LAPORAN PRAKTIKUM
LAPORAN PRAKTIKUM
ILMU PENYAKIT TUMBUHAN
ILMU PENYAKIT TUMBUHAN
“PENULARAN VIRUS”
“PENULARAN VIRUS”
Oleh : Oleh : Nama
Nama : : Isna Isna Ummul Ummul Ma’rifahMa’rifah NIM
NIM : : 1350413504020111020111194194 K
Keelloommppook k : : BB22 sis!en
sis!en : "u!hfi##ah Kh: "u!hfi##ah Khairunnisaairunnisa
JURUSAN HAMA DAN PENYAKIT TUMBUHAN
JURUSAN HAMA DAN PENYAKIT TUMBUHAN
PROGRAM STUDI
PROGRAM STUDI AGROEKOTEK
AGROEKOTEKNOLOGI
NOLOGI
FAKULT
FAKULTAS PER
AS PERTANIAN
TANIAN
UNIVERSITAS BRAWIJAYA
UNIVERSITAS BRAWIJAYA
MALANG
MALANG
2016
2016
BAB I
PENDAHULUAN
1.1 Laa! B"#a$a%&
$ro%uk!i&i!as !anaman 'a(ai (Capsicum annum L.) %i In%onesia masih san)a! ren%ah* karena (an#ak fak!or #an) mempen)aruhi+ ,alah sa!u pem(a!as pro%uk!i&i!as 'a(ai a%alah infeksi oleh &irus+ -enis &irus #an) %ilaporkan %apa! men)infeksi !anaman 'a(ai %i In%onesia* %ian!aran#a a%alah .u'um(ar Mo/ai' irus .M ,emana)un* 1991+
asil ,ur&ei lapan) #an) %ilakukan oleh aufik e! al+ 2005a mem(uk!ikan (aha .M %an .hiM memiliki %aerah pen#e(aran #an) 'ukup luas %i In%onesia+ Ke%ua &irus !erse(u! selalu %i!emukan pa%a se!iap per!anaman 'a(ai #an) %iama!i alaupun proporsi ke6a%ian pen#aki!n#a (er(e%a un!uk se!iap !empa!+ %an#a infeksi )an%a oleh .M %an .hiM 6u)a %i!emukan %alam pen)ama!an+ ,elan6u!n#a %ilaporkan (aha infeksi .M se'ara !un))al maupun se'raa (ersama7sama pa%a !anaman %an perkem(an)an 'a(an) !anaman+
$enularan &irus %apa! %ilakukan se'ara mekanis+ Inokulasi &irus se'ara mekanis a%alah pen)olesan 'airan #an) men)an%un) &irus pa%a permukaan %aun %emikian rupa sehin))a &irus %apa! masuk ke %alam sel+ Karena &irus han#a %apa! masuk ke sel !anaman melalui luka* maka %i)unakan 'ar(orun%um un!uk menim(ulkan luka pa%a permukaan %aun+ $enusukan %en)an 6arus %apa! menim(ulkan kerusakan pa%a !empa! masuk &irus !e!api ka%an)7 ka%an) han#a (er)una un!uk i%en!ifikasi 6enis 8 6enis &irus !er!en!u+ $a%a !anaman #an) ren!an* lesion lo'al %apa! !erliha! pa%a %aun #an) %iinokulasi* se%an)kan )e6ala sis!emik %apa! !er6a%i pa%a (a)ian !um(uhan lain+ $a%a !anaman* 6ika !er6a%i infeksi la!en maka !i%ak a%a )e6ala #an) !ampak+
1.2 T'('a%
Un!uk men)e!ahui proses penularan &irus se'ara mekanis
Un!uk men)a!ahui )e6ala Cucumbar Mosaic Virus ( .M ) pa%a !anaman 'a(ai
1.) Ma%*aa
apa! men)e!ahui proses penularan &irus se'ara mekanis
apa! men)a!ahui )e6ala Cucumbar Mosaic Virus ( .M ) pa%a !anaman 'a(ai
BAB II
TINJAUAN PUSTAKA
2.1 Ma+a,- ,a+a, T"$%$ P"%'#a!a% V!'/ 1 $enularan melalui 'an!uman sam(un)
er6a%i karena &irus (ersifa! sis!emik* sehin))a persa!uan pem(uluh an!ara (a!an) (aah %an (a!an) a!as mem(erikan kesempa!an (a)i &irus un!uk (erpin%ah melalui aliran asimila! #an) men)alir %alam pem(uluh+
