f ) % 1 , 4 ( s lr i g 2 d n a ) % 1 , 7 ( s y o b 3 , x e s s t n e d u t s , 7 3 ( s lr i g 8 1 d n a ) % 6 , 8 2 ( s y o b 2 1 , r o ir e f n i r e h t a r tl e f ) % 3 , 8 5 ( s lr i
g 5% )didn t’f ee l
, y r o g e t a c m e ti e h t n O ) 2 . r o ir e f n i l e e f t’ n d i d y l e t u l o s b a ) % 3 , 2 ( s y o b 1 d n a r o ir e f n i l e v e l y ti r o ir e f n i h g i h y r e v e h t n i d e d u l c n i e r e w ) % 9 3 ( s m e ti 4 2 , s m e ti l l a e h t m o r f e w ) % 5 ( s m e ti 3 d n a , y r o g e t a c h g i h e h t n i e r e w ) % 6 5 ( s m e ti 5 3 , y r o g e t a
c rei nt he
h g i h y r e v e h t n i e r e w ) % 5 , 7 3 ( s m e ti 6 , t c e p s a l a c i s y h p e h t n O . y r o g e t a c m u i d e m n i e r e w ) % 3 , 6 ( m e ti 1 d n a , y r o g e t a c h g i h e h t n i e r e w ) % 3 , 6 5 ( s m e ti 9 , y r o g e t a c e h t n i e r e w ) % 4 , 4 4 ( s m e ti 4 , t c e p s a l a c i g o l o h c y s p e h t n O . y r o g e t a c m u i d e m e h t h g i h y r e
v category ,5 tiem s(55,6% )were in the high category .On the socia l n i e r e w ) % 5 , 5 5 ( s m e ti 0 2 , y r o g e t a c h g i h y r e v e h t n i e r e w ) % 8 , 8 3 ( s m e ti 4 1 , t c e p s a l a i c o s e h T . y r o g e t a c m u i d e m e h t n i e r e w ) % 5 , 5 ( s m e ti 2 d n a y r o g e t a c h g i h e h t -a w m a r g o r p e c n a d i u g l a u d i v i d n
i sdeveloped according to infeirortiy tiem stha t .t c e p s a h c a e e h t f o y r o g e t a c h g i h d n a h g i h y r e v n i d e d u l c n i : s d r o w y e
M A G I T A M S A W S I S S A T I R O I R E F N I T A K G N I T I S P I R K S E
D ARET
A Y N I S A K I L P M I N A
D TERHADAPPENYUSUNANPROGRAM I
D A B I R P N A G N I B M I
B -SOSIALT.A2013/20 14
i s p i r k S u
n a k u j a i
D ntukMemenuh iSalahSatuSyarat n a k i d i d n e P a n a jr a S r a l e G h e l o r e p m e M
s n o K n a d n a g n i b m i B i d u t S m a r g o r
P eilng
: h e l O
i n r u M i t a y r u S
M I
N 091114075
G N I L E S N O K N A D N A G N I B M I B I D U T S M A R G O R P
N A K I D I D N E P U M L I N A S U R U J
N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F
A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U
A T R A K A Y G O Y
i
M A G I T A M S A W S I S S A T I R O I R E F N I T A K G N I T I S P I R K S E
D ARET
A Y N I S A K I L P M I N A
D TERHADAPPENYUSUNANPROGRAM I
D A B I R P N A G N I B M I
B -SOSIALT.A2013/20 14
i s p i r k S u
n a k u j a i
D ntukMemenuh iSalahSatuSyarat n a k i d i d n e P a n a jr a S r a l e G h e l o r e p m e M
s n o K n a d n a g n i b m i B i d u t S m a r g o r
P eilng
: h e l O
i n r u M i t a y r u S
M I
N 091114075
G N I L E S N O K N A D N A G N I B M I B I D U T S M A R G O R P
N A K I D I D N E P U M L I N A S U R U J
N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F
A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U
A T R A K A Y G O Y
v i
N A H A B M E S R E P N A D O T T O M
g n a r o e s e s a p m i n e m a j a s a s i b g n a y r a s e b r e t a y a h a B “
” i r i d n e s i r i d p a d a h r e t a y n a k g n a s k u r u b h a l a d a
(Anonim)
l r e t i n i p u d i H
“ aluberharga untuk berlama-lama
i r i d i n a h i s a g n e m n a d , n a l a s e y n e p , n a h i d e s e k n a g n e d
h a n r e p k a d i t a t i k a n e r a
k tahu berapalama waktu
i k i l i m a t i k g n a
y ”
) i n r u M i t a y r u S (
s a t a b a w a j g n u g g n a t r e b g n a y n i a l g n a r o a d a k a d i T “
a n a a r i b m e g e k O E C h a l a d n A . a d n a n a a i g a h a b e
k nda”
) t t e r B a n i g e R (
n a h a b m e s r e P
k u t n u n a k h a b m e s r e p u k i n i i s p i r k S
Ibundakutersayang ,Jenda Maulana Br a
g n i s u r u G
Adik-adikkutersayang ,Wisnu Syahputra n
v
A Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E P
a w h a b a y n h u g g n u s e s n a g n e d n a k a t a y n e m a y a
S sk irps iyang saya tuil sin i itdak n a k t u b e s i d h a l e t g n a y i l a u c e k , n i a l g n a r o a y r a k i r a d n a i g a b u a t a a y r a k t a u m e m
. h a i m li a y r a k a y n k a y a l a n a m i a g a b e s , a k a t s u p r a tf a d n a d n a p it u k m a l a d
5 1 0 2 l ir p A 8 0 , a tr a k a y g o Y
s il u n e P
i n r u M i t a y r u S
i v T A Y N R E P R A B M E
L AANPERSETUJUANPUBLIKAS IKARYA M U M U N A G N I T N E P E K K U T N U H A I M L I a t a n a S s a ti s r e v i n U a w s i s a h a m a y a s ,i n i h a w a b i d n a g n a t a d n a tr e b g n a Y a tr a k a y g o Y a m r a h D : a m a
N :Suryat iMurni a w s i s a h a M r o m o
N :091114075
, n a u h a t e g n e p u m li n a g n a b m e g n e p i m e
D sayamembeirkankepada
g n a y a y a s h a i m li a y r a k , a tr a k a y g o Y a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U n a a k a t s u p r e P :l u d u jr e b T E R A M A G I T A M S A W S I S S A T I R O I R E F N I T A K G N I T I S P I R K S E D M A R G O R P N A N U S U Y N E P P A D A H R E T A Y N I S A K I L P M I N A D G N I B M I
B ANPRIBADI-SOSIALT.A .2013/2014 d n a g n e
D emikian saya member ihak kepada Perpustakaan Universtia s a i d e m k u t n e b m a l a d n a k h il a g n e m , n a p m i y n e m k u t n u , a tr a k a y g o Y a m r a h D a t a n a S a r a c e s n a k i s u b ir t s i d n e m , a t a d n a l a k g n a p k u t n e b m a l a d a y n a l o l e g n e m , n i a l d e m u a t a t e n r e t n i i d a y n n a k i s a k il b u p m e m n a d , s a t a b r e
t ia lain untuk kepelruan
a d a p e k i tl a y o r n a k ir e b m e m n u p u a m a y a s i r a d n ij i a t n i m e m u lr e p a p n a t s i m e d a k a .s il u n e p i a g a b e s a y a s a m a n n a k m u t n a c n e m p a t e t a m a l e s , a y a s n a i k i m e
D pernyataani nis ayabua tdengans ebenarnya.
