PEMBANGUNAN REPOSITORI WARISAN BUDAYA BAGI INSTITUSI RAJA MELAYU BERDASARKAN ONTOLOGI
SYAHIRA AMIRA BINTI IBRAHIM ANUAR
Kandungan
BAB 3 SPESIFIKASI REKA BENTUK ... 3
3.1 PENGENALAN ... 3
3.2 METODOLOGI KAJIAN ... 4
3.2.1 Fasa Analisa Keperluan... 4
3.2.2 Fasa Dapatan Keperluan Ontologi ... 5
3.2.3 Fasa Pembangunan Ontologi ... 9
3.2.4 Fasa Pelaksanaan Ontologi ... 13
3.2.5 Fasa Penilaian Ontologi ... 14
3.3 REKA BENTUK DAN KEPERLUAN SISTEM ... 15
3.3.1 Rajah Konteks ... 15
3.3.2 Rajah Use Case ... 16
3.3.3 Penerangan Use Case ... 17
3.3.4 Carta Alir ... 19
3.4 KEPERLUAN SISTEM DAN SPESIFIKASI ... 20
3.4.1 Keperluan Perisian ... 20
3.4.2 Keperluan Perkakasan ... 20
BAB 3 SPESIFIKASI REKA BENTUK
3.1 PENGENALAN
Matlamat utama projek ini ialah membangunkan satu repositori warisan budaya yang dikhususkan mengenai Institusi Raja Melayu berdasarkan ontologi. Bagi setiap pembangunan ontologi ataupun sistem, pemilihan kaedah atau metodologi pembangunan yang tepat adalah aspek yang penting bagi mencapai objektif atau matlamat yang telah dinyatakan. Dalam bab ini akan menerangkan metologi yang dipilih untuk digunakan dalam membangunkan sistem ini. Setiap fasa atau proses yang terlibat akan dibincangkan dengan lebih terperinci dan mendalam bagi mendapatkan gambaran awal bagaimana terbentuknya sesebuah sistem yang akan dibangunkan kelak.
3.2 METODOLOGI KAJIAN
Terdapat pelbagai metodologi yang boleh digunakan dalam usaha untuk membangunkan sesebuah ontologi. Pemilihan metodologi dapat dibuat berdasarkan penyesuaian yang tepat mengenai tujuan pembangunan ontologi itu sendiri. Terdapat beberapa fasa yang terlibat di dalam pembangunan ontologi. Antaranya ialah fasa analisa keperluan, fasa reka bentuk ontologi, fasa pembangunan ontologi, fasa pelaksanaan ontologi dan yang terakhir ialah fasa penilaian ontologi.
Rajah 3.1 Metodologi bagi pembangunan repositori berasaskan ontologi
3.2.1 Fasa Analisa Keperluan
Fasa analisa keperluan merupakan peringkat pertama dalam pembangunan ontologi ini. Dalam fasa ini, pengumpulan maklumat diperlukan bagi mengkaji permasalahan yang timbul. Semua analisa permasalahan dan keperluan dalam membangunkan ontologi ini dilakukan dengan mengambil kira aspek-aspek penting tentang pengguna ontologi, permasalahan yang dihadapi, skop yang digunakan, kepentingan pembangunan ontologi, dan domain yang akan digunakan. Fasa analisa keperluan ini penting untuk memastikan kajian yang dilakukan bertepatan dengan matlamat utama kajian dimana matlamat utamanya adalah membangunkan satu repositori Institusi Raja Melayu berasaskan ontologi.
