TUGAS AUDIT ENERGI
TUGAS AUDIT ENERGI
AUDIT ENERGI DI INDUSTRI TEKSTIL
AUDIT ENERGI DI INDUSTRI TEKSTIL
PT. GRANDTEX
PT. GRANDTEX
Disusun oleh: Disusun oleh:
Annisa Novita Nurisma (131424005) Annisa Novita Nurisma (131424005)
3-TKPB 3-TKPB
Dosen : Dosen :
Ir. Mukhtar ho!a"i# M$%. Ir. Mukhtar ho!a"i# M$%.
TEKNIK KIMIA PRODUKSI BERSIH
TEKNIK KIMIA PRODUKSI BERSIH
POLITEKNIK NEGERI BANDUNG
POLITEKNIK NEGERI BANDUNG
20!
20!
A.
A. PePen"n"#h#hululu#u#nn
K&'
K&'utuutuhan han &n&r&n&ri i saasaat t ini ini susuah ah m&nm&n*a*ai i masmasa"ah nasiona"ah nasiona" a" +an '&itu n+ata +an '&itu n+ata anan m&n&sak# s&hu'unan &nan m&"am'unn+a hara 'ahan 'akar min+ak (BBM) unia +an m&n&sak# s&hu'unan &nan m&"am'unn+a hara 'ahan 'akar min+ak (BBM) unia +an sanat '&sar am,akn+a i'&r'aai s&ktor ,&r&konomian nasiona". M&r&s,on masa"ah t&rs&'ut i sanat '&sar am,akn+a i'&r'aai s&ktor ,&r&konomian nasiona". M&r&s,on masa"ah t&rs&'ut i atas P&m&rintah suah m&n&"uarkan In,r&s No.10 tahun 2005 t&ntan P&nh&matan n&ri an atas P&m&rintah suah m&n&"uarkan In,r&s No.10 tahun 2005 t&ntan P&nh&matan n&ri an itinak"an*uti P&rm&n $M No.0031 tahun 2005 t&ntan Tata /ara P&"aksanaan P&nh&matan itinak"an*uti P&rm&n $M No.0031 tahun 2005 t&ntan Tata /ara P&"aksanaan P&nh&matan
n&ri. ua P&r,r&s No.5 tahun 200 t&ntan K&'i*akan n&ri Nasiona" an In,r&s No.1 tahun 200 t&ntan P&n+&iaan an P&manaatan Bahan Bakar Na'ati (BBN) atau Biou&".
$&"an*utn+a ,&m&rintah t&"ah m&m'&ntuk Timnas BBN untuk m&n+ia,kan Proram P&n&m'anan BBN# s&rta itinak"an*uti &nan '&r'aai ,&raturan an k&'i*akan "ainn+a. a" t&rs&'ut i,&rkuat &nan aan+a No.30 tahun 200 t&ntan n&ri# maka suah %uku, kuat "anasan 'ai kita untuk m&no,tima"kan ,&nunaan &n&ri an m&n%ari sum'&r &n&ri 'aru an t&r'arukan s&hina 'isa m&m'&rikan so"usi t&rhaa, ,&rmasa"ahan krisis &n&ri nasiona".
M&ninkatn+a hara &n&ri +an sanat m&"am'un saat ini an m&ninkatn+a k&,&u"ian mas+arakat t&ntan am,ak "inkunan ari ,&nunaan &n&ri s&rta "i'&ra"isasi s&ktor inustri &n&ri m&naki'atkan s&makin ,&ntinn+a ,&mahaman mana*&m&n &n&ri an kons&rvasi &n&ri a"am ranka m&nantisi,asi ,&rk&m'anan t&kno"oi +an ,&sat an sum'&r &n&ri +an s&makin t&r'atas. ntuk itu"ah ,&r"u aan+a suatu ris&t an ana"isis "&'ih *auh untuk m&ninv&ntarisasi '&r'aai ,&rmasa"ahan# m&m&takan s&mua ,ot&nsi +an aa# m&nhitun aan+a ,&"uan an r&siko inv&stasi# s&rta m&m'&rikan so"usi mu"ti,&rs,&kti an mu"tiim&nsi# aar ,&rmasa"ahan krisis &n&ri 'isa kita atasi '&rsama.
B. Pen$$un##n Ene%$i "i In"us&%i Te's&il
Inustri t&ksti" t&rmasuk sa"ah satu ari 10 s&ktor inustri i Inon&sia +an ,aat &n&ri +an m&nunakan 06 ari tota" ,&makaian &n&ri kom&rsia" i s&ktor inustri# s&hina &nan m&naakan ,&r'aikan a"am ,&nunaan &n&ri i ,a'rik t&ksti"# maka ihara,kan akan 'an+ak m&m,&naruhi ,amakaian &n&ri s&%ara nasiona".
a"am ranka k&r*a sama A$AN-Austra"ia t&"ah i"akukan stui ,&nunaan &n&ri i ,a'rik t&ksti" +an '&raa i Banun. imana t&"ah iauit s&%ara &tai" tia ,a'rik t&ksti" an t&"ah iana"isis ata-atan+a s&hina a,at i'&ri r&kom&nasi untuk ,&r'aikann+a. Paa sa"ah satu ,a'rik t&rs&'ut t&"ah i,asan satu unit sist&m r&kov&ri ,anas (h&at r&%ov&r+) imana ,anas 'uan ,aa m&sin ,&n%u%i iunakan sa'aai ,&manas a7a".
