• Tidak ada hasil yang ditemukan

Oleh KLIWOW HIDAYAT FAMOLTAS FASCA SAR JAMA INSTITUT PERTANIAH BOGQR

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Membagikan "Oleh KLIWOW HIDAYAT FAMOLTAS FASCA SAR JAMA INSTITUT PERTANIAH BOGQR"

Copied!
10
0
0

Teks penuh

(1)

Oleh

KLIWOW HIDAYAT

FAMOLTAS FASCA S A R JAMA INSTITUT PERTANIAH BOGQR

(2)

KLIWON HIDAYAT. S t r u k t u r Penguasaan Tanah dan Hubungan Ker j a A g r a r i s d i Desa J a t i s a r i , Luma j a n g , Jawa Timur ( d i

bawah bimbingan SAJOGYO s e b a g a i Ketua, SEDIONO M.F. T J O N - DRONEGORO dan RUDOLF S . SINAGA s e b a g a i a n g g o t a )

.

T u j u a n p e n e l i t i a n i n i a d a l a h : ( I ) u n t u k m e m p e l a j a r i s t r u k t u r penguasaan t a n a h sawah dan hubungannya dengan ke- k u a t a n tawar-menawar ( b a r g a i n i n g power) masing-masing p i - h a k y a n g t e r l i b a t dalam i a ) t r a n s a k s i penguasaan t a n a h sawah ( j u a l - b e l i , sewa-menyewa dan sakap-menyakap), pe- n e n t u a n n i l a i t a n a h dan c a r a pembayarannya; ( b ) hubungan k e r j a a g r a r i s dalam h a 1 hak dan k e w a j i b a n masing-masing p i h a k . ( 2 ) u n t u k m e m p e l a j a r i b e n t u k dan f u n g s i hubungan k e r j a dalam u s a h a t a n i pada t a n a h sawah.

P e n e l i t i a n i n i d i l a k u k a n d i d e s a J a t i s a r i , k a b u p a t e n Lumajang, Jawa Timur. Penentuan d e s a i n i d i l a k u k a n s e - c a r a s e n g a j a ( p u r p o s i v e ) a t a s p e r t i m b a n g a n merupakan t i p e p e d e s a a n persawahan d a t a r a n r e n d a h dan d e s a i t u s u d a h p e r - n a h d i k e n a l p e n e l i t i sebelumnya s e h i n g g a d a p a t l e b i h d i - pahami permasalahannya. Sedangkan pengumpulan d a t a d i l a - kukan dengan b e b e r a p a p e n d e k a t a n y a i t u pencacahan ( s e n s u s s e b a g i a n sebanyak 384 rumahtangga dan s u r v a i dengan sam- p e l 1 0 0 r e s p o n d e n ) , pengamatan berperanserta,-wawancara dengan i n f o r m a n k u n c i dan pengumpulan d a t a s e k u n d e r .

(3)

Desa J e t i s a r i d i c i r i k a n o l e h t i n g k a t k e p a d a t a n pen- duduk a t a s t a n a h p e r t a n i a n y a n g t i n g g i : 1.074 jiwa p e r

2

km

.

J u n l a h penduduk pada a k h i r t a h u n 1382 s e b e s a r 7.136 jiwa y a n g t e r d i r i d a r i

1.558

1 s . k i - l a k i dan 1 . 5 7 8 perempuan y a n g t e r g e b u n g dalam 7 1 1 k e l u a r g a . a e t e - r a t a jumlah anggo- t a rumahtangga 4 , 2 o r a n g .

S e b a g i a n b e s a r ( 7 6 p e r s e n ) penduduk d e s a J a t i s a r i t e r - masuk u s i a k e r j a (10-64 t a h u n ) denean t i n g k a t p e n d i d i k a n

SD a t a u t i d a k b e r p e n d i d i k a n . D a r i jumlah penduduk u s i a k e r j a t e r s e b u t , y a n g i k u t s e b a g a i p e n c z r i n a f k a h s e k i t a r 4 8 p e r s e n a t a u 1 , 6 o r a n g p e r rumahtangga. Mereka umumnya melakukan beragam j e n i s p e k e r j a a n denpan s e b a g i a n b e s a r memasuki l a p a n g a n p e k e r j a a n utama p e r t a n i a n , l e b i h banyak s e b a g a i b u r n h t a n i ( 4 8 p e r s e n ) , d a r i pada s e b a g a i p e t a n i ( 3 0 p e r s e n ) .

D i s t r i b u s i l u a s p e m i l i k a n t a n a h sawah d i d e s a J a t i s a r i t a h u n 1982 t e r m a s u k dalam ketimpangan y a n g b e r a t : angka g i n i 0 , 6 E E . K e ~ d a a n i n i merupakan h a s i l p r o s e s perubahan p e m i l i k a n tamah rumahtangga y a n p t e r j a d i d i waktu-waktu se- belumny? m e l a l u i s i s t e m p e w a r i s a n dan t r a n s a k s i j u a l - b e l i t a n a h . S e b e n a r n y a s i s t e m p e w a r i s a n t a n a h merupakan p r o s e s "pemecahan" t a n n h p e w a r i s men j a d i b a g i a n - b a g i a n y a n e l e b i h s e m p i t , t e t a p i d a p a t p u l a menyebabkan t e r ja d i n y a "pe- n g u c c u l a n " p e c i l i k a n t a n a h , b i b t n n a h yzng diviiiriskan t e r - l a l u s e m p i t u n t u k d i b a g i - b a g i d i a n t a r ? a h l i w a r i s , s e h i n g g a a k h i r n y a d i J u a l

.

