i
MENINGKATKAN HASIL BELAJAR IPA DENGAN
MENGGUNAKAN STRATEGI PEER LESSONS KELAS V
SEMESTER II SD NEGERI 3 GENENGSARI KECAMATAN
TOROH KABUPATEN GROBOGAN
TAHUN PELAJARAN 2011/2012
SKRIPSI
Untuk memperoleh gelar Sarjana Pendidikan pada Universitas Kristen Satya Wacana Salatiga
Oleh
KARYADI
NIM 262010694
P
P
R
R
O
O
G
G
R
R
A
A
M
M
S
S
A
A
R
R
J
J
A
A
N
N
A
A
K
K
E
E
P
P
E
E
N
N
D
D
I
I
D
D
I
I
K
K
A
A
N
N
G
G
U
U
R
R
U
U
D
D
A
A
L
L
A
A
M
M
J
J
A
A
B
B
A
A
T
T
A
A
N
N
P
P
R
R
O
O
G
G
R
R
A
A
M
M
S
S
T
T
U
U
D
D
I
I
P
P
E
E
N
N
D
D
I
I
D
D
I
I
K
K
A
A
N
N
G
G
U
U
R
R
U
U
S
S
E
E
K
K
O
O
L
L
A
A
H
H
D
D
A
A
S
S
A
A
R
R
F
F
A
A
K
K
U
U
L
L
T
T
A
A
S
S
K
K
E
E
G
G
U
U
R
R
U
U
A
A
N
N
D
D
A
A
N
N
I
I
L
L
M
M
U
U
P
P
E
E
N
N
D
D
I
I
D
D
I
I
K
K
A
A
N
N
U
U
N
N
I
I
V
V
E
E
R
R
S
S
I
I
T
T
A
A
S
S
K
K
R
R
I
I
S
S
T
T
E
E
N
N
S
S
A
A
T
T
Y
Y
A
A
W
W
A
A
C
C
A
A
N
N
A
A
S
S
A
A
L
L
A
A
T
T
I
I
G
G
A
A
2
ii
A
A
B
B
S
S
T
T
R
R
A
A
K
K
K
Kaarryyaaddii.. 22001122.. MMeenniinnggkkaattkkaann HHaassiill BBeellaajjaarr IIPPAA ddeennggaann MMeenngggguunnaakkaann SSttrraatteeggii PPeeeerr
L
Leessssoonnss KKeellaass VV SSeemmeesstteerr IIII SSDD NNeeggeerrii 33 GGeenneennggssaarrii.. PPrrooggrraamm SSttuuddii SSII PPGGSSDD U
UnniivveerrssiittaassKKrriisstteennSSaattyyaaWWaaccaannaaSSaallaattiiggaa..
K
KaattaaKKuunnccii::SSttrraatteeggiiPPeeeerrLLeessssoonnss,,HHaassiillbbeellaajjaarr..
P
Peenneelliittiiaann iinnii bbeerrjjuudduull ““MMeenniinnggkkaattkkaann hhaassiill BBeellaajjaarr IIPPAA ddeennggaann MMeenngggguunnaakkaann S
Sttrraatteeggii PPeeeerrLLeessssoonnss KKeellaass VV SSeemmeesstteerr IIII SSDDNNeeggeerrii 33 GGeenneennggssaarrii KKeeccaammaattaann TToorroohh K
Kaabbuuppaatteenn GGrroobbooggaann TTaahhuunn PPeellaajjaarraann 22001111//22001122,, bbeerrttuujjuuaann uunnttuukk mmeenniinnggkkaattkkaann hhaassiill b
beellaajjaarrIIPPAAppaaddaappookkookkbbaahhaassaannPPeessaawwaattsseeddeerrhhaannaa..MMeettooddeeppeenngguummppuullaannddaattaaddeennggaann m
meenngggguunnaakkaann mmeettooddee oobbsseerrvvaassii,, ddookkuummeennttaassii ddaann tteess.. OObbsseerrvvaassii ddiigguunnaakkaann uunnttuukk m
meemmppeerroolleehhggaammbbaarraann sseeccaarraallaannggssuunnggtteennttaannggaakkttiivviittaass bbeellaajjaarrssiisswwaaddaallaamm kkeellaass,,tteess d
diigguunnaakkaann uunnttuukk mmeennggeettaahhuuii ppeenniinnggkkaattaann hhaassiill bbeellaajjaarr ssiisswwaa yyaanngg ddiillaakkuukkaann ddiiaakkhhiirr
k