ANALISA KEPERLUAN
PEMBANGUNAN ONTOLOGI DAPATAN KEPERLUAN ONTOLOGI
PELAKSANAAN ONTOLOGI
3.2.2 Fasa Dapatan Keperluan Ontologi
Fasa ini menerangkan beberapa aktiviti yang terlibat dimana ia digunakan untuk mendapatkan maklumat yang diperlukan. Antaranya ialah:
a) Mengenalpasti skop kajian
Dalam kajian ini, skop kajian hanya tertumpu kepada galeri yang terdapat di Muzium Negeri Terengganu yang memfokuskan kepada Galeri Di Raja dimana bahan maklumat yang diperolehi ialah peninggalan alat-alat kebesaran raja. Dari segi pengumpulan maklumat pula, Bahasa Melayu digunakan kerana ia lebih tertumpu untuk menarik minat generasi baru tentang warisan yang terdapat di Malaysia serta ia merupakan Bahasa yang lebih mudah difahami oleh masyarakat Malaysia.
b) Menentukan cara untuk memperolehi maklumat
Berdasarkan carian dalam laman sesawang Muzium Negeri Terengganu, maklumat yang dipaparkan sangat terhad dan tidak lengkap bagi pengguna yang ingin mencari maklumat tentang sesuatu perkara dengan lebih terperinci contohnya mengenai senarai kesultanan Terengganu yang pernah memerintah Terengganu pada tahun yang tertentu. Oleh itu, pengumpulan maklumat tambahan melalui bahan bacaan ilmiah seperti buku, jurnal dan artikel yang telah diiktiraf kesahihannya oleh pihak atasan. Antara buku yang dimaksudkan ialah buku yang berjudul “Raja Beperlembagaan Malaysia: Raja-Raja Melayu dan Yang Di-Pertua – Yang Di-Pertua Negeri Abad 21” yang diterbitkan oleh Kaedah Kota Management (M) Sdn Bhd.
Jadual 3.1 Senarai Kesultanan Terengganu
Bil Senarai Sultan Memerintah Tahun Memerintah
1 Sultan Ahmad 1808 – 1830
2 Sultan Abdul Rahman 1830
3 Sultan Daud 1830 – 1831
c) Mentakrifkan konsep
Dalam menakrif konsep ini, setiap objek telah disenaraikan untuk mengenal pasti ciri-ciri penting setiap objek tersebut. Setelah disenaraipendekkan, secara tidak langsung akan terbentuknya sesuatu kelas dan hubungan antara kelas-kelas yang wujud.
Jadual 3.2 Kategori Utama Ontologi Institusi Raja Melayu Kategori
Tempat
- Muzium Negeri Terengganu Kategori Gelaran - Sultan (lelaki) - Sultanah (perempuan) Kategori Institusi Raja Melayu Perhiasan Darjah kebesaran
- Darjah Utama Kerabat Terengganu Yang Amat Mulia (D.K.T.)
- Darjah Kerabat Diraja Terengganu Yang Amat Mulia Darjah Yang Pertama (Panglima Besar) (D.K.R.I)
- Darjah Kerabat Diraja Terengganu Yang Amat Amat Mulia Darjah Yang Kedua (Panglima) (D.K.R.II) - Darjah Kebesaran Kerabat Terengganu Yang Amat Mulia Darjah Yang Pertama (Panglima Besar) (D.K.I) - Darjah Kebesaran Kerabat Terengganu Yang Amat Mulia Darjah Yang Kedua (Panglima) (D.K.II)
5 Sultan Muhammad 1832 – 1839
6 Baginda Omar 1839 – 1876
7 Sultan Mansur II 1876
8 Sultan Ahmad Shah II 1876 – 1881
9 Sultan Zainal Abidin II 1881 – 1918
10 Sultan Mahmud Shah II 1918 – 1920
11 Sultan Sulaiman Badrul Alam Shah 1920 – 1942
12 Tengku Ali 1942 – 1945
13 Tengku Ismail 1945 – 1979
14 Sultan Mahmud Al-Mukhtafi Billah 1979 – 1998
- Seri Utama Sultan Mizan Zainal Abidin Terengganu Peringkat Pertama (Panglima Utama) (S.U.M.Z.) - Seri Setia Sultan Mizan Zainal Abidin Terengganu Peringkat Kedua (Panglima Besar) (S.S.M.Z.) - Seri Setia Sultan Mahmud Terengganu Peringkat Pertama (Panglima Besar) (S.S.M.T.)