ii v K A R T S B A T E R A M A G I T A M S A W S I S S A T I R O I R E F N I T A K G N I T I S P I R K S E D M A R G O R P N A N U S U Y N E P P A D A H R E T A Y N I S A K I L P M I N A D I D A B I R P N A G N I B M I
B -SOSIALT.A .2013/2014
i n r u M i t a y r u S a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U a tr a k a y g o Y 5 1 0 2 m k u t n u n a u j u tr e b i n i n a it il e n e
P engungkapkan itngka tinfeirortia spada s i g o l o k i s p , k i s if k e p s a a d a p 4 1 0 2 / 3 1 0 2 . A . T a tr a k a y g o Y t e r a M a g i T A M S a w s i s .l a i s o s n u p u a m n a it il e n e p n a k a p u r e m i n i n a it il e n e
P desk irp it fd i bidang bimbingan dan h a l o k e s i d g n il e s n o
k .Subjek peneilitan adalah siswa kela sX dan X ISMA Tiga . i w s i s 8 4 n a d a w s i s 2 4 i r a d i ri d r e t g n a y a w s i s 0 9 h a l m u jr e b g n a y t e r a M g n a y a l a k s k u t n e b r e b s a ti r o ir e f n i r e n o i s e u k n a k a n u g g n e m a t a d n a l u p m u g n e P s i s il a n a i d a t a D . 8 5 9 , 0 r a s e b e s s a ti li b a il e r n e i s if e o k n a g n e d m e ti 2 6 h a l m u jr e b a r a c e
s staitsitk dengan menggunakan program apilkasi SPSS 16.0 yang . k e p s a p a it m e ti i r o g e t a k n a d a w s i s ir o g e t a k n a k li s a h g n e m a w s i s 5 ) a ; a w s i s ir o g e t a k a d a p ) 1 : a w h a b n a k p a k g n u g n e m n a it il e n e p l i s a H a w s i s 0 3 , r o ir e f n i k a g a a s a r e m ) % 0 6 ( a w s i s 4 5 , r o ir e f n i a s a r e m ) % 6
( (33% )
) b ; r o ir e f n i k a d it t a g n a s a s a r e m ) % 1 ( a w s i s 1 n a d r o ir e f n i k a d it a s a r e m ; r o ir e f n i a s a r e m ) % 1 , 4 ( i w s i s 2 n a d ) % 1 , 7 ( a w s i s 3 , n i m a l e k s i n e j n a k r a s a d r e b 2 1 t a p a d r e t ;r o ir e f n i k a g a a s a r e m ) % 3 , 8 5 ( i w s i s 8 2 n a d ) % 2 6 ( a w s i s 6 2 t a p a d r e t 8 1 n a d ) % 6 , 8 2 ( a w s i
s sisw i(37,5% )merasa itdak infeiror ;dan 1 siswa (2,3% ) m e ti n a h u r u l e s e k i r a d , m e ti i r o g e t a k a d a p ) 2 . r o ir e f n i k a d it t a g n a s a s a r e
m ,24 tiem
) % 6 5 ( m e ti 5 3 , i g g n it t a g n a s s a ti r o ir e f n i t a k g n it i r o g e t a k m a l a d k u s a m r e t ) % 9 3 ( m e ti 3 n a d i g g n it i r o g e t a k k u s a m r e
t (5%)t ermasuk dalam kategor isedang .Pada 9 , i g g n it t a g n a s s a ti r o ir e f n i ir o g e t a k m a l a d k u s a m r e t ) % 5 , 7 3 ( m e ti 6 , k i s if k e p s a . g n a d e s i r o g e t a k k u s a m r e t ) % 3 , 6 ( m e ti 1 , i g g n it i r o g e t a k k u s a m r e t ) % 3 , 6 5 ( m e ti g e t a k k u s a m r e t ) % 4 , 4 4 ( m e ti 4 , s i g o l o k i s p k e p s a a d a
P or isanga t itnggi ,20 tiem
. g n a d e s i r o g e t a k k u s a m r e t ) % 5 , 5 ( m e ti 2 n a d i g g n it i r o g e t a k m a l a d ) % 5 , 5 5 ( i d a b ir p n a g n i b m i b m a r g o r
P -sosia ldikembangkan dengan berpedoman pada tiem -it e k i r a d i g g n it n a d i g g n it t a g n a s i r o g e t a k m a l a d k u s a m r e t g n a y s a ti r o ir e f n i m e
ti ga
.l a i s o s n a d s i g o l o k i s p , k i s if i n k a y a m a t u k e p s a , s a ti r o ir e f n i :i c n u k a t a
ii i v T C A R T S B A T E R A M A G I T F O L E V E L Y T I R O I R E F N I F O N O I T P I R C S E D E H T T N E D U T S L O O H C S H G I H R O I N E
S S ANDI TSI MPLICATIONON
I C O S G N I T A M R O
F A -LINDIVIDUALGUIDANCEPROGRAM N
I THE2013/2014ACADEMICYEAR
i n r u M i t a y r u S y ti s r e v i n U a m r a h D a t a n a S a tr a k a y g o Y 5 1 0 2 r o i n e S t e r a M a g i T f o l e v e l y ti r o ir e f n i e h t g n i b ir c s e d t a s m i a h c r a e s e r s i h T a c i s y h p n o r a e y c i m e d a c a 4 1 0 2 / 3 1 0 2 f o s t n e d u t s l o o h c S h g i
H l ,psychologica land
.t c e p s a l a i c o s d n a g n il e s n u o c n o y ll a i c e p s e h c r a e s e r e v it p ir c s e d l a n o it a c u d e n a s i s i h T d l e if e c n a d i u
g in t he school .The subjec to fresearch wa spopulaiton o fgrade X 0 9 s a y n a m s a a tr a k a y g o Y l o o h c S h g i H t e r a M a g i T f o s t n e d u t s I X d n
a student s
s m e ti 2 6 m o r f d e r e h t a g s a w a t a d h c r a e s e r e h T . s lr i g 8 4 d n a s y o b 2 4 f o t s i s n o c t a h t a t a d . 8 5 9 . 0 t a t n e i c e f e o c y ti li b a il e r h ti w m r o f e l a c s n i s e ri a n n o it s e u q y ti r o ir e f n i f o y l e m a n s e ir o g e t a c o w t h ti w e m m a r g o r p 0 . 6 1 S S P S y b y ll a c it s it a t s d e z y l a n a s a w .t c e p s a h c a e f o y r o g e t a c m e ti d n a y r o g e t a c t n e d u t s ) a ; y r o g e t a c t n e d u t s e h t n o ) 1 : t a h t s w o h s h c r a e s e r f o t l u s e r e h
T 5student s
t ’ n d i d ) % 3 3 ( s t n e d u t s 0 3 , r o ir e f n i r e h t a r tl e f ) % 0 6 ( s t n e d u t s 4 5 , r o ir e f n i tl e f ) % 6 ( l e t u l o s b a ) % 1 ( s t n e d u t s 1 d n a r o ir e f n i l e e
f y didn’ tfee linfeiror ;b )according to 8 2 d n a ) % 2 6 ( s y o b 6 2 , r o ir e f n i tl e f ) % 1 , 4 ( s lr i g 2 d n a ) % 1 , 7 ( s y o b 3 , x e s s t n e d u t s l e e f t’ n d i d ) % 5 , 7 3 ( s lr i g 8 1 d n a ) % 6 , 8 2 ( s y o b 2 1 , r o ir e f n i r e h t a r tl e f ) % 3 , 8 5 ( s lr i g e e f t’ n d i d y l e t u l o s b a ) % 3 , 2 ( s y o b 1 d n a r o ir e f n
i li nfeiror .2 )Ont he tiemcategory , l e v e l y ti r o ir e f n i h g i h y r e v e h t n i d e d u l c n i e r e w ) % 9 3 ( s m e ti 4 2 , s m e ti l l a e h t m o r f e h t n i e r e w ) % 5 ( s m e ti 3 d n a , y r o g e t a c h g i h e h t n i e r e w ) % 6 5 ( s m e ti 5 3 , y r o g e t a c 5 , 7 3 ( s m e ti 6 , t c e p s a l a c i s y h p e h t n O . y r o g e t a c m u i d e
m % )werei n t hevery high
n i e r e w ) % 3 , 6 ( m e ti 1 d n a , y r o g e t a c h g i h e h t n i e r e w ) % 3 , 6 5 ( s m e ti 9 , y r o g e t a c e h t n i e r e w ) % 4 , 4 4 ( s m e ti 4 , t c e p s a l a c i g o l o h c y s p e h t n O . y r o g e t a c m u i d e m e h t i c o s e h t n O . y r o g e t a c h g i h e h t n i e r e w ) % 6 , 5 5 ( s m e ti 5 , y r o g e t a c h g i h y r e
v a l
n i e r e w ) % 5 , 5 5 ( s m e ti 0 2 , y r o g e t a c h g i h y r e v e h t n i e r e w ) % 8 , 8 3 ( s m e ti 4 1 , t c e p s a l a i c o s e h T . y r o g e t a c m u i d e m e h t n i e r e w ) % 5 , 5 ( s m e ti 2 d n a y r o g e t a c h g i h e h t t a h t s m e ti y ti r o ir e f n i o t g n i d r o c c a d e p o l e v e d s a w m a r g o r p e c n a d i u g l a u d i v i d n i y r e v n i d e d u l c n
i highandhighcategoryoft heeachaspec.t : s d r o w y e
x i
R A T N A G N E P A T A K
g n a y , T W S h a ll A k il i m h a l a y n a h r u k u y s n a d i j u p a l a g e s , h a ll il u d m a h l A
u a t , t a m h a r n a k h a p m il e m h a l e
t ifk ,hidayah se tra inayah- aN sy ehingga penuil s .
k i a b n a g n e d i n i i s p ir k s n a d i d u t s n a k i a s e l e y n e m u p m a
m Sk irpsii nidisusununtuk
m a r g o r P i r a d n a k i d i d n e P a n a jr a S r a l e g h e l o r e p m e m t a r a y s u t a s h a l a s i h u n e m e m
g n il e s n o K n a d n a g n i b m i B i d u t
S Universtia sSanataDharma. m
a g u j s il u n e
P engucapkan t eirma kasih kepada semuapihak yang sudah e
y n e m a m a l e s n a g n u k u d n a d n a u t n a b n a k ir e b m e
m lesaikan penuilsan sk irps iini
terutamapadas emuapihakyangdisebutkand ibawahi ni : .
