ILMU QIRAAT 1
DIPLOMA PENGAJIAN AL
QURAN DAN AL SUNNAH
2014
PERBINCANGAN MINGGU INI
• Definasi Qiraat-Riwayat-Toriq
• Toriq-Toriq Qiraat Imam ‘Asim riwayat Hafs
• Perbezaan yang terdapat pada Toriq-toriq
Definasi
• Qiraat : dari sudut bahasa ‘Bacaan’
: dari sudut istilah, setiap bacaan yang
disandarkan kepada salah seorang Qari’ tertentu. Maka, kita akan mendengar istilah Qira’at ‘Asim,
Qira’at Nafi’, Qira’at Ibnu Katsir, dsb. Mereka adalah para Imam yang menjadi sumber qira’at tertentu.
• Riwayat: adalah sesuatu yang disandarkan kepada perawi atau orang yang mengutip qira’at dari Imam Qira’at tertentu.
• Para Imam Qira’at memiliki murid-murid yang melalui mereka ilmu qira’at tersebar luas.
Contoh: riwayat Warasy dari Nafi’, riwayat Hafs dari ‘Asim, riwayat Ibnu Wardan dari Abu Ja’far, dsb.
• Toriq/Turuq: Secara bahasa berarti jalur, jalan. Maksudnya adalah rangkaian sanad (yakni, para
perawi) yang berakhir pada seorang perawi dari
• Istilah ini digunakan untuk menunjuk apa yang
diriwayatkan oleh seorang Qari’ dari generasi lebih akhir. Contoh
• Istilah ini digunakan bagi memastikan kesahihan bacaan yang mereka ambil tanpa sebarang
perubahan daripada kesinambungan guru-guru mereka yang terdiri daripada Qiraat, Riwayat dan
Toriq sampai kepada Rasulullah s.a.w.
• Kesemua Qiraat, Riwayat dan Toriq ini diterima sah dari Rasulullah s.a.w. kerana kesinambungan
periwayatnya tanpa putus hingga kepada baginda s.a.w.
• Kesemua Qiraat ini juga tidak boleh dipertikaikan kebenarannya atau dianggap yang satu lebih baik kedudukkannya berbanding yang lain.
Kenapa dinisbahkan bacaan-bacaan itu kepada
Imam-Imam Qiraat?
• Telah dinisbahkan bacaan-bacaan itu kepada Imam-Imam kerana setiap salah seorang dari mereka itu yang telah menghabiskan hayat mereka dengan mengkaji dan membaca dengan bacaan yang
dimasyhurkannya pada zaman kehidupan mereka. Pada setiap zaman mereka itu, ramailah orang
membaca dan mengenali bacaan-bacaan yang dimasyhurkan oleh imam-imam ini.
PENGHUBUNG / ORANG TENGAH PARA
PERAWI
• Perlu juga diketahui sanad-sanad perawi qiraat ada yang melalui wasitah yakni orang yang menjadi
penghubung/penyambung sanad antara perawi dengan imamnya, hanya mereka yang menjadi penghubung ini, namanya tidak masyhur sebagai
perawi qiraat. Ada perawi yang terus belajar dengan imamnya tanpa melalui perantaraan orang lain,
biasanya mereka masih sempat atau pernah hidup sezaman dengan imamnya.
Perawi-perawi yang mengambil terus dari
Imamnya ialah:
• Perawi Imam Nafi’, iaitu Qalun dan Warasy, mereka mendapat sanad qiraat dari Imamnya dengan
bertalaqqi (musyafahah) terus.
• Perawi Imam Asim iaitu Syu’bah dan Hafs.
• Perawi Imam Ali Kisa’i, iaitu Abdul Harith dan Duri
Perawi-perawi yang terdapat wasitah dengan
imamnya ialah:-
1) Ibnu Kathir Bazzi Qunbul Syibal Ahmad al-Qowas Ikrimah Ismail Abi al-Ajrit Ma’ruf Syibal2) Abu Amru Susi Duri Yahya al-Yazidi Ibnu Zakwan Hisyam 3) Ibnu ‘Amir Yahya Adh-Dhamari Ayyub At-Tamimi Yahya Adh-Dhamari ‘Arok Al-Marwazi
4) Hamzah
Khalad Kholaf
TORIQ-TORIQ RIWAYAT HAFS
DARIPADA IMAM ‘ASIM
PENDAHULUAN
• Mengupas bacaan riwayat Hafs daripada 'Asim melalui perbandingan 2 toriq yang dipilih.