- Seri Paduka Mahkota Terengganu Peringkat Pertama (Panglima Besar) (S.P.M.T.)
- Dato’ Setia Sultan Mizan Zainal Abidin Terengganu Peringkat Ketiga (Panglima) (D.S.M.Z.)
- Dato’ Setia Sultan Mahmud Terengganu Peringkat Kedua (Panglima) (D.S.M.T.)
- Dato’ Paduka Mahkota Terengganu Peringkat Kedua (Panglima) (D.P.M.T.)
- Seri Setia Sultan Mizan Zainal Abidin Terengganu Peringkat Keempat (Taulan) (S.M.Z.)
- Ahli Setia Mahkota Terengganu Peringkat Keempat (Taulan) (A.S.M.)
- Setia Mahkota Terengganu Peringkat Ketiga (Taulan) (S.M.T.)
- Ahli Sultan Mizan Zainal Abidin Terengganu Peringkat Kelima (Ahli) (A.M.Z.)
- Ahli Mahkota Terengganu Peringkat Keempat (Ahli) (A.M.T.)
Bintang - Bintang Keberanian Handal Negeri Terengganu (B.K.H.)
- Bintang Lama Berjawatan Negeri Terengganu (B.L.B.)
Pingat - Pingat Keberanian Handal Negeri Terengganu (P.K.H.)
- Pingat Pekerti Terpilih Negeri Terengganu (P.P.T.) - Pingat Jasa Cemerlang Negeri Terengganu (P.J.C.) - Pingat Jasa Kebaktian Negeri Terengganu (P.J.K.) - Pingat Lama Berjawatan Negeri Terengganu (P.L.B.)
Pending - Pending Wifik kepunyaan Almarhum Baginda Omar - Pending
- Pending Jadam - Pending Perak
- Pending Perak Berbunga Timbul - Pending Perak Sempuh Emas
Sandang - Dua Pasang Saut Sandang kepunyaan Al-Marhum Duli Yang Maha Mulia Sultan Ismail Nasiruddin Shah
Gelang - Gelang Emas kepunyaan Tengku Ampuan Meriam Gendik - Gendik Diraja kepunyaan Seri Paduka Baginda
Permaisuri Agong Rantai
leher
- Kalung Diraja kepunyaan Seri Paduka Baginda Permaisuri Agong
Peralatan Tongkat - Cogan Alam - Cogan Agama - Cokmar
Payung - Payung Ubur-Ubur Pakaian Pakaian
rasmi
- Muskat
Tengkolok - Mahkota Bertanjak - Tanjak Diraja Tali
pinggang
- Tali Pinggang Emas Berat 9 Tahil 14 Amas 6 Keneri Butang
baju
- Butang Baju Emas kepunyaan Almarhum Sultan Sulaiman Badrul Alam Shah
Bekas simpanan
Bekas azimat
- Bekas Azimat Emas Bertatah 25 Biji Permata Delima kepunyaan Tengku Ampuan Mariam Senjata Pedang - Pedang Al-Marhum Sultan Zainal Abidin III
- Sundang
Lembing - Tombak Berambu Keris - Keris Panjang Diraja
- Keris Pendek Diraja
- Keris Majapahit Lok 9 kepunyaan Al-Marhum Sultan Sir Sulaiman
- Keris Picit
- Keris Sepukal Naga Emas
- Keris Lok 9 Bertulis, Sarung Berbalut Perak Berukir (Sultan Sulaiman)
- Keris Emas Bertatah Alam Pendakwa - Keris Pasak Alam
- Keris Dukun Pendita - Keris Merak
- Keris Malela Berpamor Kepunyaan Al-Marhum Sultan Ahmad
- Keris Gembala Hikmat - Tumbuk Lada Kembar - Keris Reka Berlok
- Keris Al-Marhum Sultan Zainal Abidin III - Keris Majapahit, Pakaian Al-Marhum Sultan Sulaiman Badrul Alam Shah
3.2.3 Fasa Pembangunan Ontologi
Proses Ontology Development 101 telah digunakan untuk membangunkan Ontologi Instirusi Raja Melayu. Terdapat tujuh langkah yang diberi penekanan dalam metodologi ini iaitu:
Rajah 3.2 Aktivi dalam Proses Ontology Development 101
a) Mengenalpasti domain dan skop ontologi