Dzlam pads: i t u t r a n s a k s i j u a l - b e l i t a n a h

(4)

sawah d i d e s a J a t i s a r i banyak t e r j a d i a n t a r a rumahtangga g o l o n g a n p e m i l i k a n 0,001-0,499 h e k t a r dengan rumahtangga g o l o n g a n p e m i l i k a n 0,500-0,999 h e k t a r dan golongan 1 , 0 0 h e k t a r l e b i h .

Dalam k o n d i s i d l s t r i b u s i p e m i l i k a n t a n a h sawah y a n g t i m p a n g d i e t a s , berkembang s i s t e m persewaan t a n a h sawah. Dalam persewpan i n i , jumlah rumahtangga y a n g menyewakan

sewah dua s e t e n g a h k a l i l e b i h b e s a r d a r i jumlah rumahtangga penyewa. D a r i jumlah rumahtangga yang menyewakan sawah t e r s e b u t , ada s e b a g i a n rumahtangga y a n g menyewakan t a n a h kepada o r a n g l u a r d e s a . Sedang sewa-menyewa t a n a h sawph d i d e s a J a t i s a r i banyak t e r j a d i a n t a r a g o l o n g a n p e m i l i k a n t a n a h 0,001-0.499 h e k t a r dengan rumahtangga golongan 0,500- 0 , 9 9 9 h e k t a r dan golongan 1 , 0 0 h e k t a r l e b i h . Tampak p u l a bahwa pada rumahtangga g o l o n g a n l u a s p e m i l i k a n k u r a n g 0 , 5 0 0 h e k t a r m o t i f menyewakan sawah semata-mata u n t u k memenuhi k e b u t u h a n k o n s u m t i f , sedangkan rumahtangga golongan l u a s p e m i l i k a n sawah 0,500 h e k t a r l e b i h u n t u k t u j u a n i n v e s t a s i a t a u p r o d u k t i f . D i p i h a k l a i n s i s t e m penyakapan y a n g me- ngandung a s p e k penyebaran/pemerataan t a n a h g a r a p a n sawah d a r i rumahtangga p e m i l i k t a n a h l u a s / s e d a n g ke rumahtangga p e m i l i k t a n a h s e m p i t a t a u t a k b e r t a n a h j a r a n g s e k a l i d i -

Jurcpai. Kenyataan i n i l a h y a n g menyebabkan d i s t r i b u s i l u a s penguasaan t a n a h sawah (angka g i n i 0 , 6 9 1 ) l e b i h t i m p a n g s e d i k i t d i b a n d i n g k a n dengan d i s t r i b u s i l u a s p e m i l i k a n sawah.

Dua b e n t u k hubungan k e r j a a g r a r i s y a n g digunakan pe- t a n i d i d e s a J a t i s a r i : s i s t e m ngedok dan s i s t e m upah

(5)

h a r i a n . E e t a n i y a n g menggunaken s i s t e m ngedok s e b e s a r

35

p e r s e n d a r i jumlah p e t a n i y a n g a d a . Jumlah p e t a . n i y a n g meng- gunakan b u r u h ngedok i n i mempunyai hubungan p o s i t i f dengan l u a s penguasaan sawahnya. S e b a l i k n y a jurnleh rumahtangga y a n g b e r b u r u h ngedok mempunyai hubungan n e p a t i f dengan l u - a s p e n g u a s a e n sawahnya. P o l a hubungan k e r j a dalam s i s t e m ngedok y a n g m e n o n j o l a d z l a h a n t a r a p e t a n i l u a s (1,O h e k t a r l e b i h ) s e b a g a i m a j i k a n dengan p e t a n i s e m p i t dan r u m h t a n g - ga t a k b e r t a n a h s e b a g a i b u r u h ngedok.

