ii v
K
A
R
T
S
B
A
it a w a i n r u K i e M , a il uY . Peningkatan Hasi l Belaja r Siswa Dalam Mata I n a r a j a l e
P P AMater iOrgan Pencernaan Pada Manusia Menggunakan Mode l fi t a r e p o o K n a r a j a l e b m e
P T S Dipe TA (Studen tTeam sAchievemen tDivisions ) V s a l e K a w s i
S D iSD NKailbawangSemeste rGanij lTahunAjaran2011/2012 . r a k a y g o Y . i s p i r k
S t a.PGSD .FKIP .USD.
a t e g n e m k u t n u n a u j u tr e b i n i n a it il e n e
P hu ipenggunaan mode lpembelajaran fi t a r e p o o
k it pe STAD ( Studen t Team s Achievement Division s ) dalam n a g r o i r e t a m A P I n a r a j a l e p a t a m m a l a d a w s i s r a j a l e b i s a t s e r p n a k t a k g n i n e m a d a p n a a n r e c n e
p manusiakela sV SDNKailbawangsemeste rganjlit ahun ajaran 2 1 0 2 / 1 1 0
2 .Peneilitan in imerupakan peneilitan itndakan kelas ,dengan subyek s a l e k a w s i s n a it il e n e
p VSDN Kailbawangyang bejrumlah 2 6 orangyang t erd ri i i
r a
d 1 6 orang siswa purta dan 1 0 orang siswa putir .Tindakan-itndakan yang n a k u k a li
d yatiu berupapenggunaan mode lpembelajaran kooperatfi eit p STAD ( ) s n o is i v i D t n e m e v e i h c A s m a e T t n e d u t
S s aatpembelajaran be lrangsung, t erutama p
t a a
s embahasanmateir gor anpencernaanpadamanusia. h a l a d a i n i n a it il e n e p m a l a d n a k a n u g i d g n a y n e m u rt s n
I soa lpiilhan ganda ,
l a o
s uraian dan lemba rpengamatan akitvtia ssiswa .Teknik anailsi sdata yang a t a d i j a k g n e m k u t n u n a k a n u g i
d adalah teknik perbandingan , dimana penelti i h a l m u j n a t a k g n i n e p n a k g n i d n a b m e
m siswa yang memenuh iKKM dair siklu s1 2 s u l k i s n a
d .Dalam peneilitan ini ,targe tpencapaian KKM pada siklu s1 yang . % 5 6 r a s e b e s 2 s u l k i s a d a p n a d % 0 6 r a s e b e s n a k p a r a h i d d a w h a b n a k k u j n u n e m n a it il e n e p l i s a
H alam kegiatan pembelajaran tejrad i t k a n a t a k g n i n e
p ivtia ssiswabliadibandingkanantarasiklu s1dansiklu s2.Hali n i a ir e ti r k h e l o r e p m e m g n a y a w s i s h a l m u j e s a t n e s r e p a y n t a k g n i n e m i r a d n a k k u j n u ti d 1 s u l k i s i r a d k i a b t a g n a
s yatiu 42,31%kesiklu s2 yatiu 96,15. Siswalebih ak it f m a l a d s a i s u t n a t a g n a s n a
d mengikut iprose spembelajaran. Ha lin idtiunjukkan a t a r r o k s a y n t a k g n i n e m i r a
d -ratakela sdar isiklu s1 yatiu66,31danpadasiklu s2 . 2 6 , 6 7 i d a j n e
m Hasi lpeneilitan ii n jugamenunjukkan bahwapada siklu s1 siswa i a p a c n e m M K K i h u n e m e m g n a
y 69,23 % ,ha lin ilebih besa rdairpada kondis i % 5 5 i a p a c n e m a y n a h g n a y l a w
a danl ebihbesa rdairt arge tyangdiharapkanyatiu %
0
6 .Siswa yang memenuh iKKM pada siklu s2 yatiu 100 %, lebih besa rdar i . % 5 6 u ti a y n a k p a r a h i d g n a y t e g r a
t Dar iha lin idapa tdtiairk kesimpulan bahwa r a s e b e s n a t a k g n i n e p i m a l a g n e m 2 s u l k i s e k 1 s u l k i s i r a
d 30,77 .% Dar ihasi l
l e d o m a w h a b n a l u p m i s e k k ir a ti d t a p a d n a k u k a li d h a l e t g n a y n a it il e n e p fi t a r e p o o k n a r a j a l e b m e
p it pe STAD dapa t meningkatkan pemahaman siswa g n a t n e
t organpencernaanmanusiapadas iswakela sVSDNKailbawangsemeste r 2 1 0 2 / 1 1 0 2 n a r a j a n u h a t li j n a g . : i c n u K a t a
K Hasi lBelajar ,Pembelajaran Kooperatfi ,STAD (Studen tTeam s ) s n o i s i v i D t n e m e v e i h c
ii i v
T
C
A
R
T
S
B
A
h t fi F e h t g n i v o r p m I . it a w a i n r u K i e M , a il uY Grade Students ’ Learning
e c n e i c S f o l a i r e t a M s n a g r O n o it s e g i D n a m u H f o s n o it c n u F e h t n i s e m o c t u O ) s n o i s i v i D t n e m e v e i h c A s m a e T t n e d u t S ( D A T S g n i s U t c e j b u
S Type
g n a w a b il a K N D S n i l e d o M g n i n r a e L e v it a r e p o o
C Semestero fOddAcademic
2 1 0 2 / 1 1 0 2 r a e
Y .AThe iss .Yogyakarta .PGSD .FKIP .USD.
s m a e T t n e d u t S ( D A T S f o g n i s u e h t e t a g it s e v n i o t s m i a y d u t s s i h T ) s n o i s i v i D t n e m e v e i h c
A type cooperaitve l earning model i n i mproving students ’ l a ir e t a m s n a g r o n o it s e g i d n a m u h e h t h ti w t c e j b u s e c n e i c S n i t n e m e v e i h c a g n i n r a e l n
i the iftfhgradeo fSDNKailbawangsemeste ro foddacademicyea r2011/2012 . N D S f o s t n e d u t s e d a r g h tf if e h t h ti w , h c r a e s e r n o it c a m o o r s s a l c a s i y d u t s s i h T f o g n it s i s n o c s t n a p i c it r a p 6 2 d e t n u o c s i h c i h w t c e j b u s h c r a e s e r e h t s a g n a w a b il a K n a s t n e d u t s e l a m 6
1 d10f emalestudents .Theaciton sconductedweret heusingo f D
A T
S type cooperaitve learning mode ldu irng the teaching-learning acitviites , s n a g r o n o it s e g i d n a m u h f o s n o it c n u f e h t t u o b a n o i s s u c s i d e h t n i y lr a l u c it r a p .l a ir e t a m s i h t n i d e s u s t n e m u rt s n i e h
T research were quesiton s in the form o f p
it l u
m lechoice ,essayandobservaiton shee t .Thedataanalysist echniqueusedt o e h t d e r a p m o c r e h c r a e s e r e h t h c i h w n i , e u q i n h c e t n o s ir a p m o c e h t s i a t a d e h t y d u t s s u a h e e h t t e m o h w s t n e d u t s f o r e b m u n e h t f o e s a e r c n