Untuk mengenalpasti skop dalam kajian ini, beberapa persoalan yang dikenali sebagai soalan kompetensi (competency questions) perlu dijalankan dimana ia merupakan senarai beberapa soalan yang perlu dijawab oleh pengguna berkaitan pengetahuan asas mengenai ontologi. Berikut adalah beberapa soalan kompetensi bagi kajian Institusi Raja Melayu:
1. Siapakah Sultan yang memerintah Negeri Terengganu pada masa kini? 2. Apakah ciri-ciri bagi pakaian kebesaran Raja-Raja Melayu?
3. Apakah material kain yang digunakan untuk menghasilkan Muskat? Mengenalpasti domain dan skop ontologi
Mempertimbangkan untuk menggunakan semula ontologi sedia ada
Mengambil kira terma-terma penting di dalam ontologi
Mentakrif kelas dan hierarki kelas
Mentakrif instances
Mentakrif properties bagi class-slot
4. Apakah nama bentuk ikatan pada Mahkota Tanjak yang dipakai oleh Sultan Terengganu?
5. Apakah aksesori yang digunakan untuk dipadankan bersama dengan tali bengkung? 6. Apakah jenis senjata yang melambangkan kebesaran dan kekuasaan?
7. Apakah aksesori-aksesori utama yang dipakai oleh Seri Paduka Baginda Raja Permaisuri Agong dalam istiadat-istiadat kebesaran diraja?
8. Apakah yang dimaksudkan dengan warna kuning pada Payung Ubur-Ubur?
9. Pada zaman pemerintahan Sultan manakah yang mula-mula mewujudkan Darjah-darjah Kebesaran Negeri Terengganu?
10. Apakah moto bagi anugerah Seri Setia Sultan Mizan Zainal Abidin Terengganu Peringkat Keempat?
Berdasarkan soalan yang dinyatakan di atas, sebuah repositori bagi Institusi Raja Melayu berasaskan ontologi akan dapat dibangunkan dengan sempurna kerana adanya maklumat yang terperinci dan lengkap yang telah didapati daripada sumber yang sahih.
b) Mempertimbangkan untuk menggunakan semula ontologi sedia ada
Terdapat banyak ontologi yang sedia ada dalam bentuk elekronik yang boleh digunapakai dan dimasukkan ke dalam ontologi yang akan dibangunkan. Dalam menggunakan semula ontologi sedia ada ini mungkin menjadi satu keperluan sekiranya skop bagi kajian yang digunakan itu menepati kesesuaian dengan skop kajian yang akan dibangunkan. Di dalam kajian ini didapati masih tiada lagi kewujudan repositori berdasarkan ontologi untuk digunapakai bagi kajian Institusi Raja Melayu. Oleh itu, tiada penggunaan ontologi sedia ada bagi pembangunan ontologi untuk kajian ini.
c) Mengambil kira terma-terma penting di dalam ontologi
Daripada maklumat yang terdapat di dalam laman sesawang Muzium Negeri Terengganu dan juga hasil pembacaan tambahan daripada sumber ilmiah seperti jurnal, artikel dan buku-buku, terma-terma penting telah dikaji dan dikenalpasti. Sebagai contoh, di dalam pengkelasan senjata, terdapat subkelas pedang,lembing dan keris dimana tidak semua senjata-senjata ini hanya digunakan untuk berperang, malah ia juga digunakan sebagai pelengkap penampilan diri
bagi upacara-upacara tertentu untuk kelihatan lebih kemas. Terma-terma lain juga dikenalpasti dan ia membantu dalam melakukan takrifan kelas, subkelas, properties dan instances.