2 $enularan %en)an !ali pu!ri .us'u!a
Be(erapa 6enis !ali pu!ri khususn#a C. campetris %an C. subinclosa
mampu menularkan &irus+ .us'u!a a%alah !um(uhan parasi!e #an) !i%ak memiliki klorofil %en)an (a!an) #an) memiliki haus!oria #an) masuk ke%alam (erkas pem(uluh inan)+
) $enularan melalui ala! perkem(an)(iakan &e)e!a!if
,eper!i um(i lapis* um(i sisik* akar* !unas okulasi* %an ka#u (erkun'up+ al ini 6u)a %i%asari oleh sifa! pen#aki! #an) %ise((akan oleh &irus #an) sis!emik+
$enularan melalui (i6i %an ser(uk sari
aln#a (i6i %ian))ap se(a)ai (a)ian #an) (e(as %ari &irus alaupun !anaman !erse(u! saki! karena &irus+ Namun perkem(an)an !eknolo)i mema!ahkan hal !erse(u!+ $enularan ini melalui peran!ara seran))a a!au !un)au* penularan ini %ipen)aruhi oleh 6enis mulu! seran))a+ $en'u'uk pen)hisap le(ih efek!if %alam menularkan &irus+ $enularan melalui or)anisme !anah
,eper!i nema!o%e ekoparasi! #an) hi%up (e(as+ $enularan oleh nema!o%e hampir memiliki kesamaan %en)an penularan melalui seran))a+ ahun 19;0 penularan oleh 6amur %ike!ahui %apa! !er6a%i+ $enularan oleh Phycomycetesmelalui /oospore+
6 $enularan mekanik
$enularan mekanik merupakan pemin%ahan &irus %ari 'airan !um(uhan saki! ke !um(uhan seha!+
3 $enularan melalui &ek!or
ek!or merupakan pen#e(ar &irus !um(uhan #an) pen!in) %ilapan)an+ ,e(a)ian (esar &irus !um(uhan men#e(ar %ari !anaman sa!u ke !anaman lain melalui &ek!or
,eman)un* 200;
2.2 P"%'#a!a% V!'/ /"+a!a M"$a%$
$lasma sel #an) !elah men)an%un) &irus %apa! %i!ransfer ke !anaman #an) seha! melalui pisau a!au )un!in)* peman)kasan* pisau okulasi maupun melalui 6ari7 6ari manusia #an) !elah kon!ak %en)an %aun !anaman #an) saki!* kemu%ian meme)an) (a)ian !anaman #an) seha! Ismunan%ar* 2005
2.) Fa$4!-*a$4! 5a%& M","%&a!'7 K"8"!7a/#a% 9a% K"&a&a#a% P"%'#a!a% V!'/ /"+a!a M"$a%$
$en#aki! #an) %ise(a(kan oleh &irus (an#ak !er6a%i pa%a musim kemarau a!au per!anaman %imusim hu6an !e!api pem(i(i!an %ilakukan pa%a musim kemarau* karena populasi &ek!or (erpeluan) (erkem(an) %en)an (aik %an suhun#a sesuai %en)an perkem(an)an &irus+ Un!uk &irus #an) %i!ularkan oleh ku!u ke(ul* populasi seran))a %easa #an) !i%ak !erlalu ! in))i su%ah 'ukup un!uk menularkan* karena san)a! ak!if )erakn#a+ ,elain i!u* fak!or konsen!rasi &irus* a%a !i%akn#a an!i&iral %alam ,$ ,ari ir $erasan* perlakuan inokulum* pemakaian a(rasi&e* %an kepekaan sel !erha%ap infeksi &irus Mar!osu%iro* 2013+
2. D"/$!/ Cucumbar Mozaik Virus ( :MV )
