',Editie 'voor Nederland. - Khastara Perpusnas

(1)

', Editie ' voor Nederland.

Rotterdam, bij 111. W!JT& ZO.l~EN •

. ~. . ." .

··•· .. V , ()(;)ftW-C>9 RDEN ,

.\.;.

VQORKoitENDE_,_{.. ,.-.} ".:-:--- ~~-~. <IN '_.DE GJJWONE :' --:--- .. ~ EDITIE V A'N - RET

Handelsblad.

.--_:._ ..

:Dev.oorna:a.mstel)ajakaChe

hoofdenonder

ona

""' ~ V b~heer :fn:'#or~~o;sWe~ter-afd«leling~

. : ~ ... ' . .;-.::!.

nen van ' zekere kampongwaren tengetale van. 60kop-·

pen op een ~neltocht uitgegaan. Alleen een paar"zieken waren' met de ouden van dagen, vrou\ven' en kinderell: _te huh gebleven. Eensklaris. kwam een del' vrOuwerrmede.' declen, dat 'de vijand op de kampong loenle . . AIle vroq- . wen en . volwassen meisjes. vtlnvisselden daarop de sarong .' met ~e tJawat of manskleeull1g, trokken baadjesaan,wapen-, d~n wih, maakten de toegapgen ,tot de ~amjJong,-doorran-:

direct

dJoes ongenaakbaar en trokken toen Ultom zich ineeile hinderlaag . te leggen. De vijand kwam zonderdg minste Rrgwaan te koesteren bij het vallen van den nachtopzetten: _

... ^;

(Aan!Jeboaen.) m.aar terwijl h,ij van,ondersch~~dene zijdeu de kampongpoogd;

:iII.-

bmnen te drmgen, werd

hlJ

door ,de vrouwen onverwacht"

zoo venvoed aangegrepen, 'eJat een 20tal vielenen de·overi--

;;"'- '(Slot.) , gell hun heil-in eene overhaaste vlucht zocMen. Toen.de

D6 :~tiCed.6machtige· stam

-dernajaks,die wij toen we- mannen tCl'ugkeerden, slechts 3

ge~nelde

koppenmedebl'en-

der 'Eilfn';oQ8ver~ouden,wasd~6 der Kajans~ Zij W!lCIlIl gen,le, waren' zij niet weinig 're~baasd de vrouwim fe'estvie~

,-vl\rid~~" Kajan"rivier, . op de; Oostlmst, in ~ee mOl~dende, rende te · vinden, tel' wij l zij de hoofJen'vall IO vel'slail'en .

·ilt.hetAaiid8CbI\P·atl~ouw,na:ar,herwaarts gevlucht,,600 ge- vijanden vertoonden . . Wij. ZQudellmeerdergelij.ke· st,aaltJes-

i'<~1!9£9~:8t6rk" Zij·:W,lI.ren o!id"r.;J~:unnetwee }lOofden Lassa knnnen medlldeelen. , ' ." .' . ..• ... .

ie rr : . . . . '

~1i,_fte8tlj!!~gevtisttg~~Il:!(nd,e rivie,ren Sib~uw, Soen~ ,Den -22 Maatt)855 an~er4e dC"()i'iI'/C#_;VOOl' karnpcing (;$gei- dallam-eu¹f»)illlloek·" ; ' ' ' ' .... ' ... ' DJ~mok"aan 4ell-:1'3uven-Kapo~as, .9.,~ong~.Y~~r.l4~:,g~dgr.:."

\'f"".~ , ': " ~~'~ m-oof ; fri~;;~!te;

^"^t1ink'gespierdell' :OV61' IIIlJlcn stroomleugte

van~,,:Uiotlitrp'g;-;'{ Oit: ..flfif t(~:igi:i'ii ilV}iitm

/:h~~';

". ' " ..

;Ie ~li~6aaQ,\'",getiiti)lleefd"zo~w61 ,mantlen alsvr?u wen; den, 30ponder nadei'den wedel' veile·· pra.!l weir,::fu.et'~ meliscnen' "

'zij~-bt:",eten :d~_t d6~t!";figlll"6U ineene andere wereld III go~d ook uit verafgelegene kampongs~ L'issa kwamdn'eerieboot

v~rati!l~l'en ell-vi:I!Vbijg.rllgen . zal .tot hunne glllukzaligheid. met 60 roeiers. l'enkoan was teDjamrik o-evestiO"u enwas

<; JJt;ze.Vlljaks lie~~6,n dem.et:Bte overeenkomst met de ~oor reeds den vorigen dag aan boord gekomen~

Bij

"'deuitrei-

,~ri8 : b~chreyel1 . .,ta~men Mll..de Kall'lijan-, Mentangel- en king del' akten van aanstelling uan deze twee hoof1e~ wa~

~:Kat1ilg';n-rivier6n. ,"Hunue 1VPllingen bestaan uit ~roote eu ren ouder meer tegenwoordig de volgende miuderehoofden

stev,ige~hout(ln~gebouwen, die oppa\en staan, tot 20 voeten V}L,~ deze[~,stam: Abung Bring, Mamba.ng,J~onganak,Ma~g

;;,ooven 'denbegllnellgl'ond . . Onilerhlln tren men, mannen DlJoeng, Iampiran en Lam.ln., '. :>"" , ~.

'~~f;lnv,ro_l,I.wen 'nan, die; ringen' in de ooren dragen, tel' zwaar- Lassa verwierf bij deze gelegenheid den titel van RadJien

;;~~;',8oiP~<van'e_~nl{wah Ned.

porld,

~oodat de oo1'le11en tot Tenkoan d~"nv~ri Maas Deinang.. Op nieuw W'erden'~ge: ,:

K~o~,A~{Ji.~r8teuI:ll~4e~~~trQkk.enzijn; 'Zijliragen.voorts arm- schenken Ultgerelkt. Een lOOtal rijksdaalders;r valigateh_

~'ba,nd~rr' en'::v:oetnngen,'_vans~helpen, of Koper. De ampa- voonaen, werden onder dezen stam verdeeld .. Meisjes en-.

;Jan ishie.r ,~ngeQr~fk, uia,tll;4e oqrzaak van onvruchLbaarhei~l. kinderen regenze aan banden en droegen die -Illuntstukken

';,. ':J;I:et,·,kplllt,i()lis YOQi', .dat.d.e D"jaks o~ Borneo bepaald 111 zoo als talismans om den hals. . ~,. .

:;.:,f,wee" verschillerideJroofdstamnJ,en ve);dedd moeten. worden. De Gouvernements-Kommissarisbeklom onderscheidene

:"H;;t:'Qiid8f8cheid ,in1'zedt'lJ}, ' br~ll:gt also van zeif daartoe w~ningen, hoezeei' de h'appen bloqtill hoom~tammen tijn

:';Dndet>iiIeDajltk!lchi;' 8tti)jt:mtni .~n ook onder de Kujans, Ultgehouwen. . " : . . . .. .. , ' ..

:::')le~~a,t~t;:.,'!lent'!9vl:!rleveriIig,dat tij atkomstig zijn: van cen . Lassa is een groot en welgemaakt man;hij w8.stoen in .'

;~~mtllj~g~l!paar.c Ad,arneil ~;v:a geheeten; dat eene groo,te, de volle kracb:t nes' levens, omstreeks 3.2jiuen aud. Tell:"

'<over~trp.pmiug.:oi>:aorlle.~,0f:;:191iiln~ntenpla~tsgehadheeft; koan is klein, tenger en heeft eell sluw uite'rlijk, " .