i itvenes sminimum crtie ira
a ir e ti r c m u m i n i m s s e n e v it s u a h x e f o t e g r a t e h t , h c r a e s e r s i h t n I . 2 d n a 1 e l c y c m o r f . 2 e l c y c e h t r o f % 5 6 d n a , % 0 6 s i 1 e l c y c e h t m o r f d e t c e p x e t n e m e v e i h c a s t n e d u t s f o t n e m e v o r p m i n a s i e r e h t t a h t w o h s s tl u s e r h c r a e s e r e h T ti v it c
a ie sbetweent hecycle1andcycle2i nl earning .Thiss howfromt heincrease n
i the percentage ofstudent s who ne ar a verygoodcrtieira fo et h cycle 1 si %
1 3 , 2
4 ot cycle 2 si 69 ,15% . The student s become more acitve and qu tie e h t g n i n i o j n i c it s a i s u h t n
e learningprocess .Thisi sshownfrom t hei mprovemen t a l c e h t f
o s saveragescores;t hati s66,31i nt hecycle1becoming76,62i ncycle2 . m u m i n i m s s e n e v it s u a h x e t e m o h w s t n e d u t s t a h t s w o h s o s l a t l u s e r h c r a e s e r s i h T t i ; % 3 2 , 9 6 h c a e r 1 e l c y c e h t n i a ir e ti r
c i shighert han t hef orme rcondiiton which t e m o h w s t n e d u t s e h T . % 0 6 d e t c e p x e t e g r a t e h t n a h t r e h g i h s i d n a % 5 5 y l n o s a w e h t n a h t r e h g i h s i h c i h w % 0 0 1 s i 2 e l c y c e h t n i a ir e ti r c m u m i n i m s s e n e v it s u a h x e a s i e r e h t t a h t d e d u l c n o c e b n a c t I . % 5 6 d e t c e p x e t e g r a
t n improvemen tabou t
t a h t s e d u l c n o c r e h c r a e s e r e h t , e r o f e r e h T . 2 e l c y c e h t o t 1 e l c y c e h t m o r f % 7 7 , 0 3 D A T S e h
t typecooperaitvel earning mode lcan i mprovet heunderstanding oft he s n a g r o n o it s e g i d n a m u h f o e h t t u o b a g n a w a b il a K N D S f o s t n e d u t s e d a r g h tf if e
s meste ro foddacademicyea r2011/2012. : s d r o W y e
K Hasi lBelajar ,Pembelajaran Kooperatfi ,STAD (Studen tTeam s ) s n o i s i v i D t n e m e v e i h c
M
A
L
A
D
A
W
S
I
S
R
A
J
A
L
E
B
I
S
A
T
S
E
R
P
N
A
T
A
K
G
N
I
N
E
P
N
A
A
N
R
E
C
N
E
P
N
A
G
R
O
I
R
E
T
A
M
A
P
I
N
A
R
A
J
A
L
E
P
A
T
A
M
L
E
D
O
M
N
A
K
A
N
U
G
G
N
E
M
A
I
S
U
N
A
M
A
D
A
P
(
D
A
T
S
E
P
I
T
F
I
T
A
R
E
P
O
O
K
N
A
R
A
J
A
L
E
B
M
E
P
S
T
U
D
E
N
T
S
N
O
I
S
I
V
I
D
T
N
E
M
E
V
E
I
H
C
A
S
M
A
E
T
)
S
I
S
W
A
K
E
L
A
S
V
L
I
J
N
A
G
R
E
T
S
E
M
E
S
G
N
A
W
A
B
I
L
A
K
N
D
S
I
D
1
0
2
/
1
1
0
2
N
A
R
A
J
A
N
U
H
A
T
2
I
S
P
I
R
K
S
t a r a y S u t a S h a l a S i h u n e m e M k u t n U n a k u j a i D
n a k i d i d n e P a n a jr a S r a l e G h e l o r e p m e M
r a s a D h a l o k e S u r u G n a k i d i d n e P i d u t S m a r g o r P
: h e l O
it a w a i n r u K i e M a il u Y
M I
N : 091134202
R A S A D H A L O K E S U R U G N A K I D I D N E P I D U T S M A R G O R P
N A K I D I D N E P U M L I N A S U R U J
FAKULTASKEGURUANDANI LMUPENDIDIKAN A
M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U
A T R A K A Y G O Y
i
N
A
T
A
K
G
N
I
N
E
P
P
R
E
S
T
A
S
I
B
E
L
A
J
A
R
S
I
S
W
A
D
A
L
A
M
N
A
A
N
R
E
C
N
E
P
N
A
G
R
O
I
R
E
T
A
M
A
P
I
N
A
R
A
J
A
L
E
P
A
T
A
M
L
E
D
O
M
N
A
K
A
N
U
G
G
N
E
M
A
I
S
U
N
A
M
A
D
A
P
F
I
T
A
R
E
P
O
O
K
N
A
R
A
J
A
L
E
B
M
E
P
T
I
P
E
S
T
A
D
(
S
T
U
D
E
N
T
D
T
N
E
M
E
V
E
I
H
C
A
S
M
A
E
T
I
V
I
S
I
O
N
S
)
S
I
S
W
A
K
E
L
A
S
V
G
N
A
W
A
B
I
L
A
K
N
D
S
I
D
S
E
M
E
S
T
E
R
G
A
N
J
I
L
2
1
0
2
/
1
1
0
2
N
A
R
A
J
A
N
U
H
A
T
I
S
P
I
R
K
S
t a r a y S u t a S h a l a S i h u n e m e M k u t n U n a k u j a i D
n a k i d i d n e P a n a jr a S r a l e G h e l o r e p m e M
u t S m a r g o r
P d iPendidikanGuruSekolahDasar
: h e l O
it a w a i n r u K i e M a il u Y
N MI : 091134202
R A S A D H A L O K E S U R U G N A K I D I D N E P I D U T S M A R G O R P
N A K I D I D N E P U M L I N A S U R U J
N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F
A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U
A T R A K A Y G O Y
v i
M
O
T
T
O
D
A
N
P
E
R
S
E
M
B
A
H
A
N
n a h u T , u s e l h a m e l i d a j n e m u m n a g n a t h a l n a g n a j ,t u k a t h a l n a g n a J “
m e m u m a k a r a t n a i d a d a u m h a ll
A ber ipe trolongan”
6 1 : 1 ( , i a g i
H -1 7)
a
y
a
s
i
n
i
s
il
u
t
a
y
r
a
K
p
e
r
s
e
m
b
a
h
k
a
n
u
n
t
u
k
:
.
1
T
u
h
a
n
Y
e
s
u
s
K
ir
s
t
u
s
y
a
n
g
s
e
l
a
l
u
m
e
n
y
e
r
t
a
i
k
u
.
.
2
B
a
p
a
k
d
a
n
i
b
u
k
u
y
a
n
g
s
e
l
a
l
u
m
e
n
d
o
a
k
a
n
k
u
.
.
3
S
u
a
m
i
k
u
“
A
g
.
S
u
n
u
D
w
i
F
e
b
ir
a
n
t
o
”
d
a
n
b
u
a
h
h
a
it
k
u
“
n
a
d
u
k
r
u
b
i
h
g
n
e
m
u
l
a
l
e
s
g
n
a
y
a
t
n
i
c
r
e
t
”
a
h
s
e
N
.
u
k
t
a
g
n
a
m
e
y
n
e
p
i
d
a
j
n
e
m
.
4
K
a
k
a
k
-
k
a
k
a
k
k
u
t
e
r
c
i
n
t
a
a
t
a
s
d
u
k
u
n
g
a
n
d
a
n
m
o
it
v
a
s
i
.
n
a
k
ir
e
b
i
d
g
n
a
y
.
5
K
h
ir
s
n
a
,
F
a
n
y
d
a
n
A
d
e
l
y
a
n
g
s
e
l
a
l
u
m
e
n
g
h
i
b
u
r
k
u
.
.
6
P
a
d
a
s
e
g
e
n
a
p
B
a
p
a
k
a
t
a
u
I
b
u
d
o
s
e
n
y
a
n
g
t
e
l
a
h
a
m
a
l
e
s
n
a
u
h
a
t
e
g
n
e
p
n
a
k
ir
e
b
m
e
m
n
a
d
g
n
i
b
m
i
b
m
e
m
i
n
i
.
7
T
e
m
a
n
-
t
e
m
a
n
s
e
r
t
a
s
a
h
a
b
a
t
-
s
a
h
a
b
a
t
k
u
s
e
p
e
jr
u
a
n
g
a
n
a
g
n
i
b
m
i
b
n
a
d
a
m
a
s
a
jr
e
k
s
a
t
v
A
Y
R
A
K
N
A
I
L
S
A
E
K
N
A
A
T
A
Y
N
R
E
P
n a g n e d n a k a t a y n e m a y a
S sesungguhnya bahwa sk irps iyang saya tuil sin i a
y r a k t a u m e m k a d
it atau bagian karyaorang l ain ,kecual iyang t elah disebutkan f
a d u a t a n a p it u k m a l a
d ta rpustaka,s ebagaimanal ayaknyakarya limiah.
