Bahan Ajar Bahasa Jawa SMA 2 Wonosobo XI - 2 Bahan Ajar Bahasa Jawa SMA 2 Wonosobo XI - 2 | 1| 1
A.
A. TAUN JAWATAUN JAWA
Wiwit Jaman biyèn nganti tumeka sapréné wong Jawa isih akèh kang ngugemi lan Wiwit Jaman biyèn nganti tumeka sapréné wong Jawa isih akèh kang ngugemi lan nggunakaké titi kalamangsa taun Jawa, taun Jawa utawa jeneng latiné
nggunakaké titi kalamangsa taun Jawa, taun Jawa utawa jeneng latiné Anno Javanicus Anno Javanicusiki yasanéiki yasané
Kanjeng Sultan Agung Hanyakrakusuma. Biyèn – biyèné wong Jawa nggunakaké titimangsa Kanjeng Sultan Agung Hanyakrakusuma. Biyèn – biyèné wong Jawa nggunakaké titimangsa Saka saka Bangsa Hindu, gandèng ing tanah Jawa wis akèh wong sing ngrasuk agama Islam, Saka saka Bangsa Hindu, gandèng ing tanah Jawa wis akèh wong sing ngrasuk agama Islam, Sultan Agung banjur gawé owah – owahan titimangsa Saka Hindu digabung karo taun Hijriyah Sultan Agung banjur gawé owah – owahan titimangsa Saka Hindu digabung karo taun Hijriyah Islam sing sakbanjuré diarani taun Jawa.
Islam sing sakbanjuré diarani taun Jawa.
Owah – owahan iki dumadi rikala tanggal 8 Juli 1633 M. Utawa ngepasi taun Saka 1555, Owah – owahan iki dumadi rikala tanggal 8 Juli 1633 M. Utawa ngepasi taun Saka 1555, lan taun 1043 Hijriyah. Sasi – sasi sajroning taun Jawa uga kajumbuhaké karo sasi – sasi ing taun lan taun 1043 Hijriyah. Sasi – sasi sajroning taun Jawa uga kajumbuhaké karo sasi – sasi ing taun Hijriyah, mung baé ana sing béda sithik. Kayata :
Hijriyah, mung baé ana sing béda sithik. Kayata :
SASI JAWA – HIJRIYAH, LAN NEPTUNÉSASI JAWA – HIJRIYAH, LAN NEPTUNÉ
NO
NO SASI SASI JAWA JAWA SASI SASI HIJRIYAH HIJRIYAH NEPTUNEPTU 1
1 SURA SURA MUHARRAM MUHARRAM 77
2
2 SAPAR SAPAR SAFAR SAFAR 22
3
3 MULUD MULUD RABIUL RABIUL AWAL AWAL 33
4
4 BA’DA BA’DA MULUD MULUD RABIUL RABIUL AKHIR AKHIR 55 5
5 JUMADIL JUMADIL AWAL AWAL JUMADIL JUMADIL AWAL AWAL 66 6
6 JUMADIL JUMADIL AKIR AKIR JUMADIL JUMADIL AKHIR AKHIR 11 7
7 REJEB REJEB RAJAB RAJAB 22
8
8 RUWAH RUWAH SYA’BAN SYA’BAN 44
9
9 PASA PASA RAMADHAN RAMADHAN 55
10
10 SAWAL SAWAL / / BADA BADA SYAWAL SYAWAL 77 11
11 DULKANGIDAH DULKANGIDAH DULKAIDAH DULKAIDAH 11 12
www.setyawara.tk
www.setyawara.tk| E-Learning Bahasa Jawa SMA| E-Learning Bahasa Jawa SMA
WUJUDING TAUN JAWA (SEWINDU)WUJUDING TAUN JAWA (SEWINDU)
Sakliyané sasi – sasi ndhuwur kuwi, wong Jawa uga nduwèni petungan taun sing Sakliyané sasi – sasi ndhuwur kuwi, wong Jawa uga nduwèni petungan taun sing gunggungé ana 8 (Wolu).;
gunggungé ana 8 (Wolu).; NO
NO TAUN TAUN NEPTUNEPTU
1 1 ALIP ALIP 11 2 2 ÉHÈ ÉHÈ 55 3 3 JIMAWAL JIMAWAL 33 4 4 JÉ JÉ 77 5 5 DAL DAL 44 6 6 BÉ BÉ 22 7 7 WAWU WAWU 66 8 8 JIMAKIR JIMAKIR 33
Kanggo nengeri lakuning saben wolung taun banjur diarani WINDU, windu kuwi ana Kanggo nengeri lakuning saben wolung taun banjur diarani WINDU, windu kuwi ana papat yaiku ;
papat yaiku ; 1.