;en~:,~~t,'a:e Daiak8,!lI\:"huriQverl~a!ln nsai:' een grooteiland Teruggestoomd -zijnde, verschenen. cen.· weinig beneden ..

~;verhhiz6n .. ': '-' ".': - . -- kampong Melapide hoofdel(vanden _stamTa.tna.ll;~an

;;:"," : _

i\~t~~aj~~~; "be.lt1!.reu),',.dl\t."

de

geesten hun vroeger een boord.Deze Dl1jaks bewoneil ~brirpi)llgsverdel'-opwaal'ts

~:~~t~~s.c~~J't' ~bben: :gel~erd!. mljar' ~oegen -er, ~ij dat _ ziJ bij t~t Loinza, de laatste welingel'ichte :kainP9ngi welk,ec '~e~>'"

:.' e ..

en . :_e~:.;.gJqp .

^{te: .'o}^,vers.^t^.

I~Dm,~ng

^..^"

~e

^.^.

s~hr.lftteeke.n.s

^geborgen^had-

~lCr .

^aan^.^den

K~llo~~s

^aantr^{.eft .}^... Boven .

~o~.n . ....

^za;^.^-_^wo^...

.rd.~ .·.·.I,l.'~ ~ .

^"^.';'-'

,AenAm,4e tJawah 9f: .. bl.(ild ofU !let:onderhJf, ,en dat del~es- _oevers aileen tlJdehJk bewoonddqor zwervend!l.'poella:hs.Q!~'~

7;.t~e~e.~~T~dg('n~t;stifdsc"<wlt$~.ende-',watf;r ibO.~~t ge~aakt wei:: oots, die . eenige ~o9chprodllcten ,'yer'l~ruelen: eU'11h:!ln:af~ ,

~;,~en,~,~.~~ ,D)e.ffi,lt!ld.<~e-,,~~?r,_kon_?nderachelden, zood:(t ZlJ wachtcu. tot~at Da~aksch~ h!tndela;en~ll~:tegen af\d~l:e V9?1'~ ' .

~(taEi.;:~l~~t:,.e~t~~;.~:~~Ar ~s~:; .J:~e6n .••. ^m~i~: ^...• ^~fe~ ^. ^I· di~·P~~e~:r~:n . t~fr.~~e~,a~~~~gst{s.:O\~W~fr~ .. de~~1;.:

^',.'

;;.~nlg,: 's'P~ll,kena·vool'beentJe';()n9.d!lar)'an bekend. >De IIlan- . urdttf enlwervefi m de bosliOlienronii. .' . . . ' , . ' , ' '

~:~,:"-t \'. ~ .,-.. ,::;~:;:": .:":~ ~~ ~ .. -~;.,~~~~~~~.,.-. \<~ .. :~.?~~.-<_-., :~\_:-(~I'. ~)~." "~_:: ) , . . - .;..

(2)

;j)ehoOfdell van Taman.

komen ;~.in' b.~idklelit()vereen:Xnet

^{. .:Wij}moeten. echterzorgendat

daar <lang~ae ' rivi~;~~v~r~'~

de

l)ajaks _ van· Batan'g Loepai; . Qii(l~~dezeu stam heerse11(in veiligheid heerscht. Dan.zllllen '. de])a:j

aks'

zicli>allen .:daai·.~

dezelfde zeden en.gewoouten .,a15 blJ laatstgenoemden~ De langs vest~gen. Wij moeten yoorts inetdeze:liedenaanh~u)' bouworde verschilt echter met 'die der Kajans-, . De maiinfm dend in aanraking blijveJ;t: en hen zood6ende,heschaven eit:rele~.

zijnweinig, getatbeeerd; zij leven in vrede met de .. Kajans, die veeren;zij zijn als kinderen enmoetea aangespoordworden,

. den grond, waarop hunne' kampongs gebonwdzlJn, van den' willen zij zich op iets toeleggerr.·. YoortszoudeI,l~ wij de.

stain Taman gelwcht hebben. immigl'atievim ChineezeIi kracntig moeten aannioedigep. en~', Het hoofd" Talie verkreeg eene aete V5111 aanstelling en beglrnstigen. De C;iinees is daar tegeIioter .. denI~lam- waf illm titel van Radhcn Toemeng,:mg en Toemba, hoold van de witte l.llier tegenovel' .de zwatte is., :~ ^< ^c ^.. ^{' . ,} Melapi, dien ;van M~as. Ook ~an dezen starn .waren daar- .' W~ vreezen (lat behalveonze eer~t~(jpv.91~eisteSi~talf(:

bij onders()heldene mmdere hoofden ~eg~nwoordlg, als:

M .a-I

de bmnenlan.~en sleehts a! .te··, zeldzaaJJrdoo~,dfl:,h99f.delr. toenkap, Pa Boeloeng,'Maas Soemplt; renkoeloeng en ~n-l van gewestehJk bestuur bezocht w~rdel1,lJ.oezeer:het;bel~pg: deren . . J?e uitcleeling del' .g!lsehenkCli aan l;oofdeu en IDlll- van ons gezag. dlt ZO~l ~evorderdhebben:: . Aa~ de,s;~hr~f~>

deren was ook \'001" ons telkeus een waal' feest.·, lessenaar op de hoofdplaats g~zeten,·.Qntbreekt.,de tIJd,tot Al de door den Konimissaris aangestelde of bevestigde g!ondig persoonlijk onderzo~k.· Maarvooruitg~ngkanjI\::

ltoofden hadden !noeten belovlln geen koppen meer te sne1- dle strek.en aUeen verhegen woi'den door'czichrusteliJos<te; len' en Kleine onderlinge veeten te zU.llcn bijleggen,. terwijl benroeien met lan~ en volk.·

·9

^ok. hier,aoet(zich;¢:et,eDJaIs: verschillende kwestien ons ter besleehtl~g en afdoemng ';Ver- elders,~et yersehlJnsel " voor,d~t Illann.\i~;,soms.'1att~\Y()h;

den opgedragen. . , . stl'ekt met meer . bek~nd, (loor iJzer~n wir;h~tv:?lkeri,_delf'~. 'l'oen w~j wedel' terngstoomden en aan ·'de mondmg van grond totontwlkkelll1gbrac~ten;:'~2:LJlke :'p,ioiliersoogsteri de Mandel~rivie): het anker wierplln, vertoollden zicn geene n:ogtans zelden eene helooning in ;i8 'huune·rol afgespeeld;,.

hoofdtm op het bepaalde seiil. Dit bevreemdde ons. Later dan !teet het veeltijd~ : :'-' . " . . :. . :,' ~. a , bleek' dat men de hoofden van den stam aldaar be.vreesd II Del' Mohr h!id _{seme .}Sehuldlgkeltgeth.an, . lJad grmnakt, omdat zijecrst kort· te 'voren eenige koppen l~r kan gehen!': ... .. " , .:,. :., '. . ." . : ..

hadcien o-esueld. ' . '

I

Maar dan.doott ookile lust bijandereri liit':en :bepaalt: De DajakS va'll Mandei .komen geheel overeen. met de. meil er zi~h toe. de zakengaaudete-h6uden,; iond~r.zich~ Tamans. Zij zijn 800 gezmnell sterk. Bet voornaa.mste ann opoJlenngen engevaren blootte ~te!len .. Intl\sschen' hoof(l was Laijan, te Boekollgge~estigd. Omtrent~~s bereidt' men zic~ dan groote teleurstellingen.in';·~etbekoliist.' manncleu later, b~j eene volgende relS met het stoomsclnp, voor, ~ovenal 10 gewest'en. waar<nog. alle~c;W,d6en' valt;).