• Toriq-toriq tersebut adalah toriq al-Syatibiyyah yang menjadi sandaran bacaan majoriti umat Islam dan
Toriq al-Farisi Daripada Kitab al-Tajrid yang turut
dicatat oleh Ibn al-Jazari di kitab al-Nasyr fi al-Qiraat al-'Asyar
• Sebagaimana dimaklumi, bahawa riwayat Hafs daripada 'Asim menurut toriq al-Syatibiyyah
merupakan bacaan yang masyhur seluruh alam. Kemasyhurannya menjadikan toriq-toriq selainnya kurang dikenali dan diamalkan oleh umat Islam.
• Imam al-Syatibi telah memilih satu toriq sahaja bagi setiap riwayat yang dikumpulkan di dalam kitabnya Hirz al-Amani wa Wajhu al-Tahani.
• Bagi riwayat Hafs daripada 'Asim, toriq tersebut adalah toriq 'Ubaid bin Sobah al-Nahsyali.
Toriq yang dibawa oleh Imam al-Syatibi
Biodata ringkas para qari' di dalam toriq ini:
'Ubaid bin Sobah al-Nahsyali
Nama Penuh:'Ubaid bin Sobah bin Abi Shuraih bin Sabih al-Nahsyali al-Kufi.
Beliau mengambil bacaan al-Quran daripada Hafs
daripada 'Asim.Beliau merupakan seorang qari' yang saleh dan kuat ingatan.Di antara murid beliau adalah Ahmad bin Sahl al-Usynani, 'Abd al-Samad
binMuhammad, al-Hasan bin al-Mubarak, Abu Tahir
'Abd Wahid bin 'Umar, 'Ali bin Muhammad al-Hasyimi. Beliau wafat pada tahun 219H.
Al-Usynani
Beliau adalah Abu 'Abbas Ahmad bin Sahl bin al-Fairuzan al-Usynani.
Beliau mengambil bacaan al-Quran daripada 'Ubaid bin Sobah al-Nahsyali dan sebahagian murid 'Amr
bin Sobah iaitu Hasan bin Mubarak, Ibrahim
al-Simsar dan 'Ali bin Sa'id. Di antara anak murid beliau adalah Ibn Mujahid, 'Ali bin Muhammad al-Hasyimi dan Abu Tahir 'Abd al-Wahid bin 'Umar. Beliau wafat pada tahun 307H di Baghdad
Al-Hasyimi
Beliau adalah 'Ali bin Muhammad bin Soleh bin Daud al-Hashimi al-Basri.
Beliau merupakan seorang qari' yang buta.
Beliau mengambil bacaan al-Quran daripada Ahmad bin Sahl al-Usynani dan di antara murid beliau
adalah Tahir bin Ghalbun dan Mansur bin Ahmad al-Sindi. Beliau wafat pada tahun 368H.
Toriq al-Farisi Daripada
Kitab al-Tajrid li Bughyah al-Murid Karangan
Ibn Fahham al-Soqili
Ibn al-Fahham telah mengambil bacaan toriq ini
daripada Abi al-Husin Nasr bin 'Abd al-'Aziz al-Farisi yang telah mengambil bacaan tersebut daripada Abi al-Hasan 'Ali bin Ahmad al-Hammami yang telah
mengambil bacaan tersebut daripada Abi Tahir 'Abd
Biodata ringkas para qari' di dalam toriq ini:
Abi al-Husin Nasr bin 'Abd al-'Aziz al-Farisi
Nama penuh: Nasr bin 'Abd al-'Aziz bin Ahmad bin Nuh al-Farisi al-Syirazi.
Beliau merupakan seorang yang thiqah dan 'adil dan telah menulis kitab al-Jami' fi al-Qiraat al-'Asyr.
Di antara guru beliau adalah Abi Hasan
Hammami, Abi Ahmad Faradhi dan Abu Farj
Nahrawani. Di antara murid beliau adalah 'Abd al-Rahman bin 'Atiq bin Fahham, Khalaf bin Ibrahim. Beliau wafat pada tahun 461H
Abi al-Hasan 'Ali bin Ahmad al-Hammami
Beliau ialah 'Ali bin Ahmad bin 'Umar bin Hafs bin 'Abdullah al-Hammami.