1 Dr . Gendon Barus , M.Si , selaku Ketua Program Stud i Bimbingan dan e
s n o
K ilngUniverstia sSanataDharma. .
2 Dr .M.M Sr iHastuit ,M.Si ,selaku dosen pembimbing sk irps iyang dengan s il u n e p a d a p e k n a g n u k u d n a d , n a g n i b m i b n a k ir e b m e m , n a r a b a s e k h u n e p
.i n i i s p ir k s n a s il u n e p n a k i a s e l e y n e m m a l a d .
3 Dra .Sun Lestair ,selaku KepalaSekolah SMA Tiga Mare tYogyaka tra ,yang .i
n i i s p ir k s n a it il e n e p n ij i n a k ir e b m e m h a l e t .
4 Guru dan Karyawan SMA Tiga Mare tYogyaka tra ,yang telah membeirkan . n a it il e n e p n a k a n a s k a l e m a m a l e s s il u n e p a d a p e k n a h a r a g n e p n a d n a t a p m e s e k .
5 Para Siswa kela sX dan X ISMA Tiga Mare tYogyakatra ata sbantuan dan .i n i i s p ir k s n a it il e n e p k u t n u r e n o i s e u k i s i g n e m u t n a b m e m m a l a d a y n a m a s a jr e k .
6 Orangtuaku tercinta , Ibu Jenda Maulana b rGurusinga dan Bapak Yahya a
l e s g n a y , n u g n a
x a
s g n a y i r e t a
m nga tcukup sehingga penu il sdapa tmenyelesaikan sk irps iin i .
k i a b n a g n e d .
7 Keduaadik-adikku t ersayang ,Wisnu Syahpurta dan Dand iEdinintaBangun , .
h u n e j g n a d e s s il u n e p a k it e k i t a h r u b i h g n e p n a m e t i d a j n e m u l a l e s g n a y .
8 Para sahabatku ,Oktairn iSembiirng ,F irska Yun tia ,Friminu sLengi ,Teguh , g n a n o ti r A a r d n a h C , s u r a B i t s ir K a s i M , i n a it s u K u y A , u l a n a M p e s o Y , h i g a r a S
a ri fl A l u r u
N dan Rudin i Ahmad. Ata s pene irmaan , kebersamaan dan m
a l a d n a r a b a s e
k mendengarkankeluhkesahpenuil .s .
9 ParaKakak dan Ms t ersayang ,Vina Dyatra ,Purt iRahmawait ,YusitnaDauk n a d i w it a r P y r o R a n a H , i e D a k s i s n a r F , n i d u n a s g I d a u F , a m u l e T s u il e r u A , a ir B
n i g n a r e P a t n ir
P -nangin .Ata ssegalacandat awa ,kebersamaan ,kesabaran dan .i
t a h n a k t a u g n e m h u g g n u s g n a y n a m a l a g n e p g n ir a h s . 0
1 Teman-teman Bimbingan dan Konseilng angkatan 2009 , Ardin i Irena n a d n a a m a s r e b e k s a t A . o n o s r a d i W a k s ir F n a d i t s e m a r P a i R , it a s a r a L
.s il u n e p a d a p e k n a k r e b i d h a l e t g n a y t a g n a m e s n a g n u k u d . 1
1 Ma sA .P iryatmoko d isekreta ira tBK USD ata skebaikan dan kerelaan hat i n
e p u t n a b m e m m a l a
d uil smenguru sberbaga iadminisrtas iperkuilahan se tra .i
n i i s p ir k s n a i a s e l e y n e p
i n r u M i t a y r u
i x
I S I R A T F A D
L U D U J N A M A L A
H ... i G
N I B M I B M E P N A U J U T E S R E P N A M A L A
H ... .. ii N
A H A S E G N E P N A M A L A
H ... i ii O
T T O M N A M A L A
H ... i v A
Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E
P ... v I
S A K I L B U P N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E
P ... v i K
A R T S B
A ... v ii
T C A R T S B
A .......................................................................................... v iii R
A T N A G N E P A T A
K ... ix I
S I R A T F A
D ... xi L
E B A T R A T F A
D ... x i ii R
A T F A
D DIAGRAM ... xv N
A R I P M A L R A T F A
D ... x iv
I B A
B PENDAHULUAN .
A Lata rBelakangMasalah ... 1 .
B RumusanMasalah ... 7 .
C TujuanPeneilitan... 7 .
D ManfaatPeneilitan ... 7 .
E BatasanI stliah ... .. 8
I I B A
B KAJIANPUSTAKA .
A Infeirortias... 9 .
1 PengeritanInfeirortias... 9 .
2 C -iirciirI nfeirortias... 1 3 .
3 Fakto rTerbentuknyaI nfeirortias... .. 15 .
4 CaraMengatasiI nfeirortias... 17 .
ii x .
1 PengeritanRemaja ... 2 1 .
2 Tuga sPerkembanganRemaja ... 2 2 .
C BimbinganPirbadi-Sosial ... 2 3 .
1 PengeritanBimbinganP irbadi-Sosial... 2 3 .
2 TujuanBimbingan-P irbad iSosial ... 24 .
3 BimbinganP irbadi-Sosia ld iSMATigaMaret ... 25
D O T E M I I I B A
B OLOGIPENELITIAN .
A Jeni sPeneilitan ... .. 2 9 .
B SubjekPeneilitan ... 2 9 .
C MetodePengumpulanData... 3 0 .
D Vaild tia sdanReilablitiasI nsrtumen ... .. 3 2 .
1 Vaildtias ... 3 2 .
2 Reilab litias... .. 3 5 .
E Prosedu rPengumpulanDataPeneilitan ... 3 7 .
1 TahapPersiapan... 3 7 .
2 TahapPengumpulanData ... 3 7 .
F TeknikAnailsi sData ... 3 8 .
1 Katego irsas iSubjekPeneilitan ... .... 3 8 .
2 Katego irsas iSko r tIemdalamSkala... 4 0 V
I B A
B HASILPENELITIANDANPEMBAHASAN .
A Hasi lPeneilitan ... 4 3 .
B Pembahasan ... 5 6 .
C UsulanProgram ... 6 1
P U T U N E P V B A B
.
A Kesimpulan ... 71 .
B U -sul Saran... 72
A K A T S U P R A T F A
D ... 73 N
A R I P M A
ii i x
L E B A T R A T F A D
. 1 l e b a
T JumlahSubjekPeneilitan... 2
2 l e b a
T .Sko irng tIemKuesionerI nfe irortias………... 3 0
3 l e b a
T .K -isikis iKuesionerI nfeirortia sSiswaSMATigaMaret... 3 1
. 4 l e b a
T Rincian tIemVailddanGugu rpadaSkalaI nfeirortias….. .... .. 3 4
5 l e b a
T . KrtieiraGuiflord………... 63
6 l e b a
T . NormaKatego irsasiTingkatinfe irortia sSiswaSMAT igaMaret
TahunAjaran2013/2014……… 9 3
. 7 l e b a
T Katego irsas iSko rSubjekTingkatI nfeirortiaskela sXdanXI
.. . … … … … … … 4 1 0 2 / 3 1 0 2 n a r a j a n u h a t t e r a M a g i T A M
S ... 04
. 8 l e b a
T Katego irsas iSko r tIemTingkatI nfeirortiaskela sXdanXI
… … … … … … … … … … … … … … … … t e r a M a g i T A M
S ………….. 4 1
. 9 l e b a
T TingkatI nfe irortia sSiswakela sXdanXI
… … … … … … … … … … … … a tr a k a y g o Y t e r a M a g i T A M
S ………… 3 4
. 0 1 l e b a
T Hasi lAnailsi stIemTingkatI nfeirortia sSiswaKela sX
I X n a
d SMATigaMaret……… 64
. 1 1 l e b a
T Katego irdan tIem-tiemI nfeirortia sSiswaKela sXdanXI
T g n a y t e r a M a g i T A M
v i x .