wercl ook hem eene akte van erkellning uitgereikt. . Men heeft in later. tijd weleens fjcsp'i'o/cen ~ovel;ti:iJllj:tfi:n'zoo-. Wij zakten un ·uaar de mOl1cling Vlm de Ambollong-rivier als in en kott ria 1848, ot;lde~nomen ,zlju, m:aa:rdaarb~j:'

yr,

zijude de rcehter zijtuk vlln den Kapoeas. De. oevers bleef het. . . . . , .. ' ... ' .: . ... -" :' :,.

zijn sterk h'evolkt. Wij llloesten er. 110gtans van afZlel1de- Ons -doe! met het bewel'keil.;vandeze)chytsenwas'd~,.

zeu stroom tot de eerste kamP?Jlg, Lok Po~g genaamcl, op a~ndacht~eer op Borneo<.t.e!est.lgell:, -VVllnne~rwij~~!log' tc st.ooroe·n, daar onze zendelmgen nog lllet teruggekeerd lllet ontwlkkelde glldeelten Ih .4eze~ Archipell}ietond~r:.6ils waren en (le gr?oto hoeveelheill drijven~~?omstammen. de direct gezag. brengen.'"danzUllehari~~rel!:da,t~,~;~~jl~~~\~~j4: va!ui. voor Oil IJzeren.~toornboot te.gevaalllJ k deed aehte~ .. d~~n.Ma~r als;WlJ ~nsrrgens,:geve~tlgd .. hebbent ·die!1en Wij lJesloten per boot opte va~ell, maar. nil een ~~chtverbhJ.~ WI] voor dlC gflwesten ,ook:letsov~~ :teheb?ep.;."Het:isrIl5et:

in (10 !!ampall,gem~rtelcl clOO! ontelbare lll~skIe~en .en blJ ~oldoend6 er prokonsu~s_te heno~mep;dl~Z1Chvel'm..~len.·.

8chra[e . kost, werd dlt plan. cloor den Komm~s.sans opgege- ^1U den glans van h.et .,goud : galon. W1J iJl;()eten 'I).aarBorneoc;

ven. Later Lroflim w~j eemge hoofden van ae AmboUong- mannen zenden. dIe rusteloosaaIi denlJloei e'll. denv()or"~ rivier tc BOClloet asn.Hoezeel' z~j op ons grondgebied spoed van dnt uitgestrekte.eiland willen al'beidei1. BOI'liei{ gevestig~ zijn, maakten deze Dajaks gcmeene zaak ~et de bczit al wat :men v.an eene, kolonie"kan -veriangen. Het Mulders' van Surawak, om llll en~an rooftochten III het groote gebrek IS gemls aim ,voldoeude·'Wcrkkrachtlln. , Wel~:

Mandeische of tegcri het volk van '1 amall, onder onze. be- nn, m~nstelle. het.vo?r ·de Chinee?che ein~,gt!\~i~opeu,en sehenning stallnile, te ollller?emen. I)e voomaamste hoofdcn N ellerland . zal.d~ell s~hltteren~enparelaan. zijilkroo~ n:i~.t aan die rivier zijn .Maas DJarocn, vall Lok Pong. en Ab,l1g rasse schredrnzlCh 'z~ell on~Wlklrelen.,. )3ij' grondige .kenni~.;:

Dajoeng, van

Pa~at.

' .. . van den DaJak

za~

,l1!e:n..

:b~111id~n;.daLdeze -niet 'on:~p'lig :is ;~

Wanllee~ mC~l m aanmerkt~g lleemt. dat ,a1 d~ze stamm~ll ~ te ':.er~en, mltslilJ ZIJU ar.b~ld lle4?9rlijk:heta~ld'. zi~t~ ' (oor ontwlkkelmg vatbaar z~Jn en dat de grondg~~te~dheld 'Ioen WIJ 1D 1848 geen~ M}I.lelscber'lell:l~ste:B~I)Jt.mn\lslll/ voor den teelt va? aHe 1,andbollwptodukten ~uns~~g IS, -zal kondell bekClmen om de' ~olenscp:epennaar Pengarol1~eg men onze syropa'thle voor deze streken, waarm WIJ zoolang t~rug te vocren, -namen 'WlJ de proeCmet 280·Dajak!3,::d.ie_

~ertoefden, begrijyen. Daa!bij komt, clat . Born~o een on- Elch verbo.ndente&enien v?ors;chot,

iJ.t

lc6ntanten'gefl'i!f.~riae:7 schatharen kolenrukdom bezlt. . Het wordt doorsI!eden door zekeren tlJd t6 dlenell; Dle lieden hebben goede .diensten- waterwegen, die tot diep, in de binnenlanden v,~orgrooi e bewezim. 'Geen, hunner liep yan~8\8 toti85 2weg:;' Veleli':' vaarluigen. bevaarbaar zijn. De Xampong ~c~apl, .. uan den

I

^hadUenhet:. :yoorschot genom ... en i:>mhUi.z .. enOfPrauweli-.'Vo.or Kapoeas, ^IS van de ~ust ongeveer 145 geogl.:. m\Jlen vcr- hllnue famlh~n 'ie k~.o)?en;, :vas heteerste v,oorscho.t_ af-'

",+derd, dat is de.lengte vall den geheelen RIJn. In den 16elOSt, dan. namen . ZlJ een meuw; -Allen arb&.ililien :.oed.; regeumousson is de stroOID. ~evaarlJ~~r voor st?oinschepeJi

I ?p

e.en~ ~nde:re p!.aats 'h~Mel1' wij~4<jollge Dajakscll~::', van 220 voeten lengte. De dlCpgang ^ISAan rlUm 60 voe.- rOCiers ^III dlenst. ZIJ ware~' zoonsvanhoofden, :werd.~n<

{cin. Tweemalen hebben wij met stoomsehepen van gr()o,teruim betaald, maar IIioesteCn fiinkweJken;",meii"'iilo~~t:gqMe ' aflhetirigen, deCeZehea en de Madur~~ dat. punta~.ngedaan,tucht ,on4er ,hen wetent~.hmiden.Dez.ejol!~ile,(l:el1;Aien';:

. ·De "resjlourpes voor de~ handel. ZlJfi onge}oof~~JkJ werd d~~ o:os tevens als eene uitIiiu~tendge~rganiseetd~,,'pqUtk;,

'Borneo' behoorlijk geexplOlteerd. . Bet bevat III ZlJn schoot W1J hebben daarover vroegerreeds gesproken. '>'. . ' . ., •.

steenkolen, goud, platina, diaroanten, kwik, tip, mangaan; Geen '.land is beter geschikt yoor -koloIilsa.tie dan

'waai,

·ko.p~r, tjzer. en verschillende soorten ~teeIizont, .. ~atJIle~ en de bevolking du~ gezaiMis:;daar ka~ '~eilw~inig: g-evaar-':

,pijpanrae . . ~?t level't ~eeds nu veel engoede n~st, slllker- loopen rech~e~ te kr~nken. Mochten,C~llle;sche ~Ill~~~rap:

l;iet; :'een wellllg koffie.peper,,,lles~orte~ :v~ntulnVl"uchten, tenovel'mQedlg. worclen, . dell zal

'48

M:81.~ler,· ~IJn_~Yijanffi'.:

k~fer.

gutta en was, veel ,

l·~ttari til

goede houtsoorten op.

ons.steed&· glHdHij ter' zijdestaan.. GaBt>h~t" D'~j~~te(

(3)

"":Chine~ien" voo~~po~dig, ,; daIl , <~ml1en cie ,Maleierser,,(lchferj'mensch ',hoe langer des,, =t€Ule6i ~ ;¥Vat men. doo:r { , medeVoQrdeel

',blJ,h~bbel1.