Paa umumn+a &n&ri +an iunakan ,aa ,a'rik t&ksti" aa"ah &n&ri a"am '&ntuk "istrik# 'aik +an isu,"ai o"&h P8N mau,un o"&h &n&rator "istrik mi"ik ,a'rik. n&ri a"am '&ntuk "istrik ini iunakan untuk m&n&rakkan m&sin-m&sin t&ksti" (506-06 ari s&"uruh ,&makaian "istrik)# A/9r&ri&rator (16-306)# a"at-a"at 'antu ,om,a air (56-316)# ,om,a- ,om,a ,aa 'oi"&r (0#56-6)# "am,u ,&n&ranan (16-56) an a"at-a"at kantor (0#16-16).
isam,in itu iunakan *ua &n&ri t&rma" '&ru,a ua, ,anas (st&am) +an ihasi"kan o"&h 'oi"&r +an iunakan ,aa ,ros&s ,&n%&"u,an#s%ourin#&%atti!in#si!in# ,&n%u%ian an inishin. imana masin-masin *ua m&nunakan "istrik untuk m&n&rakkan motor-motor "istrik ,aa m&sin-m&sin t&rs&'ut.
ari hasi" auit +an i"akukan# ,&nunaan &n&ri a"am '&ntuk "istrik an a"am '&ntuk ,anas '&rvariasi untuk tia,-tia, ,a'rik. Ban+akn+a &n&ri iuukur ari *um"ah k:h untuk "istrik ari P8N an *um"ah BBM (so"ar) +an iunakan untuk "istrik ari &ns&t# s&ankan *um"ah &n&ri a"am '&ntuk ,anas iukur ari *um"ah BBM +an iunakan. $&mua &n&ri ikonv&rsi a"am '&ntuk ou"&.
Ban+akn+a &n&ri +an iunakan ,aa tia, ,a'rik 'aik a"am '&ntuk "istrik mau,un a"am '&ntuk ,anas itun*ukkan ,aa Ta'&" 1. imana itun*ukkan *ua ,&rs&ntas& ari masin-masin sum'&r &n&ri untuk tia, ,a'rik.
Gambar 1 . Skema penggunaan energi di Pabrik tekstil
ari ta'&" 1. a,at i"ihat 'ah7a ,aa umun+a s&tia, ,a'rik t&ksti" m&m,un+ai ,&m'ankit "istrik (&ns&t) s&niri untuk m&nutu,i k&kuranan a+a "istrik +an a,at is&iakan o"&h P8N# isam,in *ua s&'aai %aanan a,a'i"a "istrik ari P8N s&7aktu-7aktu tiak '&runsi.
Paa umun+a ,&makaian &n&ri a"am '&ntuk "istrik an a"am '&ntuk ,anas ham,ir sama '&sar# ini t&r*ai ,aa umumn+a ,aa ,a'rik +an ominan m&sin-m&sin ,inta"n+a# s&an ,aa ,a'rik +an ominan ,ros&s ,&n%&"u,an an inishin s&,&rt ,a'rik BTN an M# &n&ri a"am '&ntuk t&rma" "&'ih ominan.
Ka"au i"ihat ari hara &n&ri akan t&r"ihat 'ah7a hara &n&ri a"am '&ntuk "istrik akan "&'ih '&sar s&,&rti itun*ukkan ,aa Ta'&" 2.
Konsumsi n&ri $,&siik ($,&siik n&r+ /onsumtion#$/) aa"ah hara ari &n&ri ,&rastuan ,rouksi a"am ha" t&ksti" a"am m&t&r atau +ar. $/ ihitun ari ,&m'aian &n&ri
+an iunakan (toata") &nan *um"ah hasi" +an i,rouksi.
ari hasi" ,&rhitunan +an i"akukan i,&ro"&h konsumsi &n&ri s,&siik untuk tia,-tia, ,a'rik s&,&rti itun*ukkan ,aa Ta'&" 2.