2 1 l e b a
T Kategor idan tIem-tiemI nfeirortia sSiswaKela sX
l X n a
d SMATigaMare tyangt ergolong itnggi……… …. 51
. 3 1 l e b a
T Katego irdan tIem-tiemI nfeirortia sSiswaKela sX
l X n a
d SMATigaMare tyangTergolong Sedang……… 5 4
. 4 1 l e b a
T PersentasePersebaran tIemAspekI nfeirortias
a w s i
S Kela sXdanXI……….…. .... 55
. 5 1 l e b a
T UsulanProgramdanSatuanLayananBimbinganMateir
… … … … … … t e r a M a g i T A M S i d a w s i S a r a p i g a b s a ti r o ir e f n
I ……... .. 6 3
v x
M A R G A I D R A T F A D
. 9 m a r g a i
D TingkatI nfeirortia sSiswaKela sXdanXI
. … a tr a k a y g o Y t e r a M a g i T A M
S ... 4 4
m a r g a i
D 01 .TingkatI nfeirortia sSiswaKela sXdanX I
r a s a d r e
b kanJ eni sKelamin……... 45
m a r g a i
D 11 . sHa i lAnailsi s tIemI nfe irortia sSiswakela sXdanX I
a g i T A M
i v x
N A R I P M A L R A T F A D
. 1 n a ri p m a
L Kuesione rPeneilitan ... 77
. 2 n a ri p m a
L Hasi lUj iReilablitias ... 8 4
n a ri p m a
L 3 . Hasi lUj iVaildtias... 8 6
n a ri p m a
L 4 . Tabulas iDataKuesione rPeneilitan ... 9 3
n a ri p m a
1 I B A B N A U L U H A D N E P h a l a s a m n a s u m u r , h a l a s a m g n a k a l e b r a t a l g n a t n e t n a i a r u i s ir e b i n i b a B . h a li t s i n a s a t a b n a d n a it il e n e p t a a f n a m , n a it il e n e p n a u j u t , n a it il e n e p .
A LatarBelakangMasalah
n a d n a m a h a m e p u t a u s n a k a p u r e m i ri d h a d n e r n a a s a r e p u a t a s a ti r o ir e f n I
kepercayaan individu yang menlia i atau meyakin i di irnya itdak lebih baik t a m a p a k i s r e b s a ti r o ir e f n i i m a l a g n e m g n a y u d i v i d n I . n i a l g n a r o n a k g n i d n a b i d k u t n u n a n i k g n u m e k g n a t n e t s i m i s e p n a d i ri d n e s i ri d i a k u y n e m k a d it , fi t a g e n P . n a k m a d ii d g n a y a i s u n a m i d a j n e
m adahal , seitap individu itdak dliahrikan g n a b m e k r e b n a d a l u m r e b s a ti r o ir e f n I . ) s a ti r o ir e f n i( i ri d h a d n e r n a a s a r e p n a g n e d k a n a k a s a m n a m a l a g n e p a d a
p -kanak ,terutama sebaga iakiba tdar ihubungan e d i s a l e r m a l a d u d i v i d n i n a m a l a g n e P . n i a l g n a r o n a g n e d u d i v i d n
i ngan orang l ain
n a k u t n e b m e p m a l a d n a r e p r e b u d i v i d n i n a k u k a lr e p m e m n i a l g n a r o a n a m i a g a b n a d ) 3 9 9 1 , it n e C ( s a ti r o ir e f n i n a a s a r e p k a n a k a s a m e s a k i
J -kanak i ndividu seirng d riendahkan ,dtiolak ,dihakimi ,dan g n a r o h e l o a y n n a a d a r e b e k n a k h e m e ri
d -orang yang berpengaruh bag i di irnya it
r e p e
s keluarga ,guru ,teman sebaya ,dan orang-orang yang ia anggap penitng r o ir e f n i g n a y i d a b ir p i d a j n e m h u b m u t n a k a u d i v i d n i a k a
m . Keyakinan atau
a y a c r e p e
k an i ndividu akan keitdakmampuan diirnyapun semakin t etranam kua.t a
k i
J individu dikuasa ioleh perasaan-perasaan infeirortia sin imisalnya karena l e d o m i tr e p e s l a e d i k a d it i k il i m i d g n a y h u b u
g n a d e s u ti u d i v i d n i g n u s g n a l k a d it a r a c e s a k a m , a y n n a k h e m e r e m u a t a a n i h g n e m g n a b m e g n e
m -biakkan infe irortia skompleks I(nferiortiy complex) dalam di irnya e e r e o B
( ,2008:145 .)
n a a s a r e
P infe irortia sbukan suatu petranda abnormaltias ,melainkan jusrtu . a i s u n a m n a p u d i h e k m a l a d n a a n r u p m e y n e p k u t n e b a l a g e s b a b e y n e
p Dar isudu t
g n a d n a
p kesehatanmental ,ada2 bentuk infeirortia syatiu:( 1)i nfeirortia snormal , i
tr e p e
s perasaan itdak lengkap yang merupakan daya pendorong kua t bag i n a g n a b m e k r e
p manusia, )( 2 infeirortia sabnorma ldimana perasaan infe irortia s h
i b e li
d -lebihkan oleh kondisi-kondis itetrentu dalam keluarga dan masyarakat . n a k a g n a y , n a h i b e lr e b k it ir k , k a n a n a k a l o n e p , n a a j n a m e p a n e r a k a y n l a s i M n b a g n a y u k a li r e p i s a t s e fi n e m n a k li s a h g n e
m orma lpula( Ladislaus ,2004:7 .)
r o ir e f n i n a a s a r e p i k il i m e m g n a r o e s e s t a u b m e m g n a y n i a l l a
H adalah agama ,
s i b g n a r u k , l a i s o s n a k u d u d e
k a mengendailkan perasaan , penghaslian atau ( a y n a u t g n a r o n a k i d i d n e
p Heuken ,dkk 1989:137) .Banyak masalah akan itmbu l r o ir e f n i n a a s a r e p i k il i m e m u d i v i d n i t a b i k a i a g a b e
s tia syang belrebihan ,misalnya n e d l u p m u k r e b n a k g n i d n a b i d i ri d n e y n e m a k u s h i b e l u d i v i d n
i gan teman-teman
a y n a y a b e
s , kemudian menutup dri i terhadap hal-ha l baru karena taku t . n i a l g n a r o h e l o n a k a w a tr e ti d n a d n a k h a l a s r e p i d m u a k h a l a d a r o ir e f n i n a a s a r e p i m a l a g n e m n a t n e r g n a y k o p m o l e k u t a s h a l a S l u d u jr e b g n a y n a it il e n e p m a l a D . a j a m e
r Relaitonship between I nferiortiycomplex , s t n e c s e l o d A n i n o it a r t s u r F d n
, a y n t u r u n e
m “Teenageyear sareprimeyear so fbearingt heburden ofi nferiortiy ”
.s g n il e e
f Aritnya ,usiar emajaadalah t ahun-tahunpetramaseseorangt erbelenggu , a j a m e r a d a p i s a rt s u r f t a k g n it a y n i g g n it n a g n e d g n ir i e S . r o ir e f n i n a a s a r e p a k e n a
. t a k g n i n e m i s k i d e r p i d t a p a d n u p s a ti r o ir e f n i t a k g n it
l a d a a j a m e r a w h a b i m a h a p i d k u t n u h a d u
M ah kelompok i ndividu yang rentan a
d a p n a k p a d a h i d a j a m e r a n e r a k r o ir e f n i n a a s a r e p i m a l a g n e m k u t n
u adanya
n a g n a t n a t n a d n a h a b u r e
p if -sik biologis ,psikologi sdan sosia lyang cepa tdan t
u b e s r e t a i s u a d a p s k e l p m o
k .Banyaknya permasalahan yang t ejrad ipada remaja k
a n a k a s a m a r a t n a i s i s n a rt a s a m a y n a d a n a k b a b e s i
d -kanakdanmasadewasayang
g n a y h a li n i. r a e n il g n a y n a h a b u r e p i s e r g o r p u t a u s r a d e k e s i r a d h i b e l n a k t a b il e m
g n ir e
s kal imenimbulkan kegeilsahan .Jikakeadaan i n iitdak mampud tieirmabaik a
m a j a m e r m u a k h e l
o ka masalah yang itmbu ladalah membua tkaum remaja t
a s a r a t p i c r e t n a d u g g n a g r e
t idakpuast erhadapdi irs endiir( Cen it ,1993:42 .)