, a tr a k a y g o
Y 7Februair2012 s
i v
R
A
B
M
E
L
P
E
R
N
Y
A
T
A
A
N
P
E
R
S
E
T
U
J
U
A
N
P
U
B
L
I
K
A
S
I
S
I
M
E
D
A
K
A
N
A
G
N
I
T
N
E
P
E
K
K
U
T
N
U
H
A
I
M
L
I
A
Y
R
A
K
: a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U a w s i s a h a m a y a s ,i n i h a w a b i d n a g n a t a d n a tr e b g n a Y
a m a
N :YuilaMe ikurniawait M
I
N :091134202
n a a k a t s u p r e p a d a p e k n a k ir e b m e m a y a s , n a u h a t e g n e p u m li n a g n a b m e g n e p i m e D
:l u d u jr e b g n a y a y a s h a i m li a y r a k a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U
“Peningkatan Prestasi Belaja rSiswa Dalam Mata Pelajaran IP A Mateir Organ l
e d o M n a k a n u g g n e M a i s u n a M a d a P n a a n r e c n e
P Pembelajaran Kooperatfi T ipe D
A T
S (Studen t Team s Achievemen t Divisions ) Siswa Kela s V D i SD N g
n a w a b il a
K Semeste rGanij lTahunAjaran2011/2012”
besetra perangka t yang dipelrukan . Demikian saya membertiahukan kepada a
m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U n a a k a t s u p r e
p hak untuk menyimpan ,mengailhkan , a t a d n a l a k g n a p k u t n e b m a l a d a y n a l o l e g n e m , n i a l a i d e m k u t n e b m a l a d
a i d e m u a t a t e n r e t n i i d a y n n a k i s a k il b u p m e m n a d , s a t a b r e t a r a c e s n a k i s u b ir t s i d n e m
n u p u a m a y a s i r a d n ij i a t n i m e m u lr e p a p n a t s i m e d a k a n a g n it n e p e k k u t n u n i a l
e
m mbeirkan royatl ikepadasayaselama t etap mencantumkan namasayasebaga i .s
il u n e p
. a y n r a n e b e s n a g n e d t a u b a y a s i n i n a a t a y n r e p n a i k i m e D
a tr a k a y g o Y i d t a u b i D
:l a g g n a t a d a
P 7Februair2012 n
ii v
K
A
R
T
S
B
A
it a w a i n r u K i e M , a il uY . Peningkatan Hasi l Belaja r Siswa Dalam Mata I n a r a j a l e
P P AMater iOrgan Pencernaan Pada Manusia Menggunakan Mode l fi t a r e p o o K n a r a j a l e b m e
P T S Dipe TA (Studen tTeam sAchievemen tDivisions ) V s a l e K a w s i
S D iSD NKailbawangSemeste rGanij lTahunAjaran2011/2012 . r a k a y g o Y . i s p i r k
S t a.PGSD .FKIP .USD.
a t e g n e m k u t n u n a u j u tr e b i n i n a it il e n e
P hu ipenggunaan mode lpembelajaran fi t a r e p o o
k it pe STAD ( Studen t Team s Achievement Division s ) dalam n a g r o i r e t a m A P I n a r a j a l e p a t a m m a l a d a w s i s r a j a l e b i s a t s e r p n a k t a k g n i n e m a d a p n a a n r e c n e
p manusiakela sV SDNKailbawangsemeste rganjlit ahun ajaran 2 1 0 2 / 1 1 0
2 .Peneilitan in imerupakan peneilitan itndakan kelas ,dengan subyek s a l e k a w s i s n a it il e n e
p VSDN Kailbawangyang bejrumlah 2 6 orangyang t erd ri i i
r a
d 1 6 orang siswa purta dan 1 0 orang siswa putir .Tindakan-itndakan yang n a k u k a li
d yatiu berupapenggunaan mode lpembelajaran kooperatfi eit p STAD ( ) s n o is i v i D t n e m e v e i h c A s m a e T t n e d u t
S s aatpembelajaran be lrangsung, t erutama p
t a a
s embahasanmateir gor anpencernaanpadamanusia. h a l a d a i n i n a it il e n e p m a l a d n a k a n u g i d g n a y n e m u rt s n
I soa lpiilhan ganda , l
a o
s uraian dan lemba rpengamatan akitvtia ssiswa .Teknik anailsi sdata yang a t a d i j a k g n e m k u t n u n a k a n u g i
d adalah teknik perbandingan , dimana penelti i h a l m u j n a t a k g n i n e p n a k g n i d n a b m e
m siswa yang memenuh iKKM dair siklu s1 2 s u l k i s n a
d .Dalam peneilitan ini ,targe tpencapaian KKM pada siklu s1 yang . % 5 6 r a s e b e s 2 s u l k i s a d a p n a d % 0 6 r a s e b e s n a k p a r a h i d d a w h a b n a k k u j n u n e m n a it il e n e p l i s a
H alam kegiatan pembelajaran tejrad i t k a n a t a k g n i n e
p ivtia ssiswabliadibandingkanantarasiklu s1dansiklu s2.Hali n i a ir e ti r k h e l o r e p m e m g n a y a w s i s h a l m u j e s a t n e s r e p a y n t a k g n i n e m i r a d n a k k u j n u ti d 1 s u l k i s i r a d k i a b t a g n a
s yatiu 42,31%kesiklu s2 yatiu 96,15. Siswalebih ak it f m a l a d s a i s u t n a t a g n a s n a
d mengikut iprose spembelajaran. Ha lin idtiunjukkan a t a r r o k s a y n t a k g n i n e m i r a
d -ratakela sdar isiklu s1 yatiu66,31danpadasiklu s2 . 2 6 , 6 7 i d a j n e
m Hasi lpeneilitan ii n jugamenunjukkan bahwapada siklu s1 siswa i a p a c n e m M K K i h u n e m e m g n a
y 69,23 % ,ha lin ilebih besa rdairpada kondis i % 5 5 i a p a c n e m a y n a h g n a y l a w
a danl ebihbesa rdairt arge tyangdiharapkanyatiu %
0
6 .Siswa yang memenuh iKKM pada siklu s2 yatiu 100 %, lebih besa rdar i . % 5 6 u ti a y n a k p a r a h i d g n a y t e g r a
t Dar iha lin idapa tdtiairk kesimpulan bahwa r a s e b e s n a t a k g n i n e p i m a l a g n e m 2 s u l k i s e k 1 s u l k i s i r a
d 30,77 .% Dar ihasi l l e d o m a w h a b n a l u p m i s e k k ir a ti d t a p a d n a k u k a li d h a l e t g n a y n a it il e n e p fi t a r e p o o k n a r a j a l e b m e
p it pe STAD dapa t meningkatkan pemahaman siswa g n a t n e
t organpencernaanmanusiapadas iswakela sVSDNKailbawangsemeste r 2 1 0 2 / 1 1 0 2 n a r a j a n u h a t li j n a g . : i c n u K a t a
K Hasi lBelajar ,Pembelajaran Kooperatfi ,STAD (Studen tTeam s ) s n o i s i v i D t n e m e v e i h c
ii i v
T
C
A
R
T
S
B
A
h t fi F e h t g n i v o r p m I . it a w a i n r u K i e M , a il uY Grade Students ’ Learning
e c n e i c S f o l a i r e t a M s n a g r O n o it s e g i D n a m u H f o s n o it c n u F e h t n i s e m o c t u O ) s n o i s i v i D t n e m e v e i h c A s m a e T t n e d u t S ( D A T S g n i s U t c e j b u
S Type
g n a w a b il a K N D S n i l e d o M g n i n r a e L e v it a r e p o o
C Semestero fOddAcademic
2 1 0 2 / 1 1 0 2 r a e
Y .AThe iss .Yogyakarta .PGSD .FKIP .USD.