Inustri t&ksti" an ,rouk t&ksti" i Inon&sia a,at ikat&orikan a"am 3 k&"om,ok inustri +aitu inustri hu"u (u,str&am) +an t&riri ari inustri s&rat a"ami an s&rat sint&tis# hi"ir (o7nstr&am) t&riri ari inustri arm&n atau ,akaian *ai an ,rouk t&ksti" "ainn+a a"am ska"a k&%i"# an inustri antara (mistr&am) +an t&riri ari s,innin# 7&avin# knittin an +in. Inustri u,str&am umumn+a m&ru,akan inustri ,aat moa" kar&na s&'aian '&sar aktivitas ,rouksi m&nunakan m&sin u"" automati% s&hina han+a m&m'utuhkan t&naa k&r*a +an r&"ai s&ikit t&ta,i mam,u m&nhasi"kan ,rouk s&rat a"am# s&rat sint&tis# an s&rat ra+on a"am *um"ah '&sar. Inustri mistr&am m&ru,akan inustri s&mi ,aat moa" kar&na m&nunakan t&kno"oi ,&rm&sinan +an %uku, mo&rn t&ta,i masih m&m'utuhkan t&naa k&r*a +an "&'i '&sar ari inustri u,str&am &nan k&mam,uan ,rouksi '&nan# an kain "&m'aran (7ov&n an knitt&). $&ankan inustri o7nstr&am umumn+a aa"ah inustri ,aa t&naa k&r*a kar&na m&m'utuhkan t&naa o,&rator +an %uku, 'an+ak an s&'aian '&sar m&ru,akan t&naa k&r*a ,&r&m,uan.
T&kno"oi +an iunakan *ua t&"ah '&rk&m'an &nan ,&sat namun masih t&rkom'inasi antara t&kno"oi +an ,aat moa" &nan +an ,aat t&naa k&r*a untuk m&m&nuhi inamika ,&rmintaan konsum&n +an sanat ,&sat s&suai &nan tr&n +an aa i mas+arakat untuk ,rouk ,akaian *ai# kar,&t# '& "in&n# %urtain# an "ain-"ainn+a. $&%ara sinkat a,at ikatakan 'ah7a s&makin k& hi"ir inustri t&ksti" an ,rouk t&ksti" s&makin "a'or int&nsiv& an
m&m'utuhkan ,&r,utaran moa" k&r*a +an %&,at s&ankan $&makin k& hu"u s&makin %a,ita" int&nsiv& an &nan tinkat konsumsi &n&ri +an s&makin '&sar.
T#(el /. Ke(u&uh#n Ene%$i se&i#* &#hun In"us&%i Te's&il "#n P%o"u' Te's&il
enis1A'&ii&#s In"us&%i P%o*o%si Ke(u&uh#n Ene%$i BBM1Lis&%i' ,3
$;uinin 34 <5
:a&vin 23 $&rat9i'&r makin 3= +&in9Printin9>inishin
m'roi&r+ arm&nt
5 5
Prouk T&ksti" 8ainn+a
To&#l 00
$um'&r? API# 200<
a"am ,ros&s ,rouksi t&ksti" i s&ktor u,str&am an mistr&am k&'utuhan th&rma" &n&r+ aa ,aa 7&t ,ro%&ssin o t&@ti"&s +an iunakan a"am ,ros&s &va,orasi ari '&r'aai taha,an ,rouksi an *ua ,ros&s ,&manasan s&%ara kimia7i. K&'utuhan &n&ri +an '&sar ini i,&nuhi &nan m&nunakan st&am +an ihasi"kan ari 'oi"&r &nan sum'&r &n&ri +an i'ankitkan &nan m&nunakan sum'&r &n&ri 'atu'ara. Pros&s ,rouksi ari inustri u,str&am an mistr&am ini han+a m&nunakan s&kitar 15 ,&rs&n ari tota" &n&ri "istrik +an '&rsum'&r ari P8N. Akan t&ta,i k&'utuhan &n&ri "istrik ini s&rin m&na"ami k&na"a a"am ha" ,asokan &n&ri "istrik t&rutama aan+a anuan mati "istrik +an sanat m&ruikan 'ai ,ara ,&"aku inustri. $&"ain m&nh&ntikan ,ros&s ,rouksi# aan+a anuan ,asokan "istrik *ua
a,at m&n+&'a'kan k&rusakan ,aa m&sin an *ua 'ia+a ,rouksi +an m&n*ai '&sar kar&na aan+a k&rusakan ,aa ,ros&s ,rouksi an m&ninkatkan ,orsi ,rouk aa". Konsumsi &n&ri "istrik ,aa inustri t&ksti" an ,rouk t&ksti" ini s&tara &nan k&'utuhan &n&ri air +an 'an+ak i'utuhkan ,aa aktivitas inustri antara (mi-str&am) +aitu ari s,innin hina &m'roi&r+.