keeggiiaattaannttiiaappssiikklluuss,,ddookkuummeennttaassiiddiigguunnaakkaannuunnttuukkmmeemmppeerroolleehhddaattaatteennttaannggnnoommoorriinndduukk s
siisswwaa,,hhaassiilleevvaalluuaassiissiisswwaaddaannsseebbaaggaaiinnyyaa..PPeellaakkssaannaaaannppeenneelliittiiaannddiillaakkssaannaakkaannddaallaamm22 s
siikklluuss.. DDaattaa yyaanngg ddiikkuummppuullkkaann bbeerrbbeennttuukk kkuuaannttiittaattiiff yyaaiittuu nniillaaii hhaassiill eevvaalluuaassii ssiisswwaa ddaann k
kuuaalliittaattiiff bbeerruuppaa ppeenngggguunnaaaann ppeeeerr lleessssoonnss ddaann kkeeaakkttiiffaann ssiisswwaa.. DDaattaa ddiiaannaalliissiiss sseeccaarraa d
deesskkrriippttiiff.. DDaattaa kkuuaannttiittaattiiff mmeenngggguunnaakkaann aannaalliissiiss ddeesskkrriippttiiff kkoommppaarraattiiff yyaaiittuu m
meemmbbaannddiinnggkkaannnniillaaiipprreeeetteesstt,,nniillaaiitteesssseetteellaahhssiikklluuss11ddaannnniillaaiitteesssseetteellaahhssiikklluuss22..DDaattaa K
Kuuaalliittaattiiff hhaassiill ppeennggaammaattaann mmeenngggguunnaakkaann aannaalliissiiss ddeesskkrriippttiiff kkuuaalliittaattiiff bbeerrddaassaarrkkaann hhaassiill o
obbsseerrvvaassiiddaannrreefflleekkssiiddaarriittiiaapp--ttiiaappssiikklluuss.. H
Haassiill ppeenneelliittiiaann mmeennuunnjjuukkkkaann bbaahhwwaa hhaassiill bbeellaajjaarr ssiisswwaa kkeellaass VV SSDD NNeeggeerrii 33 G
Geenneennggssaarriimmeennggaallaammiippeenniinnggkkaattaannddaarriihhaassiillnniillaaiipprreeeetteesstt hanya 3 siswa atau 23% dari seluruh jumlah siswa yang telah mencapai batas KKM sebesar 62, meningkat pada siklus I menjadi 9 siswa atau sebesar 69% dan 92% pada siklus ke II.BBeerrddaassaarrkkaannhhaassiillppeenneelliittiiaann d
daappaattddiissiimmppuullkkaannbbaahhwwaaddeennggaannmmeenngggguunnaaaannssttrraatteeggiippeeeerrlleessssoonnssddaappaattmmeenniinnggkkaattkkaann h
haassiill bbeellaajjaarr IIPPAA kkeellaass VV SSeemmeesstteerr IIII SSDD NNeeggeerrii 33 GGeenneennggssaarrii KKeeccaammaattaann TToorroohh K
iv
HALAMAN PENGESAHAN
MENINGKATKAN HASIL BELAJAR IPA DENGAN
MENGGUNAKAN STRATEGI PEER LESSONS KELAS V
SEMESTER II SD NEGERI 3 GENENGSARI KECAMATAN
TOROH KABUPATEN GROBOGAN
TAHUN PELAJARAN 2011/2012
oleh
KARYADI NIM 262010694
Skripsi ini telah diuji dan dipertahankan Dalam ujian skripsi di depan Panitia Penguji Skripsi
Program Studi S1 Pendidikan Guru Sekolah Dasar Salatiga, 1 Juni 2012
Wahyudi, S.Pd, M.Pd
Penguji Utama
……… ………
Drs. Suroso, M.Pd
Pembimbing/ Penguji
... ………
Salatiga, Juni 2012
Program S1 Pendidikan Guru Sekolah Dasar Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan
Universitas Kristen Satya Wacana