P e t a n i y a n g menggunakan s i s t e m upah h a r i a n s e b e s a r

59

p e r s e n d a r i jumlah p e t a n i y z n g a d e , b e r a r t i l e b i h b e s a r d a r i jumlah p e t a n i y a n g menggunakan s i s t e m ngedok. Jumlah p e t a n i t e r s e b u t t e r m a s u k juga p e t a n i y a n g menggunakan s i s - tem ngedok dan s i s t e m upah h a r i a n . Jumlah p e t a n i y a n g menggunakan s i s t e m upah h a r i a n juga mempunyai hubungan po-

s i t i . f denpan l u a s penpuasaan sawahnya. T e t a p i y a n g b e r - beda dengan s i s t e m ngedok z d a l a h l u a s penguasaan sawah t i d a k mempunyzi hubungan dengan jumlah rumahtangga y a n g b e r b u r u h t a n i upah h e r i a n . Hal i n i d i s e b a b k a n p e t a n i l u a s

juga i k u t b e r b u r u h t a n i upah h a r i a n peda masa d i mana t i d a k ada k e g i a t e n d i t e n a h sewahnya u n t u k k e g i k t a n p e n g o l a h a n t a n a h s e b z g a i a . k i b a t p e n g a t u r a n waktu tanam y a n g k u r a n g serempek. Iimun p o l a hubungan k e r j a dalam s i s t e m upah

h a r i a n yanp menonjol jug? sma dengan s i s t e m n ~ e d o k : a n t a r z . p e t e n i l u e s denpan p e t s n i s e n p i t den rumahtangga t z k b e r - t a n a h .

(6)

Rumahtangga y a n g melepaskan hak a t a s t a n a h m e l a l u i t r a n s a k s i j u a l - b e , l i dan s i s t e m sewa mempunyai k e k u a t a n t a -

war-menawar l e b i h lemah d a r i pada rumahtangga y a n g menerima h a k a t a s t a n a h sawah. Sedangkan rumahtangga ,yang melepas- kan hek , ~ t z ? s t a n a h m e l a l u i s i s t e m penyakapan mempunyai ke- k u a t a n tawar-menawar y a n g l e b i h k u e t d a r i pada rumahtangga penyakap. Luas p e m i l i k a n t a n a h sawah rumahtangga y a n g me- l e p a s k a n hak a t a s t a n e h maupun rumahtangga y a n g menerima hak e t a s t a n a h m e l a l u i lembaga d i a t a s t i d a k mempunyai hu- bungan dengan k e k u e t a n tawar-menawar mereka

.

Fa k t o r y a n g l e b i h menentukan z n t a r a l a i n jumlah p e r m i n t a e n dan pena.war- a n a t a s t a n a h sawah, t i n g k a t k e b u t u h s n p e m i l i k y a n g mele- paskan hak a t a s t a n a h akan uang, p o s i s i rumahtangga y a n g melepaskan t a n a h t e r h a d a p penerima h a k a t a s t a n a h , . t i n g - k a t k o m e r s i a l i s a s i p e m i l i k t a n a h dan hubungan k e r a b a t .

Dalam s i s t e m ngedok dan s i s t e m upah h a r i a n , p e t a n i unumnya mempunyai k e k u a t a n tawar-menawar y a n g l e b i h k u a t d a r i pada p e n g e d o k h u r u h t a n i . Luas penguasaan sawah rumah- t a n g g a yang menggunakan b u r u h ngedok, pengedok dan b u r u h t a n i upah h a r i e n t i d a k mempunyai hubungan dengan k e k u a t - a n tawar-menawar mereka. Kekuatan tawar-menawar mereka l e b i h d i t e n t u k a n o l e h jumlah p e r m i n t a a n dan penawaran t e - naga k e r j e , t i n g k a t k o m e r s i a l i s z s i dan r a s i o n a l i s a s i pe- t a n i dan hubungan k e r a b a t

.

Kekuatan tawer-menawer rumah- t a n g g a yang menggunakan b u r u h t a n i upah h a r i a n dengan b u r u h u p h h a r i a n s e l a i n d i t e n t u k a n f a k r o r - f a k t o r t e r s e b u t d i a t a s juga o l e h l u s s p e n g u a s a a n t a n a h sawahnya.

(7)
(8)
(9)
(10)

Referensi

Dokumen terkait

Selain itu kelainan jantung juga dapat terjadi pelepasan embolus (keeping darah) yang kemudian dapat menyumbat pembuluh darah otak dan ini biasa disebut dengan

Kesederhanaan teks akademik terlihat dari struktur kalimat yang sederhana melalui penggunaan kalimat simpleks. Perbedaan antara kalimat simpleks dan kalimat kompleks tidak diukur

Peneliti akan mendeskripsikan suatu upaya sekolah untuk meningkatkan profesionalitas guru bagi dunia pendidikan khususnya guru, yang harus meningkatkan

dikemukakan pada bab sebelumnya, dapat disimpulkan beberapa dari penelitian ini adalah berdasarkan hasil dari analisis motivasi belajar terhadap

Namun dalam pelaksanaanya masih ditemui beberapa kendala yang dihadapi perusahaan kegiatan penjualan pribadi (personal selling) yang dilakukan team marketing kurang

Contohnya, perusahaan asuransi kesehatan dapat menggunakan software pendeteksi penipuan untuk melakukan review asuransi kesehatan dapat menggunakan software pendeteksi

Dalam[6] kode etik Ikatan Pustakawan Indonesia (IPI) sebagai organisasi yang menghimpun para pustakawan dalam kode etiknya menyatakan bahwa Pustakawan adalah seseorang

02 Belanja Barang atau Jasa Yang Akan Diserahkan Kepada Pihak Ketiga..