Lampiran 1. Flowchart Penelitian
Mulai
Pengukuran Debit Saluran
Menghitung Efisiensi Saluran
Pengukuran Kehilangan Air Pada
Saluran
Menghitung Kecepatan Rata-Rata dan Kecepatan
Kritis
Merancang Saluran
Data
Analisis Data
Lampiran 2. Perhitungan bulk density, particle density dan porositas.
BTKO = Berat tanah kering oven (massa tanah kering) Volume total = volume ring sample = 1
4πd
Kerapatan Massa (Bulk Density) Dasar Saluran
Kerapatan Parikel (particle Density) Dasar Saluran
Volume Tanah = 125 ml
Volume Air = 350 ml
Volume Air Tanah = 407 ml Pd = berattanah
(volumetanah−volumepori)
Volume Ruang Pori = (volume air + volume tanah)- volume air tanah Volume Ruang Pori = (350ml+125ml) – 407ml
= 68 ml Pd = 155
,22 (125−68)
= 2,72 gr/cm3
Tepi Saluran
Berat Tanah = 142,72 gr
Volume Tanah = 88 ml
Volume Air = 350 ml
Volume Air Tanah = 405 ml Pd = berattanah
(volumetanah−volumepori)
Volume Ruang Pori = (volume air + volume tanah)- volume air tanah Volume Ruang Pori = (350ml+88ml) – 405ml
= 33 ml Pd = 142,72
88−33
= 2,59 gr/cm
Porositas Dasar Saluran
Porositas = (1- Bd
= (1- 0,81
2,72 ) x 100%
= 70%
Tepi Saluran
Porositas = (1- Bd
Pd ) x 100%
= (1- 0,74
2,59 ) x 100%
= 71%
Saluran 2
Kerapatan Massa (Bulk Density) Dasar Saluran
Ms = 188,24 gr
Bd = MsVt
= 188,24
192,325gr/cm
3 = 0,98 gr/cm3
Tepi Saluran
Ms = 108,17 gr
Bd = Ms Vt
= 108,17
192,325gr/cm
3 = 0,56 gr/cm3
Kerapatan Parikel (particle Density) Dasar Saluran
Berat Tanah = 188,24 gr
Volume Tanah = 150 ml
Volume Air = 350 ml
Pd = berattanah
(volumetanah−volumepori)
Volume Ruang Pori = (volume air + volume tanah)- volume air tanah Volume Ruang Pori = (350ml+150ml) – 420ml
= 80 ml Pd = 188,24
(150−80)
= 2,69 gr/cm3
Tepi Saluran
Berat Tanah = 108,17 gr
Volume Tanah = 93,3 m
Volume Air = 350 ml
Volume Air Tanah = 395 ml Pd = berattanah
(volumetanah−volumepori)
Volume Ruang Pori = (volume air + volume tanah)- volume air tanah Volume Ruang Pori = (350ml+93,3ml) – 395ml
= 48,3 ml Pd = 108
,17
93,3−48,3
= 2,40 gr/cm
Porositas Dasar Saluran
Porositas = (1- Bd
Pd ) x 100%
= (1- 02,98
,69 ) x 100%
Tepi Saluran
Lampiran 3. Perhitungan debit pada saluran satu dan dua
Saluran Debit (m
3/det)
Hulu Hilir
Tersier I 7,62 4,81
Tersier II 11,24 7,47
Saluran 1 (hulu) a. Cara Tampung
Waktu (t)
b. Sekat Ukur Thompson h = 12,5 cm
𝑄 = 0,0138 ℎ5 2⁄
= 0,0138 (12,5)5 2⁄ = 7,62 l/det Saluran 1 (hilir) a. Cara Tampung
Waktu (t)
Q =0,0138 h5 2⁄
= 0,0138 (10,4)5 2⁄ = 4,81 l/det
Q� = 7,62+4,81
2 = 6,21 l/det
Saluran 2 (hulu) a. Cara Tampung
Waktu (t) (det)
Volume (v) (l)
Debit (Q) (l/det)
1 10,63 10,63
b. Sekat ukur Thompson h = 14,6 cm
Q =0,0138 h5 2⁄
=0,0138 (14,6)5 2⁄ = 11,24 l/det
Saluran 2 (hilir) a. Cara Tampung
Waktu (t) (det)
Volume (v) (l)
Debit (Q) (l/det)
1 7,1 7,1
b. Sekat Ukur Thompson h = 12,4 cm
Q =0,0138 h5 2⁄
= 7,47 l/det
Q� = 11,24+7,47
2 = 9,36 l/det
Lampiran 4. Ukuran saluran tersier Saluran 1
Lampiran 5. Perhitungan kehilangan air dari evapotranspirasi, perkolasi dan rembesan.