s m a e T t n e d u t S ( D A T S f o g n i s u e h t e t a g it s e v n i o t s m i a y d u t s s i h T ) s n o i s i v i D t n e m e v e i h c
A type cooperaitve l earning model i n i mproving students ’ l a ir e t a m s n a g r o n o it s e g i d n a m u h e h t h ti w t c e j b u s e c n e i c S n i t n e m e v e i h c a g n i n r a e l n
i the iftfhgradeo fSDNKailbawangsemeste ro foddacademicyea r2011/2012 . N D S f o s t n e d u t s e d a r g h tf if e h t h ti w , h c r a e s e r n o it c a m o o r s s a l c a s i y d u t s s i h T f o g n it s i s n o c s t n a p i c it r a p 6 2 d e t n u o c s i h c i h w t c e j b u s h c r a e s e r e h t s a g n a w a b il a K n a s t n e d u t s e l a m 6
1 d10f emalestudents .Theaciton sconductedweret heusingo f D
A T
S type cooperaitve learning mode ldu irng the teaching-learning acitviites , s n a g r o n o it s e g i d n a m u h f o s n o it c n u f e h t t u o b a n o i s s u c s i d e h t n i y lr a l u c it r a p .l a ir e t a m s i h t n i d e s u s t n e m u rt s n i e h
T research were quesiton s in the form o f p
it l u
m lechoice ,essayandobservaiton shee t .Thedataanalysist echniqueusedt o e h t d e r a p m o c r e h c r a e s e r e h t h c i h w n i , e u q i n h c e t n o s ir a p m o c e h t s i a t a d e h t y d u t s s u a h e e h t t e m o h w s t n e d u t s f o r e b m u n e h t f o e s a e r c n
i itvenes sminimum crtie ira a ir e ti r c m u m i n i m s s e n e v it s u a h x e f o t e g r a t e h t , h c r a e s e r s i h t n I . 2 d n a 1 e l c y c m o r f . 2 e l c y c e h t r o f % 5 6 d n a , % 0 6 s i 1 e l c y c e h t m o r f d e t c e p x e t n e m e v e i h c a s t n e d u t s f o t n e m e v o r p m i n a s i e r e h t t a h t w o h s s tl u s e r h c r a e s e r e h T ti v it c
a ie sbetweent hecycle1andcycle2i nl earning .Thiss howfromt heincrease n
i the percentage ofstudent s who ne ar a verygoodcrtieira fo et h cycle 1 si %
1 3 , 2
4 ot cycle 2 si 69 ,15% . The student s become more acitve and qu tie e h t g n i n i o j n i c it s a i s u h t n
e learningprocess .Thisi sshownfrom t hei mprovemen t a l c e h t f
o s saveragescores;t hati s66,31i nt hecycle1becoming76,62i ncycle2 . m u m i n i m s s e n e v it s u a h x e t e m o h w s t n e d u t s t a h t s w o h s o s l a t l u s e r h c r a e s e r s i h T t i ; % 3 2 , 9 6 h c a e r 1 e l c y c e h t n i a ir e ti r
c i shighert han t hef orme rcondiiton which t e m o h w s t n e d u t s e h T . % 0 6 d e t c e p x e t e g r a t e h t n a h t r e h g i h s i d n a % 5 5 y l n o s a w e h t n a h t r e h g i h s i h c i h w % 0 0 1 s i 2 e l c y c e h t n i a ir e ti r c m u m i n i m s s e n e v it s u a h x e a s i e r e h t t a h t d e d u l c n o c e b n a c t I . % 5 6 d e t c e p x e t e g r a
t n improvemen tabou t
t a h t s e d u l c n o c r e h c r a e s e r e h t , e r o f e r e h T . 2 e l c y c e h t o t 1 e l c y c e h t m o r f % 7 7 , 0 3 D A T S e h
t typecooperaitvel earning mode lcan i mprovet heunderstanding oft he s n a g r o n o it s e g i d n a m u h f o e h t t u o b a g n a w a b il a K N D S f o s t n e d u t s e d a r g h tf if e
s meste ro foddacademicyea r2011/2012. : s d r o W y e
K Hasi lBelajar ,Pembelajaran Kooperatfi ,STAD (Studen tTeam s ) s n o i s i v i D t n e m e v e i h c
x i
R
A
T
N
A
G
N
E
P
A
T
A
K
r u k u y s i j u
P penuils panjatkan kepada Tuhan Yang Maha Esa ata ssegala n
a r a s e b e
k dan anugerah- aNy ,sehingga penuil sdapa tmenyelesaikan Sk irpsi ini . i
s p ir k
S in idisusun untuk memenuh isalah satu syara tkelulusan program S 1 .
D S U D S G P
t a g n a s g n a y n a u t n a b t a p a d n e m k a y n a b s il u n e p i n i i s p ir k s s il u n e m m a l a D
l u n e p k u t n u t a a f n a m r e b n a d i tr a r e
b isan i ni ,sehinggapadakesempatan i n ipenu il s r
a s e b e s g n a y h i s a k a m ir e t n a k p a c u g n e m n i g n
i -besarnya kepada berbaga ipihak a
g g n i h u t n a b m e m h a l e t g n a
y Sk irps iin i dapa t selesai . Ucapan te irma kasih :
a d a p e k n a k i a p m a s s il u n e p
.
1 Rohandi ,Ph .D,.s elakuDekanUniverstia sSanataDharma. .
2 G .Ar iNugrahanta ,SJ.,.S.S. ,BST ,M.A.s elakuKaprod iPGSDUSD. .
3 Dra . Masilchah Asy’air , M . Pd. selaku pembimbing yang telah ,
n a g n i b m i b n a k ir e b m e
m k iritkdans arandalammenyelesaikansk irpsii n .i .
4 Guru- gurubesetras iswaSDNegeirKailbawang. .
5 Semuapihakyangt elahmembe irkans umbanganpik riankepadapenuil .s a
w h a b i r a d a y n e m s il u n e
P sk irpsiin imasihbanyak kekurangandanjauhdar i n
a k p a r a h g n e m t a g n a s s il u n e p u ti a n e r a k h e l O . a n r u p m e s a t a
k adanya k iritk dan
k a h i p a u m e s i r a d n a r a
s yang dapa tmembangun untuk kesempurnaan sk irpsi ini . a
g o m e
S sk irpsiin idapa tbermanfaa tbagis emuapihak. , a tr a k a y g o
Y 7Februa ir2012
x
I
S
I
R
A
T
F
A
D
n a m a l a H L
U D U J N A M A L A
H ... i G
N I B M I B M E P N A U J U T E S R E P N A M A L A
H ... .... ii N
A H A S E G N E P N A M A L A
H ... i ii N
A M A L A
H MOTTODANPERSEMBAHAN ... .. i v A
Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E
P ... v I
S A K I L B U P N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E
P ... .. v i K
A R T S B
A ... v ii T
C A R T S B
A ... v iii R
A T N A G N E P A T A
K ... i x I
S I R A T F A
D ... x L
E B A T R A T F A
D ... ix ii R
A B M A G R A T F A
D ... x iv N
A R I P M A L R A T F A
D ... xv .I
B A
B PENDAHULUAN ... 1 .
A Lata rBelakangMasalah ... 1 .
B PembatasanMasalah ... 4 .
C RumusanMasalah ... 4 .
D BatasanPengeritan ... 4 .
E PemecahanMasalah ... 5 .
i x .
G Manfaa tPenuilsanPeneilitan ... .... 6 .I
I B A
B KAJIANPUSTAKA ... 8 .
A Belajar... 8 .
B Prestas iBelajar ... 1 1 .
C Mode lPembelajaranKooperatfiSTAD ... 1 4 .
1 Mode lPembelajaranKooperatfi ... 1 4 .
2 STAD (Studen tTeam sachievemen tDivisions) .... .. 1 6 .
D OrganPencernaanPadaManusia... 1 8 .
E Peneilitanyangr elevan... 2 6 .
F PembalajaranOrganPencernaanPadaManusia D A T S e p i T f it a r e p o o K l e d o M n a k a n u g g n e
M ... 2 6 .
G KerangkaBerpik ri ... 2 7 .
H Hipotesi sTindakan ... 2 8 .
I I I B A
B METODEPENELITIAN... 2 9 .
A Jeni sPeneilitan ... 2 9 .
B SetitngPeneilitan ... 3 0 .
C Prosedu rPeneilitan ... 3 2 .
1 Persiapan ... 3 2 .
2 RencanaTindakan tSeiapSiklu s... 3 2 .
a Siklu s1 ... 3 2 .
b Siklu s2 ... 3 4 .
D PengumpulanDatadanI nsrtumen ... 3 5 .
ii x .
2 PenyusunanI nsrtumen ... 3 6 .
E Vaildas i ... 4.... 4 .
F Anailsi sData ... 4 4 V
I B A
B . HASILPENELITIANDANPEMBAHASAN ... 4 6 .
A Hasi lPeneilitan ... 4 6 .
1 Siklu s1 ... 4 6 .
2 Siklu s2 ... 5 0 .
B Pembahasan ... 5 6 .
V B A
B PENUTUP ... 5 8 A .Kesimpulan... .. 5 8
n a r a S .