1. WINDU SANGARAWINDU SANGARA 2.
2. WINDU SANCAYAWINDU SANCAYA 3.
3. WINDU ADIWINDU ADI 4.
4. WINDU KUNTHARAWINDU KUNTHARA
PASARAN / PANCAWARAPASARAN / PANCAWARA
Sing diarani pasaran yaiku wujuding dina sing sakubengan ana limang dina, mula dina iki Sing diarani pasaran yaiku wujuding dina sing sakubengan ana limang dina, mula dina iki uga diarani dina pancawara. Kagunan (gunané) kanggo métung dina pasaran. Jeneng dina lan uga diarani dina pancawara. Kagunan (gunané) kanggo métung dina pasaran. Jeneng dina lan dina pasaran iki asli saka Jawa.
dina pasaran iki asli saka Jawa. Kayata :Kayata : NO
NO DINA DINA NEPTUNEPTU 1 1 KLIWON KLIWON 88 2 2 LEGI LEGI 55 3 3 PAING PAING 99 4 4 PON PON 77 5 5 WAGÉ WAGÉ 44
PARINGKELAN / SADWARAPARINGKELAN / SADWARA
Sing diarani
NO
NO PARINGKELAN PARINGKELAN NGARANI NGARANI DINADINA 1
1 WURUKUNG WURUKUNG KÉWANKÉWAN 2
2 PANINGRON PANINGRON IWAKIWAK 3
3 UWAS UWAS MANUKMANUK
4
4 MAWULU MAWULU WINIHWINIH 5
5 TUNGLÉ TUNGLÉ GODHONGGODHONG 6
6 ARAYANG ARAYANG MANUNGSAMANUNGSA
PADINAN / SAPTAWARAPADINAN / SAPTAWARA
Sing diarani padinan yaiku wujuding dina sing sakubengan ana pitung dina, mula dina iki Sing diarani padinan yaiku wujuding dina sing sakubengan ana pitung dina, mula dina iki uga diarani saptawara. Kagunané (gunané) minangka étungan saben dinané. Jeneng dina iki uga diarani saptawara. Kagunané (gunané) minangka étungan saben dinané. Jeneng dina iki kajumbuhaké karo dina kang ana taun Hijriyah kayata :
kajumbuhaké karo dina kang ana taun Hijriyah kayata : NO
NO SAKA SAKA HIJRIYAH HIJRIYAH JAWA JAWA NEPTUNEPTU 1
1 RADITÉ RADITÉ AHAD AHAD AKAD AKAD 55
2
2 SOMA SOMA ISNAIN ISNAIN SENÈN SENÈN 44
3
3 ANGGARA ANGGARA TSALASA’ TSALASA’ SELASA SELASA 33 4
4 BUDA BUDA ARBA’A ARBA’A REBO REBO 77
5
5 WRESPATI WRESPATI KHOMSAH KHOMSAH KEMIS KEMIS 88 6
6 SUKRA SUKRA SITTAH SITTAH JEMUWAH JEMUWAH 66 7
7 SANISCARA SANISCARA SABBAH SABBAH SETU SETU 99
PADÉWAN / ASTHAWARAPADÉWAN / ASTHAWARA
Sing diarani padéwan yaiku wujuding dina sing sakubengan ana pitung dina, mula dina Sing diarani padéwan yaiku wujuding dina sing sakubengan ana pitung dina, mula dina iki uga diarani asthawara. Kagunané (gunané) minangka étungan bangas padéwan,jaman biyèné iki uga diarani asthawara. Kagunané (gunané) minangka étungan bangas padéwan,jaman biyèné kanggo meruhi kahanan dina para Déwa. Dina iki wis arang lan ora kagunakaké manèh, kejaba kanggo meruhi kahanan dina para Déwa. Dina iki wis arang lan ora kagunakaké manèh, kejaba ana ing petungan Primbon.
