Ciri-ciri perisian pengajaran & pembelajaran berasaskan web: keperluan dalam pembangunan sistem

f#'-:l

gJ

l"l

I

rL_

Ciri-Ciri

Perisian Pengajaran

&

Pembelajaran

Berasaskan Web:

Keperluan

dalam Pembangunan

Sistem

Lefienan Mohamod Hisyam Bin Mohd. Hashim (Pensyarah & Pereka Bentuk lrutruksional Atas Talian)

Fakulti P endidikan Teknikal

Kolej Universiti Teknologi Tun Hussein Onn,

86400 Parit Raja, Batu Pahat, Johor. e-moil : mhisy am@kuittho. edu. mY

Tel:012-4203151

Abstrak

Integrasi Teknologi Maklumat (IT) dalam pendidikan merupokan suatu

keperluaan pada masa kini. Pelbagai lraedah pengajaran & pembelaiaran (P&P) teloh diamalkan di sekolah dan

di

institusi pengajian tinggi. Pengaiaran dan

pembelajqran berasaskan web mempurryai potensi untuk digunakan secara

meluas di Institusi Pengajian di Malaysia. Tbrdapat ribuan Kolej & Universiti di luar negara dan beberopa buah Institusi di negara ini telah menggunakan laman web sebagai salah satu kaedah P&P. Terdapat ciri-ciri penting yang terdapat dalam sesebuah perisian P&P yang dimiliki oleh Institusi. Obiektif

artikel

ini

adalah untuk memperlihatkan beberapa

ciri-ciri

yang boleh digunakan dalam pembangunan sistem atas

talian

untuk pengaiaran dan p emb el oj ar an. Rekab entuk p engaj ar an b er as as knn w eb j uga merup akan _{fah or}

penting dalam menghasilkan perisian P&P berasaskan web yang bermutu.

Aplikasi

IT

oleh para pendidik dan pora pelajar merupakan

fokor

penting

dalam membudayakan kaedah pengajaran dan pembelajaran berasaskan web.

Penyelidikan pendidikon

dalam

melaksana, menilai, membangun dan

merekabentuk perisian berasaskan web perlu diteruskan bagi meningkatkan

mutu perisian supaya dopat digunakan secqra moksimum dalam pengaiaran

dan pembelajaran.

Pengenalan

Pendidikan di negara ini telatr mengalami perkenrbangan yang pesat sejak negara kiA mendeka. Ktnilctrlum sebagai unsur utama dalam pangajaran dan penrbelajaran perlu disemak dan dikemaskini selari dengan keperluan dan perkembangan semasa. Bahan

dan sumber pengajaran yang berkualiti

juga

memainkan peranan penting dalam menghasilkan

pendidikan

yang berkualiti. Peningkatan penggunaan bahan-bahan

pengajaran berasaskan lCT dalam proses pengajaran & penrbelajaran akan meningkatkan

loaliti

dan keberkesarun sistem persekolahan, Abdul Rafie ( _{2001 ).} Perisian Pengaj aran

__t

I

dan pembelajaran bemasaskan web telah lama menjadi salah satu kaedah pengajaran dan pembelajaran di luar negara. Terdapat ribtran kolej dan universiti menggunakan web

sebagai kaedah P&P. Selain dari itu terdapat konvensyen atau persidangan diperingkat Kebangsaan&ArfarabangsayangmemhlnskanleedahP&Pberasakanweb, contohnya WebCT(WebCouseTool) telatrmengadakanpersidanganantarabangsadalammenarik

institusi _{mengetahui dan menggunakan laman web sebagai batran pengajaran dan}

pernbelajararl

Di

Malaysi4 perkembangan P&P berasaskan webjuga semakin berkembang

khususnya di Institusi Pengajian Tinggi yang mengadakan kursus Jarak Jauh

r"p.tti

Universiti Sains lvlalapia(UsM) dmUniversiti Teknologi I\,Iara(tJiTM). Kolej Universiti Teknologi Trur Hussein Onn (KUiTTI{O)