t a k g n it i d a d a r e b g n a y a k e r e m h a l a d a i n i t a a s a j a m e r r a s e b r e t k o p m o l e K
s a t A h a g n e n e M h a l o k e S n a d ) P M S ( a m a tr e P h a g n e n e M h a l o k e
S (SMA) .Karena
p , u
ti enelti iberasumsibahwasekolah menengah dapatmenjad isalah satu wadah u d i v i d n i ir i d a d a p s a ti r o ir e f n i n a a s a r e p a y n g n a b m e k r e b n a k n i k g n u m e m g n a
y atau
a w s i
s . Sepetr iyang t elah diketahui ,salah satu seg idalam pendidikan d isekolah , t
n
e ah secarat etrutupatau t erbuka ,adalah persainganantarsiswabaik dalam satu .
n a h u r u l e s e k a r a c e s h a l o k e s i d n u p u a m s a l e
k Ada kompeits idalam studi ,seni , ,
a g a r h a l
n a n e m e p n a k li s a h g n e m u ti n a g n i a s r e p n a d i s it e p m o k a u m e
S g dan pendertia
e
k kalaha . n Siswayangkerapmenangdalamkompeitsit entusajal ebihbaikdalam i ri d n a k h a l a y n e m h a d u m n a k a h a l a k u l a l e s g n a y a y n k il a b e S . a y n ir i d i a li n e m . a n u g r e b k a d it i ri d p a g g n a g n e m n a d i ri d n e
s Persaingan yang kerap tejradi id n a t h a l o k e
s padiimbangidengansebuahpemahamanyangposiit fakanmendorong i
v i d n
i d u memusatkan d ri i pada kekurangan-kekurangan dan menutup mata g n a y n a h i b e l e k p a d a h r e
t dimiilki . Dengan demikian individu semakin it k u b n a k l u p m u g n e
m -bukt iuntukmendukungperasaani nferiortia syangdimiilk.i
a k r a s a d r e
B n pengalaman melaksanakan Program Pengalaman Lapangan L P P ( g n il e s n o K n a d n a g n i b m i
B BK )d iSMA Tiga Mare tpada bulan Janua ir -n a g n u r e d n e c e k a n e m o n e f t a h il e m i ti l e n e p 3 1 0 2 i r a u r b e
F kemunculan dan
a l a d s a ti r o ir e f n i a y n g n a b m e k r e
b m dri i para siswa . Ha l in i tampak melalu i u a t a , fi s e r g a , k i n a p , s a m e c h a d u m i tr e p e s a w s i s p a k i s n a d , n a p a c u , u k a li r e p D . n a g n u k g n il i r a d i ri d k ir a n e
m isekolahi n isebagianbesa rsiswaberasa ldar ilua r u
a l u
p Jawa sepetr i Sumarta , Kailmantan , Sulawesi , dan Papua . p a d a h r e t h u r a g n e p n a k ir e b m e m a y n ri h k a a d a p , i n i a w s i s n a m a g a r a k e n a r e b e K , u k u s n a m a g a r e b e k i r a d i a l u m , h a l o k e s n a g n u k g n il i d n a m a g a r e b e k a y n l u c n u m g n i s a m n a i d a b ir p e k k it s ir e t k a r a k a tr e s , a y a d u b , a s a h a b n a m a g a r e b e
k -masing.
e t n a m a g a r e b e k a y n a d a n a g n e
D rsebu tdapati ku tberpengaruht erhadapt erciptanya r o ir e f n i n a a s a r e
p ti as tiu send ri.i Keberanekaragaman yang ada d i ilngkungan a d a h r e t t a p e c a r a c e s i s a t p a d a r e b u p m a m k u t n u u d i v i d n i p a it e s t u t n u n e m h a l o k e s p i d a d a g n a y l a h a l a g e
s ilngkungans ekolahs epetr iPeraturan ,Vis idanMisi ,Tugas , u d i v i d n i h e l o i h u n e p i d s u r a h g n a y b a w a j g n u g g n a T n a d , n a b ij a w e
n a m e t n a g n e d n a l u a g r e p m a l a d i s a t p a d a r e
b -temannya yang berasa ldar ipulau h a r e a d n a d a w a
J -daerahl ain.
Jika situas iin i itdak mampu dlialui secara beirmbang maka haslinya adalah a t a n a k o l o n a h a b i d a j n e m n a k a a y n a h u d i v i d n
i u lelucon d i ilngkungan sekolah i k il i m e m k a d it a s a r e m n a d g n a r u k a y n ir i d i a li n e m a w s i s a y n ri h k a a d a p a g g n i h e s k i n i n a a s a r e P . l u a g r e b m a l a d l a d o m i a g a b e s i a k a p i d a s i b g n a y n a h i b e l e
k emudian
l a h e k s a u l e
m -ha lyang lain ,sepetr imalu berhubungan dengan orang lain atau , m a i d n e p , ir i d k ir a n e m , m u m u a k u m i d l i p m a t ir i d a y a c r e p k a d it , l u a g r e b s a l a m . h a r a m e p g n a y g n a r o e s i d a j n e m n a k h a b u a t
a Misalnyapadai ndividuyangberasa l i
r a
d Papuad air seg i ifsik memiilk icri ikhast ersend ri iyatiu rambu tkeiritng atau i ri c i k il i m e m a g u j n a k a n u g i d g n a y t a g o l u a t a a s a h a b n a d , m a ti h t il u k a n r a w , l a k i .i ri d n e s r e t s a h
k Apabliai ndividu itdak mampu beradaptas idengan cepatt erhadap h a l o k e s n a a d a e k , n a r u t a r e
p atau faslitias , metode pembelajaran dan merasa a g n e d n a m a y
n n keadaan diirnyayang berbedadengan orang l ain makai ndividu h a d n e r h i b e l a s a r e m n a k
a ird i dairpadayangs emesitnya .
, n e t e p m o k r e b h i b e l g n a y k a h i p i r a d n a u t n a b n a k h u t u b i d t a g n a s u ti a n e r a k h e l O m a l a d a s a i b r e t h a d u s g n a y a k e r e m n u p u a t a a s a w e d u d i v i d n i i n i l a h m a l a d r a g a n a u j u t n a g n e d s a ti r o ir e f n i n a a s a r e p i m a l a g n e m g n a y a j a m e r i n a g n a n e m s a r e p i m a l a g n e m g n a y a j a m e
r aan infe irortia s mampu mengubah pandangan n a d f it i s o p h i b e l i d a j n e m a y n ir i d p a d a h r e
t mengembangkan potens iyang ada d i . a y n ir i d m a l a
d Salah satu bantuan tersebu t adalah bimbingan dan konseilng i
d a b ir
g n a y n a u t n a b s e s o r p n a k ir e b m e m k u t n u n a r e p r e b g n il e s n o K n a d n a g n i b m i B i v i d n i a d a p e k n a k ir e b i
d du/siswa aga r dapa tmemaham idiirnya , mengarahkan a y n n a p e d a s a m n a k a n a c n e r e m t a p a d a tr e s h a l a s a m n a k h a c e m e m n a d , a y n ir i d u p m a m n a d t a k a r a y s a m n a t u t n u t a n a m i a g a b e s g n a b m i e s n a d s a r a l e s a r a c e s .t a h e s a r a c e s i s it e p m o k r e
b Bimbingan merupakan bantuan yang diberikan kepada . a i s a h a r t a fi s r e b n a d s k e l p m o k t a g n a s g n a y h a l a s a m n a k h a c e m e m l a h m a l a d a w s i s i d a b ir p n a g n i b m i b n a n a y a l n a k ir e b m e
M -sosia laritnya individu diajak untuk i a g a b r e b i s a t a g n e m i n a r e b n a d i ri d n e s a y n n it a b n a a d a e k i p a d a h g n e m i n a r e b a b m a l a d n a l u m u g r e
p itnnya sendiir , dalam mengatu r d ri i sendri i d i bidang l a u s k e s u s f a n n a r u l a y n e p , g n a u l u t k a w n a i s i g n e p , i n a m s a j n a t a w a r e p , n a i n a h o r e k n a g n e d n a a i s u n a m e k n a g n u b u h a n i b m e m m a l a d n a g n i b m i b a tr e s ; a y n i a g a b e s n a d n a g n u k g n il i a g a b r e b i d a m a s e
s sosial .Kegunaandairr agam bimbingani n iadalah i p a d a h g n e m m a l a d n a k a d n it n a d p a k i s n a k u t n e n e m m a l a d u d i v i d n i u t n a b m e m s e k n a d n a g n a t n a
t ultian yang menyangku t diirnya . (Winke l & Sr i Hastuit , .) 8 1 1 : 4 0 0 2 g n a y g n il e s n o k n a d n a g n i b m i b n a n a y a l m a r g o r p h a u b e s g n a c n a r e m k u t n U a p a
d t mengatas i fenomena kecenderungan infeirortia s dalam dri i siswa , g n a y a w s i s i ri d m a l a d s a ti r o ir e f n i t a k g n it g n a t n e t s a l e j g n a y n a r a b m a g n a k u lr e p i d n a d n a g n a p a l i d n a m a l a g n e p h e l o g n o r o d r e T . t u b e s r e t g n i b m i b i d k a d n e h o ir e f n i t a k g n it n a r a b m a g n a k a n a h u t u b e
k rtia stersebu tmaka penelti imelakukan k u t n u i n i n a it il e n e
.