ana ing petungan Primbon. NO
NO PADÉWAN PADÉWAN NO NO PADÉWANPADÉWAN 1
1 SRI SRI 5 5 RUDRARUDRA
2
2 INDRA INDRA 6 6 BRAMABRAMA 3
3 GURU GURU 7 7 KALAKALA 4
4 YAMA YAMA 8 8 UMAUMA
KAGUNAN NEPTU LAN PÉTUNGANÉKAGUNAN NEPTU LAN PÉTUNGANÉ
Biyèn – biyèné neptu kang ana ing dina utawa sasi lan taun Jawa, kagunakaké kanggo Biyèn – biyèné neptu kang ana ing dina utawa sasi lan taun Jawa, kagunakaké kanggo nengeri lan nggampangaké anggoné metung lan nyumurupi kahanané taun lan windu, lan nengeri lan nggampangaké anggoné metung lan nyumurupi kahanané taun lan windu, lan
www.setyawara.tk
www.setyawara.tk| E-Learning Bahasa Jawa SMA| E-Learning Bahasa Jawa SMA
1.
1. Kanggo nyumurupi (mangertèni) tibaning windu saben taun tanpa ndeleng tanggalan,Kanggo nyumurupi (mangertèni) tibaning windu saben taun tanpa ndeleng tanggalan, carané nganggo rumus kaya ngisor iki :
carané nganggo rumus kaya ngisor iki : a.
a. Windu Sangara yèn pétungané tiba ceples utawa 25 – 31.Windu Sangara yèn pétungané tiba ceples utawa 25 – 31. b.
b. Windu Sancaya yèn pétungané tiba 1 – 7.Windu Sancaya yèn pétungané tiba 1 – 7. c.
c. Windu Adi yèn pétungané tiba 9 – 16.Windu Adi yèn pétungané tiba 9 – 16. d.
d. Windu Kunthara yèn pétungané tiba 17 – 24.Windu Kunthara yèn pétungané tiba 17 – 24.
Tuladha : Tuladha :
Yèn taun 1566 kuwi tiba windu apa ? Yèn taun 1566 kuwi tiba windu apa ?
Cara nggarapé : 48 x 32 = 1536, 1566 – 1536 = 30 – 2 = 28, ketemu 28 banjur mirsani Cara nggarapé : 48 x 32 = 1536, 1566 – 1536 = 30 – 2 = 28, ketemu 28 banjur mirsani rumus ndhuwur
rumus ndhuwur 28 tiba windu Sangara.28 tiba windu Sangara. 2.
2. Kanggo nyumurupi (mangertèni) tibaning taun kang lagi lumampah tanpa ndelengKanggo nyumurupi (mangertèni) tibaning taun kang lagi lumampah tanpa ndeleng tanggalan, carané
tanggalan, carané nganggo rumus nganggo rumus kaya ngisor ikaya ngisor iki :ki : a.
a. Yèn tiba 0 kuwi mesti taun Ebé.Yèn tiba 0 kuwi mesti taun Ebé. b.
b. Yèn tiba 1 kuwi mesti taun Wawu.Yèn tiba 1 kuwi mesti taun Wawu. c.
c. Yèn tiba 2 kuwi mesti taun Jimakir.Yèn tiba 2 kuwi mesti taun Jimakir. d.
d. Yèn tiba 3 kuwi mesti taun Alip.Yèn tiba 3 kuwi mesti taun Alip. e.
e. Yèn tiba 4 kuwi mesti taun Ehé.Yèn tiba 4 kuwi mesti taun Ehé. f.
f. Yèn tiba 5 kuwi mesti taun Jimawal.Yèn tiba 5 kuwi mesti taun Jimawal. g.
g. Yèn tiba 6 kuwi mesti taun Jé.Yèn tiba 6 kuwi mesti taun Jé. h.
h. Yèn tiba 7 kuwi mesti taun Dal.Yèn tiba 7 kuwi mesti taun Dal.
Tuladha : Tuladha :
Angka taun sing arep diétung disuda 2, banjur kasuda 32 nganti
Angka taun sing arep diétung disuda 2, banjur kasuda 32 nganti
enthèk.
enthèk.
Akèhé angka taun disuda 8 nganti tekan enthèk.
Akèhé angka taun disuda 8 nganti tekan enthèk.
3.
3. Kanggo nyumurupi tibaning tanggal 1 saben sasiKanggo nyumurupi tibaning tanggal 1 saben sasi
Ketemu pira banjur ngétunga wiwit
Ketemu pira banjur ngétunga wiwit Rebo, kamis,…..Rebo, kamis,….. nganti ambal gunggungingnganti ambal gunggunging (jumlah) neptu mau, ketemu dina apa banjur kasuda sedina.
