• Tidak ada hasil yang ditemukan

PANDUAN PROFESI NERS KEPERAWATAN MATERNITAS. Disusun Oleh : Sarwinanti, M.Kep., Sp.Kep.Mat Warsiti, M.Kep. Sp.Mat

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Membagikan "PANDUAN PROFESI NERS KEPERAWATAN MATERNITAS. Disusun Oleh : Sarwinanti, M.Kep., Sp.Kep.Mat Warsiti, M.Kep. Sp.Mat"

Copied!
42
0
0

Teks penuh

(1)

PANDUAN PROFESI NERS

KEPERAWATAN MATERNITAS

Disusun Oleh :

Sarwinanti, M.Kep., Sp.Kep.Mat Warsiti, M.Kep. Sp.Mat

PROGRAM PROFESI NERS-PROGRAM STUDI ILMU KEPERAWATAN SEKOLAHTINGGI ILMU KESEHATAN ‘AISYIYAH

YOGYAKARTA 2014

(2)

HALAMAN PENGESAHAN

PANDUAN PROFESI NERS

KEPERAWATAN MATERNITAS

BUKU PANDUAN PROFESI NERS KEPERAWATAN MATERNITAS INI DIGUNAKAN SEBAGAI

PANDUAN DALAM PELAKSANAAN PRAKTIK PADA PROGRAM PROFESI NERS PROGRAM

STUDI ILMU KEPERAWATAN

SEKOLAH TINGGI ILMU KESEHATAN ‘ASIYIYAH YOGYAKARTA

Yogyakarta, Agustus 2014

Disetujui oleh

Kaprodi Keperawatan

Ery Khusnal, MNS

Disusun oleh

Koordinator Stase

Sarwinanti, M.Kep.Sp.Mat

(3)

Assalamu

alaikum warohmatullahi wabarakatuh

Alhamdulillahirobbil ’alamin, segala puji bagi Allah SWT atas segala limpahan rahmat dan hidayah-Nya, sehingga

penulis dapat menyelesaikan pembuatan buku panduan profesi ners Keperawatan Maternitas. Tujuan penyusunan

buku ini adalah untuk memberikan panduan mahasiswa dalam belajar aktif dan mandiri tentang praktek profesi

ners stase Keperawatan Maternitas.

Penyusunan buku ini dapat diselesaikan dengan baik atas bantuan dan dukungan dari berbagai pihak, untuk itu

pada kesempatan ini penulis menyampaikan ucapan terimakasih yang setinggi-tingginya kepada:

1.

Warsiti, S.Kp.,M.Kep.,Sp.Mat selaku Ketua STIKES ’Aisyiyah Yogyakarta.

2.

Ery Khusnal, MNS selaku ketua Program Studi Ilmu Keperawatan STIKES Aisyiyah Yogyakarta

3.

Rekan – rekan pembimbing stase Keperawatan Maternitas, atas kerjasama yang baik

4.

Semua pihak yang tidak dapat penulis sebutkan satu persatu

Penulis menyadari sepenuhnya bahwa buku ini masih jauh dari sempurna, untuk itu diperlukan saran dan kritik

yang bersifat membangun untuk perbaikan penyusunan yang akan datang.

Wassalamu’alaikum warohmatullahi wabarakatuh

Yogyakarta, Agustus 2014

Koordinator Stase

Sarwinanti, M.Kep., Sp.Mat.

KATA PENGANTAR

(4)

PANDUAN PELAKSANAAN PEMBELAJARAN TAHAP PROFESI KEPERAWATAN MATERNITAS

4 SKS /36 hari

A. AYAT-AYAT AL-QUR’AN YANG MELATARBELAKANGI MATA AJAR 1. QS Luqman : 14

Artinya: Dan Kami perintahkan kepada manusia (berbuat baik) kepada dua orang ibu bapaknya:ibunya telah mengandungnya dalam keadaan lemah yang bertambah-tambah dan menyapihnya dalam dua tahun. Bersyukurlah kepada Ku dan kepada dua orang ibu bapakmu, hanya kepada Ku-lah kembalimu.

2. QS : Al-Ahqah : 15

Artinya: Dan Kami perintahkan manusia supaya berbuat baik kepada ibu bapaknyaa, ibunya mengandungnya dengan susah payah dan melahirkannya dengan susah payah pula. Mengandungnya sampai menyapihnya 30 bulan.

3. QS Al – Hajj : 5

Artinya : Hai manusia jika kamu dalam keraguan tentang kebangkitan, maka sesungguhnya Kami telah menjadikan kamu dari tanah (turab), kemudian dari setetes mani (nutfah) kemudian dari perlekatan (’alaqah) kemudian dari segumpal daging (mudhgah) yang sempurna kejadiannya dan yang tidak sempurna, agar Kami jelaskan kepada kamu dan Kami tetapkan dalam rahim, apa yang kami kehendaki sampai waktu yang telah ditentukan, kemudian Kami keluarka kamu sebagai bayi, kemudian (dengan berangsur-angsur) kamu sampailah kepada kedewasaan, dan diantara kamu ada yang diwafatkan dan (ada pula) diantara kamu yang dipanjangkan umurnya sampai pikun, supaya dia tidak mengetahui sesuatupun yang dahulunya telah diketahuinya.

4. QS Al – Mu’minun : 12-14

Artinya : Dan Sungguh, Kami telah menciptakan manusia dari saripati (berasal) dari tanah (12) Kemudian Kami menjadikan air mani(yang disimpan) dalam tempat yang kokoh (rahim) (13)

Kemudian, air mani itu Kami jadikan sesuatu yang melekat, lalu sesuatu yang melekat itu Kami jadikan segumpal daging, dan segumpal daging itu, Kami jadikan tulang belulang, lalu tulang belulang itu Kami bungkus dengan daging. Kemudian, Kami menjadikan makhluk yang (berbentuk)lain. Maha suci Allah, Pencipta yang paling baik (14)

5. QS : Al-Araf : 189

Artinya : ”Dia yang menjadikan kamu dari bangsa yang satu, kemudian daripadanya Allah jadikan isterinya. Setelah ia bersetubuh dengan isterinya, isterinya mengandung sampai beberapa waktu. Kemudian keduanya berdo’a pada Allah : Jika engkau beri kami seorang anak yang saleh, niscaya kami berterima kasih kepada Engkau”.

(5)

B. INFORMASI UMUM MATA AJAR

Program Profesi (NERS) bertujuan mendidik peserta didik melalui proses pembelajaran yang mangarah pada pencapaian kompetensi yang telah ditetapkan sehingga mempunyai pengetahuan, sikap dan kamampuan psikomotor untuk dapat berperan dan berfungsi secara mandiri dalam memberikan asuhan keperawatan kepada klien.

Keperawatan Maternitas III dengan kode mata ajaran NRA40903 adalah salah satu mata ajar pada program profesi yang merupakan Mata Kuliah Keahlian (MKK) yang harus ditempuh oleh mahasiswa program profesi. Mata ajaran (MA) ini memiliki kredit sebesar 4 SKS, yang terdiri atas Pengalaman Belajar Klinik,lapangan dan Pengalaman belajar tutorial. Prasyarat mata ajar ini adalah telah mengikuti dan menyelesaikan tahap akademik/Sarjana Keperawatan (S.Kep).

Mata ajaran ini berfokus pada penerapan proses keperawatan dengan pendekatan konsep dan teori keperawatan dalam meningkatkan kesehatan reproduksi perempuan usia subur, hamil, melahirkan, nifas, dan diantara dua masa kehamilan, dan bayinya sampai umur 40 hari baik fisiologi dan berisiko beserta keluarganya, penekanan pada upaya preventif dan promotif dengan menggunakan pendekatan gender dalam perspektif Islam baik ditatanan klinik maupun komunitas.

Evaluasi Mata Ajar presentasi kasus, presentasi journal, DOPS, ronde keperawatan, laporan pendahuluan dan laporan kasus serta ujian akhir stase. Lahan praktik yang digunakan adalah seluruh unit yang terkait dengan Keperawatan Maternitas di RSUD Muntilan, RSUD Wates, RSUD Panembahan Senopati Bantul, RSU PKU Muhammadiyah Yogyakarta, RS PKU Muhammadiyah Bantul yang meliputi: unit rawat jalan, IGD kebidanan atau kamar bersalin, ruang rawat ibu dan ruang rawat bayi. Perceptor dan penguji stase adalah Tim Keperawatan Maternitas PSIK Stikes Aisyiyah sedangkan clinical instructur adalah pembimbing klinik di lahan praktik yang telah ditentukan. C.TUJUAN INSTRUKSIONAL

1. TUJUAN UMUM

Pada akhir pembelajaran mahasiswa mampu menerapkan asuhan keperawatan pada perempuan periode perinatal, yaitu perempuan hamil, perempuan melahirkan, perempuan setelah melahirkan dan bayinya sampai umur 40 hari, biak fisiologi maupun resiko beserta keluarganya dan pada perempuan di luar perinatal, yaitu remaja perempuan dan perempuan perimenopouse dalam upaya meningkatkan kesehatannya sesuai dengan kebijaksanaan pemerintah dalam kesehatan ibu dan anak.

2. RUANG LINGKUP, TUJUAN DAN SASARAN PEMBELAJARAN

a. Kesehatan Keluarga dalam Masa Reproduksi dan Peran Perawat

TIU: Mahasiswa diharapkan mampu mengidentifikasi falsafah asuhan keperawatan yang berfokus pada keluarga, serta menganalisa faktor-faktor yang mempengaruhi struktur keluarga untuk kemudian diterapkan dalam proses keperawatannya. Sasaran Belajar:

1) Mahasiswa mampu mengidentifikasi falsafah, peran, dan lingkup kerja perawat maternitas.

2) Mahasiswa diharapkan mampu mengkaji program pemerintah terkait upaya peningkatan kesehatan ibu dan anak 3) Mahasiswa mampu mengidentifikasi dan menjelaskan konsep keluarga sakinah dan konsep qoriyah thoyibah. 4) Mahasiswa mampu menganalisis faktor-faktor yang mempengaruhi struktur keluarga berdasarkan konsep keluarga.

b. Aspek Legal dan Etik dalam Asuhan Keperawatan Maternitas

TIU: Mahasiswa diharapkan mampu menerapkan aspek legal dan etik dalam memberikan asuhan Keperawatan Maternitas dalam konteks keluarga.

Sasaran Belajar:

1) Mahasiswa mampu mengidentifikasi aspek hukum dan etik sesuai dengan situasi kasus.