.M !ermasuk %alam kelompok .u'umo&irus* (ersama7sama %en)an $eanu! s!un! &irus $,! %an .a(aio asperm# &irus . $alukai!is e! al+* 199<+ .M mempun#ai !i)a =N )enom (erun!ai !un))al =N 1* 2* 3* sa!u =N su()enom =N 4+ Masin)7masin) =N ini mempun#ai fun)si )enomik #an) (er(e%a Kaper %an a!ero!h 2001+ irus ini mempun#ai kisaran inan) !erluas %i an!ara &irus !anaman #an) %ike!ahui saa! ini* %ilaporkan %apa! men)infeksi le(ih %ari >00 spesies !um(uhan* %apa! men#e(a(kan keru)ian (esar pa%a (er(a)ai 6enis !anaman $alukai!is e! al+* 199<+ "e(ih %ari ;0 isola! .M su%ah %ike!ahui sifa!7sifa!n#a Kaper %an a!ero!h
2001+ Ber%asarkan (e(erapa kri!eria* isola! .M %i(a)i men6a%i su()roup I %an II+ an) e! al+* 199> mem(a)in#a (er%asarkan (o(o! =N 1 %an =N 2* ?%ar% %an @onsal&es 1999 (er%asarkan pep!i%e mappin) %ari pro!ein man!el 'oa! pro!ein* %an $ia/olla e! al+ 2000 %en)an men))unakan hi(ri%isasi =N+ 'N pro(e #an) %ikem(an)kan oleh Oen %an $alukai!is 199>* ah#uni %an Aran'ki* 199; 6u)a (erhasil mem(e%akan isola! .M su()roup I %ari isola! su()roup II+
,eran)an .M pa%a 'a(ai %apa! men#e(a(kan (er(a)ai peru(ahan pa%a %aun seper!i peru(ahan arna mosaikmosai' a!au (elan)mo!!leC peru(ahan (en!uk men))ulun)* %eformasi* men#empi!* men)keru! a!au (eru(ah seper!i !ali sepa!ushoes!rin)* (erukuran le(ih ke'ilC %an men)alami nekrosis mem(en!uk 'in'in7'in'in nekro!ik+ @e6ala pa%a (a!an) a%alah (a!an) men)alami s!un! ker%il+ ,e%an)kan pa%a (uah a%alah (uah akan men)alami %is!orsi* %iskolorasi* %eformasi* sunken areas* (la'k spo!* (er'ak %an 'in'in7'in'in nekro!ik* ser!a (uah (en)kok+ $a%a !anaman 'a(ai* .M %apa! men#e(a(kan )e6ala mosaik #an) parah pa%a %aun+ $a%a %aun #an) le(ih !ua akan !ampak )e6ala nekro!ik 'in'in* (uah akan men)alami malformasi* ser!a !er%apa! (er'ak a!au 'in'in (erarna kunin) %i !en)ah* pa%a (uah %ari !anaman #an) !erseran) .M @alli!elli* 199>+
$en#e(aran .M %apa! %ilakukan oleh le(ih %ari ;0 spesies aphi%* khususn#a oleh phis )oss#pii %an M#/us persi'ae se'ara non7persis!en+ irus ini (isa %i!ularkan han#a %alam ak!u 5710 %e!ik %an %i!ranslokasikan %alam ak!u kuran) %ari sa!u meni!+ Kemampuan .M un!uk %i!ranslokasikan menurun kirakira se!elah 2 meni! %an (iasan#a hilan) %alam 2 6am+ ,elain i!u* (e(erapa isola! %apa! kehilan)an kemampuann#a un!uk %i!ularkan oleh spesies ku!u%aun !er!en!u !api !e!ap %apa! %i!ularkan oleh spesies ku!u%aun #an) lain+ Ber(a)ai spesies )ulma %apa! men6a%i inan) .M* oleh karenan#a %apa! men6a%i sum(er &irus (a)i !anaman (u%i%a#a lain Khe!arpal e! al+* 199>+ $a%a %aerah su(!ropis .M %apa! melea!i musim %in)in %an (er!ahan pa%a )ulma7)ulma !ahunan )rios* 2005+
2. J"%/ Ta%a,a% I%a%& :MV
.M %apa! men#eran) pa%a !anaman sa#uran* ornamen!al %an (uah(uahan %an mempun#ai le(ih %ari >00 spesies !anaman inan) seper!i !anaman ke!imun* melon* la(u* 'a(ai* (a#am* !oma!* sele%ri* (i!* polon)7