No Lokasi Evapotranspirasi (mm/hari)
Penurunan debit = (7,62-4,81) l/det = 2,81 l/det
= 2,81 x 10-3 m3/det A = panjang x lebar
Maka jumlah air yang hilang = 2,81×10 -3 m3
det
�
84 m2
= 0,034 x 10-3 m/det = 2.937,6 mm/hari Saluran 2
Penurunan debit = (11,24-7,47) l/det = 3,77 l/det
= 3,77 x 10-3 m3/det A = panjang x lebar
= 90 m x 0,8 m = 72 m2
Maka jumlah air yang hilang = 3,77×10 -3 m3
det
�
72 m2
= 0,05 x 10-3 m/det = 4320 mm/hari
Jika jarak pengukuran sama (90 m) maka kehilangan air pada saluran satu yaitu: Jumlah air yang hilang = �2937,6 mm/hari
120 m �×90 m
=2203,2 mm/hari = 1,607 l/det
Sehingga debit hilir = 7,62 – 1,607 l/det = 6,01 l/det Evapotranspirasi
Saluran 1
U= K×P(45,7 t+813) 100
K=Kt×Kc
Kt=0,0311 t+0,240
= 0,0311 (26,9) + 0,240 = 1,077
𝐾= 1,077 × 0,85
= 0,92
U = 0,92×3,9(45,7 (26,9)+813) 100
=7327100,88
= 73,28 mm/bulan = 2,44 mm/hari Saluran 2
Kc Rumput = 0,85 Kc Kelapa Sawit = 1,2 Tempertur (t) = 26,9oC Lama Penyinaran Matahari (P) = 3,9
U= K×P(45,7 t+813) 100
K=Kt×Kc
Kt=0,0311 t+0,240
= 0,0311 (26,9) + 0,240 = 1,077
= 1,11
U = 1,11×3,9(45,7 (26,9)+813) 100
=8842100,25
= 88,41 mm/bulan = 2,95 mm/hari Perkolasi
Saluran 1
Ulangan Penurunan air (mm)
I 30
II 38
III 16
Rata-rata 28
Silinder 1 h1 = 30 cm h2 = 27 cm P1 = ht1−h2
1−t2 mm/hari P1 = (30cm−27cm)
1hari
P1 = 3 cm/hari = 30 mm/hari Silinder 2 h1 = 33 cm h2 = 29,2 cm P2 = h1−h2
t1−t2 mm/hari P2 =
(33cm−29,2cm)
1hari
= 38 mm/hari Silinder 3 h1 = 29cm h2 = 27,4 cm P3 = h1−h2
t1−t2 mm/hari P3 =
(29cm−27,4cm)
1hari
P3 = 1,6 cm/hari = 16 mm/hari Perkolasi Rata-rata = P1+P2+P3
3
=(30+38+16)mm/hari
3
= 28 mm/hari Saluran 2
Ulangan Penurunan air (mm)
I 19
II 32
III 28
Rata-rata 26,3
Silinder 1 h1 = 15,2 cm h2 = 13,3 cm P1 = h1−h2
t1−t2 mm/hari P1 = (15,2cm−13,3cm)
1hari
P2 = ht1−h2
1−t2 mm/hari P2 =
(23,8cm−20,6cm)
1hari
P2 = 3,2 cm/hari = 32 mm/hari Silinder 3 h1 = 23,2 cm h2 = 20,4 cm P3 = h1−h2
t1−t2 mm/hari P3 = (23,2cm−20,4cm)
1hari
P3 = 2,8 cm/hari = 28 mm/hari Perkolasi Rata-rata = P1+P2+P3
3
=(19+28+32)mm/hari
3
= 26,3 mm/hari Rembesan
Saluran 1
Rembesan = Kehilangan Air – (Evapotranspirasi+Perkolasi) = 2.937,6 mm/hari – (2,44 mm/hari + 28 mm/hari) = 2907,16 mm/hari