B RumusanMasalah
n a k s u m u r e m i ti l e n e p t u b e s r e t g n a k a l e b r a t a l n a k r a s a d r e
B permasalahan
n a a y n a tr e p n a g n e
d sebaga ibeirkut:
.
1 Seberapa itngg iitngkati nfeirortiass iswaKela sXdanX ISMATigaMare t 4
1 0 2 / 3 1 0 2 n a r a j A n u h a T a tr a k a y g o
Y ?
.
2 Usulan program bimbingan p irbadi-sosia lyang mana yang sesua iuntuk n u h a T a tr a k a y g o Y t e r a M a g i T A M S I X n a d X s a l e K a w s i s u t n a b m e m
4 1 0 2 / 3 1 0 2 n a r a j
A untukmengatas iperasaani nfeirortiasnya?
.
C TujuanPeneilitan
: k u t n u n a u j u tr e b i n i n a it il e n e P
.
1 Mengungkapkangambaran itngkati nfeirortia ssiswaKela sXdanX ISMA t
e r a M a g i
T YogyakatraTahunAjaran2013/2014 .
.
2 Merumuskan program bimbingan p irbadi-sosial yang sesuai dengan n
a a d a e
k siswaKela sXdanX ISMATigaMare tYogyakatraTahunAjaran a
y n s a ti r o ir e f n i n a a s a r e p i s a t a g n e m k u t n u 4 1 0 2 / 3 1 0
2 .
.
D Manfaa tPeneilitan
.
1 Manfaa tteo irits ,peneilitan in idliakukan untuk memperoleh gambaran p
s a ti r o ir e f n i t a k g n it i a n e g n e
m adas iswaSMATigaMare.t
.
.
a PihakSekolah
n a a s a r e p g n a t n e t a t a y n i s i d n o k n a k i s p ir k s e d n e m n a k a i n i n a it il e n e P t e r a M a g i T A M S a j a m e r h e l o i m a l a i d g n a y r o ir e f n
i . Dengan demikian ,
ir e f n i n a a s a r e p n a g n e d n a ti a k r e b i s a m r o f n i h e l o r e p m e m n a k a h a l o k e
s orti as
n a g n i b m i b m a r g o r p i r a d n a i g a b i a g a b e s n a k k u s a m i d t a p a d n a i d u m e k n a d i d a b ir
p -sosia.l
.
b PihakPeneilit
i g g n it a p a r e b e s i u h a t e g n e m k u t n u i ti l e n e p i g a b a n u g r e b i n i n a it il e n e P .t e r a M a g i T A M S a w s i s a d a p s a ti r o ir e f n i t a k g n it .
E BatasanI stliah
.
1 Pengeritani nferiortias
g n a y u d i v i d n i n a a y a c r e p e k u a t a n a m a h a m e p u t a u s h a l a d a s a ti r o ir e f n I u a t a n e t e p m o k k a d it , a y a d r e b k a d it a s a r e m , a g r a h r e b k a d it a y n ir i d i a li n e m n a p u d i h e k k e p s a a u m e s m a l a d u p m a m g n a r u k . .
2 SiswaSMATigaMaret
a y k i d i d a tr e s e p h a l a d a t e r a M a g i T A M S a w s i
9
I I B A B
A K A T S U P N A I J A K
Babi n iakanmenyaijkan itgabagianbesa rsebagail andasant eor ipeneilitan )
a ; u ti a y i n
i infeirortia s(rendah diir )yang mencakup pengeritan dan c -iircri i ,
s a ti r o ir e f n
i fakto r penyebab terbentuknya infeirortia s dan cara mengatas i s
a ti r o ir e f n
i ,b )kaum remaja ,dan c) program bimbingan p irbadi-sosia ld iSMA t
e r a M a g i
T Yogyakatra.
.
A Inferiori st a
.
1 Pengeritandanc - iiri cirinferiortias
s u r e t n a d s u ir e s g n a y n a u g a r e k h a l a d a ) ir i d h a d n e r ( s a ti r o ir e f n
I - em neru s
, it n e C ( ir i d n e s i ri d g n a t n e
t 1993:13 .)Orangyangmendertia“penyakti”i nfe irortia s s i m i s e p n a d i ri d n e s i ri d i a k u y n e m k a d it , fi t a g e n t a m a p a k i s r e b ) ir i d h a d n e r (
. n a k m a d ii d g n a y a i s u n a m i d a j n e m k u t n u n a n i k g n u m e k g n a t n e
t (Cenit 1( 993:14)
a n e m k a t k e l e j ir i d g n a d n a m e m a ti k a w h a b n a k a t a g n e
m irk ,padaha lkenyataanya .
k it a p m i s n a d ’ p e k a c
‘ Ktia menganggap diir t ak bergunapadaha lktia diharapkan .i
a g r a h i d n a d g n a r o k a y n a b
7 6 : 7 5 9 1 ( r e l d A t u r u n e
M )infeirortia s (rendahdiir) adalah kegagalan , n
a n a m a k a d it e
k dalam memenuh i keinginan yang menuju kearah pemenuhan , u
a t a i ri d i s a s il a u t k a n a d , n a a n r u p m e y n e
p segalarasakurang berhargayang itmbu l g
n a y l a i s o s u a t a s i g o l o k i s p n a u p m a m k a d it e k a n e r a
k driasasecarasubjekit fataupun r
u p m e s g n a r u k g n a y i n a m s a j n a a d a e k a n e r a
i k il i m e m n a d i m a l a g n e m g n a r o p a it e
S infeirortiasyang berbeda-beda ,ha l g
n a y l a i s o s u a t a s i g o l o k i s p n a u p m a m k a d it e k n a k a n e r a k i d i n
i driasa secara
j b u
s ekit fatau pun karena keadaan jasman iyang kurang sempurna.Infe irortia s u
d i v i d n i ir i d m a l a d i d a d a g n a
y membuati ndividu melakukan berbaga icarauntuk n a h a m e l e k p a d a h r e t i s a s n e p m o k n a k u k a l e m u a t a n a a n r u p m e s e k h a r a e k u j u n e m
i n i l a h m a l a D . i k il i m i d g n a
y Adle rmenemukan bahwa orang yang mempunya i n
a g r
o ifsik kurang baik akan berusaha mengkompensasikannya dengan jalan n
a h it a l i u l a l e m t u b e s r e t n a g r o t a u k r e p m e
m -laithan yang intensfi .Contoh yang h a l a d a a n r u p m e s g n a r u k g n a y n a g r o p a d a h r e t i s a s n e p m o k i a n e g n e m l a n e k r e t
k a n a k a s a m a d a p g n a y s e n e h t n o m e
D -kanaknya gagap , tetap i karena laithan -n
a h it a
l yang dliakukan seperit melakukan t erap iberbicara d an belraith berbicara a
g g n i h m u m u n a p e d i
d akhrinyamenjad iorato ryangt erkenal( Boeree,2008 .) Menuru tAdler( dalam Boerre ,2008 )orang-orang l ebih banyak mengidap
s a ti r o ir e f n
i psikologis ,seperiti ndividu dicap sebaga iorang bodoh ,naka,l l emah , i
a g a b e s n a
d nya.Diantara individu ada yang mula imeyakin i bahwa dia itdak mampu berbua thal-ha lposiit.fSebaga icontoh ,d isekolah individu mengikut i
il a k r e b n a ij
u -kal idanmemperolehnlia iyangmenunjukkanbahwadiaberadaj auh h
a w a b i
d prestasitemanl ainnyadanhali n imemperkua tperasaannegait fyangada n a m e t it r e p e s t a u b r e b u p m a m k a d it a y n ir i d a w h a b u d i v i d n i i ri d m a l a d i
d -teman
. a y n n i a
l Dalamcontohi n iyangmenjad ipersoalanbukanl ag iinfeirortiasjasmaniah m
k a d it u ti u d i v i d n i k i s if a r a c e s a n e r a
k emiilk ikekurangan ,tetap idia pe lrahan i s a s n e p m o k i r a c n e m n a k a u d i v i d n i n a i d u m e K . ir i d n e s i ri d i c n e b m e m i a l u m n a h a l
a r a c n a g n e
n a k A . n i a l g n a y g n a d i b i d n a h i b e l e k i k il i m e m k u t n u a h a s u i u l a l e m h e l o r e p i d . i d a t r o ir e f n i n a a s a r e p a r a h il e m e m p a t e t u d i v i d n i a m a s g n a y u t k a w a d a p i p a t e t a d it g n a y g n a r o n a i g a b e s a d a n a k h a
B kmampu mengembangkan sis ibaik apapun .i n i it r e p e s n a a d a e k m a l a d i b u a t a , li c e k n a l a o s r e p h a l n a k u b s a ti r o ir e f n i s k e l p m o
K sa dikatakan
s i s o r u e n g n a y t i k a y n e
p . Aritnya, masalah infeirortia ssama besarnya dengan n a k a u d i v i d n I . ir i d n e s u ti n a p u d i h e k h a l a s a
m menjad i pemalu dan penakut , u g a r , n a m a k a d it a s a r e
m -ragu ,pengecu,tt eritndas ,dans ebagainya.I ndividumula i g n a r o a d a p i ri d n a k a y a c r e p m e
m lain untuk mengatu rhidup individu tiu sendiir , g n a y u d i v i d n i a d a k a d it , n i a l g n a r o n a k t a a f n a m e m i a l u m u d i v i d n i n a
d betah atau
n a g n e d t u b e s i d u a t a t u b e s r e t u d i v i d n i n a g n e d n a m a y n a s a r e
m inferiortiass osial .