d) Mentakrif kelas dan hierarki kelas
Terdapat beberapa kaedah untuk membangunkan kelas hierarki seperti top-down, bottom-up dan gabungan di antara top-down dan bottom-up. Di dalam kajian ini, kaedah top-down adalah kaedah yang paling sesuai untuk digunakan.
Dalam fasa Dapatan Keperluan Ontologi yang dijalankan dalam metodologi, semua terma dan ciri-ciri penting setiap objek telah dikenalpasti. Setelah membuat beberapa rujukan daripada sumber-sumber yang diperoleh, maka kelas dan hierarki kelas dapat dilaksanakan dengan mudah dan teratur. Hierarki ini dibangunkan dengan menggunakan perisian Protégé. Kelas dan subkelas ini telah diletakkan mengikut pengkelasan yang disenaraikan.
e) Mentakrif properties bagi class-slot
Setelah selesai proses pengkelasan, langkah yang seterusnya ialah mewujudkan properties dimana ia perlu ditentukan kerana di dalam proses pengkelasan tidak menyediakan maklumat lengkap dalam pembangunan sebuah ontologi. Proses ini penting bagi menggambarkan struktur dalaman yang terdapat pada kelas-kelas seperti yang telah dinyatakan pada proses sebelumnya. Rajah 3.4 menunjukkan ontologi bagi Institusi Raja Melayu. Terdapat dua jenis
properties yang boleh dilakukan iaitu object properties dan datatype properties.
Rajah 3.4 Object Property bagi Institusi Raja Melayu
f) Mentakrif aspek slots
Dalam proses ini, ia menerangkan jenis nilai, nilai yang dibenarkan, bilangan nilai dan ciri-ciri bagi nilai lain yang telah diberikan oleh slot. Ia juga menerangkan mengenai domain dan range bagi slot tersebut. Domain slot ialah kelas dimana property tersebut ditakrifkan, dan range slot pula ialah instance dimana ia diletakkan di bawah kelas-kelas yang tertentu.
Jadual 3.3 Domain dan Range bagi Object Property
No ObjectProperty Domain Range
1 hasMade Institusi Raja Melayu Bekas simpanan
2 hasMaterials Institusi Raja Melayu Pakaian 3 hasFunction Institusi Raja Melayu Peralatan 4 hasAccessories Institusi Raja Melayu Perhiasan
5 hasUsed Institusi Raja Melayu Senjata
g) Mentakrif instances
Proses yang terakhir dalam pembangunan ontologi ialah menakrif instances dimana ia adalah proses yang mewujudkan individual instances atau objek bagi kelas-kelas yang telah disenaraikan dalam hierarki.
Rajah 3.5 Nilai individual bagi Institusi Raja Melayu
3.2.4 Fasa Pelaksanaan Ontologi
Fasa pelaksanaan ini dilakukan bagi tujuan penambahbaikan semasa proses pembangunan ontologi dan selepas ontologi dibangunkan. Dalam fasa ini, segala masalah dan kekurangan ontologi yang dibangunkan akan dapat dikenal pasti. Maklumat atau data yang baru akan didapati melalui bahan bacaan ilmiah dimana ia maklumat atau data yang baru sentiasa boleh dimasukkan ke dalam ontologi bagi tujuan penambahbaikan. Sekiranya terdapat kesalah selepas ontologi ini siap dibangunkan, ia perlu dibetulkan untuk memastikan maklumat yang diterima oleh pengguna adalah maklumat yang tepat dan sahih.