2) Mahasiswa mampu memberikan asuhan keperawatan pada klien maternitas berlandaskan etik keperawatan 3) Mahasiswa mampu memberikan asuhan keperawatan pada klien maternitas sesuai standart praktek ( aspek legal).

c. Kesehatan reproduksi perempuan (diluar masa perinatal)

TIU: Mahasiswa mampu memberikan asuhan keperawatan terkait kesehatan reproduksi perempuan diluar masa perinatal (remaja dan perimenopause, gangguan reproduksi)

Sasaran Belajar:

1) Mahasiswa mampu mengidentifikasi kebutuhan kesehatan reproduksi pada remaja

2) Mahasiswa mampu memberikan asuhan keperawatan pada remaja dengan masalah kesehatan reproduksi (upaya promotif dan preventif)

3) Mahasiswa mampu mengidentifikasi kebutuhan kesehatan reproduksi pada perimenopause

4) Mahasiswa mampu memberikan asuhan keperawatan pada masalah reproduksi periode perimenopause (upaya promotif dan preventif)

5) Mahasiswa mampu memberikan asuhan keperawatan pada klien dengan gangguan reproduksi (prevetif dan promotif) 6) Mahasiswa mampu mengidentifikasi aspek sosial budaya yang mempengaruhi kesehatan reproduksi pada remaja dan

perimenopause.

7) Mahasiswa mampu membimbing thoharoh/mandi besar setelah menstruasi, doa dan amalan selama menstruasi dan periode perimenopause

(6)

d. Pengaturan Reproduksi/konseling kontrasepsi dan genetik

TIU: Mahasiswa mampu memberikan asuhan keperawatan pada klien dengan masalah pengaturan reprodusksi (KB dan infertilitas) yang lebih difokuskan pada upaya preventif dan promotif.

Sasaran Belajar:

1) Mahasiswa mampu memberikan pendidikan kesehatan dan konseling pada klien dengan masalah pengaturan kehamilan (KB) 2) Mahasiswa mampu memberikan pendidikan kesehatan dan konseling pada klien dengan masalah infertilitas

3) Mahasiswa mampu melakukan rujukan terhadap kasus KB,infertilitas dan gangguan reproduksi. e. Asuhan Keperawatan Maternitas pada Masa Prenatal

TIU: Mahasiswa mampu menerapkan pengelolaan asuhan keperawatan bagi klien dan keluarga dalam masa prenatal. Sasaran Belajar:

1) Mahasiswa mampu mengidentifikasi adaptasi terhadap perubahan biopsikososial kehamilan.

2) Mahasiswa mampu mengidentifikasi kebutuhan serta mengidentifikasi kebutuhan fisik perempuan tersebut,sesuai dengan kondisinya.

3) Mahasiswa mampu mengidentifikasi perubahan psikososial pada perempuan tersebut sesuai dengan kondisinya. 4) Mahasiswa mampu mengidentifikasi dinamika keluarga terhadap pengaruh kehamilan

5) Mahasiswa mampu memberikan penyuluhan tentang metode persiapan kelahiran sesuai dengan kondisinya. 6) Mahasiswa mampu memberikan asuhan keperawatan ante natal secara holistik (bio-psiko-sosio-spiritual).

7) Mahasiswa mampu memberikan asuhan keperawatan pada klien dengan kehamilan berisikodan komplikasi kehamilan (promotif dan preventif)

f. Asuhan Keperawatan Maternitas pada Masa Intranatal:

TIU:Mahasiswa mampu menerapkan asuhan keperawatan yang holistik pada ibu yang sedang melahirkan serta bayinya dengan menggunakan pendekatan proses keperawatan sesuai dengan kondisi ibu dan bayinya.

SASARAN BELAJAR :

1) MAHASISWA MAMPU MENGIDENTIFIKASI ADAPTASI FISIOLOGIS DAN PSIKOLOGIS IBU PADA SAAT PERSALINAN. MAHASISWA MAMPU MENERAPKAN ASUHAN KEPERAWATAN BIO-PSIKO-SOSIO-SPIRITUAL SESUA DENGAN KONDISI PEREMPUAN. Mahasiwa mampu melibatkan keluarga selama memberikan asuhan keperawatan periode intranatal.

2) BILA DIBERIKAN KASUS PERSALINAN DENGAN RISIKO, MAHASISWA MAMPU MELAKUKAN DETEKSI DINI DAN PENYULUHAN TENTANG PENGERTIAN PERSALINAN BERISIKO

g. ASUHAN KEPERAWATAN PADA BAYI BARU LAHIR

TIU:MAHASISWA MAMPU MENERAPKAN ASUHAN KEPERAWATAN YANG HOLISTIK PADA BAYI SEGERA SETELAH LAHIR SAMPAI 40 HARI DALAM KONDISIS NORMAL, DENGAN MENGGUNAKAN PENDEKATAN PROSES KEPERAWATAN SESUAI DENGAN KONDISI BAYI.

SASARAN BELAJAR:

1)MAHASISWA MAMPU MENERAPKAN ASUHAN KEPERAWATAN BAYI SEGERA SETELAH LAHIR. 2)MAHASISWA MAMPU MELAKUKAN PEMERIKSAAN FISIK DAN NEUROLOGIS BAYI BARU LAHIR.

3)Mahasiswa mampu mengidentifikasi adaptasi bayi terhadap kehidupan di luar kandungan

h. ASUHAN KEPERAWATAN MATERNITAS MASA POSTNATAL

TIU:MAHASISWA MAMPU MENERAPKAN ASUHAN KEPERAWATAN POSTNATAL NORMAL DENGAN MENGGUNAKAN PENDEKATAN PROSES KEPERAWATAN, DENGAN BERTITIK TOLAK DARI PERUBAHAN-PERUBAHAN BIOFISIK DAN PSIKOSOSIAL POSTNATAL.

SASARAN BELAJAR:

1) MAHASISWA MAMPU MENGIDENTIFIKASI PERUBAHAN BIOFISIK PADA MASA POSTNATAL SESUAI DENGAN KONDISI PEREMPUAN. 2) MAHASISWA MAMPU MENGIDENTIFIKASI PERUBAHAN PSIKOSOSIAL PADA MASA POSTNATAL SESUAI DENGAN KONDISI PEREMPUAN.

3) Mahasiswa mampu melibatkan keluarga dan memberikan bimbingan untuk beradaptasi dengan anggota keluarga yang baru. 4) Mahasiswa mampu menerapkan asuhan keperawatan pada ibu post partum normal dan berisiko dengan menggunakan

pendekatan proses keperawatan.

I. KOMPETENSI

SETELAH SELESAI MENGIKUTI MATA AJARAN INI, DIHARAPKAN MAHASISWA MEMPUNYAI KOMPETENSI SEBAGAI BERIKUT: 1. UNIT PRENATAL

a. MELAKUKAN PENGKAJIAN PADA IBU HAMIL

b. MENENTUKAN MASALAH KEPERAWATAN PADA IBU HAMIL

c. MELAKUKAN INTERVENSI (TINDAKAN PROMOTIF DAN PREVENTIF) KEPERAWATAN PADA IBU HAMIL d. Melakukan evaluasi keperawatan pada ibu hamil

(7)

f. MELAKUKAN DETEKSI DINI PADA KEHAMILAN BERISIKO. 2. UNIT INTRANATAL

a. MELAKUKAN PENGKAJIAN IBU BERSALAIN (KALA 1-4) b. MENENTUKAN MASALAH KEPERAWATAN PADA IBU BERSALIN

c. Melakukan intervensi keperawatan pada ibu hamil; menejemen nyeri persalinan d. Melakukan evaluasi keperawatan pada ibu bersalin

e. MENDOKUMENTASIKAN ASKEP PADA IBU BERSALIN

f. MELAKUKAN MONITORING PADA IBU BERSALIN DENGAN BERISIKO. 3. UNIT BAYI BARU LAHIR

a. MELAKUKAN PERAWATAN BAYI BARU LAHIR SEGERA (<24 JAM) DAN ATAU USIA 40 HARI. b. Membuat laporan asuhan keperawatan bayi baru lahir.

4. UNIT POSTNATAL

a. MELAKUKAN PENGKAJIAN PADA IBU POST NATAL

b. MENENTUKAN MASALAH KEPERAWATAN PADA IBU POST NATAL

c. MELAKUKAN INTERVENSI (TINDAKAN PROMOTIF DAN PREVENTIF) KEPERAWATAN PADA IBU POST NATAL d. MELAKUKAN EVALUASI KEPERAWATAN DAN DISCHARGE PLANNING PADA IBU POST NATAL

e. MENDOKUMENTASIKAN ASKEP PADA IBU POST NATAL f. MELAKUKAN MONITORING PADA IBU POST NATAL RISIKO. g. Melakukan konseling pada akseptor KB

h. Melakukan observasi pada kasus pemasangan/ kontrol kontrasepsi IUD atau Implant i. MENGELOLA KLIEN DENGAN GANGGUAN REPRODUKSI MINIMAL.

5. UNIT PELAYANAN MASYARAKAT (AKAN DICAPAI PADA SAAT STASE KEPERAWATAN KOMUNITAS) a. MELAKUKAN PENGKAJIAN PADA REMAJA DAN IBU USIA PERIMENOPAUSE.

b. MENENTUKAN MASALAH KEPERAWATAN PADA REMAJA DAN IBU USIA PERIMENOPAUSE

c. Melakukan intervensi keperawatan (tindakan promotif dan preventif) pada remaja dan ibu usia perimenopause d. Melakukan evaluasi keperawatan remaja dan ibu usia perimenopause

e. Mendokumentasikan askep pada remaja dan ibu usia perimenopause f. MELAKUKAN KONSELING PADA REMAJA DAN IBU USIA PERIMENOPAUSE

g. MELAKUKAN DETEKSI DINI KELOMPOK RISIKO TERHADAP MASALAH REPRODUKSI REMAJA DAN PERIMENOPAUSE. 6. LAIN-LAIN

MELAKUKAN PEMANTAUAN TERHADAP KLIEN DENGAN PEMERIKSAAN PENUNJANG LAIN SEPERTI CTG,USG,MENEJEMEN MGSO4,PEMBERIAN OKSITOSIN, PAP SMEAR, DLL TULIS DALAM BUKU TARGET.

J

.

MATERI

YANGHARUSDIKUASAI

a. KESEHATAN KELUARGA DALAM MASA REPRODUKSI DAN PERAN PERAWAT

1) PERSPEKTIF KEPERAWATAN MATERNITAS : FALSAFAH, PERAN DAN RUANG LINGKUP PERAWAT MATERNITAS. 2) Program departemen kesehatan dalam kesehatan maternal.

b. Aspek etik dan legal dalam asuhan keperawatan maternitas.

1)Aspek legal dan etik dalam keperawatan maternal di Indonesia.

2) Aspek legal dan etik dalam inovasi pelayanan keperawatan maternitas. c. Aspek biofisik manusia

1) Peran dan fungsi perawat dalam penyuluhan perkembangan antenatal pada sistem reproduksi perempuan 2) Peran dan fungsi perawat dalam penyuluhan perubahan sistem reproduksi pada masa pubertas, kehamilan dan

klimakterium. d. Pengaturan Reproduksi

1)Pengkajian dan pengelolaan berbagai cara kontrasepsi 2)Peran perawat dalam infertilitas dan keluarga berencana. 3)Konseling dan diagnosa genetik dalam kehamilan.

e. Asuhan keperawatan maternitas selama masa kehamilan (periode antenatal).