B ... 5 8 A
K A T S U P R A T F A
D ... 6 0 N
A R I P M A
ii i x
L
E
B
A
T
R
A
T
F
A
D
n a m a l a
H 1
l e b a
T Jadwa lPeneilitan ... .... 3 1 2
l e b a
T PengumpulanDatadanI nsrtumenPeneilitan ... 36 l
e b a
T 3 Forma tSliabus ... 3 7 l
e b a
T 4 Forma tRPP... 3 8 l
e b a
T 5 Forma tLemba rPengamatanAkitvtia sSiswa ... 3 9 l
e b a
T 6 KrtieiraPenyekoranAk itvtia sSiswa ... 4 0 l
e b a
T 7 Indikato rKeberhaslianPembelajarandanKrtieiraCapaiannya 2
s u l k i S n a d 1 s u l k i s ,l a w A i
d ... 4 0 l
e b a
T 8 PenyusunanSoa lUlanganPadaSiklu s1 ... 4 0 l
e b a
T 9 PenyusunanSoa lUlanganPadaSiklu s2 ... 4 1 0
1 l e b a
T iK -is kis iSoa lPiilhanGandaPadaSiklu s1... 4 1 1
1 l e b a
T iK - sis ki iSoa lUraianPadaSiklu s1 ... 4 2 2
1 l e b a
T K -isi kis iSoa lPiilhanGandaPadaSiklu s2 ... 4 2 3
1 l e b a
T K - iisi ks iSoa lUraianPadaSiklu s2 ... 4 3 4
1 l e b a
T N ali iHasi lEvaluas iSiklu s1 ... 4 8 5
1 l e b a
T Nlia iHasi lEvaluas iSiklu s2 ... 5 2 6
1 l e b a
T Nlia iHasi lEvaluas iSiklu s1dan2 ... 5 3 n
a li s a h r e b e K n a i a p a c n e P r o t a k i d n I 7 1 l e b a
v i x
R
A
T
F
A
D
G
A
M
B
A
R
n a m a l a H 1
r a b m a
v x
R
A
T
F
A
D
L
A
M
P
I
R
A
N
n a m a l a H s
u b a li S 1 n a ri p m a
L ... 6 1 2
n a ri p m a
L - 3 RPP ... 6 3 n
a ri p m a
L 4 – 5 LKS ... 6 9 n
a ri p m a
L 6 - 7 Soa lEvaluas i ... 7 5 n
a ri p m a
L 8 - 9Soa lKuis ... .... 8 2 n
a ri p m a
L 1 - 50 1 KunciJ awaban ... 8 4 n
a ri p m a
L 1 -6 17RingkasanMateir ... 9 4 n
a ri p m a
L 1 – 8 19Lemba rPengamatanAkitvtia sSiswaDalam D A T S l e d o M n a k a n u g g n e M n a g n e D n a r a j a l e b m e
P ... 1 01 n
a ri p m a
L 20FotoKegiatanPeneilitan ... 1 07 a
r u S 1 2 n a ri p m a
L tI ijnPeneilitandar iFKIP ... 1 09 a
a t a y n r e P t a r u S 2 2 n a ri p m a
L nTelahMelakukanPeneilitan... 1 10 i
p m a
1
I
B
A
B
N
A
U
L
U
H
A
D
N
E
P
.1 LatarBelakangMasalah
. i h u n e p i d s u r a h g n a y k o k o p n a h u t u b e k m a c a m i a g a b r e b i k il i m e m a i s u n a M u a t a n a g n a p n a k a n a h u t u b e k , g n a d n a s n a k a n a h u t u b e k h a l a d a t u b e s r e t n a h u t u b e K e k u t a s h a l a S . l a g g n it t a p m e t u a t a n a p a p n a k a n a h u t u b e k n a d , n a n a k a
m butuhan
n a k a n a h u t u b e k h a l a d a a i s u n a m p u d i h n a g n u s g n a l e k i g a b g n it n e p t a g n a s g n a y n a h a tr e b t a p a d n i k g n u m k a d it a i s u n a m n a n a k a m a p n a T . n a n a k a m u a t a n a g n a p k i r a h p a it e S . n a r a p a l e k a n e r a k p u d i
h itamakan3xdalams eha ir .Satuhairs ajak tia
p a k a m n a k a m k a d
it eru tktia akan sakti .Tanpa makanan manusia itdak akan
ir a h e s n a p u d i h e k m a l a d s a ti v it k a n a k u k a l e m k u t n u i g r e n e i k il i m e
m -h ar.i
n a n a k a m h a l e t e S . a ti k h u b u t m a l a d i d h a l o i d n a k a m a ti k g n a y n a n a k a M h e l o h a y n u k i d n a i d u m e k t u b e s r e t n a n a k a m , t u l u m m a l a d e k k u s a
m gig idan
ir a s i d a j n e m i g a l n a k i a r u i d a tr e s a n r e c i d a y n t u j n a l e
s -sar i makanan . Sair-sar i
g n a y n a a n r e c n e p t a l A . h u b u t h u r u l e s e k n a k r a d e i d n a i d u m e k t u b e s r e t n a n a k a m n a a n r e c n e p n a g r o t u b e s i d n a n a k a m h a l o g n e m n a d a n r e c n e m k u t n u s a g u tr e b t a l a u a t a n a g r O . a i s u n a
m pencernaan manusiat erdri idar ibeberapabagian sepe tr i
n i a l n a d r a s e b s u s u , s u l a h s u s u , g n u b m a l , n a g n o k g n o r e k , t u l u
m -lain .Masing
-a d e b r e b g n a y i s g n u f i k il i m e m t u b e s r e t n a i g a b g n i s a
m -beda .Misalnya ,mulu t
g n e m k u t n u t a p m e t i a g a b e s i s g n u f r e
b hancurkan makanan dengan menggunakan
i h u n e m e m g n a r u k n a d r u t a r e t k a d it n a k a m a l o p i k il i m e m g n a y a i s u n a M n a g r o n a g n e d n a g n u b u h r e b g n a y t i k a y n e p g n a r e s r e t h a d u m n a k a i z i g n a r u l a s a d a p t i k a y n e p l u b m it n a k a a y n a s a i B . a y n n a a n r e c n e
p pencernaan mereka
n i a l n a d , u t n u b s u s u , e r a i d , g a a m , n a w a ir a s it r e p e
s -lain.
Organ pencernaan manusia secara l ebih mendalam dipelajar idalam mata
. A P I n a r a j a l e
p Organ pencernaan manusia tersebu tdipelajar id isekolah dasa r
a b i d k u d u d a w s i s a k it e k a m a t u r e
t ngku kela sV .Kela sV seharusnya sudah
n a k s a l e j n e m m a l a d u p m a
m organ pencernaan manusia karena mater iin i itdak
ir a h e s n a p u d i h e k i r a d h u a
j -har isiswa .Namun pada kenyataannya siswa masih
l a o s n a k i a s e l e y n e m m a l a d g n u g n i
b -soa l yang berhubungan dengan organ
a t a R . n a t a h e s e k n a d n a n a k a m n a g n e d a y n n a g n u b u h a tr e s a i s u n a m n a a n r e c n e
p -rata
l a g n e m a w s i
s am ikesultiandalammenjelaskanorganpencernaanmanusia .Hali n i
. n a k s a u m e m m u l e b h i s a m g n a y a w s i s r a j a l e b l i s a h i s a t s e r p i r a d t a h il i d t a p a d h a l m u j h a g n e t e s r i p m a
H siswa kela sV SD N Kailbawang mendapa tnlia id i
s a t n u t t a p a d g n a y V s a l e k a w s i s 6 2 i r a D . l a m i n i m n a s a t n u t e k a ir e ti r k s a t a b h a w a b r a ti k e s a y n a h M K K r a d n a t s i a p a c n e m u a t
a 50% da irj umlah keseluruhan siswa .
h i s a m i tr a r e b i n i l a
H 50%siswayang dinyatakanbelumt untas . I n imenunjukkan
s i s a d a h i s a m a w h a
b wa yang kurang menguasa i mateir organ pencernaan
u r u g n a s a l e j n e p n a k it a h r e p m e m g n a r u k a w s i s a n e r a k n a k b a b e s i d i n i l a H . a i s u n a m i d a j n e m a k e r e m a g g n i h e s n a r a j a l e b m e p s e s o r p m a l a d f it k a t a b il r e t g n a r u k n a d a s o
b n dalam mengikut ipelajaran .Oleh karena tiu guru haru smampu memiilh
3 a t a l a o s k u t n e b i a g a b r e b n a k i a s e l e y n e
m upermasalahanyangberhubungandengan
i n k a y , n i k g n u m f it k e f e e s t a u b i d s u r a h n a r a j a l e b m e P . a i s u n a m n a a n r e c n e p n a g r o . a w s i s a d a p i s a t n e ir o r e b g n a y n a r a j a l e b m e p s e s o r p u t a u s n a k a t p i c n e m n a g n e d a y p i s n ir p a d a p n a k r a s a d r e b a y n k a d n e h h il i p i d g n a y r a j a l e b e d o t e
M tiu siswa
n a d n a b a w a j n a l u p m i s e k n a k u m e n e m , h a l a s a m n a k h a c e m e m , ir i d n e s i r a c n e m , s a w a g n e p , t a m a g n e p i a g a b e s n a r e p r e b p u k u c u r u G . r a j a l e b l i s a h i s a u l a v e g n e m n a r a j a l e p a k a m u ti g e b n a g n e D . a w s i s i g a b n a tl u s n o k n a d k u j n u t e p , g n i b m i b m e p i s i g a b n a s e k r e b i d a j n e
m swadanakandiinga tdalammemo irj angkapanjangnya.
i s a t s e r p n a k t a k g n i n e m a b o c n e m n i g n i s il u n e p , t u b e s r e t n a h a l a s a m r e p i r a D f it a r e p o o k n a r a j a l e b m e p l e d o m n a k a n u g g n e m n a g n e d t u b e s r e t a w s i s r a j a l e
b itpe
( D A T
S Studen tTeam sAchievemen tDivisions) .Dimanasiswaakan dibag idalam
a d e b r e b g n a y n a u p m a m e k n a g n e d k o p m o l e
k -beda kemudian mereka berdiskus i
g n i s a m i a p m a s k o p m o l e k u t a s m a l a d a m a s r e b a jr e k e b n a d a m a s r e
b -masing
r a n e b k o p m o l e k a t o g g n
a -bena r paham dan mampu menyelesaikan soa l yang
p n a g r o n a g n e d n a g n u b u h r e
b encernaan manusia .Penuil smemiilh menerapkan
f it a r e p o o k n a r a j a l e b m e p l e d o
m itpe STAD karena penuil syakin dengan mode l
k a d it n a d t a g n a m e s n i k a m e s , fi t k a i d a j n e m n a k a a w s i s t u b e s r e t n a r a j a l e b m e p n e m n a r a j a l e b m e p , n a r a j a l e b m e p n a t a i g e k i t u k i g n e m m a l a d n a s o
b jad isemakin
l e d o m m a l a d k o p m o l e k i s u k s i d a y n a d a n a g n e d u ti n i a l e S . n a k g n a n e y n e m n a ti l u s e k i m a l a g n e m a li b a y n a tr e b n a g e s n a k a k a d it a w s i s a k a m i n i n a r a j a l e b m e p n a d n a s e k r e b n i k a m e s i d a j n e m n a r a j a l e p i r e t a m u t a u s g n a t n e t a k e r e m n a t a g n i n a d j m a l a d n a p m i s r e
.