E. S&u"i K#sus
PT G%#n" Te4&ile In"us&%5
PT ran T&@ti"& Inustr+ (ant&@) '&r"okasi i 8. Ahma +ani No. 12 km. Banun. Paa saat ini Pt. ran T&@ti"& Inustr+ m&mi"iki kar+a7an 'aik +an t&r"i'at "anun a"am ,ros&s ,rouksi mau,un a"am 'ian 'ian "ainn+a rata rata m&mi"iki masa k&r*a ari = tahun k& atas s&hina i a"am m&"akukan aktivitas k&r*an+a suah %uku, t&ram,i" s&rta m&na,at ukunan ari ,&nunaan t&kno"oi +an mam,u m&m'&rikan ni"ai tam'ah untuk s&tia, ,ros&s ,rouksi# sist&m kom,ut&risai *arinan untuk istri'usi ata s&'aai "ankah +an &isi&n untuk ,&rtukaran inormasi +an sanat %&,at.
a"am struktur oranisasi PT.ant&@ m&mi"iki '&'&ra,a "&v&" ,im,inan an '&'&ra,a &,art&m&n.
8&v&" ,im,inan t&rs&'ut t&riri ari ? 1. Pim,inan ,a'rik
2. Asist&n ,im,inan +an t&riri ari ?
Asist&n ,im,inan 'ian non ,rouksi Asist&n ,im,inan 'ian 7&avin Asist&n ,im,inan 'ian s,innin 3. K&,a"a &,art&m&n
4. K&,a"a ivisi 5. K&,a"a Baian
$&ankan &,art&m&n +an aa i PT.ran&@ aa"ah ? &,art&m&n P&rsona"ia an mum
&,art&m&n ti"it+
&,artm&n ua"it+ /ontro" &,art&m&n 8oistik
&,art&m&n P&ruanan &,art&m&n 7&avin &,art&m&n $,inin
(. A'&ii&#s Pe%us#h##n
K&iataan k&r*a PT.rant&@ t&r'ai m&n*ai 3 (tia ) shit k&iatan ,rouksi an 1 (satu) shit k&iatan umum. am k&r*a k&iatan ,rouksi aa "ah s&'aai '&rikut ?
1. shit I mu"ai ari 0.00 14.00 7i' 2. shit II mu"ai ari 14.00 22.00 7i' 3. shit III mu"ai ari 22.00 0.00 7i'
+an t&rmasuk k& a"am shit k&iatan ,rouksi ini +aitu ,ara kar+a7an +an '&k&r*a '&rkaitan9'&rhu'unan "ansun a"am ,ros&s ,rouksi# +an m&no"ah 'ahan 'aku m&n*ai 'aran *ai &nan m&sin ,rouksi.
+an t&rmasuk &nan shit umum +aitu ,ara kar+a7an +an '&k&r*a tiak '&rkaitan "ansun &nan ,ros&s ,rouksi +an i"akukan o"&h ,&rusahaan
PT.rant&@ '&rusaha untuk m&minima"kan aan+a "&m'ur i a"am ,&rusahaan. Namun "&m'ur tiak 'isa ihinari a,a'i"a aan+a anuan atau k&rusakan ,aa
m&sin.
a"am m&masarkan ,rouksi PT.rant&@ ini '&ror&ntasi ,aa &ks,or +aitu '&rtu*uan untuk m&m&nuhi ,&rmintaan ,asar kain &nim PT.rant&@# $anat it&ntuikan ari kua"itas kain +an ihasi"kan.
PT.rant&@ s&%ara aris '&sar m&nhasi"kan 3 (tia) kua"itas kain &nim +an '&r'&a +aitu ?
1) r&at A # +aitu kua"itas kain &nim +an t&r'aik an m&m&nuhi s&a"a krit&ria untuk i&ks,or.
2) r&at B. 3) r&at /.
:a"au,un PT.ant&@ '&rk&ininan m&nhasi"kan 1006 ,rouksin+a m&m,un+ai kua"itas r&at A# namun ha" itu su"it t&r%a,ai kar&na aan +a '&r'aai ham'atan s&hina s&t&"ah is&"&ksi &nan k&tat PT.rant&@ saat ini m&nhasi"kan =06 - =56 ari tota" ,rouksi kain &nim +an m&ru,akan kain kua"itas r&at A an "a+ak untuk i&ks,or. $&ankan sisan+a +an ikat&orikan m&m,un+ai kua"itas r&at B an r&at / i,asarkan untuk m&m&nuhi ,&rmintaan ,asar "oka".
6. Pen$$un##n Ene%$i "i PT G%#n"&e4
Pros&s ,rouksi utama i PT rant&@ +aitu ,ros&s drying, sizeing, weaving an spinning . ntuk m&n&rakkan ,ros&s ,rouksi iunakan &n&ri "istrik an &n&ri ua,. $ist&m P&m'ankit 8istrik T&naa i&s&" (P8T) an boiler +an iunakan tiak t&rint&rasi an s&%ara aris '&sar sk&ma sist&m t&rs&'ut itun*ukkan ,aa am'ar 2.