(jumlah) neptu mau, ketemu dina apa banjur kasuda sedina. Tuladha :
Tuladha :
•
• Arep nyumurupi tibaning tanggal 1 Arep nyumurupi tibaning tanggal 1 sasi sura 1943sasi sura 1943
1943 = tahun Dal, tahun Dal neptuné = 4 1943 = tahun Dal, tahun Dal neptuné = 4 Sura neptuné = 7
Sura neptuné = 7 4
4 + + 7 7 = = 11 11 banjur banjur ngetunga ngetunga wiwitwiwit ReboRebo ambal ping sewelas ;ambal ping sewelas ; R
R K K J J Se Se M M Sn Sn Sl Sl R R K K J J SeSe 1
1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 7 7 8 8 9 9 10 10 1111 Ketemu dina Setu banjur kasuda sedina ketemu
Ketemu dina Setu banjur kasuda sedina ketemu JEMUAH.JEMUAH.
Dadi tanggal 1 sasi Sura tahun 1943 AJ tiba ing dina JEMUAH. Dadi tanggal 1 sasi Sura tahun 1943 AJ tiba ing dina JEMUAH. 4.
4. Kanggo nyumurupi tibaning dina pasaran tanggal siji saben sasi.Kanggo nyumurupi tibaning dina pasaran tanggal siji saben sasi.
Ketemu pira banjur ngétunga wiwit
Ketemu pira banjur ngétunga wiwit Kliwon, Legi…..Kliwon, Legi….. nganti ambal gunggungingnganti ambal gunggunging (jumlah) neptu mau, ketemu dina apa banjur kasuda sedina.
(jumlah) neptu mau, ketemu dina apa banjur kasuda sedina. CATETAN :
CATETAN :
Neptu taun lan sasi kanggo nggolèki pasaran béda karo neptu taun lan sasi sing lumrah, Neptu taun lan sasi kanggo nggolèki pasaran béda karo neptu taun lan sasi sing lumrah, nanging ngganggo pathokan kaya ngisor iki ;
nanging ngganggo pathokan kaya ngisor iki ; NEPTU SASI :
NEPTU SASI : SURA
SURA – – SAPAR SAPAR neptuné neptuné 55 MULUD
MULUD – – BA’DA BA’DA MULUD MULUD neptuné neptuné 99
Neptu dina + neptu sasi = ?
Neptu dina + neptu sasi = ?
Neptu dina + neptu sasi = ?
Neptu dina + neptu sasi = ?
www.setyawara.tk
www.setyawara.tk| E-Learning Bahasa Jawa SMA| E-Learning Bahasa Jawa SMA
DULKANGIDAH
DULKANGIDAH – – BESAR BESAR neptuné neptuné 55 NEPTU TAUN :
NEPTU TAUN : ALIP
ALIP neptuné neptuné 55 HÉ
HÉ neptuné neptuné 99 JIMAWAL
JIMAWAL neptuné neptuné 44 JÉ
JÉ neptuné neptuné 33 DAL
DAL neptuné 22neptuné BÉ
BÉ neptuné 77neptuné WAWU
WAWU neptuné neptuné 11 JIMAKIR
JIMAKIR neptuné neptuné 55
•
• Arep nyumurupi tibaning pasaran tanggal 1 Sura 1943 :Arep nyumurupi tibaning pasaran tanggal 1 Sura 1943 :
1943 = tahun Dal, taun Dal neptuné = 2 1943 = tahun Dal, taun Dal neptuné = 2 Sura neptuné = 5
Sura neptuné = 5
2 + 5 = 7 banjur ngetunga wiwit
2 + 5 = 7 banjur ngetunga wiwit KliwonKliwon ambal ping pitu.ambal ping pitu. K
K L L P P Pn Pn W W K K LL 1
1 2 2 3 3 4 4 5 5 6 6 77 Ketemu dina Setu banjur kasuda sedina ketemu
Ketemu dina Setu banjur kasuda sedina ketemu LEGI.LEGI.
Dadi tanggal 1 sasi Sura tahun 1943 AJ tiba ing dina KLIWON. Dadi tanggal 1 sasi Sura tahun 1943 AJ tiba ing dina KLIWON.
Acuan Pustaka Acuan Pustaka
Serat Suluk Tambangraras (Centhini jilid III) Serat Suluk Tambangraras (Centhini jilid III)
Kitab Primbon Betaljemur Adammakna Kitab Primbon Betaljemur Adammakna
Almanak Waspada tahun 1960 Almanak Waspada tahun 1960