a r a c i g a l a d a h i s a m , s a ti r o ir e f n i s k e l p m o k n a d i s a s n e p m o k n a g n e d n i a l e S m a l a d a d a g n a y s a ti r o ir e f n i t a fi s n o p s e r e m k u t n u g n a r o n a k u k a li d g n a y n i a l k u ti a y , a y n ir i
d omplek ssupeirortias(Superiortiycomplex).Komplek ssupe irortia s beratr imenutup ikelemahan dan infeirortia sindividu dengan cara berpura-pura
g n a y h u b u t i k il i m e m a s a r e m u d i v i d n i a k i J . r o ir e p u s n a d n a h i b e l e k i k il i m e m r e b k u t n u a r a c u t a s h a l a s , li c e k u l a lr e
t p -urapuraadalahdengan menganggaporang o n a d r o t a t k i d h a l a d a a y n n i a l h o t n o C . u d i v i d n i ir a d l i c e k h i b e l h u b u tr e b n i a
l rang
C .i s a d i m it n i g n e m g n a n e s g n a
y ontoh lain yang pailng jela sadalah pada orang , k i n t e , s a r n a k r a s a d r e b n i a l g n a r o h a d n e r g n a d n a m e m g n a
y agama , oirentas i
o p u a t a l a u s k e
s stur t ubuh mereka(Boeree ,2008:146 .) Menuru tLarousse (dalam k it s ir e t k a r a k , ) 3 1 0 2 , u c s e r b o
h u k g n a , i s e r p e d g n u r e d n e c , i n a ri t it r e p e
s (vaniity) ,eksent irk ,mengakrabkan diir g n a r o n a g n e
d -orangpenitngdanmemanipulas ikelemahan-kelemahannya . n a k a t a y n e m ) 0 1 0 2 , li ri h C m a l a d ( r e l d
A Man i spushed by the need to r o i r e p u s e b o t e r i s e d e h t y b d e ll u p d n a y ti r o i r e f n i si h e m o c r e v
o .Aritnya, bahwa
. ir i d h a d n e r a s a r a w a b m e m g n a y u t n e tr e t n a g n a r u k e k n a g n e d n a k ri h a li d a i s u n a m r a g a i s a t a g n e m a h a s u r e b k u t n u u d i v i d n i g n o r o d n e m n a k a i n i i ri d h a d n e r a s a R e p it a u d a d A . n a a n r u p m e s e k i a p a c n e m n a d r o ir e p u s a s a r i a p a c n e m u d i v i d n i m u a d a p g n a y s a ti r o ir e f n
i umnyadialam iolehs emuai ndividu ,yatiu: .
a Infeirortiast erhadapaspek ifsik( organtubuh) n a g r o s a ti r o ir e f n
I tubuhdialam i oleh individu yang dliahrikan caca t s a ti r o ir e f n i i m a l a g n e m g n a y l a m r o n u d i v i d n i a d a , n u m a N . a y n n a d a b a t o g g n a a i d a n e r a k n a g r
o berpik rian negait fdan pesimi sterhadap d ri isendi ir.Tidak u d i v i d n i a d a a k ij , n a r e
h mengambi ljalan pinta sdengan menjalan ioperas i . a y n n i a g a b e s n a d , ri b i b , g n u d i h , h a j a w i tr e p e s a y n h u b u t n a i g a b a d a p u t n e tr e t .
b Infeirortiast erhadapaspek ijwa( psikologis)
Infe irortia spsikologi sin imuncu ldalam dri iindividu itdak telrepa sdar i . a m a tr e p n u h a t 5 l a w a i d t a a s a m ir e ti d g n a y a u t g n a r o h u s a a l o p h u r a g n e
p Pada
n a k a a y n a u t g n a r o h e l o n a k i a b a i d u a t a n a k a j n a m i d i n i u d i v i d n
i sanga t
. a s a w e d a k it e k u d i v i d n i n a i d a b ir p e k n a k u t n e b m e p i g a b h u r a g n e p r e b u p m a m i n i k a y i d k a n a p a d a h r e t n a r e l o t k a d it g n a y a u t g n a r o n a h u s a g n e P k u t n u k a n a a d a p e k g n a u l e p i r e b m e
m bersikap memberontak dan anit-sosial . e s g n u s g n a lr e b n a k a i n i s a ti r o ir e f n i s e s o r
P cara t erus-menerus (cycle t hrough ) e m it e fi
a i s u n a m , s a ti r o ir e f n i n a a s a r e p m a l a D . fi ti s o p g n a y f it k e p s r e p i r a d t a h il i d
n a k a p u r e m n a d t a h e s g n a y n a g n a b m e k r e p s e s o r p i m a l a g n e m a y n r a n e b e
s satu
u d i v i d n i a m a s g n a y t a a s a d a p n a d i ri d n e s i ri d t a u b f it k u rt s n o k g n a y k it ir k
.i ri d n e s ir i d n a h i b e l e k n a d n a h a m e l e k p a d a h r e t a k e p h i b e l i d a j n e m
s a ti r o ir e f n i a k a m , s a t a i d n s a g a g n a d n a it r e g n e p i a g a b r e b a d a p k u j u r e M
a b e s n a k i s i n if e d i d t a p a d ) ir i d h a d n e r
( ga iperasaannegait fataukeitdakpuasanpada l
u b m it g n a y i ri
d karena keitdakmampuan memenuh ikeinginan ,harapan ,dan g
n a y l a i s o s u a t a s i g o l o k i s p a r a c e s k i a b n a a n r u p m e y n e
p didasar ioleh kekurangan n
a a d a e k n u p u a t a k i s
if jasman iyangdianggapkurangs empurna.
.