png

banr satraja dinaik|an tarafirya dari

hstifi$

sedang mula menggunakan perisian Blackboard daIamP&P kepada pelajarnya yang kebanyakkannyaberlatarbelakangkanKejuute,raa& PendidikanTeknikal danPengpnrsan Teknologi. Universiti Pendidikan Sultan Idris (JPSI), yang baru sal4ia dinaikil<an tu*Atyu dari Maktab Pengrnran dan hstitut Pergunran telahjuga mula menggayakan pengajaran

dan pembelajaran berasaskan web dengan memilih perisian

WebCi

sebaguplatfurm.

Kenapa UPSI memilih WebCT dan

KUiTTI{O

memilih Blackboard ? Dalam artikel ini,

penulis memberi penekanan asas kepada pematraman secara umum berkaitan

ciri-ciri

dan alatan-alatan (tools) yang dapat membantu meningkat pencapaian pembelqiaran dan

strategi supaya hasilan pembelajaran tercapai.

Rekabenfuk

dan _{Pembangunan Perisian Pembelajamn Berasaskan Web}

PersekitaranPengajaran& Perrbe$arandisesebuatr sekolahatauhstitusi adalatl berbeza. _{Oleh itu terdapat Institusi di Malaysia telah membangunkan sendiri perisian}

P&P berasaskan web ini kerana mereka mempuryaai kepakaran dalam bidang pendidikaa pengafi[caraan danpengarangan Multimedia. Adakah penggunaan sistem atau perisian

pengajaran dan pembelajaran berasaskan web meningkatkan pencapaian pelajari N4asih

lagi dalam perdebatan sama ada _{penggunaan teknologi untuk penyampaian atau reka}

bentuk instruktional yang meningkatkanpembelajaran (Clark, 2001;

Kozmq

2001).

Kernahiran y{ryacfa,akan memudatrkan lagi mereka memrbangunkan perisian berdasarkan

kehendak & _{keperltran Institusi itu sendiri. Walaub4gaimanapun ciri-ciri perisian atau}

sistemyangbaikuntukpengairandanpembel4iaranhendaklahmeliputi tehendakpelajar

danpeng{ar.

Sesuatu sistem yang baik adalatr sistem yang mempunyi strategl dan komponen pembelajaran yang _{sesuai. Sesuatu sistem yang canggih tetapi tidak digunakanjuga} merupakan faktor yang perlu difikirkan bersama dalam menjayakan e-pembelajaran. Medium penyampaian bukan menunjukkan faktor pembelajaran yang berkgaliti tetapi reka bentuk kursus (Roval, 2002). Oleh sebab

itu

perisian yang mempuyai pelbagai komponen atau alatan (tools) yang dapat digunakan untukpengaju*tt

Auttp"*U"t4rr.rt

-ll

l.l

.

_

r

It_

adalah lebihbaik dibandingkan denganperisianyangtidakmempunyai komponenyang

sesuai. Oleh sebabjuga" penulis mencadangkan, dalam pemilihan atau pembangunan sistem untuk digunakan di Institusi perlujuga merujuk atau rnelibatkan mereka yang mempunyai kepakaran dalam bidang tertentu sepertimanaberilut :

a)

Pereka Bentuk Pengajaran

b)

Pakarlkndungan

c)

Pakar Pengattucara Internet

d)

PakarPengaranganMultimedia Pereka Bentuk

Instmksional

Pereka Bentuk krstuksional (krsbuctional Designer) adalatr merekayang terlibat dengan

mereka bentuk bahan dan sfiategi pembelajaran mengikut model-model atau

proses-proses tertentu supayahasilanpembelajarantercapai. Merekatelahmengetatrui model-model yang sesuai digunakan dan ini akan dapat membantu pengintegrasian pedagogt

dalam sistemyanghendakdipilihdaudibangrurkan

Mer€kalebihmementingkanproses-proses dan teori-teori pembelajaran yang boleh dikaitkan dengan Pembelajaran atas