1)Adaptasi ibu dalam prubahan biofisik dan kebutuhan fisik dalam masa kehamilan. 2)Perubahan psikologis dalam kehamilan

3)Kehamilan dan pengaruhnya terhadap keluarga 4)Metode-metode persiapan persalinan

5)Asuhan keperawatan antenatal

f. Asuhan keperawatan maternitas dalam masa intranatal 1)Adaptasi fisiologis dan psikologis persalinan 2)Pengkajian dan pengelolaan nyeri persalinan 3)Asuhan keperawatan intranatal

(8)

g. Asuhan keperawatan pada bayi baru lahir 28 hari sampai usia 40 hari. 1)Adaptasi bayi terhadap kehidupan diluar kandungan

2)Pemeriksaan fisik dan neurologis bayi baru lahir 3)Asuhan keperawatan bayi segera setelah lahir

4)Asuhan keperawatan bayi baru lahir (neonatus) sampai 40 hari. h. Asuhan keperawatan ibu pada peride postnatal

1)Pengkajian biofisik pada masa postnatal 2)Pengkajian psikososial pada masa postnatal.

3)Adaptasi keluarga yang mempunyai anggota keluarga baru 4)Asuhan keperawatan post natal

i. Peran perawat maternitas di masyarakat dalam konteks pelayanan kesehatan utama.

j. JENIS TAGIHAN DAN PENUGASAN

NO TAGIHAN JUMLAH TEMPAT KETERANGAN

1. Laporan Pendahuluan 4 Prenatal,intranatal, postnatal fisiologis dan

resiko. Merata, diikuti dengan Laporan ashkep sesuai kasusnya.

2. Laporan Asuhan Keperawatan 4 Prenatal,intranatal, postnatal fisiologis dan

resiko. Menyesuaikan LP

3 Resume 4 Semua unit Untuk kasus risiko

(hamil,bersalin, nifas, gangguan reproduksi)

4 Presentasi kasus 1 Semua unit individu

5 Presentasi jurnal 1 Semua unit Kelompok

6 DOPS 6 Prenatal, intra natal, Post natal Sesuai kesepakatan

dengan CI RS masing-masing

7. Ronde 1 Post natal, intranatal Sesuai kesepakatan

dengan preceptor

8. Ujian akhir stase 1 Post natal. intranatal Dilaksanakan pada

minggu ke 6 tiap stase 9 Target Ketrampilan

k. ALUR PELAKSANAAN PRAKTIK

Setiap stase terdiri kurang lebih 12 mahasiswa yang akan dibagi menjadi 3 kelompok. yaitu di di RSUD Muntilan selama 6 minggu, RS PKU muhammadiyah Yogyakarta 6 minggu, RSUD Panembahan Senopati selama 6 minggu, RSUD Wates selama 6 minggu dan di PKU Muhammadiyah Bantul selama 6 minggu.

l. BUKUACUAN

Gilbert E.S, & Harmon,J.S. (2003). Manual of High Risk pregnancy & Delivery, (3rd.ed). St. Louiss :Mossby Years Book,Inc.

Lowdermilk, D.L., Perry, S.E., & Bobak, L.M. (2000). Maternity and women’s health care (6th ed.). St. Louis: Mosby-Year Book, Inc.

May, K.A., & Mahlmeister, L.R. (1994). Comprehensive maternity nursing: Nursing process and the _upture_s_ng family. Philadelphia: J.B. Lippincott, Co.

Mc. Farland, G.K., & Mc. Farlane, E.A. (1997). Nursing diagnosis dan intervention (3rd ed.) St. Louis: Mosby Year Book, Inc. Melson, K.A., & Jaffe, M. S. (1995). Maternal infant healts care planning (2nd ed.). Pennsylvania: Springhouse Corporation. OLD,B. ER AL.(2004).MATERNAL-NEWBORN NURSING & WOMEN’S HEALTH CARE(7TH ED.).NEW JERSEY:PRENTICE HALL.

(9)

PILLITERI,A.(1999)MATERNAL AND CHILD HEALTH NURSING.CARE OF THE CHILDBEARING AND CHILDREARING FAMILY.PHILADELPHIA:JB.LIPPINCOTT, CO.

PRITCHARD,J.A.,MAC DONALD,P.C.,&GANT,N.F.(1991).OBSTETRI _UPTURE_(EDISI KE 17).SURABAYA:AIRLANGGA UNIVERSITY PRESS. SYAIFUDDIN,A.B.,WIKNJOSASTRO.,G.H.,AFFANDI,B.,&WASPODO,D.(ED.)(2002).BUKU PANDUAN PRAKTIS PELAYANAN MATERNAL DAN NEONATAL.

JAKARTA:YAYASAN BINA PUSTAKA SARWONO PRAWIROHARDJO

(10)

LAMPIRAN-LAMPIRAN

LAMPIRAN 1 PENGKAJIANPRENATAL

NAMA MAHASISWA : ... TANGGAL PENGKAJIAN : ... NPM : ... RUANGAN/RS : ... DATAUMUMKLIEN

1. ... INITIAL KLIEN ... : USIA : Status Perkawinan : Pekerjaan : Pendidikan Terakhir : Alamat : No.RM :

RIWAYAT KEHAMILAN SAAT INI

HPHT : ... TAKSIRAN PARTUS : ... BB/TB SEBELUM HAMIL TD SEBELUM HAMIL ...

STATUS OBSTETRIK:G….P….A….

TANGGAL TFU USIA GESTASI PRESENTASI DJJ TD/BB KELUHAN

RIWAYAT KEHAMILAN DAN PERSALINAN YANG LALU

NO TAHUN JENIS PERSALINAN PENOLONG JENIS

KELAMIN BB LAHIR MASALAH

1 2 3 4 5

PENGALAMAN MENYUSUI : YA/TIDAK BERAPA LAMA ALASAN :

RIWAYAT GINEKOLOGI 1. RIWAYAT MENSTRUASI

MENARCHE, SIKLUS, LAMA, JUMLAH DARAH/VOLUME, GANTI PEMBALUT, KELUHAN. 2. RIWAYAT KB(JENIS, BERAPA LAMA, ALASAN PENGGUNAAN, KELUHAN)

PENYAKIT GINEKOLOGI: RIWAYAT PENYAKI SEPERTI TUMOR, KANKER,.KISTE, MIOMA, GANGGUAN MENSTRUASI.

DATAUMUMKESEHATANSAATINI KEADAAN UMUM ………….KESADARAN ………… TANDA VITAL

(11)

KEPALA LEHER KEPALA : MATA : Hidung : Mulut : Telinga : Leher : Masalah Khusus : ……….. DADA JANTUNG : PARU : PAYUDARA : Areola : Putting susu : Pengeluaran ASI : Masalah Khusus : ……….. ABDOMEN

PIGMENTASI :LINEA NIGRA, STRIAE, JARINGAN PARUT SC,

LEOPOLD 1 : KELAPA/BOKONG/KOSONG

LEPOLD II : PUNGGUNG/ BAGIAN KECIL/BOKONG/KEPALA leopold III : kepala/bokong/kosong

penurunan kepala: sudah/belum

Leopold IV : bagian terendah janin yang sudah masuk PAP

MASALAH KHUSUS :………

PERINEUM DAN GENITALIA

VAGINA : VARISES : YA/TIDAK

KEBERSIHAN :………..

Keputihan : jenis / warna, konsistensi, bau, gatal

HEMOROID :DERAJAD………….LOKASI:………, SUDAH BERAPA LAMA:………NYERI: YA/TIDAK

MASALAH KHUSUS :………..

EKSTREMITAS EKSTREMITAS ATAS :

EDEMA : YA/TIDAK, LOKASI………

VARISES : YA/TIDAK, LOKASI……… EKSTREMITAS BAWAH :

EDEMA, VARISES (LOKASI)

REFLEK PATELA :+/- JIKA ADA:+1/+2/+3

MASALAH KHUSUS :……….

POLAKEBIASAANSEHARI-HARI ELIMINASI

URIN : FREKUENSI, WARNA, BAU, BAB : FREKUENSI, TEMPAT,

Masalah Khusus : ………. ISTIRAHAT DAN KENYAMANAN

POLA TIDUR :KEBIASAAN TIDUR, LAMA……JAM, FREKUENSI……….. POLA TIDUR SAAT INI ……….

KELUHAN KETIDAKNYAMAN : YA/TIDAK, LOKASI ………. SIFAT……….; INTENSITAS………

MASALAH KHUSUS :……….

(12)

KEMAMPUAN MOBILISASI :……….

KETERBATASAN MOBILISASI :……….

Latihan/senam : ……….

Masalah Khusus : ……….

NUTRISI DAN CAIRAN

KEBIASAAN MAKAN : FREKUENSI, JENIS, NAFSU MAKAN, MAKANAN PANTANG DAN YANG DISUKAI ASUPAN CAIRAN : JUMLAH PERHARI, JENIS, MINUMAN PANTANG

MASALAH KHUSUS :……….

KEADAAN MENTAL

ADAPTASI PSIKOLOGIS : BINGUNG/BAHAGIA/ CEMAS/TAKUT KEHAMILAN YANG DIRENCANAKAN/TIDAK ?

Penerimaan terhadap kehamilan : ……….. Masalah Khusus : ………. POLA HIDUP YANG MENINGKATKAN RISIKO KEHAMILAN :

MEROKOK, MINUMAN BERALKOHOL, PENGGUNA ZAT ADIKTIF, DIET YANG TIDAK ADEKUAT, OBAT TANPA RESEP DOKTER. PERSIAPAN PERSALINAN

 SENAM HAMIL

RENCANA TEMPAT MELAHIRKAN

Perlengkapan kebutuhan bayi dan ibu Kesiapan mental ibu dan keluarga

 PENGETAHUAN TENTANG TANDA-TANDA MELAHIRKAN, CARA MENANGANI NYERI,PROSES PERSALINAN

 PERAWATAN PAYUDARA

OBAT-OBATAN YANG DIKONSUMSI SAAT INI JIKA ADA. HASIL PEMERIKSAAN PENUNJANG:

ANALISADATA DATA SUBYEKTIF : DATA OBYEKTIF :

MASALAHKEPERAWATAN:

………

INTERVENSI KEPERAWATAN (termasuk perencanaan kunjungan Rumah). ………

(13)

Lampiran 2 PROGRAMSTUDIILMUKEPERAWATAN

STIKESAISYIYAHYOGYAKARTA KEPERAWATANMATERNITAS

PEDOMANPERTOLONGANPERSALINANNORMAL

A. PERIODE AWAL( PASIEN DATANG )

1. KAJI STATUS KESEHATAN PASIEN TERKAIT DENGAN TANDA-TANDA INPARTU MELIPUTI:

a. MULAI KONTRAKSI UTERUS YANG PROGRESIF, TERATUR, MENINGKAT KEKUATAN, FREKUENSI DAN DURASINYA b. PENGELUARAN PERVAGINAM (BLOODY SHOW) ATAU CAIRAN KETUBAN.