n&ri "istrik i sam,in '&rasa" ari P8N *ua i'ankitkan s&niri &nan m&nunakan tia 'uah P8T. P8T m&m,un+ai ka,asitas t&r,asan masin-masin s&'&sar <30 kCA +an m&ru,akan standby unit . ata tahun 1<<< m&nun*ukkan 'ah7a rata-rata s&tia, P8T m&nkonsumsi 'ahan 'akar (min+ak so"ar) s&'&sar 1#2 ri'u "it&r ,&r 'u"an &nan
,rouksi "istrik s&'&sar 5#3 M:h ,&r 'u"an. $&ankan konsumsi "istrik ari P8N rata-rata s&'&sar 4.054 M:h ,&r 'u"an.
n&ri ua, i,&ro"&h ari &nam 'uah *&nis boiler +aitu 2@200 CD# 2@100 CD# 0 CD# an 40 CD. Boiler *&nis 200 CD a,at m&nhasi"kan ua, s&'&sar 10 ton9*am ,aa t&kanan - 'ar &nan suhu 15-10 D/. a, +an ihasi"kan s&'&"um masuk ,ros&s ,rouksi itam,un
s&%ara k&s&"uruhan i tanki ,&num,u" ua, ( steam header ). Boiler &nan ka,asitas 200 CD rata-rata s&tia, hari m&nha'iskan 'ahan 'akar (min+ak i&s&") s&'&sar 1 ri'u "it&r ,&r 'u"an &nan ,rouksi ua, s&'&sar 2.023 ton ,&r 'u"an.
Gambar 2. Sistem Energi dan ap
e. Au"i& Ene%$i PT G%#n" Te4&ile In"us&%5
Audit energi merupakan survei tentang penggunaan energi di industri secara rinci. Tujuan dari survei ini untuk memperoleh data teknis dan finansial yang dapat digunakan
untuk mengambil tindakan dalam rangka mengurangi biaya penggunaan energi. Tindakan ini dapat berupa mengurangi konsumsi energi melalui peningkatan efisiensi dalam penggunaan peralatan, mengganti bahan bakar (substitusi energi), dan melakukan manajemen sisi permintaan untuk mengurangi tarif.
Konsumsi listrik dari P! dan pembangkitan dari PT" untuk setiap bulan pada tahun #$$$ ditunjukkan pada %ambar &. Kondisi operasi ketiga PT" masih bagus sebagai alat untuk pembangkit listrik. "alam operasinal perusahaan sehari'hari, tidak semua PT" dioperasikan karena fungsi PT" ini hanya sebagai pembangkit listrik cadangan untuk mengantisipasi jika listrik P! padam atau untuk mengurangi besarnya konsumsi listrik P!.
perasi masing'masing boiler diatur sedemikian rupa sehingga kebutuhan energi
uap untuk proses produksi dapat terpenuhi. "ata operasi boiler tahun #$$$ untuk masing'
masing boiler ditunjukkan pada %ambar . *erdasarkan data tersebut di atas dapat
diperkirakan biaya energi yang digunakan untuk proses produksi setiap tahunnya seperti dirangkumkan pada Tabel .
Asumsi yang digunakan untuk perhitungan adalah harga minyak solar sebesar +p. - per liter, harga minyak diesel sebesar +p. per liter, harga pelumas sebesar +p. /. per liter, dan harga air sebesar +p. & per m&dengan berat jenis air 1000 k9m3
Gambar '.Produksi ap
T#(el 7. Bi#5# Ene%$i
8. M#s#l#h 5#n$ Dih#"#*i Di In"us&%5 Te's&il P#"# U)u)n5#
1. K&t&r'atasan Pasokan n&ri an 8istrik
Konisi ini *ua ihaa,i o"&h inustri t&ksti" an ,rouk t&ksti". ,a+a ,&nuatan s&ktor inustri +an i%anankan o"&h ,&m&rintah "a+ak m&na,atkan ukunan i t&nah konisi ,&r&konomian unia +an m&na"ami ,&"&mahan aki'at aan+a krisis k&uanan "o'a" ,aa ,&rio& tahun 200= 200< ini. am,ak &nom&na krisis "o'a" *ua ia"ami o"&h inustri TPT kar&na Am&rika $&rikat s&'aai sa"ah satu n&ara +an t&ram,ak %uku, ,arah
ari aan+a krisis t&rs&'ut m&ru,akan ,asar t&r'&sar ari TPT &nan kontri'usi s&kitar 40 ,&rs&n ari tota" &ks,or TPT Inon&sia.
B&rasarkan konisi t&rs&'ut iatas# s&ktor inustri *&"as t&r"ihat aan+a k&t&rantunan ,aa BBM an "istrik. T&r*ain+a k&naikan hara min+ak +an sanat rastis t&ntu sa*a akan s&%ara siniikan m&m,&naruhi kin&r*a s&ktor inustri. D"&h kar&na itu ,&m&taan k&'utuhan &n&ri s&ktor inustri m&n*ai sanat ,&ntin a"am u,a+a m&m'&rikan am'aran an inormasi t&ntan konisi k&'utuhan &n&ri s&ktor inustri s&hina a,at it&ta,kan strat&i an k&'i*akan +an a,at m&nukun aks&"&rasi ,&rtum'uhan s&ktor inustri nasiona".