2 PembatasanMasalah
m u l e b a y n b a b e y n e p n a n i k g n u m e k i a g a b r e b i r a d t a h il i d t u b e s r e t h a l a s a M
a y n s u r a h e s a w s i s V s a l e k i D . t a k g n i s g n a y u t k a w m a l a d n a k i a s e l e s i d t a p a d u t n e t
n a a n r e c n e p n a g r o g n a t n e t n a k s a l e j n e m m a l a d u p m a m h a d u
s padamanusia .Oleh
D K a d a p i s a t a b i d a y n a h i n i n a it il e n e p u ti a n e r a
k 1.3 Mengidenitifkas ifungs i
n a t a h e s e k n a d n a n a k a m n a g n e d a y n n a g n u b u h n a d a i s u n a m n a a n r e c n e p n a g r
o dan
f it a r e p o o K n a r a j a l e b m e p l e d o m n a k a n u g g n e m i ti l e n e
p itpeSTAD.
.
3 RumusanMasalah d n a li
D asi l ata rbelakang masalah ,masalah dan pembatasannya ,masalah
:t u k ir e b i a g a b e s n a k s u m u ri d i n i n a it il e n e p m a l a d
n a r a j a l e b m e p l e d o m n a k a n u g g n e m n a r a j a l e b m e p h a k a p A
f it a r e p o o
k itpe STAD dapa tmeningkatkan prestas ibelajar pada mata n
a r a j a l e
p IPA tentang organ pencernaan manusia siswa kela s V DS N r
e t s e m e s g n a w a b il a
K I tahunajaran2011/2012?
.
4 BatasanPengeritan
i m a k t u k ir e b , ri s f a ti tl u m u a t a n a a y n a tr e p n a k l u b m i n e m k a d it r a g A
h a li t s i n a it r e g n e p a p a r e b e b n a k s a l e
j – istliahyangdigunakandalamPTKi ni:
.
1 Prestas ibelaja rmerupakan hasi lbelaja ryang telah dicapa imenuru t
i d n a d i k il i m i d k a d it g n a y n a u p m a m e
k tanda idengan perkembangan,
u k a l h a k g n it n a h a b u r e
5 ir a j a l e p i d g n a y u t a u s e s p a d a h r e t n a m a h a m e
p melalu ikegiatan belajar
. u t n e tr e t u t k a w n a g n e d .
2 Mode lpembelajaranKooperait fSTAD
l e d o m n a k a p u r e m f it a r e p o o k n a r a j a l e b m e p l e d o M n a g n e d l i c e k k o p m o l e k m a l a d i g a b r e t a w s i s a n a m i d n a r a j a l e b m e p m a l a d n i a l a m a s u t a s u t n a b m e m g n il a s n a u p m a m e k t a k g n it i a g a b r e b u t a u s ir a j a l e p m e m a y a p
u mater.i
( D A T
S Studen tTeam sAchievemen tDivi isons )merupakan
4 a r a t n a i g a b i d a w s i s a n a m i d f it a r e p o o k n a r a j a l e b m e p e p
it -5anak .
i r e t a m u l u h a d h i b e lr e t n a k i s a t n e s e r p m e m n a g n e d i a l u m e m u r u G n a k it s a m e m k o p m o l e k u t a u s m a l a d a jr e k e b a w s i s u l a l n a r a j a l e p a t o g g n
a nya telah menuntaskan mater itersebu tdan akhrinya siswa
.r o k s h e l o r e p m e m k u t n u s i u k i r e b i d .
5 PemecahanMasalah
t a ri s r e t n a d h a l a s a m g n a k a l e b r a t a l a d a p n a k i a r u i d h a l e t g n a y i tr e p e S a t a m m a l a d a w s i s r a j a l e b i s a t s e r p a y n h a d n e r h a l a s a m , h a l a s a m n a s u m u r m a l a d n a k a a i s u n a m n a a n r e c n e p n a g r o g n a t n e t m a l a n a u h a t e g n e p u m li n a r a j a l e p fi t a r e p o o k n a r a j a l e b m e p l e d o m n a g n e d i s a t a i
d eit p STAD ,yang pelaksanaannya
t a b il r e t a w s i s n i k g n u m k a y n a b e s n a k a h a s u i
.
6 Tujuan
it il e n e p i r a d n a u j u
T ani n iadalahuntukmengetahu ipeningkatkanprestas i
a w s i s r a j a l e
b dalam mata pelajaran IPA mateir organ pencernaan manusia pada
. 2 1 0 2 / 1 1 0 2 n a r a j a l e P n u h a T l ij n a G r e t s e m e S g n a w a b il a K N D S V s a l e k a w s i s
.
7 Manfaa tPeneilitan
.
1 Secara teo irit shasi lpeneilitan tersebu tmenambah wawasan tentang
i s a t s e r p n a k t a k g n i n e m t a p a d g n a y n a r a j a l e b m e p l e d o m u t a s h a l a s
n a g r o i s g n u f g n a t n e t a m a t u r e t A P I n a r a j a l e p a t a m m a l a d a w s i s r a j a l e b
. a i s u n a m n a a n r e c n e p
.
2 Secaraprakits
)
a Bag ipeneilit
a k p a r e n e m m a l a d a g r a h r e b n a m a l a g n e p i a g a b e
S n mode l
a g g n i h e s , A P I n a r a j a l e b m e p m a l a d D A T S f it a r e p o o k n a r a j a l e b m e p
.i a u s e s g n a y n i a l k o k o p i r e t a m k u t n u a y n n a k p a r e n e m t a p a d
)
b Bagis iswa
m a l a d a w s i s i m a l a i d g n a y n a ti l u s e k t a k g n it i g n a r u g n e m t a p a D
n a d a i s u n a m n a a n r e c n e p n a g r o g n a t n e t A P I i r a j a l e p m e m
n i n e
m gkatkanprestas ibelajars iswa.
)
c Bag iguru
t a p a d g n a y n a r a j a l e b m e p l e d o m h o t n o c u t a s h a l a s i a g a b e S
7
)
d Bag ipihaks ekolah
u r u g a r a p k u t n u n a k t a a f n a m i d g n a y n a a c a b u t a s h a b m a n e m t a p a D
il e n e p h o t n o c i a g a b e
8 I I B A B A K A T S U P N A I J A K .
A Belajar
g n a y a h a s u s e s o r p u t a u s h a l a d a ) 2 : 0 1 0 2 ( o t n a y r a D t u r u n e m r a j a l e B u r a b g n a y u k a l h a k g n it n a h a b u r e p u t a u s h e l o r e p m e m k u t n u g n a r o e s e s n a k u k a li d n a g n e d i s k a r e t n i m a l a d i ri d n e s a y n n a m a l a g n e p l i s a h i a g a b e s , n a h u r u l e s e k a r a c e s
ilngkungannya .W .S .Winke l (1996 :53 )menyimpulkan belaja rsebagai suatu n a g n e d f it k a i s k a r e t n i m a l a d g n u s g n a lr e b g n a y , s i k i s p / l a t n e m s a ti v it k a n a h a b u r e p n a k li s a h g n e m g n a y , n a g n u k g n
il -perubahan dalam pengetahuan -a k i s i a li n n a d n a li p m a r e t e k , n a m a h a m e
p p ,perubahan tiu bersfia tkonstan dan r a b k A i n e R m a l a d s r e y M n a d n il t a M t u r u n e M .s a k e b r e
b - Hawad i (2004 :167 )
l i s a h i a g a b e s n e n a m r e p f it a l e r g n a y u k a l h a k g n it n a h a b u r e p u t a u s h a l a d a r a j a l e b D i n a y r u W i t s E i r S ( e k d n r o h T t u r u n e m r a j a l e B . n a m a l a g n e p i r a
d ijwandono ,2003
s n o p s e r n a d s u l u m it s a r a t n a i s k e n o k u a t a n a g n u b u h n a k u t n e b m e p h a l a d a ) 6 2 1 : ( h a l a s a m n a k i a s e l e y n e m n a
d problems olving )yangdapa tdliakukandengancara r o r r e d n a l a i r
t (coba-coba .)
m n a k u m e n e m n a d i r a c n e m a h a s u h a l a d a r a j a l e b t a k i k a
H akna atau
i n n A m a l a d r e n il r e B n a d e n g a G t u r u n e M . ) 2 0 0 2 , n o it u s a N & l l e s r u M ( n a it r e g n e p h a b u g n e m e m s i n a g r o u t a u s a n a m i d s e s o r p n a k a p u r e m r a j a l e b , ) 6 5 2 : 4 0 0 2 ( r a j a l e b a w h a b n a k l u p m i s i d t a p a D . n a m a l a g n e p l i s a h a n e r a k a y n u k a li r e p g n a y s e s o r p u t a u s n a k a p u r e
9 r o t k a F . r o t k a f a p a r e b e b h e l o i h u r a g n e p i d r a j a l e
B -fakto r yang
: u ti a y 2 i d a j e m n a k a d e b i d o t n a y r a D t u r u n e m r a j a l e b i h u r a g n e p m e m .