talian

Pakarl(andunean

Pakar kandrurgan adalah mereka mahir dalam bidangnya danmenjadi tempat rujukan berkaitan isi kandungan bahan pembelajaran. Mereka ini penting keranq sistem yang hendak dipilih mestilah bersesuaian seperti berkebolehan dalam mempersembahkan kardurgan yang mempuryai

banfk

gnfik t€ruhmmya t<andungmyurg lebih memerlukan

anamasi 3D dan sebagainya Pakar kandtmgan mengetahui isi kandrurgan dan seterusnya

boleh mencadangkan

ciri-ciri

(features) yang sesuai yang perlu ada dalam sistem atau perisian pengaj aran dan pemblaj aran.

Pakar Peneaturcara

Intetret

Pengaturcara Internet merujuk kepada seseorang yang boleh mengaturcara berkaitan rangkaian dan pengkalan data atas talian. Ini adalah penting kerana masalatr kestabilan rangkaian selalu terjadi apabila sistem tersebut digrmakan, penambahan penggull4 serta

peningkatan ciri-ciri (features). Pengaturcara intemet dapat membantu dalam memberi maklumat yang berkaitan infrasuuktur dan perancangan rangkaian pada masa hadapan dan sebagainya

Pakar Pensaransan

Multimedia

Pakar Pengarangan Multimedia merujtrk seseorang yang pakar dalam pengarangan

menggunakan datan-alatan (tools) perisian untrk merrbangrrnkan bahan pernbelajararl

isi kandrurganbermultimediadan berkebolehanmenilai kesesuaianperisianyang hendak

digunakan. Pakar Pengarangan multimedia dapat membantu dalam menjelaskan kapasiti

gpafik dananirnasiyangakandigunakandandapatmelihatkesesuaiansistemyang hendak

dipilih atau dibangunkart

_-l

I

"

|

,Lr-Ciri-Ciri

Perisian Pembelaj

aran

Di dalam artikel

ini ciri-ciri

adalah merujuk kepada sifat-sifat atau nama atau

kategori alatan-alatan (tools) tententu yang menjelaskan peranan dan kebolehan alatan-alatan(tools) dalamlnrmpulanyang samayangterdapat dalam sistem. Terdapatpelbagai jenis sistem yang telah dibangunkan diluar ne garadan _{beribu kolej} dan universiti telatl

menggunakannya.

Di

malaysia terdapat beberapa buah

IPTA

dan

IPTS

telah

menggunakannya _{Sistem-sisternyang digunakan ini dikenali sebagai Sistem Pengurusan}

Pembelajaran (t€arning Management System). Di

Malaysi4WebC

telah digunakan di

Universiti Pendidikan Sultan ldris (UPSD dan beberapa hstitusi Pengaj ian Tineei

(PT)

)ang

lan

Blackbowdsedangdigunakandi Kolej UniversitiTelarologiTunHusseinOnn

(KUiTTHO)

dan terdapat beberap a

Plaform

_{lagi yang dibangunkan sendiri sedang}

digsnakan di beberapalPT di Malaysia.

Sistem Pengrrusan Pembelajaran _{(LMS) yang dibangunkan di dalam atau lgar}

negara mempunyai

ciri-ciri

_{tersendiri yang boleh digunakan untuk pengajaran dan}

pembelajaran. Walaubagaimanapun

ciri-ciri

_{yang disediakan oleh LMS tersebut atau}

pnghendakdibangtnrkanMaklahdiftikanspayaiaakanmenrbatudalampeng4iaran

dan penrbelajaran. Clark ( I 983) menjelaskan bahawa teknologi adalah seperti kendemaan

yang menyampai pengajaran _tetapi ia tidak membantu sepenuhnya dalam peningl€fan pembelajanm. Terdapat lebih daripada 50 perisian pengajaran dan pembelajaran yang digunakan di dalam dan luar negara _{(Hisyam 2000a). Contohnya WebCT, Biackboard,}