2. KAJI RIWAYAT _UPTURE_S DAN KEHAMILAN MASA LALU DAN SAAT INI (BILA KUNJUNGAN PERTAMA) ATAU LIHAT CATATAN PERAWATAN PASIEN (UNTUK PASIEN ANC RUTIN)

3. KAJI PENGETAHUAN DAN PENGALAMAN PASIEN TERKAIT DENGAN PROSES PERSALINAN YANG AKAN DIALAMI.

4. APABILA NO.3 PASIEN BELUM MENGETAHUI, JELASKAN KEPADA PASIEN KEJADIAN YANG AKAN DIALAMI SELAMA PERSALINAN, TERMASUK RASA NYERI YANG AKAN DIRASAKAN SERTA BAGAIMANA MEMANAJEMEN NYERI.

5. KAJI FAKTOR PSIKOSOSIAL DAN BUDAYA YANG MEMPENGARUHI INTERVENSI PERAWATAN SELAMA INPARTU)

6. LAKUKAN PEMERIKSAAN FISIK (HEAD TO TOE)

7. LAKUKAN PEMERIKSAAN _UPTURE_S MELIPUTI: 8. INSPEKSI; ABDOMEN, PENGELUARAN PERVAGINAM PALPASI (_UPTURE I–IV)

Auskultasi Periksa Dalam

9. KAJI HASIL PEMERIKSAAN LABORATORIUM (URIN, DARAH) B. KALA 1(FASE LATEN )

1. PERSIAPKAN ALAT (PARTUS SET)

2. ANJURKAN KLIEN UNTUK BUANG AIR BESAR ANJURKAN KLIEN UNTUK MAKAN DAN MINUM DIANTARA HIS

Anjurkan dan bantu klien atau keluarga untuk menggunakan tehnik bernafas dan relaksasi

3. ANJURKAN KLIEN JALAN-JALAN JIKA SELAPUT KETUBAN MASIH UTUH DAN ANJURKAN KLIEN UNTUK BERBARING MIRING KIRI JIKA KETUBAN SUDAH PECAH

(14)

C.

D.

E.

KALA 1(FASE AKTIF)

1. SELALU DISAMPING / MENEMANI KLIEN

2. BERIKAN RASA NYAMAN ( BANTU KLIEN MENGURANGI RASA NYERI PASIEN ) 3. MONITOR PENGELUARAN PERVAGINAM DAN KEMAJUAN PERSALINAN 4. ANJURKAN KLIEN BAK JIKA VESIKA URINARIA PENUH

5. PERTAHANKAN MAKAN DAN MINUM PASIEN KALA 1( FASE TRANSISI)

1. TETAP TEMANI KLIEN BERIKAN RASA NYAMAN

2. ANJURKAN DAN _UPTURE KLIEN TEHNIK BERNAFAS DAN RELAKSASI 3. OBSERVASI HIS DAN DJJ

ANJURKAN KLIEN MINUM DIANTARA HIS

Berikan dukungan kepada ibu dengan memberitahukan kemajuan persalinan. INTERVENSI KALA DUA

1. MENGKAJI TANDA-TANDA PERSALINAN KALA DUA

 IBU BERKEINGINAN KUAT UNTUK MENERAN

 IBU MERASA ADANYA TEKANAN PADA ANUS

 PERINEUM MENONJOL

VULVA DAN ANUS MEMBUKA

2.MEMASTIKAN/CEK KEMBALI ALAT PERTOLONGAN PERSALINAN(PARTUS SET), TERMASUK MEMATAHKAN AMPUL OKSITOSIN DAN MASUKAN SPUIT 2,5 CC DALAM BAK INSTRUMEN STERIL.

2. PERSIAPAN PETUGAS(PERAWAT)  PAKAI CELEMEK

 CUCI TANGAN DENGAN ANTISEPTIK DAN AIR MENGALIR, LEPAS PERHISAN (GELANG,CINCIN) JIKA MEMAKAI.  GUNAKAN HANDSCOEN DTT PADA TANGAN UNTUK MELAKUKAN PERIKSA DALAM.

 MASUKAN OKSITOSIN KE SPUIT DENGAN MEMPERHATIKAN PRINSIP UNIVERSAL PRECAUTION.

BILA KETUBAN BELUM LETAKAN½ KOCHER PADA BAGIAN PINGGIR BAK INSTRUMEN*.

3. PASTIKAN PEMBUKAAN LENGKAP DAN KESEJAHTERAAN JANIN.  LAKUKAN VULVA _UPTURE.

(15)

 BILA KETUBAN BELUM PECAH, LAKUKAN PEMECAHAN SELAPUT KETUBAN: - PASTIKAN KEPALA SUDAH MASUK

- MASUKAN ½ KOCHER YANG DIPEGANG TANGAN KIRI DENGAN BIMBINGAN TELUNJUK DAN JARI TENGAH TANGAN KANAN HINGGA MENYENTUH SELAPUT KETUBAN.

- SAAT HIS BERKURANG KEKUATANNYA, GERAKAN UJUNG JARI TANGAN KANAN MEMBIMBING ½ KOCHER MENGGORES SELAPUT KETUBAN HINGGA PECAH.

Keluarkan ½ kocher dengan tangan kiri, masukan kedalam larutan DESINFEKTAN.

- PERTAHANKAN TANGAN KANAN TETAP DALAM VAGINA, PASTIKAN KEPALA SUDAH TURUN DAN TIDAK ADA TALI PUSAT MENUMBUNG. - KELUARKAN TANGAN KANAN DARI VAGINA.

LEPAS SARUNG TANGAN, MASUKAN DALAM LARUTAN DESINFEKTAN. Pastikan kembali DJJ dalam batas normal (120-160 kali/menit)

4. LIBATKAN KELUARGA UNTUK MEMBANTU PROSES PERSALINAN.

 BERITAHUKAN KEPADA KLIEN DAN KELUARGA BAHWA PEMBUKAAN SUDAH LENGKAP, ANJURKAN KLIEN UNTUK MENERAN JIKA ADA HIS.  ATUR POSISI KLIEN(SEMI FOWLER) DENGAN BANTUAN KELUARGA.

5. MEMIMPIN PERSALINAN

 PIMPIN KLIEN MENERAN SAAT ADA HIS, SESUAI KECEPATAN PENURUNAN KEPALA JANIN.  MENDUKUNG USAHA KLIEN UNTUK MENERAN

 BERI KESEMPATAN KLIEN UNTUK OISTIRAHAT SAAT TIDAK ADA HIS ( RELAKSASI), BERI MINUM.  MONITOR DJJ SETIAP KONTRAKSI SELESAI

 LAKUKAN PERUBAHAN POSISI MENERAN: MIRING, JONGKOK ATAU MERANGKAK BILA PERLU*

BILA SETELAH 2 JAM ( PRIMI) DAN 1 JAM ( MULTI) BAYI BELUM LAHIR, AMBIL KEPUTUSAN (RUJUK, KOLABORASI UNTUK PARTUS DENGAN TINDAKAN) 6. MENOLONG KELAHIRAN BAYI

 SAAT KEPALA JANIN TERLIHAT PADA VULVA DENGAN DIAMETER 5-6 CM, PASANG HANDUK PADA PERUT IBU UNTUK MENGERINGKAN JANIN.  LETAKKAN KAIN BERSIH DIBAWAH BOKONG KLIE, LIPAT 1/3 BAGIAN.

 BUKA PARTUS SET

 GUNAKAN HANDSCOEN PADA KEDUA TANGAN.

 SAAT SUB-OKSIPUT TAMPAK DIBAWAH SIMPISIS, TANGAN KANAN MELINDUNGI PERINEUM DENGAN DIALAS KALIN DIBAWAH BOKONG, SEMENTARA TANGAN KIRI MENAHAN PUNCAK KEPALA AGAR TIDAK DEFLEKSI TERLALU CEPAT ( PRASAT RITGEN)

(16)

F.

(17)

G.

(18)

INTERVENSIROBEKAN/RUPTURPERINEUM

NO. ASPEKYANGDINILAI

PERSIAPAN ALAT

1. MASUKAN SEPASANG SARUNG TANGAN, PEMEGANG JARUM, JARUM HECTING, CHROMIC CATGUT, PINSET PADA SET PARTUS. 2. BUKA SPPUIT 10 CC, MASUKAN DALAM SET PARTUS

3. PATAHKAN AMPUL LIDOKAIN (1% TANPA EPINEPRIN).

PERSIAPAN PASIEN

1. ATUR POSISI LITOTOMI, DENGAN POSISI BOKONG ADA DIUJUNG TEMPAT TIDUR. 2. PASANG KAIN BERSIH DIBAWAH BOKONG

3. ATUR LAMPU KERAH VULVA/PERINEUM KLIEN. 4. PAKAI SATU HANDSCOEN KANAN

ISI SPUIT DENGAN LIDOKAIN

Pakai hanscoen untuk tangan kedua

Bersihkan daerah luka robekan perineium dengan kassa, nilai kembali luasnya robekan luka.

PEMBERIAN ANESTESI LOKAL

1. BERITAHU KLIEN AKAN DISUNTIK

TUSUKAN JARUM SUNTIK PADA UJUNG LUKA, MASUKAN JARUM SUNTIK SECARA SUBKUTAN SEPANJANG TEPI LUKA. 2. ASPIRASI.PASTIKAN TIDAK MASUK PEMBULUH DARAH.

SUNTIKAN CAIRAN LIDOKAIN SAMBIL MENARIK JARUM SUNTIK PADA TEPI LUKA DAERAH PERINEUM.

Tanpa menarik jarum keluar dari luka, arahkan jarum suntik sepanjang tepi luka pada mukosa vagina, aspirasi dan suntikan lagi cairan lidokain sepanjang tepi luka.

Tunggu 1-2 menit sebelum melakukan hecting.

PENJAHITAN ROBEKAN

1. LAKUKAN INSPEKSI VAGINA DAN PERINEUM UNTUK MELIHAT ROBEKAN

2. JIKA ADA PERDARAHAN YANG MENUTUPI LUKA, PASANG TAMPON ATAU KASA KE DALAM VAGINA. TEMPATKAN JARUM JAHIT PADA PEMEGANG JARUM, KEMUDIAN KUNCI.

Pasang benang jahit pada mata jarum

Lakukan penjahitan pertama kira-kira 1 cm diatas puncak luka robekan di dalamvagina, ikat dengan simpul mati. Jahit mukosa vagins dengan jahitan jelujur hingga tepat di belakang lingkaran himen.

Tusukkan jarum pada mukosa vagina dari belakang lingkaran himen hingga menmbus luka robekan bagian perineum Teruskan jahitan jelujur pada luka robekan perineum hingga ke bagian bawah luka robekan.

Buat simpul mati pada jelujur paling bawah.

Jahit jaringan subkutis kanan kiri ke arah atas hingga tepat dimuka lingkaran himen.

Tusukan jarum dari depan lingkaran himen ke mukosa vagina dibelakang lingkaran himen. Buat simpul mati di belakang lingkaran himen dan potong benang hingga tersisa kurang lebih 1 cm.