,

, j ,', ' , " , ,

geweldige straffen wil ,voot!t()111en ,werktm(}ll

" qeelden met de koiie-kultuurkunllen' ZOIl ~menop'Born.eo.bok. n~et- detQt vCl:?Rnning b!:lZlghonden veroo~:

P

ZlJ J'uis{ daardoar in ' de hand" , E:rwerdju .Engelan~

werken welinkolenmijnenoftevangetdssen, aal1bruggen nooit erger gestoJen en straatroof ' gepleegd ; dan enwegen. Inhe1;' Ratoes-gel:)ergte, in de Tanah 118Ut, voorts toen de aula altijd aereed stond' voor den clief.

inMeliou~"Mai;~a,m ' en Sa~bas vindt men, heerl~jke koffie". De ,d~od~traf zullen vvij in

OIlS

strafwetboek streken, Ultmuntend .. voor. dIe

kult,uu~

ge9chlkt. 'I?e banne-. '" :. ,:', ,

¹ ^{, '.}^• ^, ^.^{N ,} ^'~

>lingeiJ. zoudenbinnen

::'le~

of

v~fJaren?elaIlgnJke

voo.r-1l1let

bestIlJLle~,

:.;,oo,ang het

ge,angemt;"e~eh ~n

.dee~(ln aanbrengen.~hhtaIrement g~orgallIseen~,

zooals

III '

de tucht, onaer \!:el'oordeelden te handhaven,

1n H6rrg~1'ije.Rusla~~ 'en deJa~1ce8t

van ,Amenka,

zou~en

Indie niet opzoodaniae virijze zijningericht, dat

zii

tevens:depohtlekunnen mtoefenen, rust en orde oe- .. , , ,1'''1' "'" '} :kt:>, k'l . b'" .a1' d

' w~~en in de -streek, ' waar men eene vestiging

in

het leven

ZlJ

kwezenllJ I:

abC 1Il \Vt,:l

I:en en " eteug

f ,: ~~ "

" riep. De Dajaks ' zo. uden ,spoedig evenZeer koffie'ter markt

l

we

l'

en. Dat moet het. cloe! van elke stra zlJn."

brengen. " , . . ' . .

^I

W raakneming tl'eftgeen doel en beJl001't gee1).e

, Tot,

dusver'

~asBorneo

In waal'hel(l hf:lt

st~efk~nd v~~

beschaafde- maatschappij te oef'enen, ' '

onze bezittingen. Hetkm den Staat, de partlCuhere lllJ-u. •. ' ., bI:: ' ."'·d

^L ^' ^"

l' ...

o.

vorheid; den handel en descheepvaart evenwel onschatbare lUaar

Wl,J~)V~n

str\) en, Legeu, to

telll~uen

voordeelen opleveren. ' Mocht , de tijd spoedig aanbreken, van tot doodstraf vel'oordeelden, tegen rottmg- waarin-dat ' schoone eHand cene nieuwe

d1ra

intreedt. " 'slagen bij het Indisch legeren tegenhen die

v,

G.

met smachtencl vel'langen de l'ottingolieweder .-'- ' ---~--:---~---,.--- op den rug van ,Jen inlander voor' gewone over-

'~TRAFFEN. tredingen' gesmeel'cl zonden , willen' ,zien.· ' .,Zoo'nslechte kel'el moesttweelTI!ile.ngehangen Misschiel1 is de doodstraf door ophanging .in "

ku~nen worden", . hebben wij meertnalell gewoon- aIle vool'komende g~vallel1 nietdoelmati.g el1ZOU lijk ' bedaarde pe1'sorien, zelfs onder de scnoone men dat kUl1nen wijzigell. •

sekse ; o"e1' ,eell ,misdadiger hooren ze'ggen " vVat de strat' vall rottingshigell bij het ' leger - wanneerzijonder den indruk verkeel'den van beb-eft, zal men voorzekeI', met belangstelling het verhaat' van eeneofanclere mischiad, die het l1et ~etoog lezen van gcneraal vall Swieten, in]

gevoel scJlOkte en de " drifte!! in beweging bracht. het, eerste nunnnet van de nieuw(',. serieval1 het Dat kwarn

OIlS

itt, herinpel'ing, toen wij ·deont- Tijdschl ift vool' Nederlandsch-Illdie, W ordt het bo~zeming hizell , ,die: in den .Friend oj India te 'lijdschrift vel'volgd :.;,00a1s deze l1fievering belooft, v ind,erl is.in eeJlopstel,dat dep dood van lordMa- dan zal het z'~chzijn ~ehoon vi-'leden ,vaard tOOl:~~.

yo hespreekt en 'aat geheel onder den il1druk van Generaaf vanSwleten, che op hoogen leeitlJd

~leti ^'moord ^{' gesch.} ^reven ~erd. Het blad wil smart de pen nogmaals opvat, is. ongetwijfeid een en vernedering voor de Wahabieten" die, naar man, die-recht heeftvan spreken, waal' het eell' het beweeli, door dweepzncht gedr~ven ziju ge- ~ belallg van het Indisch leger geldt. Hij ver-

"vorden bm'den ,eel'stenrechterlij~en arnbtenaar klaart :.;,ich met warmte tegen rottillgslagen,

en den 'onderkonillg te vermoorden; de clood- niet zoozeel' orndat ze bijhet leger soms op strafalleen ,is lliet gClloeg; zulk een ,li!isdadiger wreecle en onmens(,helijke wijze, zijn toeg(}past, wil men in e~n , var~enshnid genaaid de eell- gelijk bij inlanders, ·die de, burgerlijke wet over- wigheid inz~nden~, traden, tell koste van' levell of:gezondheid, _

~ommigen ' itlNederlandsch-ludie, die zich rnaal'Omd~lt h~i er in alle opzichten 'eene sle~hte 'onder , de lih~ralen rangschikken, verdedigen met werking van ondervond voor de moraliteit.,'an ,'ev.enveel warmte als de Britsche publicist mal'- den soldaat. H\j wijst op menig voorbeeld nit

~elingen en ppjzen voorgewone overtredingen van I eigene el'val'iug el,t, zegt: ' . " '

, mlanders'rottmgslagen. aan. :Maar alsmen de "Inderdaad, ,

vVl]

hebben het In'dlsche leger

'feiten ; bedaarci ,0v$3rweegt,' kan het eeneven wei- gekenc1 van 1827 -tot 1830 en van 183.5 tot

nig, alfl het, ander, den toets doorstaan. }<'olte- ).862, iu jal'en vanoorlog en .'Ian ·rust. :VVij ring en ve:tvolging hebhen nooit dweepel's afge- hebben het gekent} toen het nogdoor de ge- /schfikt:, Toe!}" 'brandstapels werdCl? ontstoken, &bbleerden· del' geyangel1issen werd aangevuld en , omgat:: Irle~l ~ Gp~i op~ene andere wijze meende na dien t~jd; wij hebben het, gekend, toen ook- tecwo~tendiel1en, welde men hoe langerd<:(s teo het' gehalte del' officierell: zoowel als'datder

, .meerfanatiflrneQP· , Bra,ndijzerseri de pijnb~nkmanschappen,~ op een la.gerpeiI stondxlantC-

hehhe:n nooi~ ie:mand', overtuigcl '9fh~t plegen gemroordig, en 'lli?JlJJler 1teb~en wij glttl8tige ,fie- J YaIl , rnisdrijLbel¢t. ,'. Marteling in' hetopenbaar', vol!/e'n van -de )'ietstage'll gezien, luaaI"steeclson-

I

st(jl11;ptdaarentegen het" gevoel 'lan', de ,mttssa dervonden, dat degelijkeen mensehlievende eh~fs>

,y:. af. /}

_:-

Rottingslageh demoraliseeren

_,,_--.- _-

- da~rbiJ den hetgeen daal'om geenezwakke \va;i'en, zonder

, -- - ,-, - " \

- .