3.2.5 Fasa Penilaian Ontologi
Fasa yang terakhir bagi metodologi ini ialah fasa penilaian ontologi. Semasa proses penilaian ontologi ini dilakukan, tahap keberkesanan dan kebolehgunaan sistem akan dinilai berdasarkan objektif dan tujuan dalam pembangunan repositori berasaskan ontologi ini. Setelah dinilai, setiap masalah yang timbul akan dapat dikenal pasti dan kemudiannya pembetulan akan dilakukan dengan segera mengikut kesesuaian ontologi yang hendak dibangunkan. Justeru itu, fasa ini dijalankan dari semasa ke semasa bagi memastikan ontologi dapat dibangunkan dengan baik dan sempurna tanpa ada sebarang ralat yang berlaku.
3.3 REKA BENTUK DAN KEPERLUAN SISTEM
3.3.1 Rajah Konteks
Rajah konteks adalah gambaran berkaitan hubungan antara sistem dengan entiti luar yang merupakan aspek penting dalam memainkan peranan untuk membangunkan sistem tersebut. Selain itu, rajah konteks juga menunjukkan memprosesan data keluar atau masuk yang berlaku di antara sistem dan entiti luar. Rajah 3.6 menunjukkan rajah konteks untuk repositori Institusi Raja Melayu yang berasaskan ontologi. Berdasarkan rajah tersebut, ia dapat dilihat bahawa terdapat dua entiti luar yang terlibat dalam repositori ini iaitu pentadbir dan pengguna.
Rajah 3.6 Rajah Konteks repositori Institusi Raja Melayu berasaskan ontologi () Repositori Institusi Raja Melayu berasakan Ontologi Pentadbir Pengguna Memasukkan maklumat
Kemaskini maklumat Carian maklumat
3.3.2 Rajah Use Case
Rajah use case merupakan salah satu gambaran grafik yang digunakan untuk menunjukkan perhubungan di antara elemen-elemen yang terdapat di dalam sesebuah sistem di mana entiti luar memainkan peranan sebagai aktor. Rajah 3.7 menunjukkan rajah use case bagi repositori Institusi Raja Melayu yang berasaskan ontologi.
Rajah 3.7 Rajah use case Memasukkan maklumat Paparan maklumat Carian maklumat Kemaskini maklumat Pentadbir Pengguna
3.3.3 Penerangan Use Case
Jadual 3.4 Penerangan use case untuk memasukkan maklumat
Nama Memasukkan maklumat
Senario Maklumat mengenai artifak yang digunakan dalam Institusi Raja Melayu dimasukkan ke dalam sistem
Aktor Pentadbir
Precondition Maklumat yang diperoleh daripada hasil kajian yang terdiri daripada bahan bacaan seperti buku dan lawan sesawang yang telah diiktirafkan kesahihannya
Postcondition Maklumat disimpan dalam sebuah repositori berkaitan dengan Institusi Raja Melayu
Situasi alternatif Tiada
Jadual 3.5 Penerangan use case untuk kemaskini maklumat
Nama Kemaskini maklumat
Senario Maklumat yang telah dimasukkan terdapat kesilapan yang perlu dikemaskini untuk melakukan pembaharuan
Aktor Pentadbir
Precondition Maklumat yang diperoleh daripada hasil kajian yang terdiri daripada bahan bacaan seperti buku dan lawan sesawang yang telah diiktirafkan kesahihannya
Postcondition Maklumat disimpan dalam sebuah repositori berkaitan dengan Institusi Raja Melayu
Jadual 3.6 Penerangan use case untuk carian maklumat
Nama Carian maklumat
Senario Mencari maklumat mengenai Institusi Raja Melayu
Aktor Pengguna
Precondition Pengguna perlu mengakses antara muka ontologi yang telah disediakan Postcondition Maklumat dipaparkan kepada pengguna
Situasi alternatif Pengguna tidak dapat memperolehi maklumat yang dicari
Jadual 3.7 Penerangan use case untuk paparan maklumat
Nama Paparan maklumat
Senario Maklumat dipaparkan kepada pengguna
Aktor Pengguna
Precondition Maklumat mengenai Institusi Raja Melayu telah dimasukkan ke dalam pangkalan data
Postcondition Pengguna memperolehi maklumat yang dicari
3.3.4 Carta Alir
Rajah 3.8 menunjukkan carta alir bagi repositori Institusi Raja Melayu berasaskan ontologi. Berdasarkan rajah di bawah, pengguna hanya boleh membuka antaramuka atau mengakses repositori untuk mendapatkan maklumat yang dicari berdasarkan penggunaan pautan yang disediakan atau dengan memasukkan kueri ke dalam kotak carian yang telah disediakan.