3. LEPAS TAMPON ATAU KASA BILA MENGGUNAKAN

4. MASUKAN JARI TELUNJUK KE DALAM RECTUM DAN RABALAH DINDING ATAS RECTUM.( BILA TERABA JAHITAN, LAKUKAN PENJAHITAN ULANG) 5. Ajarkan kepada klien tentang perawatan luka perineum:

 Basuh perineum dengan sabun dan air, terutama setelah buang air besar(arah basuhan dari muka ke belakang)

Kembali/kunjungan ulang setelah 1 minggu.

Penilaian Apgar

Tanda 0

Frekuensi denyut jantung ( )

(19)

Usaha napas ( ) O tidak ada Torus otot ( ) O lumpuh Refleks ( ) O tidak beraksi Warna kulit ( ) O bitu/ pucat

(20)

Lampiran 3 PROGRAM STUDI ILMU KEPERAWATAN

STIKES ‘AISYIYAH YOGYAKARTA

PENGKAJIAN INTRANATAL Nama Mahasiswa : ………

NPM : ………. Tanggal pengkajian : ……….. Ruangan/RS : ………. A. DATA UMUM

Initial Klien : ( …th) Nama Suami : ( th) Pekerjaan : Pekerjaan :

Pendidikan terakhir : Pendidikan Terakhir : Agama : Agama : Suku Bangsa :

Status Perkawinan :

Alamat : B. DATA UMUM KESEHATAN

1. TB/BB : cm /kg 2. BB sebelum hamil : kg

3. Masalah kesehatan khusus : 4. Obat-obatan :

5. Alergi (obat/makanan/bahan tertentu): 6. Diet Khusus :

7. Alat Bantu yang digunakan :

Gigi tiruan/kacamata/ lensa kontak/alat dengar)* 8. Lain-lain,sebutkan :

9. Frekwensi BAK, Masalah : 10. Frekwensi BAB, Masalah :

11. Kebiasaan waktu tidur : C. DATA UMUM KEBIDANAN

1. Kehamilan sekarang direncanakan (ya/tidak): 2. Status Obstetrik : G……. P…….. A……..H…….. HPMT : Taksiran partus :

Jumlah anak di rumah :

No Jenis kelamin Cara lahir BB Lahir Keadaan Umur

3. Mengikuti kelas prenatal : (ya/tidak) 4. Jumlah kunjungan ANC pada kehamilan ini: 5. masalah kehamilan yang lalu :

Masalah kehamilan sekarang : Rencana KB :

6. Makanan bayi sebelumnya :ASI/PASI/lainnya : Pelajaran yang diinginkan saat ini : (lingkari)

Relaksasi/pernafasan/manfaat ASI/cara memberi minum botol/senam nifas/metoda KB/perawatan perineum/perawatan payudara, lain-lain,jelaskan :

7. Setelah bayi lahir,siapa yang diharapkan membantu : suami/teman/orangtua* 8. masalah dalam persalinan yang lalu:

D. RIWAYAT PERSALINAN SEKARANG

1. Mulai persalinan (kontraksi,pengeluaran pervaginam): tgl/jam : 2. Keadaan kontraksi (frekwensi dalam 10 menit,lamanya,kekuatan) :

(21)

3. Frekwensi,kualitas dan keteraturan denyut jantung janin : 4. Pemeriksaan fisik

Kenaikan BB selama kehamilan : Kg Tanda Vital : TD ……..mmHg,Nadi……….x/menit, Suhu ……….o C

Pernafasan ………x/menit. Kepala dan leher :

Jantung : Paru-paru : Payudara :

Abdomen (secara umum dan pemeriksaan obstetric): Kontraksi : ……… DJJ: ……… Ekstremitas:Edema/tidak ………

Refleks :

5. Pemeriksaan dalam pertama : Jam ………….. Oleh ……… Hasil :

6. Ketuban (utuh/pecah), jika sudah pecah

Tgl/jam………. Warna ………. 7. Laboratorium:

E. DATA PSIKOSOSIAL

1. Penghasilan keluarga setiap bulan :

2. Perasaan klien terhadap kehamilan sekarang: Perasaan suami terhadap kehamilan sekarang:

3. Jelaskan respon sibling terhadap kehamilan sekarang: LAPORAN PERSALINAN

I. PENGKAJIAN AWAL

1. Tanggal : ………. Jam ……… Tanda Vital: TD :………mmHg, Nadi :……..x/menit, Suhu :…………o C

Pernafasan :

2. Pemeriksaan palpasi abdomen: Hasil pemeriksaan dalam :

Persiapan perineum:

3. Dilakukan Klisma:ya/tidak, jelaskan: 4. Pengeluaran pervaginam :

5. Perdarahan pervaginam(Ya/tidak) jelaskan: 6. Kontraksi Uterus (Frekwensi,lamanya,kekuatan): Denyut Jantung janin (Frekwensi,kualitas):

7. Status janin (Hidup/tidak,jumlah,presentasi): II. KALA PERSALINAN

KALA I

1. Mulai persalinan : tanggal……….Jam………. tanda dan gejala :………..

tanda Vital : TD :………mmHg, Nadi :……..x/menit, Suhu :…………o C Pernafasan :

2. Lama kala I………….Jam……….menit………..detik 3. Keadaan psikososial

kebutuhan khusus Klien tindakan

Pengobatan

Observasi kemajuan persalinan

(22)

KALA II

1. Kala II dimulai : Tanggal ……… Jam ……… Tanda Vital : TD :………mmHg, Nadi :……..x/menit, Suhu :……o C

Pernafasan :

2. lama Kala II …………..jam………..Menit………..Detik 3. Tanda dan gejala:

Jelaskan upaya meneran: Keadaan psikososial: Kebutuhan Khusus: Tindakan :

CATATAN KELAHIRAN 1. Bayi lahir jam :

2. Nilai APGAR menit I……… Menit V ………..

3. Perineum (utuh/episiotomi/rupture), jika _upture tingkat………… Bonding ibu dan bayi :

Tanda Vital : TD :………mmHg, Nadi :……..x/menit, Suhu :……o C Pernafasan :

4. Pengobatan :  KALA III 1. tanda dan gejala : Plasenta lahir jam :

Cara lahir plasenta: Karakteristik Plasenta :

Ukuran ……. Cm x ………cm x ………..cm Panjang tali pusat ………cm

Jumlah pembuluh darah : …………..arteri…………vena. Kelainan : 2. Perdarahan :………..ml Karakteristik : 3. Keadaan psikososial : Kebutuhan Khusus: Tindakan : Pengobatan :  KALAIV 1. Mulai jam:

Tanda Vital : TD :………mmHg, Nadi :……..x/menit, Suhu :……o C Pernafasan :

2. Kontraksi Uterus :

Perdarahan :……..ml, karakteristik :……….. Bonding ibu dan bayi :

Tindakan :

BAYI

1. Bayi lahir tanggal/jam : Jenis kelamin:

Nilai APGAR:

2. BB/PB/Lingkar kepala bayi………gram………cm………cm 3. Karakteristik khusus bayi:

kaput : Suksedaneum/Cephalhematom: Suhu ………….o C:

Anus : berlubang/tertutup: Perawatan tali pusat: Perawatan mata: SYAIR OBSTETRI

(23)

Contoh Syair Obstetri

(Ini bukan format,salin kembali dalam tulisan tangan sesuai kondisi klien)

Tanggal / Jam Keterangan

Jam ……… S :

- Mules-mules bertambah sering - Klien ingin meneran

O :

- Status generalis : DBN

- Status obstetric:TFU … jbpx, pu ki/ka, presentasi kepala, DJJ: …..x/menit,kuat,teratur,TBJ……..gr. - His 2-3x/10’/50”/kuat/relaksasi baik

- PD : pembukaan lengkap, postio tidak teraba, ketuban +/-, kepala HIII/IV, UUK kidep/kadep, tidak ada hambatan jalan lahir, blood slym (+)

A:

- Ibu partus kala II, G…..P…..A…..

- janin hidup, presentasi kepala, tunggal/gemeli P :

- Pecahkan Ketuban - Pimpin meneran

Jam …………. Ketuban dipecahkan,

Warna………..Jumlah…………CC, congkap bau ………

Jam ………. Pimpin meneran

Ibu dipimpin meneran sesuai dengan datangnya his. Kepala turun menurut jalan lahir, sehingga tampak di vulva.

Tampak perineum meregang,tipis,kebiruan, jarak kepala –perineum minimal (dilakukan episiotomi mediolateralsesuai indikasi).

Kepala mengadakan defleksi maksimal

Berturut-turut lahir : UUB,dahi,mulut,dagu dan seluruh kepala. Kepala mengadakan paksi luar. Dengan pegangan biparietal dan tarikan ke bawahdan ke atas lahir bahu depan dan belakang. Kemudian dilahirkan trochanter depan, belakang,bokong dan seluruh kaki.

Jam ………. Lahir bayi : laki-laki/perempuan

Berat …………. Gram, PB …………..cm, A/S ………

Jam ……… Lahir Plasenta

- Spontan, lengkap

- Berat………..gr, ukuran …….x……..x……..cm - Panjang tali pusat ………. Cm

- Insertio ………cm - Robekan ……….

Klien mendapat methergin 0,2 mg IM (sesuai indikasi)

(24)

Lampiran 4

PROGRAM STUDI ILMU KEPERAWATAN STIKES ‘AISYIYAH YOGYAKARTA

PENGKAJIAN BAYI BARU LAHIR Nama Mahasiswa : ... Nama Ayah-Ibu :... Alamat : ………. Rumah Sakit : ……….. Tanggal pengkajian : ………... Jam Pengkajian : ……….. a. RIWAYAT KELAHIRAN YANG LALU

No Tahun kelahiran Sex BB lahir Keadaan bayi komplikasi Jenis persalinan Keterangan

b. STATUS GRAVIDA

G....P...A...H... Presentasi bayi :... Pemeriksaan Antenatal : teratur/tidak teratur

Komplikasi Antenatal : ... c. RIWAYAT PERSALINAN

BB/Tb Ibu : ...kg/ ...cm. Persalinan di ………

Keadaan umum ibu ... Tanda Vital : ... Jenis persalinan... Proses persalinan : ...

Kala I... Jam Kala II ... Menit

Komplikasi Persalinan : Ibu... janin : ... Lamanya Ketuban pecah ... Kondisi ketuban ...

d. KEADAAN BAYI SAAT LAHIR

Lahir tanggal : ... Jam ... Sex ... Kelahiran : tunggal /gemeli

e. NILAI APGAR TANDA NILAI 0 1 2 Denyut jantung Usaha nafas Tonus Otot Iritabilitas Refleks Warna tidak ada tidak ada lumpuh Tidak bereaksi Biru/pucat < 100 Lambat

Eks fleksi sedikit Gerakan Sedikit

Tubuh merah,tangan kaki biru

7. 100 Menangis kuat Gerakan Aktif Reaksi melawan Kemerahan Penilaian : dilaksanakan menit 1 dan ke 5.