.

(4)

198'

' sligeh orde' 'wiste'n te 'nonden, terwijl ander, en, die wij mede denheer Heel11skerk Az. tel · ovel'"W~~

die meer verti'ouwen in

gestqmgh~id

en in. den ging aanbevelen, die,

ine~ne

s tatistiek nit d(t rotting stelden ,mil.der goed slaagden. 'Vij heb- laatste versfagen poogde aan te toonen, dcit]1c;Jt ben zelf bataillons gekommandeerd u i t soldaten getal zware misdrijven op . Jav3,

..toen€~nit>en

van aIle

l~ndaarden

samengesteld, en zelfs

eeni~

dit in verband brengt met deafschaffing van ge' die niet in goedell renk van kl'ijgstucbt stOl1- rotting~lagell , hoezeermoord', ' zware venvoIl- den ~el' vel'oetel'inggekregen , en l1ebbell ons ding en zulke misdl'ljven noolt :eenvoildjg . rii~t beginsel nimmer zien falen."· een aantal slagen gelJoet weratil1.rhet was' ,d_ e

~

De geachte oud-opperbevelhebbel' van het 1n- politIe-rechter, die deze oplegde. " , "

disch leger en oud-civiel Gouverneur kan alleen Wat leert nn daaromtrent de statistiekP ' Dat van zijn tijd spreken , Maar IVanneel' men van in ,de 10 laatste jare,p. ten poli, t, ierol ' afgedaan ', den invloed van rottingslagerl gewaagt, moet men zijn '751,820 zaken; dat ' het

get~d

,in J85S '

,bovellal het oog gevestigcl houden op degevol- 'was 64,930, in 186, 2 88,851,

in ,1~65

79,5J6,

gen, die de afschaffing van die straf op Java in 1866 69,152 en in 1867 64,, 919; )\um oet na 1865 heeft gehacl. Er,

~\in

die beweren, men devermindering : ten ,:eele aan , hetererechts>

dat het aantal , misdrijven en

Ovcl't~'edingenis

bedeeling toeschrijven, da.ar

vele'~akeri';e!lzelfs'

toegenomen.. YVat leert OIlS daaromtrent de civiele kwestien - ' - zoo het hecttc in " dei'mii1nc statistiek? Men slahet regeel:ipgsverslag op, - op de politie-rol " werden

-'afgedaan, ;m~i"

in de' laatste dagen van 1869 aan de Staten- thans overgewezen worden~' { In , 1858:wetden Generaal overgelegd, Dual' Jeest men: ecliter 4,

1~9

zaken

overgewez~n,

in 18625,2'60, .

~a

J.de

afschafflng toch z~u men ge~eend hebben, in ·1865, 6,128, in Ib66; 6,104 'cuin 1~:6'7, echr~irt de prncureuf-gencraaJ, dat dientengevolge het 6,137. Het getal overvvijzirigell ,. naar ' , andere ' aantal met andere polil il'straJfell (ten arbeidsteiling aan rechters is 'derhalve relatief vermeerderd;'_ Maar de open hare wcrken, blokarrest of gevangenis)

^0).1

de dit , moet ' invloed uitoef~hen 'bP ,de v !'o~ge~ _me- ' )Jolitierol grstrafte inlanders en rn tt dezeu ge1i.1kgestel- degedeelge . cijfers; toch stonden20,OOOperso":: _ den aanmetkelijk zou zijn toegenolJlen; maar juist het nen I)1inder voor hoogere . recht.ers , tetediPn a tegcnovergeslelde is, afthans op .Java en Madura, het de afschaffingder rottiucrslao'en; ' .... , . ge\'ul geweest.

Onder

vigueur

van dell

rotting toch . e ,":,) ,: , . '.

bedroeg het aanlal ~cr met \('n,' aroeidstellipg, gevllll- Gaat mep. voorts ,het ' cijfe, r , van ver90rdee~

genis ur blokarrcst ~81raftell

in ] 86:.3 (13,944

pCl'soncn, lingenvrijspraak ter 'poiitie:roI'. nai dalFklilnt ill

1864 66,169

ell in

1.'l65 68,026,

terwlJl in 1

H66

de verhoudirig ' vande vr~ispraker1 van 3&% per- , (het jaar-"IUI af:;chafJing) het

aantal

was

.62,659

en iilcent in

185f~

tot ' 53

⁵/ 6

0p 100,' verool'deelirigen

]867

en

1868, tOCII ill

het gelled geen I'otlillg!:liagen in 1867. Wij mogen daa 'llit,

veilig'~e_;gevoJg-.

meer

01'

( !e polilier!)l werdell opgelegd, aelllcl'eenvol- trekking malen, dat de. zake.nlangzamerharid gens niet meer dan

4S,064

en

50,399, W

('1. is waar betel' onderzocht 'ziJ'n, maar ,' tevens ,dat ,de, ... ·ro. ' t- worden sedert de afschatlillg meer fciten naar dell land-

raad verwezen, -lie vtoeger polilioneel werd!lIl afgedudll, ting een zoo 'geinakke ijk straJwerktuig ,\-vas: ,'

maar de toeneming van het. aalllal IUlldl'andzukcll ,staat dat het g'ebruikniet zoilder invloedis' g<;hleyen ' niet in verhouding tot de aangeduide verminderillg - 'op het getal verourdeeingen;' . Ochi .kom ,eel}:

in

1886

en

1867,

ahoo

in

twee jaren tijds, ten be- dracht slagen !dan kon de

maO

immerswedei;

cU"sge van omstreeks

20;000

geslraflcn - OJlgerekelid heengaan. . , "" . ' "

~

,'. ; nog de duizrncicn, dIe

ill

vorige jal'cn met J'ottingsia' 'l'rcktmen de offic!eele , cijfers > gegrond":op gen werden gestraft. Evenmill heert zich hevestigd

het;

d d h fd . . . ' vermoeden eener buitengewone toeneming del' op de e 0pgaven, vap e

⁰⁰

^en vauge~estelijk poJitierol opgdegde boetestl'afi'en, , bestuur; gecolltruJeercl, door de statiseiek ' van

In de beziltingen buiten

Java

en Madura is dllar- de gevang~mssen, ' te z~men ,dan : v6Ig<hietuit: . ente' gen bet totaHI del' met ten-al'beidstellillg, gevange- . q.at in de'

t",:,e~eerste

jarenna , de afscI1affi;llg : nis of blokarrrst

01'

> de po1ilierol gcs1ral'ten, hoezeer van

rot~ing.~lcigen, 20,,{J09peisone~T,miIlder'

,\yc e- ..

niet inbuitenge\l'one mate, toegenomen .. althans tot in gens IIllsdni te recht , stQnden, . .

dlet~t

tenar- ' 1867, want in 1

S6~'

werd eenige vermindering bespeurd, beidstelling,gevange11isstr

₈

f .of b16karJ,.'est ,' Ver-- .

De

totalen . waren ' aldOl!: ill

1863 1l,t81,

in

1864, . '

, 13,7,50; in

1865 ] 6,526,

ill

HW6 ]

7,867, in 1867 oOl'?eeld~I.ln; dat. h_et g~taJ , vrijsIrtaken : m~t

2O,OJJ,

en _ in

i8615 17.841.

eemge "

~huzellden ^IS

verlI!eerqexd" ,wut depo ; l-

. ! tierol,betreft ; . en d lt

ⁱ

daaien qovenhet gc;Jtal . In het daarop- gevolgde regeeringsverslag van I ten politierol aangebrachte ' zakenmet -hijna 25. '

\ 1870 komt weder eene uitvoe:rige ell

berecle~percel1t

qaalde. . . " , . . .