2 C - iiri c ir orangyangmengalamii nferiortias( rendahdir)i
t u r u n e
M Adler( 1957:68) ,ciir-ci iri nfeirortias( rendahdi ir )mencakup: .
a Fisik :infeirortia spada organ tubuh ,seperit lahi rdengan kondis ijantung u
r a p i k il i m e m , i n i d g n u t n a j n a n i a l e k p a d i g n e m , h a m e
l -paru lemah ,asma /
, n a t a h il g n e p h a l a s a m i m a l a g n e m , o il o
p keitdakmampuan dalam berbicara , pendengaran ,sudah ada kecenderungan gemuk sejak kecli ,dan sejak keci l
b k a d it h a d u
s isadiharapkanperkembangannya. .
b Psikologis :selalu d icap sebaga iorang yang bodoh ,nakal ,lemah, agresfi , sanga tsenstifi ,orang yang mendertia infeirortia ssanga tsensiit fterhadap
n a k a u d i v i d n i ,i j u p i d a k i J . n a k it ir k n a d n a ij u
p mempetranyakanketulusandar i n a k n a h a tr e p m e m a r e g e s n a k a u d i v i d n i , k it ir k i d a k ij n a d , ij u m e m g n a y g n a r o
a n i k g n u m u d i v i d n i a j a g n e s k a d it a r a c e s r a t n e m o
k kanmenanggapinyadengan u
ir e
s sdandliecehkan. .
c Sosial : malu , merasa itdak aman, ragu- gra u,menairk dri i dar i kehidupan ,
l a i s o
s diabaikan, menyalahkan dunia, individu yang infeirortia s selalu a
i s b i s a n a y n l a s i m ,l a n r e t s k e r o t k a f n a k h a l a y n e
m l , orang lain itdak
T . a y n i a k u y n e
m idakspo trfi ,orang yangmendertiai nfeirortia smenolakuntuk n a k a u d i v i d n i n a u p m a m e k a n a m i d i s it e p m o k s i n e j a u m e s m a l a d i s a p i s it r a p r e b
. n i a l g n a r o n a w a l e m i j u i
d dant aku tmembua tkesalahan ,orangyangmendertia a
n e r a k , u r a b g n a y u t a u s e s a b o c n e m k u t n u t u k a t s a ti r o ir e f n
i jauh d idalam
s u r e t n a k a a g g n i h e s n a h a l a s e k t a u b m e m t u k a t t a g n a s a i d a y n it a
h -meneru s
.t u b e s r e t a y n n a h a l a s e k n a g n e d t a g n ir e t
s a ti r o ir e f n i i m a l a g n e m g n a y g n a r o ) 1 3 : 4 0 0 2 ( a y a j n a m r a h d i w s I t u r u n e M
: n a k ir i c r e b ) ir i d h a d n e r (
.
a Sukamencar ipengakuandar ioranglain. .
b Apabliamengalam ikegagalancenderungmenyalahkanorangl ain. .
c Ragudalammengambi lkeputusan ,karena itdakberan imengamblir esiko. .
d Cenderung menunggu kesempatan datang dan enggan untuk mencar i u
t a u s e
s yangbarubag idiirnya. .
e Tidakberan imengungkapkani de-ideyangdiamiilk.i .f M -alu malu ,canggungdalams egalaha.l
.
g Kurangberprestas idalams tud.i .
b a b e y n e p r o t k a F .
3 terbentuknyainferiortias( rendahdir)i
( r e l d A t u r u n e
M dalam Boeree , 2008:149) orang yang memiilk i perasaan r
o ir e f n
i ti asdapa tdipengaruh iolehbeberapafaktoryatiu: )
a Kecacatan ifsik
a r e d n i g n e p u a t a h u b u t a t o g g n
A n yang kurang atau itdak lengkap a
t a y n g n a y u t a u s e s n a k a p u r e
m nd a dapa tdiilha torang lainsehingga t
a p a
d menimbulkanperasaanyang itdakl engkappadadiirseseorang. )
b Polaasuh( orangtua)
a u t g n a r o , a k e r e m k a n a i ri d g n a t n e t i s a m r o f n i n a ir e b m e p l a h m a l a D
n a d s u l u t a r a c e s a k e r e m a k i J . a w e m it s i g n il a p n a n a r e p g n a g e m e m
, k a n a a d a p e k g n a y a s n a d a t n i c n a k k u j n u n e m n e t s i s n o
k maka anak
dibantu untuk memandang dri ipanta suntuk dicinta ,baik oleh orang u
p u a m n i a
l n oleh dri isendi ir .Sebailknya , ijka dar iorangtua seorang m a l a d a t n i c n a d , n a a m ir e n e p , n a t a g n a h e k t a p a d n e m k a d it k a n a
d h u b m u t n a k a k a n a a k a m , k a n a n a d a u t g n a r o a r a t n a n a g n u b u
h engan
u g a r a s a
r -ragu mengena ikepantasannya untuk dicinta idan dtieirma . i
a g a b e s i ri d t a h il e m u d i v i d n
I p irbad i yang berharga . Tetap i ijka , i s k e r o k , n a k it ir k a p u r e b a y n a h a y n k a n a p a d a h r e t a u t g n a r o n a p a g g n a t
r n a k g n a b m e g n e m n i k g n u m k a n a , u l u l e m n a m u k u h n a
d asa itdakbecu s
h a d n e r g n a y i ri d a g r a h n a d )
c Psikologi s k a n
A -anakyangt erbiasadicapsebaga iorangbodoh ,naka,ll emah ,dan e
l a
h -ha lyang posiit fdalam di irnya.Ha lin iyang menjad ipersoalan i
g a l n a k u
b infeirortias jasmaniah karena secara ifsik itdak mengalami k ke urangan , tetap i pelrahan-lahan menjad i infeirortia s psikologi s
k a n a a n e r a
k mula imembenc idi irn yasend ri.iPerhaitan anakpun hanya n
a g n a r u k e k a d a p t a s u p r e
t -kekurangan dan menutup mata terhadap i
k il i m i d g n a y n a h i b e l e
k .
)
d Kemanjaan
Banyak anak diajar ibahwa mereka itdak bisa berbua tapa-apa kalau a
b a n a d h a t n ir e p u g g n u n e m u l a l e s a k e r e M . n i a l g n a r o a d a k a d
it -aba dar i
n n a t a h il e k i n i n a a d a e K . n i a l g n a r
o ya itdak bermasalah , namun pada a
y n a a t a y n e
k bahwa anak yang telralu dimanja memiilk i dua n
a h a m e l e
k .Petrama, mereka itdak akan pernah belaja r berbua t untuk r
o ir e f n i a s a r e m n a k a a y n ri h k a n a d , ir i d n e s a y n ir i
d .Kedua, mereka itdak
r a j a l e b n a k
a berhubungan dengan orang lain kalau bukan dalam kontek s a
b a n a d h a t n ir e
p -aba . )
e Ketersingk rian
k a d it a y n n a ri d a h e k u a t a n a k ri g g n i p i d a s a r e m g n a y k a n a g n a r o e S
a m a s n a k n i g n ii
d -sama mempelajar iapayang dipelajar ioleh anak manja , e
r e M . a d e b r e b a r a c n a g n e d i p a
t ka akan belaja rbersikap infeiro rkarena h
a l o e s n a k u k a lr e p i d i r a h p a it e
s -olah mereka itdak punya a tr iapa-apa . k i d i d i d a k e r e m a n e r a k i ri d n e s i ri d n a k g n it n e m e m r a j a l e b n a k a a k e r e M
. n u p a p a i s a d a p a y a c r e p k a d it k u t n u )
Keadaan ekonom iyang lemah terkadang membua tseseorang merasa n a k h a d n e ri d n a k a a s a r e m a i d a n e r a k r e d n i
m .Gejalai n i itmbu lkeitkaada s a t a e k h a g n e n e m i m o n o k e n a a d a e k i r a d l a s a r e b g n a y n a m e t g n a r o e s a d l a s a r e b g n a y n a m e t g n a r o e s n a g n e d n a m e tr e b u a t a l u a g r e b k a l o n e
m r i
t il u s n a d r e d n i m k a n a n a k i d a j n e m n a k a i n i l a H . h a d n e r i m o n o k e n a a d a e k i s a s il a u t k a a g g n i h e s l u a g r e
b di irnya pun akan terhamba.tSebagaimana a k a k u m e k i
d n Adle r (dalam Mukhejree , 2010) , inferiortia s yang k a d it e k a s a r h e l o n a k b a b e s i
d mampuan sebagian besa rmuncu lkeitkaada t u k a t n a d n a u k a g n e p n a n i g n i e k a r a t n a l a n o i s o m e k il f n o k g n a r O . n a k u l a m r e p i
d –orang yang telah menghadap i disk irminas i sosia l n i a l n a d , a m a g a , ti l u k a n r a w , a k e r e m i m o n o k e s u t a t s a n e r a
k -lain berada
i b e l o k i s e r a d a
p h itngg imendertiamasalahi n.i
.
4 Cara MengatasiI nferiortia sMenuru tAflredAdler
r e l d
A mengajukan konsep st irving fo r perfeciton o r superiortiy , sebaga i , s tt a W m a l a d ( i n i s r o C n a d r e t s a n a M