1 FaktorI ntern .
a FaktorJ asmaniah
Fakto rin iterbag iata s2 faktor ,yatiu fakto rkesehatan dan a k ij u g g n a g r e t n a k a g n a r o e s e s r a j a l e b s e s o r P . h u b u t t a c a c a i u ti n i a l e s , . u g g n a g r e t g n a r o e s e s h a i n a m s a j r o t k a f / n a t a h e s e k a k ij k u t n a g n e m , g n i s u p h a d u m , t a g n a m e s g n a r u k , h a l e l t a p e c n a k a a y n n a d a
b lemah kurang darah ataupun ada gangguan /kelainan a g u j h u b u t t a c a C . a y n h u b u t a tr e s a y n a r e d n i t a l a i s g n u f t a c a c a y n h u b u t g n a y a w s i S . a w s i s r a j a l e b s e s o r p i h u r a g n e p m e m . u g g n a g r e t n a k a a g u j a y n r a j a l e b a k a m .
b Fakto rPsikologis
e b m a l a d i g a b r e t s i g o l o k i s p r o t k a
F berapa fakto r yatiu
n a d n a g n a t a m e k f it o m , t a k a b , t a n i m , n a it a h r e p , i s n e g e l e t n i h i b e l n a k a i g g n it g n a y i s n e g e l e t n i i k il i m e m g n a y a w s i S . n a h a l e l e k n u m a N . h a d n e r g n a y i s n e g e l e t n i n a g n e d a w s i s a d a p i r a d l i s a h r e b r e b i t s a p m u l e b i g g n it a y n i s n e g e l e t n i g n a y a w s i
s hasi l dalam
a li b a n e r a k r a j a l e b p a d a h r e t a y n h u r a g n e p r a s e b t a n i M . a y n r a j a l e b , a w s i s t a n i m n a g n e d i a u s e s k a d it i a r a j a l e p i d g n a y n a r a j a l e p n a h a b k i a b e s n a g n e d r a j a l e b n a k a k a d it a w s i
s -baiknya karena itdak ada t n a d r a j a l e b k u t n u n a g e s a i , a y n i g a b k ir a t a y a
d idak memperoleh
n a g n e d i a u s e s a w s i s i r a j a l e p i d g n a y n a r a j a l e p n a h a b a k i J . a w s i s g n a n e s a i a n e r a k k i a b h i b e l n a k a a y n r a j a l e b l i s a h a k a m a y n t a k a b a l e b m a l a d i g a l t a i g h i b e l a y n t u j n a l e s n a d r a j a l e
b ja rtiu.
.
c Fakto rKelelahan
a k a m , a w s i s r a j a l e b i h u r a g n e p m e m t a g n a s n a h a l e l e k r o t k a F m a l a d n a h a l e l e k i d a jr e t i a p m a s n a g n a j n a k r a d n i h i d s u r a h a w s i s i r a d s a b e b g n a y i s i d n o k n a k a h a s u i d u lr e p a g g n i h e s a y n r a j a l e b . k i a b n a g n e d r a j a l e b t a p a d a w s i s r a g a n a h a l e l e k .
2 Fakto rekstern
: u ti a y , r o t k a f a g it m a l a d i g a b r e t n r e t s k e r o t k a F .
a Fakto rkeluarga
a g r a u l e k i r a d h u r a g n e p a m ir e n e m n a k a r a j a l e b g n a y a w s i S a t o g g n a a r a t n a n a g n u b u h / i s a l e r , k i d i d n e m a u t g n a r o a r a c a p u r e b a u l e k i m o n o k e n a a d a e k n a d a g g n a t h a m u r a n a s a u s , a g r a u l e
k rga .
. a w s i s r a j a l e b i h u r a g n e p m e m n a k a u ti a u m e S .
b Faktors ekolah
p u k a c n e m i n i r a j a l e b i h u r a g n e p m e m g n a y h a l o k e s r o t k a F u r u g a r a t n a k i a b n a g n u b u h / i s a l e r , m u l u k ir u k , r a j a g n e m e d o t e m n il p i s i d a w s i s n il p i s i d a w s i s n a g n e d a w s i s n u p u a t a a w s i s n a g n e d l e p , h a l o k e
1 1
.
c Fakto rmasyarakat
h u r a g n e p r e b a g u j g n a y n r e t s k e r o t k a f n a k a p u r e m t a k a r a y s a M a n e r a k i d a jr e t t a p a d u ti h u r a g n e P . a w s i s r a j a l e b p a d a h r e t r a y s a m m a l a d a w s i s n a a d a r e b e
k aka.t
.
B Prestas iBelajar
t u r u n e m i a p a c i d h a l e t g n a y r a j a l e b l i s a h n a k a p u r e m r a j a l e b i s a t s e r P a tr e s n a g n a b m e k r e p n a g n e d i a d n a ti d n a d i k il i m i d k a d it g n a y n a u p m a m e k n a g n e d r a j a l e b i r a d n a k u lr e p i d g n a y g n a r o e s e s i ri d a d a p u k a l h a k g n it n a h a b u r e p M . u t n e tr e t u t k a
w enuru tWinke l (1996 :162 )prestas imerupakan suatu bukt i a y n r a j a l e b n a t a i g e k n a k u k a l e m m a l a d a w s i s n a u p m a m e k u a t a r a j a l e b n a li s a h r e b e k ) 8 6 7 : 6 7 9 1 ( a t n i m r a d a w r e o P t u r u n e M . a y n i a p a c i d g n a y t o b o b n a g n e d i a u s e s a h h a l a d a r a j a l e b i s a t s e r p a w h a b n a k a t a y n e n
r si lyang dicapa isebaik - baiknya l a h p a d a h r e t u t n e tr e t u t k a w a d a p k a n a n a u p m a m e k t u r u n e
m - ha lyangdikejrakan
u a t a k i m e d a k a i s a t s e r p ) 8 6 : 4 0 0 2 ( i n e R m a l a d m o o l B t u r u n e M n a k u k a li d u a t a g n e m n a d a w s i s i m a l a i d g n a y r a j a l e b s e s o r p h a l a d a r a j a l e b i s a t s e r
p haslikan
n a d s i s e t n i s , s i s il a n a a y a d , n a p a r e n e p , n a u h a t e g n e p g n a d i b m a l a d n a h a b u r e p .i s a u l a v e n a d f it k e f a , fi ti n g o k u ti a y , k e p s a a g it i k il i m e m s u r a h r a j a l e b i s a t s e r P .r o t o m o k i s
p Prestas i belaja r adalah hasi l pencapaian maksima l menuru t a d a p k a n a n a u p m a m e
r o t k a f ) 6 3 : 0 1 0 2 ( o t n a y r a D t u r u n e
M -fakto ryang mempegaruh ibelaja r : h a l a d a a w s i s .l a n r e t n i r o t k a F . a i ri d m a l a d i r a d l a s a r e b g n a y r o t k a f h a 1 a d a l a n r e t n i r o t k a F : u ti a y , n a i g a b a p a r e b e b m a l a d i g a b i d t a p a d i n i r o t k a F . a w s i s i s n e g e l e t n l r o t k a F ) 1 k u t n u n a u p m a m e k h a l a d a t i p n r e s i tr a n r a l a d i s n e g e l e t n I p a c n e
m a iprestas id isekolah yang didalamnya berpiki rperasaan . i s a t s e r p i g a b g n it n e p t a g n a s g n a y n a n a r e p g n a g e m e m i n i i s n e g e l e t n I . a w s i s r a j a l e b t a n i M r o t k a F ) 2 k u t n u k e y b u s m a l a d p a t n a m g n a y n a g n u r e d n e c e k h a l a d a t a n i M s i S . u t n e tr e t g n a d i b a d a p k ir a tr e t a s a r e
m wa yang kurang bemina t
.r a j a l e b m a l a d t a b m a h g n e n r n a k a u t n e tr e t n a r a j a l e p m a l a d s i k i s P n a d k i s i F n a a d a e K r o t k a F ) 3 , n a h u b m u tr e p p a h a t a d a p n a k k u j n u n e n r k i s if n a a d a e K t a l a n a a d a e k , i n a m s a j n a t a h e s e