'neer~e

statistiek van , het , gevapgenis,.\ ('zen en Stelt men nu metoos h et get:1J,dcl' ,;':1

.men~

vanhet rechtswezen in Nedel'landsch-Indie vQor, die voor 1866 jaarlijks ro.ttillg:;lage'l,

ollt\iiJgen~

(5)

199

,","

. op60,OOQ

~ 'l3ll WIJ" steunen, wat dit cijfer regelen heeft verordelld om zij!,le hongerende onderdanen te

d

t b d

hulp tekomen.

:' l;>etl'eft,op ode Ineemng van ' 8 ~ees , evoe~ e 'De vluchteJingCin naar lume, meest ranees" volgelingen . ,.' mllnnen.· .'men Illvet toch ook m, bel'ekerling van Zoroaster, werden door de autol'iteiten in Pnzie bp-

, .... bl'engen: ' dat

c1~l'Qtting

^VOOl' politicz:lken in gevat· en terng gezonden. Zeki:n'e Manikjee, o0keen Zo-

Soerakarta"ierd afgeschaft,.-

dun

komt men roasteriaan uit Britsch-Iudie, heeft daattegen vertoQgen 'bij

I ,

den .Ministerraadingebl'acht en daclelijk daarop is last ge- tothet , i'i:~sultaat ~ dat tegenwoorc

19'

ongeveer . geven om de gevangenen vrij te laten ell nun geene be-

. lOfl,Ol}O

^l)erscmen^mindel'

per

^jaar^gestraft^WOl'^- lemmeringen in den weg te leggfm wanneer zij zich naar

den"wegen'saJwrJei vergrijpen dan weleer, De hunne geJoofsgenooten in Indie wilden begeven.

, verhouding'

ip. .. ·

de h .atste J'aren is toch dez'elfde De Mahomedal:\()n trachten van den deerniswaardigen"

toestanJ . gebl'uik te maken OIJl, als zij hulp vel'leenen, be- aebleve)l, ; met het .0 g .op vermeerdering van keerlingen te maken; kinclel'en worden'gelokt, opgesloten

de .

hevolking, als in

1b66

en

1867. Dit elm-

en eindelijk door de gewone 0pei'atie tot het /Iware geloof"

ven.. wij op, zeer goecle grond, en beweren. ,. .. ingeleid.

I.

11 .

In IJ ezd en Kerman was het getal Parsees" die onder-

. Deze cijfers mogen veruazlIJg we c cen, ZlJ zlJn steund moesten worden, 3650, .

met .zorg vagegaan en steunen op het.geen om- Vijil:ionrlerd Zoroastel'ianen Kwamen naar Teheran vluch- tren thet·" politie-. en justitieweien

op

Java en ten; de helft van 'hen was ziek. De Engelsche Consul gaf

' Madura

bekend

is. W Lj

moe ten e1' tot 011S leed - aan vijftig <,man werk aan een weg en er is vergllnning . 11

1

verkregen om, een nieu wen, zoogenaamuen toren van stil- we-zen bijvoegen, dut verreweg , a e :rnls( l'ljven zwijgendheid op te bonwen, met het doel om werk te ver- op. Java

nog

niet bekendwol

~len ~rt

clat 011S schatfen.

politiewezen dringeild .hervornung elscht. De Shah heeft een Comit6 benoemd, waarin de ministers"

Hit zal me11 evenweJ veilio'Y 111oo0'en aannelnen, eenige edelen, en , de gezanten del' b.evricnde mogendheden zitting h~bben; ook de heel' Manikjee i~ llitgenoodigd daar-' datcene statistiek, over

lu:n

jaren loopencle'in zitting te nemen. , . OilS

l'echt

geeft bij hetbek!3nde omtrent 4et De' llritsche Agent te Ispahan bericlj.tte, dCit geheele onbekende tebeslissen; Vrof?gCl' was toch VOOI'- scharen 'uitgehongerde vlLwhtelingen naar de stad hamen

. '- 1

en dat' het getal · bedelende Armenierl;! daar reeds 2,000

zeker de politic .niet . beter en werkten (e re- bedroeg. .

denen mi,~schiennog sterker· dan iu onze dagen, Regen kwam te Kumshlien Azerhyzan deaaide drenken;

diehet mogelijk maken . dat een misdadlger docb. de hbogegraanprijzen bleven dezel(de en. door de on-' niet 'gestraft wordt. Hoe dit zij, het staat vast bruik.bul'e wegen stonden aile zaken stiL Te Gilan, Ma-

zandran Kom' en Koshan viel ook regen; maar de inwoners .

dat de

at~chaffing van )'ottingslagen, weI verre zijn ill den uitersten staat van .uitputting. De Shah ge- . VtlIl 0011, ziekellJk ,~philantropisch . denkbeeld te lastte daar de .grati!7verstrekking van.,voedseL, HeL -getal

zijn, gekweekt door een waan van den dug of doodenis e1' scurikbareod. ' ' .

. 'h . '

J 'Ie Teheran zijn de prijzen der levensmiddeleⁿ, tot een.1i

cene verkeerde ric tmg van ,onze etUW, een we- _ ...

ongehoonle hoogte gesl egen. 0 p. bevel van den vorst werd d90rdachte maatl egel is geweest, die op het aantal al het graan opgekocht en tegen een .vasten prijs van een

der

IlJisdriiven~ ell overtredingen ten4elh:amen in- keronee oiS alll1a'S per manti verkrijgbaar gesteld. Tien vioed heef't uitgeoefend . . Bet mOl'ee1e gehalte van lakhs ropijell werden door den ~hah beschikbaar gesteld

1

d

d /

d .

d

voor het verlies. Tienullizend hongerigen ,nv'alen nogtans eeli va

k,

at ' oor e zweep ll1 Le wang moet dagelijks als 8chimmen nit het doadenrijk in Teheran worden' gehouclen, de boveuvermelde elji'el'S

be- '

ronu; wie in' den. nacht. doud op de stratell blijft liggen, wijzen dut, hederft elk j<ll:ll' meer .eu meel'. wordt door de zorg der overheia opgenomen eo begraven.

Geene .martelillg geen p'lill of smart hebLen De s~ad vel'keert in een. s~aat vi:ln walgelijk~ onreinheid en , . .. , men IS er zeer bevreesd voor aallstekende zlekten. '

clergel~ike

resultaten OOlt ergens teweeg gebracht. Het comite van ollLlerstand hieh! zijne eerste zittillg den

Men' moge' tegen ons beginsel' cleclamatwll over-i 27 November ,l., waarill besloten werd <;1m koren en klee-

stellerl ' wij zullen ' ons .

al

een Loor feiten tot' deren uit te deeICn en vour huisvesting te zorgen. Als eelje

~ndel'e

o\'ertu:ging Iaten

brengcn'

dIe zal een. gevulg hiervall werden de nou.dJijdenden op ?et Maidan-

. . . . . ' ,plem verzameld, waar men aan leller 28 anna s begon te men

m~t

kunnen aauvoeren, V.

L. I ^geve~;

^{het, bleek}^{. echter} ^dat,^het

^get~

^..^l

^Z?O

groot was,

d~t

al het beschlklJare gLldop d, t oogenbllk Ultgeputw~s, terwlJl

;, . ! nog niim 2,UUU mel(schen overb.leven. '. ' . ' .