Tindakan Resusitasi :

Plasenta : Berat... tali pusat : panjang ... Ukuran... Jumlah Pembl darah ... Kelainan :

f. PENGKAJIAN FISIK

Umur ... hari... jam ... Berat badan ...gr Panjang badan ...cm Suhu ... C Lingkar kepala ...cm Lingkar dada ...cm Lingkar Perut ...cm Kepala Bentuk : 0 Bulat 0 lain-lain Mulut 0 Simetris

0 palatum mole

0 palatum durum 0 Gigi

Hidung 0 lubang hidung

0 keluaran

0 pernafasan kupimg hidung Leher 0 pergerakan leher

(25)

Kepala : 0 Molding

0 kaput

0 cepalhematom Ubun-ubun: 0 besar 0 kecil

0 sutura Mata: Posisi

0 Kotoran

0 perdarahan Telinga : posisi

Bentuk

0 lubang telinga

0 keluaran Jantung&paru-paru 0 Normal Bunyi Nafas 0 ngorok

0 lain-lain Pernafasan ...x/mnt Denyut jantung ...x/ mnt Perut 0 lembek

0 kembung

0 benjolan

0 bising usus ...x/mnt Lanugo ... Vernix kaseosa ... Mekonium ... Punggung

Keadaan punggung 0 simetris

0 Asimetris

0 Pilonidal dimple Fleksibilitas Tlg Punggung 0 kelainan Genetalia 0 Normal Laki-laki 0 hipospadius

0 Epispadius Testis ... Perempuan

Labio minora 0 menonjol

0 tertutup labio mayora

Keluaran... Anus 0 kelainan ... Ekstremitas

Jari tangan 0 kelainan Jari kaki 0 kelainan Pergerakan 0 Tidak aktif

0 asimetris 0 tremor

0 rotasi paha

Nadi brachial ...

Femoral ... Garis telapak kaki ... Posisi Kaki ...

Tangan ... Warna 0 pink

0 pucat

0 sianosis

0 kuning Pergerakan 0 aktif

0 kurang Dada 0 Simetris

0 Asimetris

0 retraksi Status neurologi Refleks 0 tendon (nilai semua) 0 moro

0 rooting

0 mengisap

0 babinski

0 menggenggam 0 menangis

0 berjalan

0 tonus leher Nutrisi

Jenis makanan 0 ASI

0 PASI

0 Lain-lain ... Eliminasi

BAB pertama,tgl ...jam BAK pertama,tgl ...jam Tulang

Lingkar kepala ...cm

Dada...cm

Perut ...cm Data Lain yang menunjang

(Lab, psikososial,dll)

kesimpulan

(26)

Lampiran 5

PROGRAM STUDI ILMU KEPERAWATAN STIKES AISYIYAH YOGYAKARTA KEPERAWATAN MATERNITAS

PENGKAJIAN POST PARTUM

Nama Mahasiswa :………. Tanggal Pengkajian :……….. NPM :……….. RS/Ruangan :……….. Data Umum Klien

1. Initial Klien Initial Suami

Usia Usia

Status Perkawinan Status Perkawinan Pekerjaan Pekerjaan

Pendidikan Terakhir Pendidikan Terakhir Riwayat Kehamilan ini

9. Berapa kali periksa selama hamil Masalah / keluhan kehamilan

Riwayat Persalinan ini

1. Jenis Persalinan: Spontan (letkep/letsu) / Tindakan (EF,EV)… SC a/i………. Tgl/Jam : ………

2. Jenis Kelamin Bayi : L/P, BB/PB : ………gram/………..cm, A/S……. Perdarahan : ……….cc

3. Masalah dalam persalinan:

Riwayat Persalinan Yang Lalu

No Tahun Persalinan Tipe Penolong Kelamin Jenis BB Lahir Keadaan Bayi waktu Masalah post partum 1

2 3 4

Pengalaman menyusui : ya /tidak berapa lama : Jika tidak, apa alasannya ?

Riwayat Ginekologi 3. Riwayat Menstruasi

Menarche, siklus, lama, jumlah darah/volume, ganti pembalut, keluhan. 4. Riwayat KB (jenis, berapa lama, alasan penggunaan, keluhan)

10. ... PENYAKIT GINEKOLOGI: RIWAYAT PENYAKI SEPERTI TUMOR, KANKER,.KISTE, MIOMA, GANGGUAN MENSTRUASI

DATAUMUMKESEHATANSAATINI STATUS OBSTETRIK:P…..A…..NIFAS HARI KE….. BAYI RAWAT GABUNG:YA/TIDAK,

(27)

JIKA TIDAK ALASAN ... KEADAAN UMUM……….KESADARAN ... BB/TB:………..KG/……….CM

TANDA VITAL

TEKANAN DARAH ………MMHG NADI…………X/MENIT SUHU ………OCPERNAFASAN…………..X/MENIT KEPALA LEHER KEPALA MATA Hidung Mulut TELINGA LEHER Masalah Khusus : DADA JANTUNG PARU Payudara Areola mamae PUTTING SUSU PENGELUARAN ASI MASALAH KHUSUS : ABDOMEN INVOLUSI UTERUS

TINGGI FUNDUS UTERUS :…………..KONTRAKSI :………POSISI :…………. Kandung Kemih; penuh/tidak

Diastasis Rektus Abdominis ……….. x ……….. cm Bising usus:

Masalah Khusus : Perineum dan Genital

Vagina : Integritas kulit …….edema ……. Memar ……. Hematom ...

Perineum : Utuh/Episiotomi/Ruptur Tanda REEDA : (R;redness, E;edema :E; echimosis , D ; discharge/pengeluaran : serum/pus/ darah A : Approximate/kerekatan jahitan)

Kebersihan :……….. Lokia : Jumlah

Jenis/warna Konsistensi

Bau

Hemorrhoid : derajad : ………, lokasi ... berapa lama ……….nyeri: ya/tidak

Masalah Khusus Ekstremitas

Ekstremitas Atas : edema : ya/tidak Ekstremitas Bawah :

Edema : ya/tidak, lokasi... Varises : ya/tidak, lokasi

Tanda Homan : +/- Masalah Khusus

POLA KEBIASAAN SEHARI-HARI Eliminasi

(28)

Urin : frekuensi, warna, bau, BAB : frekuensi, tempat,

Masalah Khusus : ………. Istirahat dan Kenyamanan

Pola tidur : Kebiasaan tidur, lama……jam, frekuensi……….. Pola tidur saat ini ……….

Keluhan ketidaknyaman : ya/tidak, lokasi ………. Sifat……….; intensitas………

Masalah khusus : ………. Mobilisasi dan latihan

Kemampuan mobilisasi : ………. Keterbatasan mobilisasi : ………. Latihan/senam : ……….

Masalah Khusus : ……….

Nutrisi dan Cairan

Kebiasaan makan : frekuensi, jenis, nafsu makan, makanan pantang dan yang disukai Asupan Cairan : jumlah perhari, jenis, minuman pantang

Masalah Khusus : ………. Keadaan Mental

Adaptasi psikologis : bingung/bahagia/ cemas/takut Kehamilan yang direncanakan/tidak ?

Penerimaan terhadap kehamilan : ……….. Masalah Khusus : ……….

Aspek sosial budaya pada periode nifasdan perawatan bayi baru lahir. Adat istiadat, makanan pantang, perilaku pantang, perawatan bayi dll

Kemampuan menyusui :

Obat-obatan yang diminum saat nifas ini;

Hasil Pemeriksaan Penunjang ( lab darah, foto rongent dll);

Ringkasan hasil pengkajian

………

………

………

(29)

Lampiran 6

PENGKAJIAN PERAWATAN MATERNITAS

DI KOMUNITAS

A. Identitas

Nama KK

:_____________

Nama ibu/sdri

:___________________

Umur

:_____________

Umur

:___________________

Agama

:_____________

Agama

:___________________

Suku

:_____________

Suku

:___________________

Pendidikan

:______________

Pendidikan

:___________________

Pekerjaan

:______________

Pekerjaan

:___________________

B. Anggota Keluarga

Jumlah anak

:____________orang

Hidup

:____________orang

Jumlah anak balita :__________orang

Meninggal

:____________orang

Umur balita terkecil :__________tahun

Apakah ada anggota keluarga remaja perempuan di rumah : ada / tidak ada, jika ada :

Berapa jumlah remaja perempuan : _________orang

1.

Umur ______ tahun, haid I umur _________tahun

Umur_______tahun, haid I umur__________tahun

Umur_______tahun, haid I umur _________tahun

Apakah ada keluhan yang berhubungan dengan kesehatan reproduksi atau kandungan pada remaja perempuan,

misalnya keluhan nyeri pada saat menstruasi, terlambat menstruasi, keputihan atau keluhan lainnya,

sebutkan___________

Berapa

lama?___________,

upaya

yang

sudah

dilakukan?______________________________________________________________________

C. Pertanyaan untuk Ibu

No

Pertanyaan

Jawaban

1.

Ibu menikah berapa kali?__________ kali

Jika lebih dari 1 kali :

Pertama, tahun ________ lamanya__________

Kedua, tahun __________ lamanya _________

2.

3.

Apakah ibu sedang hamil?

Kapan haid yang terakhir?

Berapa umur kehamilan ibu?

Apakah ada keluhan dengan kehamilan saat ini?

Jika Ya, apa keluhannya? (beri tanda “X”)

Ya / tidak

Jika Ya, hamil yang ke _______

Tanggal______ Bulan______ Tahun_________

_____________ minggu / bulan

Ya / tidak

Pusing (______) mual (_____) muntah (_____)

Perdarahan (______) demam (______) sulit berak (_____)

sering kencing (_____) kaki bengkak (_____) tekanan darah

tinggi (_____)

Pandangan berkunang-kunang (_____) kejang

(_____)

Lain-lain ______________________________

(30)

4.

5.

6.

7.

8.

9.

10.

Apakah ibu memeriksakan kehamilannya?

Jika Ya, berapa kali ? Dimana?

Apakah ibu mengetahui tujuan pemeriksaan kehamilan ?

Jika tahu, sebutkan !

Apakah ibu mengetahui tanda-tanda bahaya pada kehamilan ?

Jika tahu, sebutkan !

Apakah ibu sudah melakukan imunisasi TT?

Berapa kali?

Apakah ibu mengetahui manfaat imunisasi TT bagi ibu hamil ?

Apakah ibu pernah mengalami keguguran?

Jika pernah, kehamilan ke berapa?

Apakah ibu sudah pernah mendapat informasi tentang

tanda-tanda persalinan, proses persalinan yang akan ibu alami ?

Jika sudah pernah, apakah ibu memahaminya?

Jika belum paham, apakah ibu membutuhkan tambahan

informasi tentang hal itu ?

Apakah ibu sudah pernah mendapat informasi tentang cara

perawatan bayi ?

Jika belum, apakah ibu membutuhkan tambahan informasi

tentang hal itu ?