polon)an* pisan)* !anaman famil# 'ru'ifereae* %elphinium* )la%iol* lili* pe!unia* !ulip* /innia* !ermasuk (e(erapa )ulma #an) !um(uh %i seki!ar per!anaman inan) u!ama $alukai!is e! al+* 1992 %alam On)* 1995+ Be(erapa 6enis )ulma #an) %apa! men6a%i inan) .M an!ara lain a!ura s!ramonium* a!ura me!al* ria!hema pen!an%ra* $or!ula'a olera'ea* ser!a .#perus ro!un%us ID(al e! al* 2011+
Menuru! arris %an Maramoros'h 19>2* !i%ak se!iap !anaman inan) (erpo!ensi men6a%i sum(er inokulum (a)i !anaman lain+ Aak!or #an) mempen)aruhi a%alah hu(un)an an!ara &ek!or %en)an !anaman %an a%a !i%akn#a an!i&iral pa%a !anaman #an) (erperan se(a)ai sum(er inokulum ,mi!h* 19<2+ .M mempun#ai kisaran inan) #an) san)a! luas* !er%apa! pa%a !anaman sa#uran* ornamen!al* %an (uah 8 (uahan )rios* 19<>
BAB III METODOLOGI
).1 A#a 9a% Ba7a% a. A#a
• Kain kassa s!eril : Un!uk men#arin) sari air perasan • Mor!ar %an penum(ukn#a: Un!uk menum(uk %aun
• Kapas a!au !issue : Un!uk men#arin) sari air perasan • @un!in) a!au pisau : Un!uk men))un!in) %aun
8. Ba7a%
• anaman 'a(ai #an) !erseran) Cucumber Mosaic Virus
• anaman 'a(ai %alam po! #an) (erumur 273 min))u un!uk %iinokulasi Buffer fosfa! 0*01 M p <*0 un!uk melin%un)i sel a)ar !i%ak !erlisis %an pen#an))a p
Kar(orun%um ;00 mesh un!uk melukai 6arin)an !anaman
lkohol 95E un!uk s!erilisasi !an)an
).2 :a!a K"!(a
Men#iapkan ala! %an (ahan
Bua! ,$ ,ari ir $erasan !anaman saki! se(a)ai inokulum %en)an 'ara :
• Men)am(il %aun !anaman 'a(ai saki! kuran) le(ih 5 ) %en)an menin))alkan !ulan) %aunn#a %an %i(ersihkan
• Memasukkan %alam mor!ar %an !um(uk sampai halus • Menam(ahkan F10 ml (uffer fosfa! 0*01 M p <*0 • Meluma!kan la)i %en)an men))unakan penum(uk
• ,e!elah halus* sarin) sap #an) %iperoleh %en)an men))unakan kain kassa s!eril
Mena(uri permukaan a!as %aun 273 %aun !iap !anaman %en)an men))unakan se%iki! kar(orun%um ;00 mesh
Men)usap permukaan %aun #an) !elah %i(eri kar(orun%um
Memasukkan 6ari !elun6uk ke %alam inokulum &irus %an men)usapkan kem(ali ke permukaan %aun #an) !elah %ilukai
Mem(iarkan se6enak* se(elum %aun kerin) (ilas permukaan %aun %en)an !e!esan air+ e!esan air %apa! %i)unakan kapas #an) %i'elupkan %alam air
Mele!akkan !anaman 'a(ai #an) !elah %iinokulasi pa%a !empa! #an) !er%e%ah sinar ma!ahari+ ma!i )e6ala #an) mun'ul !iap hari sampai F 3 min))u
Men)ama!i )e6ala #an) mun'ul %an pen#impan)an7pen#impan)an lainn#a
).) A%a#// P"!#a$'a%
"an)kah per!ama men#iapkan ala! %an (ahan lalu mem(ua! ,$ ,ari ir $erasan !anaman saki! se(a)ai inokulum %en)an 'ara se(a)ai (eriku!:
• Mem(ersihkan !an)an %en)an alkohol 9;E
• Men)am(il %aun !anaman 'a(ai saki! kuran) le(ih 5 ) %en)an menin))alkan !ulan) %aunn#a+