. I

Dezen werden naar.kilzernen gezonden om te overnachten;

, . Perzie. : 158 '. werden daar verzorgd en eene andere kazerne werd De nood .In. dit. zwaar geteisterde land schijnt zoozeer < voor de zieken beschikbaar gesteld, waar zij het noodige ,tq~geho~~n .te .~ijn , ·dat de. Shah zi~!le onverschilligheid ' ontvingerl. .. . .. , < . ' . '. '

~llet; langer kon laten.·,voortdluen ,hetzlJ 'dat de ellellde tot! . Als blJdrage aan het comlte' beloofde de Sh.ah12,OOQ

In .. het. paleis i8 'door~ed~ongen, ·h.etzij da~ vrees vooreene: r~pijen per maand en . 8,000 ~ot ondersteuning van hen, epldemle ,waarvoo.r hlJ 'Zwh zelf DIet kon waarbopgen, hem' dIe eens Mn hooger standpi.lllt mnamen.

,wa~ergc8chud heeft,hetzij datmen het lijdenzijner, on-' De heer Alison zond wedel' kleine sommen aan alie tele- derdanell' VOilr hem. verborgen heeft ge~Oiden, - ' Zf;).;"I' is' grilafstations, om daar te \for. ~n nitgedeeld.

h~t.j ).volgen~. :·b\.!!;i(·htel~' uit J)erzie', dat de Shah kra(;D(,lg , ;let Itussise!le gouvernelneut d~ed ·ook ~1\K)te 1~: 't~e-

is 'opgetntdtll, beJanil;!i~ke .l;ijdragen tot ondeistening del' lill?;'''' doeh aileell in Teheran. . . _ .

noddllJdendeu • .Hteigenemiddelen heeft verslrekt en maat-' M~ll kan -zich voorsteUen hoe welkom de tijding zal ge- .

"-'i/.'

(6)

200

weest zijn. dat ook Nederlandsch-Indie'de help

en

de hand·

verdienen brood als - visschers, Jandb6mvers ':0f~

uitsteekt ~n, op,kl'achtige w~ze. de pogingen van de verschil-

door den , mijilbouw aldaar;We.aenziJ·n aarige-'"

lenue coml~e's mlwt ongelllkkige land onclersteunt. · _ ¹ ^{. . . •} ^{. 0.} ^{.' ' .} ^' ^... >

Het is meLie een gelllkkig verschijnsel

~

^{dat de}

b~idragen legd en eene sq~oolls er verrezen. .

> , ... '.

verzameld wonien in de kas van het Batavillusch Comito. rr00n

het Indlsch, bestmlreene natibnale

,oon~

Hierdo?,t' Ol;tstaat kraehtig wcrkende ecnhpid. en een ge-

clcl'ueming, met een' broeder des Konings aan

makkchJk muldel van vCl'ant',:oordlllg .. Van Smnaran~ w~rd

het hoofd niet l;:).1(1'eo 1"1 , d . fd ' f "_

yan de hecren Hoeven! ,J oakllll, N ortier en Itueb, dte 20wh " . ' ••. - 10

r pen

IJ \: .

ur . e a

WlJ .•

II.ldaar toL \:lell Comitc gc"ormd hcbbcn, ontvarigen eene

;.en, nam

ZlJ

het

hulpm~cJ.del

te haat,.datwIJ

:10m vall

f

2,42(;, hdgceu met ~let noeger tc Batavia ver· .ll1'

den aanhE/f bespraken. De

liitgezoQde~liil,~

talntllde cen Lotanl bedrag geeft vall p. m.

f

9,900.

genieur moet, zich . in later

jar~rigesohaah:ld"

".~-,--.-

..

-.-~--,

... . -.. .

-.~.~---.'

----.- hebben, dathij het. werktuig van 'zullc een,.;kaOaaL

'J'IN. is geweest. Maar toen vertrok de heer . rriJ,YlL

! 'r is geon tin op Dilliton, althans niet noe- naar N eclerland, nam van, Hoevell in 'den . , arm meuswaard , zoodat het

~le

cxploitatie op groote en diens welspl'ekende stemklonk tel}{kms en .

schaal kan loonen. telkens in . 's lands ' vergaderzaal, 'om .de Regee-

Zoo IllitiJe de uitsprnak van ce!} deskunc1ige, ring te uopen eene loyale' houdillgaan :te ne- (lie door de reg-eering van Nederlaudsch-Indie

n~er~.

Zi j

l.l ~aalldraIl~ de.:.d~e sch~al ov~rslaa~l'i"

opze ttelijkwas uitgezomlen om in vroeger jaren B:lhton we!'d . een der rLJke deelen

·van'Neder~

ecm ondcrzoek in te steUen naar clen staat van landsch-IndlC. , ,' " .

' c. '

zl1, ken op dat cilunu, clestijds ecnc verblijfplaats van .. De maatschappij worstelde: aaitva~kelijk. ' met zee::!dlllimel's. moeilijkheden en ,beging fouten,'zooals .'elke

()11~'

Ondern ern cnde

rnanncn, een

Loudon, een del'nemirig zal doen. . Men moet· leergeTd c 1Jeta-

Tu\'ll van

SeJ'ooskcl'kc. de Groot

en

andelen hadden len. : .Maarzij . slaagde .opschitterende wijze . . do~r eigen onderzock de stcllige ovcrtuiging verkre- WIJ latcn Iner volgen een overzicht van de ge m , dar. het ciland BiIli ton cen rijkc10rn aan pl'oduktie van BalZ1ca en Billitott van 1850 tot' ti n bezut , dien . het Gonvcl'llcment onaange- ' 1872.

rocrd liet Zij vervoegden zich tp.t Z. K. ;

Jaren.

II. prins H endl'ik en deze! steeds geneigd om

^Op

~eteiland

Banka.

6{beteilandIiilliton.

pik. ', '

ltatt. ^I

,pik. .

k~it.

' .

' part iknliere industria te stem.len,. was als mede.\

aauvrugel' van eelle

concessw opgctredell om ,

tin op

, BilIiton te

rrJogcn graven. /,

Niet .. ontmoe digd door de uitspraak del' of·1 ficied e wetcnschap, stelden de gcnoemde heeren , cen nienw plnatscl : k ondcr:wck in en drongen ' verv.olgcns 01' ' nicuw op het verleenen del' con- .

18~~' l ~Hllusten

^'o p ' : ' " :

52

f-

^Banku. ^" ^il

58 86618, ' 50

65W

54 80019 1 0 ' , ,-

55 .ll412860 2292 '

56 10065B 40 ~1723

51 74668 20 16S2

CCSSIe atm. 58 9fi475 90 5346'

De\~cig?rach.tigheirl.

van hot Indisch hestuurl

59 .909~4 0 0 2 : H O'

om

partlCulicl'c Indn;.;t.l'w

te gecloogen, kon haa.r I

⁶⁰ ^82H09 ⁴⁰ ³⁹⁹⁹

grond

a.llecll

hebbcn in eene Vijand .ige geZincl-... \ .

61 ' H650t 00 6509

heid jegens 31 \Vat niet van den Staat uitgirlg.

6 2 7 0 S 8 t 6 0 5091

Daa. r gold het toch niet voorgewenc1e vrees voor ' ,~~

959H1 40 10371

krenkina-van de i'cchten

CenCI'

voorgoed o-cvestigde', I ^809~)'8,

^'2.7 ^{. 1167/)}

v . . 0 v ~5 69005 87' 17H73

talrijke bevolking, welke door den partikulier en

66 79363 58 ' 25,05:3'

"avanturiel''', even als de" roode man",- ' om met

61 . 7'02H5, 17 3:l910

den heel' vVintgens te spreken-uitgeroeidzou

'68 66210 .' 28 . 3029,0

11,' Ii

17

• II'

00

·"45.