Mengesahkan
Dekan
Dr. Bambang Suteng Sulasmono, M.Si
Kaprogdi
v
MOTTO DAN PERSEMBAHAN
Motto
Hidup ini adalah perjuangan
Jangan pisahkan antara usaha dan doa
Niscaya Allah berikan jalan untuk hambaNya
Guru yang bijak adalah guru yang bisa menggurui dirinya sendiri, baik dalam berkata,
bersikap maupun dalam berperilaku sehari-hari
Persembahan
Karya ini saya persembahkan untuk :
1. Almamater UKSW
2. Dosen pembimbing saya
3. Ibu mertua dan istri tercinta yang selalu berdoa dan memberikan semangat bagi
penulis
4. Kepala SD Negeri 3 Genengsari
vi
KATA PENGANTAR
Dengan penuh syukur atas segala rahmat dan karunia Tuhan Yang Maha Esa
yang telah melimpahkan rahmat dan karunia-Nya, sehingga dapat menyelesaikan laporan
Penelitian Tindakan Kelas ( PTK ) dengan judul : “Meningkatkan Hasil Belajar IPA Dengan
Menggunakan SSttrraatteeggii PPeeeerr LLeessssoonnss Kelas V Semester II SD Negeri 3 Genengsari
Kecamatan Toroh Kabupaten Grobogan Tahun Pelajaran 2011/2012”.
Laporan ini berisikan masalah pembelajaran di Sekolah Dasar beserta
pemecahannya yang disusun secara berurutan. Laporan ini dibuat untuk memenuhi
sebagian persyaratan mencapai Gelar sarjana Pendidikan pada Program Studi S1
Pendidikan Guru Sekolah Dasar Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidkan Universitas
Kristen Satya Wacana Salatiga.
Tersusunnya laporan ini, tidak lepas dari bantuan berbagai pihak, Oleh karena itu,
dengan kerendahan hati ijinkanlah untuk menghaturkan terima kasih yang
sebesar-besarnya kepada yang terhormat :
1. Dr. Bambang S Sulasmono, M.Pd, selaku Dekan FKIP UKSW yang telah
membuat kebijakan penyelengaraan program penulisan Karya Ilmiah PTK
2. Herry Sanoto, S.Si, M.Pd, selaku kaprogdi S1 PGSD FKIP UKSW yang telah
memfasilitasi penulisan Karya Ilmiah PTK.
3. Drs. Suroso, M.Pd, yang tulus dan sabar dalam membimbing penulisan Karya
Ilmiah PTK ini.
4. Dosen pengampu yang telah memberikan ilmunya selama di perkuliahan.
5. Kepala Dinas Pendidikan Kabupaten Grobogan yang telah menyelenggarakan
program S1 PGSD bekerjasama dengan UKSW Salatiga
6. Sri Purwanti, S.Pd.,M.Pd. selaku kepala sekolah SD N 3 Genengsari yang telah
memberikan kesempatan kepada penulis untuk melaksanakan Studi lanjut ke
jenjang Strata 1.
7. Teman sejawat di SD Negeri 3 Genengsari yang banyak memberi saran selama
penelitian.
vii
Semoga laporan yang sangat sederhana ini dapat memberikan manfaat kepada
semua pihak.
Akhirnya semoga Tuhan senantiasa memberikan perlindungan dan petunjuk
kepada kita sekalian. Amien.