Gambar(. Perkembangan dan Proyeksi "ebutuhan Energi pada )ndustri %ekstil
2**( + 2*1* Sumber - P), 2**/0
B&rasarkan ata t&rs&'ut iatas a,at ik&tahui 'ah7a ,aa tahun 2005 sum'&r &n&ri khususn+a "istrik masih i,asok o"&h P8N s&'aai sum'&r &n&ri "istrik utama ,aa inustri
t&ksti" an ,rouk t&ksti". P&rk&m'anan s&"ama kurun 7aktu tahun 200 200 m&nun*ukkan aan+a ,&r&s&ran ,&manaatan sum'&r &n&ri "istrik +an %uku, siniikan. Pasokan &n&ri "istrik ari P8N m&na"ami ,&nurunan hina m&n*ai 5 ,&rs&n ari tota" k&'utuhan "istrik inustri TPT ini. P&na"ihan sum'&r &n&ri "istrik ari P8N 'an+ak i"akukan &nan m&manaatkan as an 'atu'ara s&'aai sum'&r &n&ri 'ai ,&m'ankit "istrik i ,&rusahaan-,&rusahaan TPT khususn+a ,aa ,&rusahaan ska"a '&sar hina ,&manaatan &n&ri as an 'atu'ara m&n%a,ai 1< ,&rs&n ari tota" k&'utuhan &n&ri.
i,&rkirakan hina tahun 2010 konisi ini masih akan t&rus '&r"an*ut hina ,&manaatan &n&ri a"t&rnati s&,&rti as an 'atu'ara a,at m&n%a,ai 5 ,&rs&n ari tota" k&'utuhan &n&ri an m&nurani k&t&rantunan ,asokan "istrik P8N hina han+a s&'&sar 30 ,&rs&n. $&m&ntara itu# ,&manaatan &n&ri min+ak s&'aai &n&ri ,&m'ankit "istrik r&"ati t&ta, ,aa kisaran 5 ,&rs&n ari tota" k&'utuhan "istrik inustri TPT.
2. Tiak Aa $u'sii BBM untuk Inustri
i sisi "ain# aan+a k&'i*akan ,&m&rintah untuk m&m'&ri su'sii &n&ri khususn+a BBM ,aa s&ktor trans,ortasi t&rn+ata tiak '&r"aku i s&ktor inustri. a" ini ikar&nakan s&ktor
inustri s&"a"u iana, s&'aai inustri matur& (inustri +an suah ma,an) s&hina tiak m&m'utuhkan 'antuan a"am '&ntuk su'sii. Paaha" *ika i"ihat s&%ara "&'ih a"am# tiak s&mua inustri m&mi"iki k&mam,uan +an sama. Aki'atn+a kom,on&n 'ia+a BBM# +an m&ru,akan kom,on&n 'ia+a t&r'&sar k&ua s&t&"ah 'ia+a 'ahan 'aku# sanat m&m'&'ani ,&nusaha. P&r"akuan +an tiak sama a"am ha" su'sii ini s&rin m&n*ai 'ahan ,&r&'atan i 'an+ak ka"anan ,&nusaha an ,&m&rintah. Ban+ak ,ihak +an m&natakan 'ah7a su'sii BBM +an i'&rikan k&,aa s&ktor trans,ortasi s&'aian '&sar sa"ah sasaran kar&na "&'ih 'an+ak inikmati o"&h oran +an s&'&narn+a tiak "a+ak m&na,atkan su'sii# s&,&rti ,&mi"ik
k&naraan ,ri'ai# s&m&ntara s&ktor inustri +an m&n*ai tu"an ,unun ,&r&konomian nasiona" *ustru ia'aikan.
G. M#s#l#h 5#n$ Dih#"#*i Di PT G%#n" Te4&ile In"us&%5
1. Kons&rvasi n&ri
K&'utuhan konsumsi &n&ri +an tini untuk ,rouksi +an tiak iim'ani &nan ,asokan "istrik ari P8N.
Solusi 5#n$ Di	#%'#n
Un&u' *e%)#s#l#h#n U)u) "i In"us&%i Te's&il
. Me)#n+##&'#n su)(e% ene%$i #l&e%n#&i+se*e%&i (#&u(#%# "#n $#s
K&tiaaan su'sii BBM 'ai s&ktor inustri t&ntun+a 'ukan suatu ha" +an m&m'uat s&ktor inustri m&na"ami ,&nurunan aktivitas usaha. ustru ,&r"akuan ini m&m'uat s&ktor inustri s&makin kr&ati a"am m&n+iasati konisi +an aa &nan %ara m&manaatkan sum'&r &n&ri a"t&rnati s&,&rti 'atu'ara an *ua as 'ai ,&ninkatan ,rouksin+a. a" ini ikar&nakan aan+a ,&ninkatan int&nsitas ,rouksi akan m&m'utuhkan &n&ri +an "&'ih '&sar.