Top Class dan _{WebMentor (Hisyam 2000b). Setiap}

ciri-ciri

_yang

dimiliki

_oleh

LMS

adalah berdasarkan kemampuan pembangun perisian dan kebolehan mereka dalam

mengenali druria pendidikan _{serta pengetatruan yang mantap dalam reka bentuk}

instruksional. Oleh sebab ituterdapat rratr'lzaarrciri*iri antaraperisian-perisianpeng4iaran

dan pembelajaran. Hisyam

&

Naim

(2000); Hisyam (2004)

*rtt3ela"kan

terd apat beberapa

ciri

penting yang dikenalpasti berdasarkan kajian dan pemerhatian serta

pengalaman _iaitu

ciri

_Primer,

ciri

_sehrnderdan

ciri

_Tertier.

Ciri-Ciri

( _{Features) dan}

Alatan-Alatan

_(tools)

Berasaskan pengalaman _{penulis menggunakan We b C our s e Tool (WebC T) dan}

Blaclrboard Learning System (BLS) serta pengalaman menyelidik berkaitan

ciri-ciri

(featurcs) dan _{alatan-datan (tools), penulis mencadangkan supaya ciri-ciri (featgres)}

1r6ng

perlu ada dalam _{sistem pengajaran dan pembelajaran adalah}

ciri-ciri

_pengajaran

(instructional features), ciri-ciri pembelajaran (earning features), ciri-ciri pentadbiran (adminisnative features) dan ciri-ciri penrbangunan (development _{featrrc$. aUgtt-ulututt}

(tools) pulamenrjuk kepadakomponen-komponen _{yang terdapat dalam lcumpulan}

ciri-ciri tersebut. Alatan-alatan yang penulis cadangkan adalahAlatan Pengajar

(Instsctor

4

It-I

Tools), Alafan Pelajar (Student Tools), Alatan Pernbelajaran (t€anring Tools) dan alatan sokongan (Support Tools).

Semuaciri+iri dan alatanyang dicadangl€ndi atas perlulahmempuryainilai dan

tatrap kebolehgunaan yang tinggi. Piguet

&

Peraya (2000) mendapati alatan penilaian pelajar atau alatan tracking contohnya kuiz mempunyai kebolehgunaan yang paling tinggi. Kemudian

diiukuti

dengan alatan pengurusan

hrsus

iaitu set

hrsus,

alatan persembahan iaitu customise homepage, alatanpersembatran iaitu alatan ikon" alatan

komunikasi iaitu kalender kursus dan alatan pengurusan

kusus

iaitu papan buletin (buletinboard).Ini menunjukkan tidak semua alatan yang akan dibangunkan atau ada dalam sistem akan digunakan dan boleh digunakan sepentrhnya Oleh itu strategi bagi memilih alatan

png

sesuai jWa menrpakan faktor yang pendng dalarn pernbangunan atau pemilihan sistem. Jadual 1.0

di

bawatr

menrmjukkan

contoh

ciri-ciri

dan alatan

Pembelajaran b4gi Perisian WebCT.

Jafual 1.0

:

Ciri-ciri danAlatan Pembelajaran Perisian WebCT

Strategi

Instmksional

Strategi insnrksional merujuk keeada kaedall prosedur, teknik atau proses yang digunakan untuk meningkatkan berlaku pembelajaran supaya hasilan pembelajaran tercapai. Prinsip-prinsip pembelajaran berasakan web atau internet yang disarankan untuk sekolah Bestari banyak berteraskan teori konstnrktivisme (Jamaluddin, 1999).