Rajah 3.8 Carta alir bagi repositori Institusi Raja Melayu berasaskan ontologi Mula
Lihat maklumat berdasarkan
link yang ditekan
Paparan maklumat Tekan pautan link? Teruskan carian maklumat? Masukkan kueri?
Lihat hasil kueri
Tamat Tidak Ya Tidak Tidak Ya Ya
3.4 KEPERLUAN SISTEM DAN SPESIFIKASI
3.4.1 Keperluan Perisian
a) Protégé
Bagi pembangunan repositori Institusi Raja Melayu berasaskan ontologi ini, perisian Protégé versi 4.3 akan digunakan. Perisian ini dipilih kerana ia merupakan satu medium yang mudah didapati daripada sumber terbuka yang percuma dimana ia dugunakan untuk membina model domain dan aplikasi yang berasaskan pengetahuan dengan menggunakan kaedah yang sesuai dalam pembangunan ontologi. Selain itu, perisian Protégé telah menyediakan platform untuk memperoleh pengetahuan secara grafik yang membolehkan pengguna menggunakan perisian ini untuk memasukkan maklumat atau data secara terperinci dalam sesebuah domain.
b) jOWL
jOWL merupakan plugins bagi jQuery untuk menvisualisasikan dokumen OWL-RDF atau RDF/XML. jQuery ialah perpustakaan JavaScript yang menjadikan manipulasi dokumen HTML, animasi dan Ajax lebih mudah dengan Application Program Interface (API) yang mudah untuk digunakan. Dengan menggunakan jOWL ini, antaramuka dapat dihasilkan dengan lebih tersusun dan menarik dan dapat dipaparkan kepada pengguna.
3.4.2 Keperluan Perkakasan
Dalam pembangunan repositori Institusi Raja Melayu berasaskan ontologi ini, hanya sebuah kompter riba sahaja yang digunakan. Komputer riba ini mengandungi perisian-perisian yang diperlukan seperti Protégé untuk membangunkan repositori berasaskan ontologi ini.
Spesifikasi bagi computer riba dan peranti perkakasan yang digunakan dinyatakan seperti berikut:
Pengeluar sistem: Lenovo Model sistem: G480
Nama sistem operasi: Windows 8 Single Language Jenis sistem: Sistem Operasi 64-bit
Processor: Intel® Celeron® CPU 1000M @ 1.8GHz RAM: 6.00 GB
3.5 KESIMPULAN
Berdasarkan spesifikasi reka bentuk untuk menghasilkan sebuah ontologi ini, apa yang dapat disimpulkan ialah ia menceritakan tentang penggunaan kaedah yang digunakan dalam pembangunan repositori Institusi Raja Melayu berasaskan ontologi. Dalam kaedah tersebut menerengkan setiap proses yang terlibat dengan lebih terperinci dan lengkap kandungannya untuk mudah difahami oleh pengguna. Penjelasan yang diberikan hanyalah gambaran awal bagi ontologi yang akan dibangunkan. Selepas ontologi ini siap dibangunkan dengan sempurna, proses pengujian ontologi akan dilakukan dan akan diterangkan dengan lebih terperinci dalam bab yang seterusnya.