A,a'i"a 'ia+a konsumsi &n&ri a,at iminima"kan# maka 'ia+a ,rouksi *ua akan a,at it&kan ,aa tinkat +an t&r&nah s&hina akan m&nhasi"kan ,rouk &nan 'ia+a r&nah an a,at i*ua" ,aa tinkat hara +an kom,&titi. K&aaan ini 'isa m&m'uat ,&"aku usaha m&nam'ah a"okasi 'ia+a inv&stasi untuk m&m,&ro"&h &n&ri a"t&rnati. Pi"ihan &n&ri a"t&rnati +an ,a"in &isi&n s&"an*utn+a a,at iunakan untuk m&ninkatkan ka,asitas ,&m'ankitan &n&ri a"t&rnati an imanaatkan 'ai ,&ninkatan aktivitas ,rouksi. $&%ara im,"isit a,at ikatakan 'ah7a s&makin '&sar konsumsi &n&ri +an i'utuhkan a"am ,ros&s ,rouksi akan '&ram,ak s&%ara ,ositi t&rhaa, out,ut ,rouksi &nan asumsi aktor ,rouksi '&k&r*a s&%ara &isi&n. ntuk m&nu*i hi,ot&sis ini# r&r&si '&rana akan
i,&runakan s&'aai a"at ana"isis utama. ihara,kan# ,&nunaan r&r&si '&rana ini akan mam,u m&nukur s&'&ra,a '&sar k&naikan konsumsi &n&ri '&r,&naruh &rhaa, tinkat ,rouksi an ni"ai tam'ah i s&ktor inustri.
T&r*ain+a ,&nurunan ,asokan "istrik mau,un s&rinn+a t&r*ai ,&maaman "istrik kar&na k&t&r'atasan ,asokan "istrik P8N akan sanat m&ruikan ,&rusahaan-,&rusahaan +an m&nana"kan "istrik s&'aai ,&n&rak m&sin ,rouksi. D"&h kar&na itu ,&m&rintah s&"a+akn+a m&n&ra,kan sist&m ins&nti ,aa ,&rusahaan +an mam,u m&m&nuhi k&'utuhan &n&rin+a an *ua m&m'uka k&s&m,atan ,aa ,&rusahaan untuk m&n*ua" "istrikn+a ,aa tinkat hara k&&konomian +an 7a*ar. P&m&rintah *ua ,&r"u untuk m&m'antu m&nurani ,raktik &konomi 'ia+a tini s&hina 'isa m&n&kan struktur onkos ,rouksi non-'ahan 'aku s&hina ,&rusahaan m&n*ai s&makin kom,&titi a"am m&nhasi"kan out,ut ,rouksi
+an &isi&n.
Un&u' *e%)#s#l#h#n "i PT G%#n" Te4&ile In"us&%5 . Pelu#n$ Konse%#si
Bi"a P8T '&ro,&rasi s&%ara ,&nuh maka akan a,at m&nhasi"kan &n&ri "istrik s&'&sar 1<#= :h ,&r tahun (1.50 M:h ,&r 'u"an) &nan asumsi aktor '&'an an aktor k&t&rs&iaan masin-masin s&'&sar 0#<. $&ankan k&'utuhan "istrik untuk ,ros&s ,rouksi rata-rata s&'&sar 4.054 M:h ,&r 'u"an s&hina k&'utuhan "istrik ini a,at i%uku,i &nan m&no,&rasikan s&mua unit P8T +an aa. K&'utuhan ua, untuk ,ros&s ,rouksi rata-rata s&'&sar 5#2 ton ,&r 'u"an. &nan m&m,&rtim'ankan k&'utuhan "istrik an ua, untuk ,ros&s ,rouksi maka u,a+a kons&rvasi &n&ri a,at ir&a"isasikan &nan %ara +an muah
&nan s&ikit atau tan,a 'ia+a mau,un &nan m&"akukan inv&stasi ,&ra"atan 'aru +an m&m&r"ukan 'ia+a +an %uku, '&sar. Kons&rvasi &n&ri +an '&r,ot&nsi i"akukan i PT ant&@ antara "ain &nan?
E ,&manaatan k&m'a"i (reuse) ,anas 'uan ari m&sin i&s&"# an E ,&nunaan t&kno"oi ogeneration tur'in as.