Grobogan, Mei 2012
viii
DAFTAR ISI
Halaman Judul ... i
Abstrak ... ii
Surat Pernyataan ... iii
Lembar Pengesahan ... iv
Motto dan Persembahan ... v
Kata Pengantar ... vi
Daftar Isi ... viii
Daftar Tabel dan Diagram ... x
Daftar Lampiran ... xi
BAB I PENDAHULUAN ... 1
1.1.Latar Belakang Masalah ... 1
1.2.Identifikasi Masalah ... 3
1.3.Rumusan Masalah ... 3
1.4.Tujuan dan Manfaat Penelitian ... 3
1.4.1. Tujuan Penelitian... 3
1.4.2. Manfaat Penelitian... 3
BAB II KAJIAN PUSTAKA ... 5
2.1 Kajian Teori ... 5
2.1.1 Hakekat Strategi Pembelajaran ... 5
2.1.2 Strategi Peer Lessons ... 5
2.1.3 Definisi Hasil Belajar... ... 8
2.1.4 IPA ... 9
2.2 Penelitian yang Relevan ... 10
2.3 Kerangka Berfikir ... 11
2.4 Hipotesis Tindakan ... 12
BAB III METODE PENELITIAN ... 13
3.1 Seting dan Karakteristik Subyek Penelitian ... 13
3.1.1. Setting Penelitian ... 13
ix
3.1.3. Waktu Penelitian ... 13
3.2 Variabel Yang Akan Diteliti ... 14
3.3 Definisi Operasional ... 15
3.3.1. Hasil Belajar ... 15
3.3.2. Strategi Peer Lessons ... 15
3.4 Rencana Tindakan ... 17
3.5 Data dan Cara Pengumpulannya ... 18
3.6 Indikator Kerja ... 18
3.7 Analisis Data ... 18
BAB IV HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN ... 19
4.1 Pelaksanaan Penelitian ... 19
4.1.1 Deskripsi Siklus I ... 19
4.1.2 Deskripsi Siklus II ... 23
4.1.3 Hasil Penelitian ... 26
4.2 Pembahasan ... 30
BAB V KESIMPULAN DAN SARAN ... 33
5.1 Kesimpulan ... 33
5.2 Saran ... 33
DAFTAR PUSTAKA ……….. ... 34
x
DAFTAR TABEL DAN DIAGRAM
DAFTAR TABEL
Tabel 1.1. Hasil Pre Test IPA Kelas V Semester ... 2
Tabel 3.1. Jadwal pelaksanaan PTK ... 15
Tabel 3.2 Definisi Operasional Hasil Belajar... 16
Tabel 3.3 Definisi Operasional Variabel Penggunaan Srategi Peer Lessons... 17
Tabel 4.1 Daftar Nilai Siklus I... 27
Tabel 4.2 Daftar Nilai Siklus II... 29
Tabel 4.3 Hasil Pre Test, siklus I dan Siklus II... 30
DAFTAR DIAGRAM Diagram 1.1 Hasil Pre Test IPA ... 3
Diagram 4.1 Hasil Evaluasi IPA siklus I... 26
Diagram 4.2 Hasil Evaluasi IPA siklus II... 28
xi
DAFTAR LAMPIRAN
Lampiran 1 Silabus ... 37
Lampiran 2 Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Siklus I ... 39
Lampiran 3 Rencana Pelaksanaan Pembelajaran (RPP) Siklus II ... 44
Lampiran 4 Soal Evaluasi Siklus I ... 49
Lampiran 5 Kunci Jawaban Evaluasi Siklus I ... 50
Lampiran 6 Soal Perbaikan dan Pengayaan Siklus I ... 51
Lampiran 7 Kunci Perbaikan dan Pengayaan Siklus I ... 52
Lampiran 8 Soal Evaluasi Siklus II... 53
Lampiran 9 Kunci Jawaban Evaluasi Siklus II ... 54
Lampiran 10 Soal Perbaikan dan Pengayaan Siklus II ... 55
Lampiran 11 Kunci Perbaikan dan Pengayaan Siklus II ... 56
Lampiran 12 Observasi Kegiatan Guru Siklus I ... 57
Lampiran 13 Lembar Observasi Kegiatan Belajar Siswa Siklus I ... 58
Lampiran 14 Observasi Kegiatan Guru Siklus II ... 60
Lampiran 15 Observasi Kegiatan Belajar Siswa Siklus II ... 61
Lampiran 16 Surat Permohonan Ijin Penelitian ... 63
Lampiran 17 Surat Ijin Penelitian ... 64
Lampiran 18 Surat Ijin Penelitian ... 65
Lampiran 19 Surat Tugas ... 66
Lampiran 20 surat Pernyataan ... 67