(beri tanda “X”)

Puskesmas , (____) kali

Bidan praktek _________, (____) kali

Lain-lain _____________________, (___) kali

Tahu / tidak tahu

_____________________________________

_____________________________________

_____________________________________

_____________________________________

Tahu / tidak tahu

_____________________________________

_____________________________________

_____________________________________

_____________________________________

(____) belum

(____) sudah, ____ kali

Tahu / tidak tahu

____________________________________

____________________________________

____________________________________

Pernah / tidak

______, umur kehamilan _____minggu/bulan

Tindakan : dikuret / tidak dikuret

Sudah pernah / belum pernah

Memahami/belum paham

Ya / tidak

Sudah / belum

Ya / tidak

Jika Ya, meliputi :

(____) perawatan tali pusat, (____) memandikan bayi, (____)

ASI

11.

Apakah setelah melahirkan, ibu pernah mengalami keluhan ?

Jika Ya, berupa apa? (beri tanda “X”)

Ya / tidak, pada anak ke ______

Sedih tanpa sebab yang jelas (____), mual (___), tidak nafsu

makan (____), bingung (___), lelah (____), sulit tidur (___),

sakit kepala (____), demam (____), kejang (____),

perdarahan (____)

(31)

bulan ?

Jika tidak, alasannya ____________________

_____________________________________

_____________________________________

_____________________________________

13.

14.

Apakah ibu ikut Keluarga berencana ?

(beri tanda “X”)

Apakah ada keluhan selama ikut KB ?

(Beri tanda “X”)

Untuk mengatasi keluhan tersebut, upaya apa yang dilakukan ?

Sebutkan !

Apakah ibu masih mendapat haid ?

Jika ibu masih mendapat haid, apa keluhan ibu ?

Sebutkan !

Jika ibu sudah tidak mendapat haid (menopause), apakah ada

keluhan ? (beri tanda “X”)

Ya / tidak, jika Ya metode KB :

Pil (_____),lama _____ sejak tahun ______

Suntik (____), lama _____ sejak tahun______

Spiral (____), lama ______ sejak tahun _____

Susuk (____), Lama _____sejak tahun______

Kondom (____),lama _____sejak tahun______

Steril (____), lama ______sejak tahun_______

Ya / tidak, jika Ya berupa :

Pusing (____), tekanan darah meningkat (___), varises

(____), keputihan (____), haid tidak teratur (____), jumlah

darah haid sangat banyak (____)

_____________________________________

_____________________________________

_____________________________________

_____________________________________

Masih/ tidak, jika tidak haid, berapa lama____

Bulan/tahun.

_____________________________________

_____________________________________

_____________________________________

_____________________________________

Berdebar-debar (____), dada panas (____), mudah emosi

(____), nyeri saat berhubungan dengan suami (____)

Lain-lain ______________________________

______________________________________

______________________________________

______________________________________

15.

Apakah ada keluhan pada payudara ?

(beri tanda “X”)

Upaya apa yang sudah dilakukan untuk mengatasi keluhan

tersebut ?

Ya/tidak

Jika ya, sejak _____ bulan/tahun

Keluhannya berupa:

Bengkak (___), sakit (____), ada benjolan (___)

Periksa payudara sendiri (___), mammografi (___), lain-lain

_________________________

_____________________________________

_____________________________________

Kapan ________

16.

Apakah mempunyai keluhan lain yang terkait dengan kandungan

ibu ?

Ya / tidak

Jika ya, sejak ___________bulan/tahun

Keluhannya berupa:

Sering perdarahan (____), sering keputihan (____), ada

benjolan di kemaluan (_____), ada tumor/kanker di

kandungan (____)

Lain-lain,sebutkan!

______________________________________

______________________________________

______________________________________

(32)

Upaya apa yang sudah dilakukan untuk mengatasi keluhan

tersebut ?

Periksa ke _____________________________

Pap smear (___), kapan __________________

Lain-lain, sebutkan !

_____________________________________

_____________________________________

_____________________________________

17.

Apakah ada anggota keluarga yang mendapatkan kekerasan ?

Ada / tidak ada

Jika ada, oleh siapa _____________dan siapa sasarannya

____________________________

Kekerasan berupa :

Perkosaan (____), kekerasan fisik (_____), kekerasan

psikologis (_____)

Lain-lain, sebutkan !

______________________________________

______________________________________

______________________________________

______________________________________

(33)

LAMPIRAN 8

TARGETKETRAMPILANPROFESINERS KEPERAWATANMATERNITAS

No TARGETKETRAMPILAN JUMLAH PENCAPAIAN

TANGGAL TTD TANGGAL TTD 1. PENGKAJIAN FOCUS IBU HAMIL

2. PEMERIKSAAN LEOPOLD *

3. MENGHITUNG DENYUT JANTUNG JANIN* 4. MENGUKUR TFU KEHAMILAN* 5. MENENTUKAN USIA KEHAMILAN* 6. MENENTUKAN TAKSIRAN BERAT JANIN* 7. MENENTUKAN TAKSIRAN PERSALINAN

8. PEMANTAUAN KLEIN PEMBERIAN MGSO4, OKSITOSIN. 9 PENDIDIKAN KESEHATAN PADA KEHAMILAN :

A.NUTRISI SELAMA KEHAMILAN

B.PERSIAPANMENYUSUI SELAMA KEHAMILAN D.SENAM HAMIL

E.PERSIAPAN PERSALINAN DAN TANDA BAHAYA. 10 MENOLONG PARTUS NORMAL, MELIPUTI :

A.OBSERVASI KEMAJUAN PERSALINAN B.MELAKUKANOBSERVASI DJJ

C.MELAKUKAN MENEJEMEN NYERI PERSALINAN* D.MEMBIMBING DOA MENGURANGI SAKIT PERSALINAN* E.MELAKUKAN EPISIOTOMI BILA DIPERLUKAN

F.MENOLONG KELAHIRAN BAYI G.MELAKUKAN RESUSITASI BBL H.MENGHITUNG APGARSCORE I.MEMBIMBING DOA BAYI LAHIR SEHAT* I.MEMERIKSA KELENGKAPAN PLASENTA J.MANAGEMEN AKTIF KALA III

K.MENJAHIT LUKA EPISIOTOMI/RUPTUR K/P L.MEMFASILITASI BONDING ATTACHMENT DINI 11 MENYIAPKAN KLIEN PRE OP CAESAR

12 OBSERVASI TINDAKAN SC 13 PERAWATAN KLIEN PASCA SC 14 MENYIAPKAN TINDAKAN KURETASE 15 OBSERVASI TINDAKAN EKSTRAKSI VAKUM 16 MELAKUKAN PEMERIKSAAN FOKUS NIFAS*

17. PRAWATAN PAYUDARA MENYUSUI/MENEJEMEN LAKTASI * 18. MELAKUKAN PERAWATAN PERINEAL

19. MELAKUKAN DISCHARGE PLANNING * 20. MELAKUKAN KONSELING KB* 21. PEMERIKSAAN FISIK BBL

22. MEMANDIKAN BBL DAN PERAWATAN TALI PUSAT TARGETTAMBAHAN/PELENGKAP 23. MENYIAPKAN PEMERIKSAAN PAPSMEAR

24. OBSERVASI TINDAKAN EKSTRAKSI VACUUM

25. MENGOBSERVASI PEMASANGAN DAN ATAU PENCABUTAN IMPLAN

26. MEMONITOR KLIEN DENGAN PEMERIKSAAN USG

27. MEMONITOR KLIEN DENGAN PEMERIKSAAN CARDIOTOCOGRAFI (CTG)

28. MENGOBSERVASI PELAKSANAAN VASEKTOMI/TUBEKTOMI

KET=* TERMASUK KETRAMPILAN PILIHAN YANG AKAN DI OBSERVASI LANGSUNG OLEH PRESEPTOR DAN ATAU CI(DOPS) LAMPIRAN UNTUK DOPS

(34)

A

SPEK YANG DINILAI

N

ILAI

0

1

2

1.

P

ENGKAJIAN

a.

C

EK ORDER

b.

K

AJI KLIEN

2.

P

ERENCANAAN

a.

C

UCI TANGAN

b.

S

IAPKAN PERLENGKAPAN

:

1)

A

LAT TENUN

B

ANTAL

3.

P

ELAKSANAAN

a.

P

ERSIAPKAN KLIEN

b.

J

ELASKAN TUJUAN PADA KLIEN

c.

J

ELASKAN PROSEDUR PADA KLIEN

d.

B

ERI KESEMPATAN KLIEN UNTUK BERTANYA SEBELUM KEGIATAN DIMULAI

e.

A

NJURKAN KLIEN UNTUK BUANG AIR KECIL

f.

J

AGA PRIVACY KLIEN

G

.

A

NJURKAN KLIEN UNTUK MELEPASKAN PAKAIAN LUAR DAN DALAM

H

.

A

NJURKAN KLIEN UNTUK BERBARING DI TEMPAT TIDUR DENGAN SATU BANTAL DI BAGIAN KEPALA

I

.

T

UTUP BAGIAN BAGIAN TUBUH KLIEN YANG TIDAK TERMASUK AREA YANG AKAN DIPERIKSA

J

.

L

AKUKAN LEOPOLD

I

1)

P

EMERIKSA MENGHADAP KE KEPALA KLIEN

2)

L

ETAKKAN KEDUA BELAH TELAPAK TANGAN DIBAGIAN FUNDUS UTERI KLIEN

3)

L

AKUKAN PALPASI DENGAN MENGGUNAKAN UJUNG JARI UNTUK MENENTUKAN

BAGIAN YANG ADA DI BAGIAN FUNDUS UTERI

4)

T

ENTUKAN BAGIAN YANG ADA DI FUNDUS UTERI

K

.

L

AKUKAN LEOPOLD

II

1)

P

EMERIKSA MENGHADAP KE KEPALA KLIEN

2)

L

ETAKKAN KEDUA BELAH TELAPAK DI KEDUA SISI ABDOMEN

3)

P

ERTAHANKAN POSISI UTERUS DENGAN MENGGUNAKAN TANGAN YANG

SATU

4)

G

UNAKAN TANGAN YANG LAIN UNTUK MELAKUKAN PALPASI UTERUS DI

SISI YANG LAIN

5)

T

ENTUKAN LETAK PUNGGUNG JANIN

L

.

L

AKUKAN LEOPOLD

III

1)

P

EMERIKSA MENGHADAP KE KEPALA KLIEN

2)

L

ETAKKAN KETIGA UJUNG JARI KEDUA TANGAN PADA KE DUA SISI

ABDOMEN KLIEN TEPAT DI ATAS SIMFISIS

3)

A

NJURKAN KLIEN UNTUK MENARIK NAFAS DALAM DAN

MENGHEMBUSKAN NYA

4)

T

EKAN JARI TANGAN KE BAWAH SECARA BERLAHAN DAN DALAM SEKITAR BAGIAN PRESENTASI

,

PADA SAAT KLIEN MENGHEMBUSKAN NAFAS

5)

T

ENTUKAN BAGIAN YANG MENJADI PRESENTASI

M

.