Saluran 2
Lampiran 6. Perhitungan efisiensi saluran Saluran 1
W = Qhilir Qhulu
×100%
= 4,81
7,62× 100%
= 63,12%
Jika jaraknya 90 m maka,
W = Qhilir
Qhulu×100%
W= 6,01
7,62×100%
=78,87%
Saluran 2
W = Qhilir
Qhulu×100%
= 7,47
11,24× 100%
= 66,46%
Lampiran 7. Perhitungan kemiringan pada saluran 1 dan 2 Saluran 1
Jarak (m) Beda tinggi (cm)
0-5 6,5
5-10 2,8
10-15 14,9
15-20 16,1
20-25 6,5
25-30 10,9
Jumlah 57,7
Kemiringan = 0,577 m
30 m ×100%
Saluran 2
Panjang (m) Beda tinggi (cm)
0-5 4,8
5-10 11,3
10-15 2,1
15-20 4
20-25 11
25-30 7,4
Jumlah 40,6
Kemiringan = 0,406 m
30 m ×100%
= 1,35 %
Lampiran 8. Perhitungan kecepatan rata-rata (V) Saluran 1
V = Q
A
= 6,21x10−3m3/s (0,7mx0,3m)
= 0,03 m/s Saluran 2
V = Q
A
= 9,36x10−3m3/s (0,8mx0,25m)
= 0,047 m/s = 0,05 m/s
Lampiran 9. Perhitungan kecepatan kritis (V0) Saluran 1
D = 0,3 m V0= 0,546 D0,64
Saluran 2 D = 0,25 m V0= 0,546 D0,64
= 0,546 (0,25)0,64 = 0,22 m/s
Lampiran 10. Rancangan Saluran Saluran 1
• Jika V = V0 , lebar dan dalam saluran dilapangan V = Vo = 0,25
B = 0,7 D = 0,3 V= 1
NR
2 3⁄ S1 2⁄
0,25= 1 0,0225�
B×D B+2D�
2 3⁄ (S)1 2⁄
0,25=44,444 � 0,7×0,3 0,7+2(0,3)�
2 3⁄ S1 2⁄
0,25=44,444 × �0,21 1,3�
2 3⁄ S1 2⁄
0,25= 13,1 S1 2⁄
S1 2⁄ =0,019
S =0,00036
• Jika V = V0 , kemiringan 0,04 %, lebar saluran dilapangan V = Vo = 0,25
D = 0,352 m = 35,2 cm
B = 2 x 0,352 m = 0,704 m = 70,4 cm
Saluran 2
• Jika V = V0 , lebar dan dalam saluran dilapangan V = Vo = 0,22
B = 0,8 D = 0,25 V= 1
NR
2 3⁄ S1 2⁄
0,22= 1 0,0225�
B×D B+2D�
2 3⁄ (S)1 2⁄
0,22=44,444 � 0,8×0,25 0,8+2(0,25)�
2 3⁄ S1 2⁄
0,22=44,444 × �0,2 1,3�
2 3⁄ S1 2⁄
0,22= 12,488 S1 2⁄
S1 2⁄ =0,018
S =0,00032
• Jika V = V0 , kemiringan 0,03 %, lebar saluran dilapangan
V = Vo = 0,22 B = 0,8
S = 0,0003 V= 1
N R
0,291= �2D
0,169 = 0,378 D
D = 0,447 m = 44,7 cm • Jika V = V0 , kemiringan 0,02 %, B = 2D
V = Vo = 0,22 S = 0,0002
V= 1 N R
2 3⁄ S1 2⁄
0,22= 1 0,0225�
B×D B+2D�
2 3⁄ (S)1 2⁄
0,22=44,444 �2D×D 2D+2D�
2 3⁄
(0,0002)1 2⁄
0,22=0,622 × �2D 2
4D� 2 3⁄
0,354= �2D 2
4D� 2 3⁄
0,211=2D 2
4D
0,844 D = 2D2 0,844 = 2D
D = 0,422 m = 42,2 cm
Lampiran 11. Gambar
Gambar 1. Saluran Sekunder
Gambar 2. Petak Tersier
Gambar 4. Saluran Tersier 2
Gambar 5. Pengukuran Perkolasi