• Mem(ersihkan %ari ko!oran #an) mun)kin meleka! %en)an kapas a!au !issu
• Memasukkan %alam mor!ar %an !um(uk sampai halus
• Menam(ahkan F10 ml (uffer fosfa! 0*01 M p <*0 apa(ila sum(er inokulum %ari inokulum %ari !anaman #an) men)an%un) inhi(i!or a!au an!i&iral* (isa %i!am(ahkan kar(onak!if
• Meluma!kan la)i %en)an men))unakan penum(uk
• ,e!elah halus* sarin) sap #an) %iperoleh %en)an men))unakan kain kassa s!eril
Kemu%ian men#iapkan !anaman 'a(ai %alam po! #an) (erumur 273 min))u min !er%apa! 4 helai %aun+ Mena(uri permukaan a!as %aun 273 %aun !iap !anaman %en)an men))unakan se%iki! kar(orun%um ;00 mesh un!uk melukai 6arin)an !anaman+ Men)usap permukaan %aun #an) !elah
%i(eri kar(orun%um* %en)an perlahan7lahan %en)an men))unakan 6ari76ari !an)an kanan menahan lem(aran %aun %ari permukaan (aah+ $erkiraan epi%ermis %aun !elah !erkelupas a!au !ri'homa %aun !elah pa!ah+ Ini pen!in) un!uk infeksi* usapan #an) !erlalu keras akan mem(ua! luka !erlalu (esar sehin))a men#e(a(kan sel ma!i nekro!ik+ Memasukkan 6ari !elun6uk ke %alam inokulum &irus %an men)usapkan kem(ali ke permukaan %aun #an) !elah %ilukai+
Kemu%ian mem(iarkan se6enak* se(elum %aun kerin) (ilas permukaan %aun %en)an !e!esan air+ e!esan air %apa! %i)unakan kapas a!au !issu (asah #an) %i'elupkan %alam air+ ,elan6u!n#a mele!akkan !anaman 'a(ai #an) !elah %iinokulasi pa%a !empa! #an) !er%e%ah sinar ma!ahari+ ma!i )e6ala #an) mun'ul !iap hari sampai F 3 min))u+ Men)ama!i )e6ala #an) mun'ul %an pen#impan)an7pen#impan)an lainn#a
BAB IV
HASIL DAN PEMBAHASAN
.1 D"/$!/ J"%/ Ta%a,a% I%a%& /"8a&a S',8"! I%4$'#', :MV
anaman inan) #an) %i)unakan se(a)ai sum(er inokulum &irus Cucumbar mosaic virus a%alah %aun !anaman 'a(ai #an) masih se)ar* %an !er%e!eksi !erinfeksi &irus Cucumbar mosaic virus. @e6ala aal seran)an %i!an%ai %en)an a%an#a arna mo/aik kunin) a!au hi6au mu%a men'olok pa%a %aun+ Kelan6u!ann#a pu'uk menumpuk keri!in) %iiku!i %en)an (en!uk helaian %aun men#empi! a!au 'ekun)+* (uah ke'il* (en)kok %an rin)an+ ,e'ara keseluruhan !anaman !um(uh !i%ak normal* men6a%i le(ih ker%il %i(an%in)kan %en)an !anaman seha!+ i)unakan !anaman 'a(ai karena .M pa%a umumn#a %apa! men#eran) hampir (an#ak !anaman+ anaman #an) %i)unakan se(elumn#a %iliha! !erle(ih %ahulu )e6ala infeksi %ari .M* apa(ila )e6ala #an) %i!im(ulkan sama seper!i #an) %i!im(ulkan .M* !anaman 'a(ai %ipas!ikan) !erseran) .M %an %apa! %i)unakan se(a)ai sum(er inokulum .M Noor%am* 19<3+
.2 D"/$!/ J"%/ Ta%a,a% U(