L

AKUKAN LEOPOLD

IV

1)

P

EMERIKSA MENGHADAP KE KAKI KLIEN

2)

L

ETAKKAN KEDUA BELAH TELAPAK TANGAN PADA DUA SISI ABDOMEN

3)

G

ERAKKAN JARI TANGAN SECARA BERLAHAN KE SISI BAWAH ABDOMEN KE

(35)

4)

P

ALPASI BAGIAN BAWAH PRESENTASI

5)

T

ENTUKAN LETAK DARI BAGIAN PRESENTASI TERSEBUT

4.

E

VALUASI

a.

L

AKUKAN EVALUASI TERHADAP KLIEN DENGAN MENANYAKAN PERASAAN KLIEN

b.

S

IMPULKAN HASIL KEGIATAN

c.

L

AKUKAN KONTAK UNTUK KEGIATAN SELANJUTNYA

d.

A

KHIRI KEGIATAN

e.

L

AKUKAN CUCI TANGAN

5.

D

OKUMENTASI

D

OKUMENTASIKAN PROSEDUR DAN RESPON KLIEN

J

UMLAH

F

ORMAT

P

ENILAIAN

P

ROSEDUR

P

ENGUKURAN

T

INGGI

F

UNDUS

U

TERI

A

SPEK YANG

D

INILAI

N

ILAI

0

1

2

1.

P

ENGKAJIAN

a.

C

EK ORDER

b.

K

AJI KLIEN

2.

P

ERENCANAAN

a.

C

UCI TANGAN

b.

S

IAPKAN PERLENGKAPAN

:

M

ETERAN ATAU PITA

3.

P

ELAKSANAAN

a.

P

ERSIAPKAN KLIEN

b.

J

ELASKAN TUJUAN PADA KLIEN

c.

J

ELASKAN PROSEDUR PADA KLIEN

d.

B

ERI KESEMPATAN KLIEN UNTUK BERTANYA SEBELUM KEGIATAN

DIMULAI

e.

A

NJURKAN KLIEN UNTUK BUANG AIR KECIL

f.

J

AGA PRIVACY KLIEN

g.

A

NJURKAN KLIEN UNTUK MELEPASKAN PAKAIAN LUAR DAN DALAM

h.

A

NJURKAN KLIEN UNTUK BERBARING DI TEMPAT TIDUR DENGAN

SATU BANTAL DI BAGIAN KEPALA DAN LUTUT DILURUSKAN

i.

T

UTUP BAGIAN BAGIAN TUBUH KLIEN YANG TIDAK TERMASUK AREA

YANG AKAN DIPERIKSA

j.

L

AKUKAN PENGUKURAN TINGGI FUNDUS UTERI

1)

L

ETAKKAN UJUNG ALAT UKUR

(

METERAN

)

DI BATAS ATAS SIMFISI PUBIS

2)

U

KUR SEPANJANG GARIS TENGAH FUNDUS UTERI SEHINGGA BATAS ATAS MENGIKUTI

KURVA FUNDUS ATAU TANPA MENGIKUTI KURVA FUNDUS BAGIAN ATAS

3)

T

ENTUKAN TINGGI FUNDUS UTERI

K

.

H

ITUNG PERKIRAAN USIA KEHAMILAN DENGAN MENGGUNAKAN RUMUS

M

C

.

D

ONALD

S

4. Evaluasi

a.

Lakukan evaluasi terhadap klien dengan menanyakan

perasaan klien

b.

Simpulkan hasil kegiatan

c.

Lakukan kontak untuk kegiatan selanjutnya

d.

Akhiri kegiatan

(36)

e.

Lakukan cuci tangan

5. Dokumentasi

Dokumentasikan hasil pengukuran tinggi fundus uteri dan respon klien

Jumlah

Format Penilaian Prosedur Menghitung Denyut Jantung Janin

Aspek yang dinilai

N

ILAI

0

1

2

1.

P

ENGKAJIAN

a.

C

EK ORDER

b.

K

AJI KLIEN

2.

P

ERENCANAAN

a.

C

UCI TANGAN

S

IAPKAN PERLENGKAPAN

:

SELIMUT DAN BANTAL

3.

P

ELAKSANAAN

a.

P

ERSIAPKAN KLIEN

b.

J

ELASKAN TUJUAN PADA KLIEN

c.

J

ELASKAN PROSEDUR PADA KLIEN

d.

B

ERI KESEMPATAN KLIEN UNTUK BERTANYA SEBELUM

KEGIATAN DIMULAI

e.

A

NJURKAN KLIEN UNTUK BUANG AIR KECIL

f.

J

AGA PRIVACY KLIEN

g.

A

NJURKAN KLIEN UNTUK MELEPASKAN PAKAIAN LUAR DAN

DALAM

h.

A

NJURKAN KLIEN UNTUK BERBARING DI TEMPAT TIDUR DENGAN

SATU BANTAL DI BAGIAN KEPALA DAN LUTUT DILURUSKAN

i.

T

UTUP BAGIAN BAGIAN TUBUH KLIEN YANG TIDAK TERMASUK

AREA YANG AKAN DIPERIKSA

j.

L

AKUKAN PENGHITUNGAN DENYUT JANTUNG JANIN DENGAN

:

1)

T

ENTUKAN LOKASI UNTUK MENDENGARKAN

DJJ

DENGAN MEMASTIKAN

POSISI PUNGGUNG JANIN ATAU PADA AREA GARIS TENGAH FUNDUS

2

3

CM DI ATAS SIMFISIS PUBIS TERUS KE ARAH KWADRAN BAWAH KIRI

2)

L

ETAKKAN FETOSCOPE ATAU PINAR

S STETOSCOPE DI AREA YANG

TELAH DITENTUKAN UNTUK MENDENGARKAN

DJJ

k.

H

ITUNG

DJJ

DAN PASTIKAN KESANNYA

4.

E

VALUASI

a.

L

AKUKAN EVALUASI TERHADAP KLIEN DENGAN MENANYAKAN

PERASAAN KLIEN

b.

S

IMPULKAN HASIL KEGIATAN

c.

L

AKUKAN KONTAK UNTUK KEGIATAN SELANJUTNYA

d.

A

KHIRI KEGIATAN

e.

L

AKUKAN CUCI TANGAN

5.

D

OKUMENTASI

J

UMLAH

F

ORMAT PENILAIAN MENEJEMEN NYERI PERSALINAN

(37)

0

1

2

R

ELAKSASI

1.

D

ENGAN

M

ETODE LAMAZE

a.

M

ENGAJARKAN FISIOLOGI PERSALINAN DAN MELAHIRKAN

C

ARA BERNAFAS YANG SESUAI

6-9

X

/

MENIT

Bagaimana merelaksasikan otot-otot tertentu

Bagaimana melakukan penurunan nyeri dengan melakukan pernafasan yang tepat

b.

B

ERPERILAKU SELAMA PERSALINAN PADA TAHAP PERTAMA

,

KEDUA DAN KETIGA



F

OKUS PERHATIAN

a.

M

EMFOKUSKAN PERHATIAN PADA SATU TITIK ATAU SATU OBYEK

b.

M

EMANDANG SATU FOKUS DAN MENGEMBANGKAN PERSEPSI TERHADAP OBYEK TERSEBUT

.

A

TAU DENGAN MEMEJAMKAN MATA DAN MEMBEYANGKAN HAL

-

HAL YANG DIHARAPKAN

Atau hal-hal yang indah sehingga perasaan senang dan nyaman hadir



P

OLA

P

ERGERAKAN FISIK

a.

D

ENGAN MENARI ATAU MENGGERAKKAN TUBUH KE KANAN DAN KE

KIRI

b.

B

ISA DIIRINGI MUSIK ATAU TANPA MUSIK

c.

D

ENGAN BERJALAN

M

ENGHENTAK

HENTAKAN KAKI



M

USIK

a.

M

ENDENGARKAN MUSIK YANG DISUKAI PASIEN

M

USIKNYA LEMBUT DAN DISUKAI PASIEN

Di modifikasi dengan tehnik imageri atau membayangkan tentang hal yang indah-indah



L

ATIHAN

B

ERBICARA

,

SUPPORT DAN INFORMASI

a.

L

ATIHAN PERNAFASAN DAN BERBICARA PENUH EMPATI DENGAN KLIEN

M

EMANDANG WAJAH PASANGAN SAAT TERJADINYA HIS DAN PENUH DENGAN PERASAAN EMPATI

TERHADAP PASANGAN

b.

M

EMEGANG DAN MENGUSAP PERUT KLIEN DAN PUNGGANG DAN AREA YANG

TERASA SANGAT NYERI

.

S

ENSORY

1.

S

TIMULASI

a.

P

ERUBAHAN POSISI SAAT TERJADI KONTRAKSI DENGAN

BERDIRI

,

DUDUK DAN BERJALAN

(

KARENA BERJALAN

SELAMA KALA

I

UNTUK MEMENDEKAN DURASI

PERSALINAN DAN MENURUNKAN SENSAI NYERI

.

b.

M

ENGUSAP ATAU MENEKAN KULIT ATAU OTOT ATAU

SEKITAR NYERI

c.

P

ANAS

-

DINGIN

.

D

ENGAN BERENDAM DI AIR HANGAT

ATAU DI AIR DINGIN

A

IR DIMASUKKAN KEDALAM

WWZ

ATAU WASLAP UNTUK MENGOMPRES PERUT BAGIAN BAWAH

,

PINGGANG DAN PUNGGUNG SERTA PERINEUM

.

d.

M

ASASE EFFLURAGE PUDENDA PADA ABDOMEN

TERUTAMA SAAT KONTRAKSI DAN LUMBAL

II,

III

DAN

IV

DENGAN CARA

:

1)

POSISI SETENGAH DUDUK DAN KAKI

(

LUTUT

)

LEBIH BAIK

DITEKUK KARENA AKAN MERILEKSKAN OTOT

-

OTOT ABDOMEN

M

ENUSAP

/

MEMASAGE DARI ARAH TENGAH PERUT MENUJU LUAR PERUT IBU DENGAN KEDUA TANGAN

.

Posisi ibu miring kearah punggung payi kemudian pasangan menekan lunmbal II,III dan IV

dengan kedua ibu jari secara bersamaan

Referensi

Dokumen terkait

Melakukan asuhan keperawatan dan mendokumentasikan asuhan keperawatan yang telah diberikan pada bayi dengan risiko tinggi / sakit dan keluarganya (minimal 1

10) Mahasiswa yang tidak membawa laporan asuhan keperawatan pada saat post conference atau laporan tidak lengkap sesuai ketentuan yang berlaku maka

ANALISIS ASUHAN KEPERAWATAN GAWAT DARURAT PADA TN. K DENGAN MASALAH POLA NAFAS TIDAK EFEKTIF PADA KASUS.. AMI DI RUANG IGD RUMAH SAKIT PROF. MARGONO

Melakukan asuhan keperawatan dan mendokumentasikan asuhan keperawatan yang telah diberikan pada bayi dengan risiko tinggi / sakit dan keluarganya... (BBLR