2. Pe)#n+##&#n Ke)(#li P#n#s Bu#n$
Aa ua a"t&rnati a"am m&manaatkan k&m'a"i ,anas 'uan +aitu ,anas 'uan +an '&rasa" ari boiler mau,un ,anas 'uan +an '&rasa" ari P8T. Boiler +an iunakan m&nhasi"kan ua, &nan suhu s&kitar 15 - 10D/. Panas 'uan boiler ini suhun+a t&r"a"u r&nah untuk imanaatkan k&m'a"i s&'aai ,&m'ankit "istrik# s&hina a"t&rnati ini s&%ara t&knis tiak a,at i"aksanakan. A"t&rnati +an "ain +aitu m&manaatkan ,anas 'uan ari
P8T. D,&rasi P8T m&nhasi"kan ,anas 'uan +an masih m&m,un+ai suhu an t&kanan +an %uku, '&sar untuk imanaatkan k&m'a"i s&'aai ,&nhasi" ua, &nan m&nunakan heat reovery steam generator (F$). $k&ma ,&nunaan P8T untuk m&nhasi"kan ua, &nan m&nunakan F$ itun*ukkan ,aa am'ar 5. $ik"us ini m&ru,akan ogeneration m&sin i&s&".
Gambar 3. P#%& dengan 45SG
&nan m&nunakan ogeneration m&sin i&s&" ini maka o,&rasi ari '&'&ra,a boiler a,at ikurani s&hina 'ahan 'akar untuk boiler a,at ih&mat. i sam,in itu# s&mua k&'utuhan "istrik a,at i,&nuhi &nan ,&no,&rasian tia unit P8T s&hina tiak i,&r"ukan "ai ,asokan "istrik ari P8N.
3. P&nunaan /o&n&ration Tur'in as
/o&n&ration aa"ah t&kno"oi konv&rsi &n&ri +an m&m,rouksi &n&ri "istrik an ua, (t&rma") s&%ara '&rsamaan. K&untunan +an i,&ro"&h &nan m&n&ra,kan t&kno"oi %o&n&ration antara "ain?
E m&ninkatkan &isi&nsi tota" ari sist&m
E m&nurani ,&nunaan 'ahan 'akar s&hina a,at m&nurani 'ia+a o,&rasi E m&nurani &misi 'ahan 'akar s&hina a,at m&n*aa k&"&starian "inkunan.
itun*ukkan ,aa am'ar .
Gambar 6. Perbandingan Pembangkit 7ogeneration dan "onvensional
T&kno"oi %o&n&ration a,at ik"asiikasikan m&n*ai ua# +aitu sik"us to,,in an sik"us 'ottomin. Paa sik"us to,,in# ,anas +an i'ankitkan ari ,&m'akaran 'ahan 'akar
iunakan u"u untuk m&m,rouksi "istrik# k&muian ,anas 'uan ari ,&m'ankit "istrik iunakan untuk m&nhasi"kan ua,. Paa sik"us 'ottomin# ,anas ari ,&m'akaran imanaatkan u"u untuk m&m&nuhi k&'utuhan ua, untuk ,ros&s inustri an ,anas 'uan i,akai "ai untuk ,&m'ankit "istrik.
ika itin*au ari t&naa ,&n&rakn+a maka %o&n&ration a,at m&nunakan '&r'aai t&kno"oi +an s&%ara aris '&sar aa"ah? %o&n&ration tur'in ua,# %o&n&ration tur'in as# %om'in& %+%"& %o&n&ration an %o&n&ration m&sin i&s&".
Gambar 8. Perbandingan %eknologi 7ogeneration
A"t&rnati "ain +an munkin it&ra,kan untuk m&"akukan kons&rvasi i PT ran T&@ti"& Inustr+ aa"ah m&nunakan t&kno"oi %o&n&ration tur'in as (am'ar ). i'aninkan
a"t&rnati s&'&"umn+a# ,&nunakan %o&n&ration ini m&m&r"ukan inv&stasi +an "&'ih '&sar kar&na ,&ra"atan +an suah aa ,&r"u ianti &nan ,&ra"atan +an 'aru '&ru,a P&m'ankit 8istrik T&naa as (P8T). $&ankan#P8T an 'oi"&r +an "ama suah tiak i,&runakan "ai. A"t&rnati ini imaksukan untuk a,at m&nunakan &n&ri s&%ara &isi&n untuk *anka ,an*an.
DA8TAR PUSTAKA
$ui+ono A# Ari&shant+ Bha+u. 2001. Peluang Peman9aatan Energi Panas dari Gas Buang :esin &iesel dengan :odi9ikasi %eknologi %erpakai di P%. Grand %e;tile )ndustry Bandung. PD8BAN
BAKDFN (1<<=) "ebi<aksanaan mum Bidang Energi "BE0# Baan Koorinasi n&ri Nasiona".
$M (2003) "ebi<akan Pengembangan Energi %erbarukan dan "onservasi Energi# &,art&m&n n&ri an $um'&r a+a Min&ra".
$asonko# A an $antoso# . (1<<<) 7ogeneration i Inon&sia? T&kno"oi# $tatus# Pot&nsi an P&"uan# :a<alah Elektro )ndonesia# No. 2# Th. CI# ha". 1 -22.
$mith# /.B. (1<=1) Energy :anagement Priniples# P&ramon Pr&ss.