anaman u6i #an) %i)unakan a%alah !anaman 'a(ai #an) seha! %en)an umur 273 min))u+ anaman 'a(ai #an) seha! ini un!uk selan6u!n#a %iinokulasi %en)an .M+ anaman 'a(ai %apa! %i)unakan se(a)ai !anaman u6i un!uk %iinokulasikan .M+ en!un#a !anaman 'a(ai #an) %i)unakan se(a)ai !anaman u6i harus seha! %an (elum !erseran) &irus lainn#a+ anaman 'a(ai %ipilih karena merupakan salah sa!u !anaman inan) un!uk pen#aki! .M+ anaman #an) serin) men6a%i inan) %ari .M a%alah !em(akau* !oma!* 'a(ai* men!imun* !eron)* (un'is* ka'an) !un))ak* %an ka'an) pan6an) ,uhara %an ,upri#ono* 200;
.) Ma/a I%$'8a/ :MV a9a Ta%a,a% :a8a 5a%& D%4$'/
alam prak!ikum #an) %ilakukan* inku(asi .M selama < hari se!elah inokulasi+ ,e!elah i!u su%ah !erliha! )e6ala #an) %i!im(ulkan+ al ini sesuai
%en)an li!era!ure* Nurha#a!i 199; %imana masa inku(asi .M pa%a !anaman 'a(ai merah (esar (erkisar < hari se!elah inokulasi+
. D"/$!/ G"(a#a :MV a9a Ta%a,a% :a8a
. K"8"!7a/#a% 9a% K"&a&a#a% P"%'#a!a% /"+a!a M"$a%$ :MV a9a Ta%a,a% :a8a BAB V PENUTUP .1 K"/,'#a% .2 Sa!a% DAFTAR PUSTAKA
)rios* @+ N+* 19<>+ $lan! $a!hol)#+ ,e'on% ?%i!oin+ 'a%emi' $ress+ Ne Gork+ $p+ 4;;74<0+
ID(al* ,+* M+ shfaD* an% + ,hah+ 2011+ Biolo)i'al .hara'!eri/a!ion of $akis!ani Isola!es of .u'um(er Mosai' .u'umo&irus .M+ epar!men! of $lan! $a!holo)#* $M,7 ri% )ri'ul!ure Uni&ersi!#* =aalpin%i* $akis!an+
,mi!h* K+M+ 19<2+ eH!(ook of $lan! irus isease hir% ?%i!ion+ "on)man @roup "imi!e%+ "on%on+ lm 2307252+
arr#s* K+A+* Maramoros'h* "+ 19>2+ $a!ho)ens* e'!ors* an% $lan! iseases* pproa'hes !o .on!rol+ 'a%emi' $ress+ Ne Gork+ "on%on+ 310 hlm+ On) .++ 1995+ ,#mp!oma!i' &arian!s of .M in Mala#sia+ $ro'ee%in) of !he
N? II Mi%!erm orkshop 21725 Ae(ruari 1995+ $hilippines+
@alli!elli+ + 199>+ $resen! s!a!us of 'on!rollin) .u'um(er mosai' &irus .M+ In: a%i%i * Khe!arpal =K* Ko)ane/aa e%s+ $lan! irus isease .on!rol+ $, $ress+ pp: 50<7523+
Kaper* -+ M+* + ?+ a!eror!h+ 2001+ .u'umo&iruses+ In: ?+ Kurs!ak e%+ an%(ook of $lan! irus Infe'!ions: .ompara!i&e ia)nosis+ ?lse&ierNor!h ollan% Biome%i'al $ress+ pp: 25<7332+
$alukai!is* $+* M+ -+ =oossin'k* =+ @+ ie!/)en* =+ I+ B+ Aran'ki+ 199<+ .u'um(er mosai' &irus+ %&+ irus =es+ 41: 2>1734>+
$ia/olla* $+* -+ =+ ia/7=ui/* -+ M+ Kaper+ 2000+ Nu'lei' a'i% homolo)ies of ei)h!een .u'um(er mosai' &irus isola!es %e!ermine% (# 'ompe!i!ion h#(ri%i/a!ion+ -+ @en+ irol+ 45: 3;173;9+
Oen* -+* $+ $alukai!is+ 199>+ .hara'!eri/a!ion of .u'um(er mosai' &irus+ I+ Mole'ular he!ero)enei!# mappin) of =N 3 in ei)h! .M s!rains+ irolo)# 1;;: 4957502
?%ar%s* M+ .+* + @onsal&es+ 1999+ @oupin) se&en (iolo)i'all# %efine% isola!es of .u'um(er mosai' &irus .M (# pep!i%e mappin)+ $h#!opa!holo)# <3: 111<71120+
Khe!arpal* =+ K+* B+ Maisonneu&e* G+ Maur#* B+ .halhouh* inan!* + "e'oD* + arma+ 199>+ Bree%in) for resis!an'e !o plan! &iruses+ In: a%i%i * Khe!arpal =K* Ko)ane/aa e%s+ $lan! irus isease .on!rol+ $, $ress+ pp: 14732+