Beliau merupakan Sheikh al-'Iraq yang thiqah. Beliau lahir pada tahun 328H. Di antara guru beliau ialah Abu Bakar al-Naqqash, Ahmad bin 'Abd al-Rahman al-Wali dan 'Abd al-Wahid bin 'Umar (Abu Tahir). Di antara murid beliau pula adalah al-Hasan bin Abi
Fadl, al-Hasan bin 'Ali al-'Attar dan al-Hasan bin Qasim.
Beliau wafat pada hari Ahad, 4 Sya'ban tahun 417H ketika berumur 90 tahun
Abi Tahir 'Abd al-Wahid bin 'Umar
Beliau ialah 'Abd al-Wahid bin 'Umar bin Abi Hasyim al-Baghdadi al-Bazzar.
Beliau merupakan tokoh besar di dalam ilmu qiraat dan telah mengarang kitab al-Bayan wa al-Fasl. Di antara guru beliau ialah Ahmad bin Sahl
al-Usynani, Sa'id bin 'Abd al-Rahim dan Abu Bakar
Ibn Mujahid. Di antara murid beliau pula adalah
'Ubaidullah bin 'Umar Masahifi, 'Ali bin 'Umar
al-Hammami dan Ahmad bin Abdullah bin al-Hidr.
Beliau wafat pada bulan Syawwal tahun 349H ketika berumur lebih 70 tahun.
Perbezaan yang terdapat pada Toriq-toriq
Riwayat Hafs daripada 'Asim
Secara amnya, riwayat Hafs daripada 'Asim tidak terdapat perbezaan yang banyak di antara toriq-toriqnya. Toriq-toriq ini hanya berbeza di dalam
beberapa perkara yang menjadi usul qiraat dan farsh al-huruf. Berikut adalah senarai usul qiraat dan farsh al-huruf yang berbeza padanya toriq-toriq bagi
Terdapat 5 usul yang tidak disepakati oleh
toriq-toriq riwayat Hafs daripada 'Asim:
1.Mad Munfasil: Toriq-toriq riwayat ini berbeza pada
kadar panjang bagi mad ini, di mana sebahagian toriq membaca dengan Qasr (2har), Fuwaiq al-Qasr (3har), al-Tawassut (4har) atau Fuwaiq al-Tawassut (5har).
2. Mad Muttasil: Toriq-toriq riwayat ini berbeza pada
kadar panjang bagi mad ini, di mana sebahagian toriq membaca dengan Tawassut (4har), Fuwaiq
3. Dengung (Ghunnah): Sebahagian toriq membaca
idgham yang sempurna (idgham kamil) bersama
ghunnah pada huruf Nun atau tanwin yang bertemu pada huruf Lam dan Ra'. Manakala sebahagian yang lain membacanya dengan idgham yang tidak
sempurna (idgham naqis) dengan ghunnah pada pertemuan tersebut.
4. Saktah pada huruf berbaris sukun (mati) sebelum huruf Hamzah:Toriq-toriq riwayat ini berbeza pada
tempat huruf mati tersebut dimana sebahagian membaca tanpa saktah, sebahagian yang lain membaca Saktah ‘Am atau Saktah Khas
5. Takbir: Sebahagian daripada toriq tidak membaca
takbir, manakala harus pada sebahagian yang lain membaca takbir am atau khas diawal atau akhir surah-surah khatam.
Terdapat 15 lafaz atau kalimah khusus yang terdapat perbezaan diantara toriq-toriq riwayat Hafs daripada 'Asim
Perbezaan Di antara Toriq al-Syatibiyyah dan Toriq al-Farisi daripada Kitab al-Tajrid
(Lihat pada Lampiran 2)
Kesimpulan
1. Riwayat Hafs daripada 'Asim merupakan bacaan yang paling masyhur di kalangan umat Islam.
2. Toriq yang paling masyhur bagi riwayat ini adalah
toriq al-Syatibiyyah, namun terdapat toriq-toriq lain bagi riwayat ini termasuk Toriq al-Farisi daripada
Kitab al-Tajrid.
3. Adalah sangat penting mengetahui perbezaan setiap toriq yang dibaca bagi mengelakkan talfiq di dalam bacaan