Prinsipprinsip

yang telah dinyatakan, begitu banyak elemen konstruklivisme dapat

diterapkan bagi meningkatkan hraliti pengajaran dan pernbelqiararL Jika bahan pengajaran

Accessibility Bookmark Multimedia Security E-mail BBS_ File Exchange News Group Asynchronous Sharing Chat Whiteboard Application_Sharing Virtual Space Group Browsing Teleconferencing Video Conferencing Syachronous Sharing

-_Jl

-'l,l:_

dan pembelajaran berasaskan web perlu dibina asas-asas reka bentuk yang baik perlu

diberi perhatian. Oleh sebab pembelajaran aktif perlu diwujudkan, elemen-elemen konstnrktivisme berikut dicadangkan iaitu kemudalran bagi pelajar mencari maklumat danmembinapengetatruan, kemudatranmenerokadanmendalami bidangpengetahuan,

aspek deria" mudah dan segera diakses, aspek konseptual aspek reaktif, sumber pakar

prima kemudalranpengemudian dan int€ralsi, rekodpengalamanpengemudian, mesra

penggwn dan mudah digrma pengalaman autlrentik dan kemudatran mengurus kendiri. Heinich et.al _{Q}02)mendefinisikan} reka bentuk instruksi sebagai satu proses

sistematik memperbaiki insruksi. Ianya merangkumi semua aspek dalam proses reka bentuk instruksi _{seperti pembangunan konsep, reka bentuk, produksi penilaian}

&

pendekatan pengajaran.

Shaidi

_{& Aishatr} ( 1 999), mencadangkan langl€ll-langkah _asas

pengajaran dan pembelajaran yang perlu diambil kira semasa mer€ka bentuk pengajaran iaitu keperltran dan

ciri+iri

peleiar, tetapkan objektifpenrbelajaran bagi tajuk yang

dipilih

,kenalpasti isi pengajaran dan analisis tugasan yang sesuai, set krdgksi, perkembangan

persernbahanaktiviti-aktivitipeng4iaral

_{danpurAuhan,pengalaaq penrfiry,}

tugasan tambahan dan penilaian.

Bonk

dan Reynolds (1997) menjelaskan gnhrk menggalakkanpetnikirantinggidalarnurcb,penrbelaiaranatastalianmestilahmengandungi aktiviti yang mencabar dan sesuai kepada pelajar. Oleh sebab itu, Penulis mencadangkan,

perekabentuk insmrktional atas talianperlulatrmematrami

denganlebihmendalamteori-teori pernbelajaranbermtrladenganpendekatanbdravioris, _{seteru$Wpendekenkognitif}

dan akhir sekali konsfiuktivisme.

Aktiviti

pembelajaran atas talian hendaklah dirancang

supaya sistem yang dipilih atau dibangrrnkan itu tidak akan tinggal sebagai gajatr putih.

Penufup

Dalam artikel ini, penulis telah

memb

dan menyampaikan beberapa

maklumatserta idea-ideapenulisdanpenyelidikdalamdanluarnegaraberkaitandengan perisian-perisian pengajaran dan pembelajaran berasaskan web serta idea reka benhrk insuuktional datam penrbelajaran berasaskan web dan multimediapendidikan- Artikel

ini

juga diharapkan dapatmempertingkatkan ilmu dan ideayang berterusan dalam reka

bentuk instruktional dalam pembelqiaran berasaskan web dan dupat _{diaplikasikan dalam} sistem pendidikan biasa atau pendidikan Telsdkal. Penulis juga telah menjelaskan secara

umum keperluatr ciri-ciri perisian pengajaran dan pembelajaran berasaskan web supaya

pemilihmdanpenrbargunmsistemtmrkpeng4iilandanpenrbelaiaranmampumenanrbat hati pelajar dan _{pengajar kearatr mencapai hasilan pembelajaran.}

6

It_

I I

Ruiutran

l.

AMul

Rafie Mahat (2001), Ucap Utama Ketua Pengaratr Pendidikan Malaysia. Kementerian Pendidikan Malaysia

2.

Bonk,

C.J.

&

Reynolds,

T.H

(1997),

Laerned Centered wen

instnrction for

high€r orderthingking, teamworls, and apprenticestrip.

h

B.H Khan (Ed), Wen Based

instruction GDl67 -178), Englewood Cliffs, NJ: Rlwational Technolory Publications.

3.

Clark. R.E (1983), Reconsidering rerearch on learning from media" Review

of

educational research, 53(4),

45-459.