k - ala tindera dan lain sebagainya . k u j n u n e m s i k i s p n a a d a e
3 1 l a n r e t s k E r o t k a F . b g n a y a w s i s i ri d r a u l n a d r o t k a f h a l a d a l a n r e t s k e r o t k a F i s a t s e r p i h u r a g n e p m e
m belajar .Fakto reksterna ldapa tdibagir nenjad i : u ti a y , n a i g a b a p a r e b e b u r u G r o t k a F ) 1 s a g u t i k il i m e n r n a k i d i d n e p r e b a g a n e t i a g a b e s u r u G , g n i b m i b m e n r , r a j a g n e n r r a j a l e b n a t a i g e k n a k a r a g g n e l e y n e m a tr e s n a k g n a b m e g n e m n a d i ti l e n e m , h a l o g n e m , h it a l e m k ir e b m e
m an pelajaran t eknik karena tiu seitapguruharu smemiilk i n a d n a i d a b ir p e k , l a n o i s e f o r p n a u p m a m e k n a d g n a n e w e w . n a t a k a r a y s a m e k u ti a y i g g n it g n a y s a ti li b i x e lf n a k k u j n u n e n r a g u j u r u G i s a u ti s , n a a d a e k n a g n e d n a k i a u s e s i d u l a l e s g n a y s a l e k n i p n ri m e m d g n a y s a l e
k iber i pelajaran , sehingga dapa trnenunjang itngka t . n i k g n u m l a m i s k a m e s a w s i s i s a t s e r p a g r a u l e K n a g n u k g n i L r o t k a F ) 2 l i s a h n a u j a m e k i h u r a g n e p m e m t u r u t a g r a u l e k n a g n u k g n i L t a g n a s g n a y r o t k a f i d a j n e m n a k a t a k i d t a p a d n i k g n u m n a k h a b , a jr e k g a b e s a n e r a k , g n it n e
r e b m u S r o t k a F )
3 - Sumbe rBelajar
s e s o r p m a l a d n a li s a h r e b e k g n a j n u n e n r g n a y r o t k a f u t a s h a l a S r e b m u S . i a d a m e m g n a y r a j a l e b r e b m u s a y n a i d e s r e t h a l a d a r a j a l e b u k a b n a h a b a tr e s r a j a l e b u t n a b t a l a / a i d e m a p u r e b t a p a d u ti r a j a l e b a a u m e s n a k a p u r e m r a j a l e b u t n a b t a I A . g n a j n u n e
p la tyang dapa t
n a t a u b r e p n a k u k a l e m m a l a d a w s i s u t n a b m e m k u t n u n a k a n u g i d , t e r k n o k i d a j n e m , k ir a n e m h i b e l n a k a n a r a j a l e p a k a M . r a j a l e b h i b e l g n a y l i s a h a tr e s a g a n e t n a d u t k a w t a m e h , i m a h a p i d h a d u m . a n k a m r e b .
C Mode lPembelajaranKoopera it fSTAD
.
a Mode lPembelajaranKooperait f
a n a m i d n a r a j a l e b m e p l e d o m n a k a p u r e m f it a r e p o o k n a r a j a l e b m e p l e d o M a d e b r e b g n a y n a u p m a m e k n a g n e d a y a b e s a i s u r e b g n a y u d i v i d n
i -beda bekejra
a t o g g n a p a it e s a n a m i d , u t n e tr e t n a u j u t i a p a c n e m n a g n a s a p r e b a r a c e s a m a s s a t a b a w a j g n u g g n a tr e b k o p m o l e
k pencapaian t ujuan dan penguasaan mater i itap . a y n a t o g g n
a Tujuan mode lpembelajaran kooperait fadalah menciptakan stiuas i l e d o M . a y n k o p m o l e k i u l a l e m u d i v i d n i n a li s a h r e b e k u c a m e m u p m a m k a d it e s i a p a c n e m k u t n u n a k g n a b m e k i d f it a r e p o o k n a r a j a l e b m e
p -itdaknya3t ujuan
n a d u d i v i d n i n a a d e b r e p n a a m ir e n e p , k i m e d a k a n a u p m a m e K : u ti a y n a r a j a l e b m e p .l a i s o s n a li p m a r e t e k n a g n a b m e g n e P ir i
C -cri imode lpembelajarankooperait fadalah:
5 1 . a y n r a j a l e b ir e t a m
2 )Kelompokdibentukdairs iswayangmemiilk ikemampuanberbeda -. a d e b n i m a l e k s i n e j n a d u k u s , a y a d u b , s a r ir a d l a s a r e b k o p m o l e k a t o g g n A ) 3 . a d e b r e b g n a y . u d i v i d n i a d a p ir a d k o p m o l e k a d a p i s a t n e ir o r e b h i b e l n a a g r a h g n e P ) 4 t a r e p o o k n a r a j a l e b m e p l e d o m n a h i b e l e
K i fyatiu:
u d i v i d n i p a it i ri d a g r a h n a k t a k g n i n e M . a .r a s e b h i b e l g n a y u d i v i d n i n a a d e b r e p p a d a h r e t n a a m ir e n e P . b g n a r u k r e b i d a b ir p r a t n a k il f n o K . c g n a r u k r e b s it a p a p a k i S . d m a l a d n e m h i b e l g n a y n a m a h a m e P . e a m a l h i b e l n a n a p m i y n e p u a t a i s n e t e R . f t a k g n i n e M .
g kankebaikanbud,ikepekaandant olerans.i ) k i m e d a k a n a i a p a c n e p ( r a j a l e b n a u j a m e k n a k t a k g n i n e M . h fi ti s o p h i b e l g n a y p a k i s n a d a w s i s n a ri d a h e k n a k t a k g n i n e M . i ir i d a y a c r e p n a d i s a v it o m h a b m a n e M . j i g n a n e y n e m a tr e s h a l o k e s i d a d a r e b g n a n e s a s a r h a b m a n e M . k e
t mantemans ekelasnya
.l a h a m k a d it n a d n a k p a r e ti d h a d u M . l
(http://peneilitanitndakankela.sblogspo.tcom/2009/03 /kelebihan dankelemahan
-l e d o
: u ti a y f it a r e p o o k n a r a j a l e b m e p l e d o m n a h a m e l e K i s a t a i d t a p a d l a H . s a l e k i d n a u a c a k e k i d a jr e t n a k a a w h a b r it a w a h k u r u G . a r a u l i d n a k u k a li d n a r a j a l e b m e p u a t a s a l e k n a k i s i d n o k g n e m u r u g n a g n e d a l i d i tr e p e s s a l e
k borato irummatemaitka ,aulaataudit empa tyang . a k u b r e t g n a y n a g n e d a m a s a jr e k e b h u r u s i d a li b a p a g n a n e s k a d it a w s i s k a y n a B . b a y n a h u p m a m g n a r u k g n a y a y n n a m e t a s a r e m n u k e t g n a y a w s i S . n i a l . a y n h a y a p h ir e j li s a h a d a p g n a p m u n e m s a w n a a s a r e P .
c -wa spadaanggotakelompokakanhliangnya
n a k i a u s e y n e m s u r a h a n e r a k a k e r e m i d a b ir p n a k i n u e k u a t a k it s ir e t k a r a k . k o p m o l e k n a g n e d i ri d u a t a a t a r i g a b r e t n a k a k a d it n a a jr e k e p a w h a b t u k a t a w s i s k a y n a B . d n a a jr e k e p h u r u l e s n a k a jr e g n e m s u r a h g n a r o u t a s a w h a b , li d a a r a c e s e t rsebut .
(http://peneilitanitndakankela.sblogspo.tcom/2009/03 /kelebihan dankelemahan
-l e d o
m -pembelajaran-kooperait.fhtml)
.
b STAD (Studen tTeam sAchievemen tDivisions )
a n a h r e d e s t a g n a s g n a y f it a r e p o o k n a r a j a l e b m e p l e d o m n a k a p u r e m D A T S n i g n i g n a y a l u m e p u r u g a r a p i g a b k o c o c t a g n a s i a li n i d D A T S . fi t k e f e n a d i g a b i d a w s i S . fi t a r e p o o k n a r a j a l e b m e p l