4.

Clarlq R.E (200 _{I ),} A Summary of disagreements with the " mere vihicles" . In

RE

Clark (Ed), Learning from media : Argument, analysis, and evidence

(pp.125-I 3 6).Greenwicll

CT

InformationAge Publishing Inc.

5.

Hisyam

&

Naim

(2000),

Ciri-Ciri

penting

sesebuah Perisian Pengaiaran

&

Pembelajaran Berasaskan Web,Prosiding Seminar Teknologi Pengajaran di

Alaf

Baru, 7 -9

Mei,

Universiti Pendidikan Sultanldris (UPSD.

6.

Hisyam (2000a),

Web Based Teaching

&

Learning

Software :Asessment

&

Monitoring Progress Features, Prosiding Technical And Vocational International

Conferenc e,

2l

-23 November,

Hiltol

Hotel Petaling J uyq Selangor.

7.

Hisyam (2000b), Perisian Pembelajaran Berasaskan Web, Keperluan Dalam

Pendidikan Jarak Jautu Jurnalfuitarabangsa Pendidikan Jarak Jautr Malaysia" Vol. 2

No.2

8.

Hisyam (2004), Sistem Pengurusan Pembelajaran (LMS) Berasasknn Web :

Adakah satu keperluan ?, Prosiding Persidangan E-Pembelajaran Kebangsaan) Univesrsiti Sains Malaysia" 7 -9 Jrur, Penang.

g.

Henictu R, Molend4 M., Russell, J.D.,

&

Smaldino, S.E _{QWz),krstnrctional Media}

and technologies for learning . Upper Saddle River, NJ: Pearson Education

10.

Jamaluddin(1999), Konstruktivisme: Aplikasinya Dqlam

Reka Bentuk

P emb el aj ar an Ber as as kan We b, Pro s iding Konvensyen Teknologi Pendidikan

Ke-12, Hotel Regency, Port Diksoru Negeri Sembilan.

11.

Kozm4

R.B (2001), Counterpart theory of "learning with media." In R.E Clack

(Ed). Learning from media : Argument, Analysis, and evidence (pp.l 37 -178). Greenwictu

CT

InformationAge Publishing

hc.

It-_Jl

",;f,.!

12.

Mohd

Shaiedi

&

NorAishah

(1999), Cadangan Model Reka Bentuk Instruksi

Untuk

CRFP

Sekolah

Bestari

Yang Sudah

Diterima

:

Pengalaman

Satu Konsorthnn, KonvensyenTeknologi Pendidikan Ke-l2,Hotel Regency, PortDikson, Negeri Sembilan

13. Piguet &Penya(2000), Creating _{Web-integnted learning envircnment:An analysis}

of

WebCT authoring tools in respect to usability. Australian Journal ofEducational Technology, I 6(3) 302-314

14. Roval ,

A.

Q002),Waking in the night and thingking about e-learning.

InA.

Rosset

(Ed.), The ASTD e-learning handbook (pp.3 - I 8), New york:

McGraw-Hill

Biodata

Leftenan Mohamad Hisyam Bin Mohd Hashim adalah Pensyarah dan Pereka Bentuk InsuruksionalAtas Tirliandi

Fahlti

PendidikanTeknikal, Kolej Universiti Teknologi Tgn HusseinOnn(KUiTTI{O). BeliauberminatdalamPengaj aan&Perrbelajaranberasaskan Web dan _{telah membentangkan kertas kerja peringkat Kebangs aan&Antarabangsa.}

Beliaujugamerupakan penyelidik dalam mengintegrasikanpengajaran berasaskan web dalam pendidikan kejuruteraan dan teknologi maklumat. Kini beliau sedang mengikuti prcgrantDoktorFalsafatr _{(PILD) di Universiti Pendidikan Sultanldris (UPSD dalarnbidang}

Reka Bentuk krstruksional & Teknologi dengan pengkfusrsan PembelajaranAtas Tialian (Onlinekaming).