150\

lO ,

'51

65

00

44 .52

.0.0, '

4'8

'4~

.- 10

00 worden, om 'hem z\jn vI'uchtbaI'en grond·te ont.j

69 B79:H 16.3,6106 ,54

,nemen. Op Billiton heerschte toch dikwijls nijpend'

7 0

69~9:~

..

~~

46124!

gebrek' onder de inlanders, die van den schralen I . ^D

⁷¹^T ⁶

h

^T

39~

^..^'.^,^{.. ,} 49850 _ SO'

grond weinig konden trekken. De . ,verking van"l . e "avas(J

le .

v~" . van 1 MaartH zegt. ; q.ye~' ~~

.de tinexploitatie behoedt ~ie" lieden thans voor, Ultkomst van , .!871: . . " ' . . . .. . ' ,, ~: }: ,>.,>

geb~ek. Billitoll's bevolking is niet meer de \ ' "AallvankelrJk enzelfsto;t .

In

~oveI~,ber,:Jlad; . schrlk van den koopvaardet .en handelaar. T1.~l1S Fen redenow e~ne produchevanrUlm7~,O·OO heerschen ,daar rust en orde, naast betrekkehJke. ifnkols te verwachten.·

w~lvaarft. hDlfe be1woners

cl ' zijn nietmk.eer zeeroo- \

('I»

,Van

¹⁸⁶⁰

to(1868kwameoo~ d~. befde.~i!and~h'vele

vers

0

a venonger e ongeluk 1gen, maar

'beri.beri.lijdersvour. . ...

(7)

L \ .. ;;J,iJ e illlndere ,::qp.brengstis te wijten aande ' " HetkIelnere ~illitoll is in elk geval een spre-

:lnenigvuldigeg~ya;llen.van beri~beri,welkezich

kend VOOl'beeld: van dek'ract).feil :· het vermogen in de

-l~aJste

acht'''i'naatiden in

verschilleildedis~van

de partilmliere industi·ie. "', ' . '"

tl;ict~n ; bridei" de>mijnwe~kers vooi~deden;. ^maar ^El' z~jn ^{die met} wangUllstige blikken de ; 1'e- nogmel;)raan .de . z\ va1'e en aanhoudende

~'egens

sultaten nagaan ,w. elke de , Billitoll-maatschappij in de maand Deceniber jL " . . ' verkrijgt.IVlen beschoui,vt , dat als een inbreuk '

. ;,Dool' den :aahdrilng, vanhet water toch zjjn op de rechten van den Staat, om'Indie teex- vele, . thebats del' mijnEm doorgebroken, ten ge- ploiteeren. v Maar zij zien' voo1'bij dat deStaat v~l:g~' ~~arvan 'de. ·meeste kolongs onderliepen. gedu1'ende eene reeks van jaren dien, rijkdom

.' '- fDe " tijd ··ell , de krachten, voor liet bewerken onbenut liet,. zooals hij onvermogend i. s om den

err . · graven'van.tinerts

~estel11d,

moestehnu ge-, verderen schat aan allerlei Il}ineralen iii deze ;

de~ltelijk

' wOl'deri: besteed aan de herstdling del' gewesten aan ' den dag , te brengen. Tharis 'ge'-

'thebatselL

het" ~~dig

pompen del" kollongs. ' niet de Staat althans een deel ' van de:

wi~lsten,

"De ,vooruitzichten ,v601' de

tin~ontginning

wa- ,

VI'o~ger

niets, behalve , " de voo1'deelen, die de , l'en

intussch~n

bij het einde Vl1l1 1871 zeer ontwikkelil1g van mijnbouw"handel en , scheep-

gli:nstig.", : vaart v e r s c h a f t . , , "

. In hetzelfde" numme1' van het , officieele' blacl De partikulier heeft VOOl'tsmet niets te

ma~

' ,', werd gezcgd" dat de' opb1'ellgst in . 1871, verge- ken dan met zijn belang, zegt men 8oms . . Wel .. · Ieken' met <lie van .1870, een nadeelig verschil uu, die partikulier' ziet er zijn ditekt gel.

opleverde van · bijria 1099,88 pikols. Later delijk voorcleel inzijn tin ni€'t naar Europa over . :werdclit gerectificeerd en op het werkelijke cij- te voeren, maar het hier op Batavia· tel: markt fer 6109;88, pikols gebracht.· ' , ' te brengen. Mel} kan dus ten opzichte van

till~

Ret ve1'sc1).il is opmerkelijk tusschen Banka niet de argumenten, of schijngronclen aanvoeren,

, en BillitOli. In , 1871 leden de gouverneintmts- die tegel1 verkoop van meer koffi,e in het la,nd

~

" mijnen en

dewerkli~dell

er'door hetgeen men van pl'oductie "vorden ingebracht. El'.is hier

,inofficie~len

' stijl

,ge~voon

is rampen ,van hoo- een!,} timnarkt; \ andel'S zouden de: maatschappij

", gerhand . ie

noemen,w~nJ

is al tegen beri-beri en haar agent, de Nederlandsch-Indische Han-

' iet's te doen, de vele , regens kan men niet te- delsbank, , de veilirigen niet langeI' hier houden.

<ge~ouden. M~n~(m.

· nogtans de productie in Maar de Regeerillg (wij zuHen niet alwijze zeg-

" el}{e ~mannd

- van:'. < c vroegere jaren en' van' 1871 gen; daarvoor werd wijlen 'Lion eenige jaren '

moet~n

.vergeliiken ' om ' te kunnen nagaan, of geh:den bi.i. gerecl:telijkvonnis, i , n eene instan- , de vern:iinctering · cler procluctie uitsluitend op tie, veroord, ee1el) hlijft nog steeds beweten, clat _

de :niaanden November en vooral op December de tinnaar Emopa client te worde.n gebracht

,drukt. ,

"";;~, ,

" en clat zij ,_ koopvrou w zijnde, er:

bet~l'

bijzou

, Het overticht 'sedert 1850 doet ons intusschen varen, terwijl zij de

veTtoog~n

van

clel~

Batayia.

to~.nemend

schitterende resultaten op , Billiton en Bchen handelsrttand over dat onderwerp ter zijcle:

een 'sterken achteruitgang op Banka waarnemen; legt. ,' v. : L. '

het is ' in de laatste vier jaren stationair gebleven.

Billito~ streeft..;.,aanka in productie langzamer- DE .KO.FFIEPLANNEN VAN MR.

hand tel' zijde en men schijnt er niet meer

:met' ~ulke , rampenlekampen te hehben, die P. MIJER.

,'4atei,an4, eertijds .,

even~e~r

als Banka teisterden. Een oud ' heer : ' had de gewoonte zijl1e klein-

_

~och r~jst

de prijs va,nde tin op"aUe mark- kinderen, die hem een Lezoek kwamenbren- - 1ierL >voortdurend, endiende het bestuur daarin gen,

telk~ns

bij het heengaan teheloven: "als gij e~nekra~htige aansporing ' te zien om tot meer- wederkomt, krijgt ge wat lekkers." Dat ,komt '

derproductie te geraken.Ons is toch geene ongeveerovereen met deconclllsie vAn mI'. P.

- inkqmst ' btikend; , - w,aartegen _mindel' bezwaar Mijer, waar h

11 .

in zijn rapport de vraagbe-

',}ta:n."'gemaakt

wOl;den~dan

die :der exploi£atie vaI,l handelt: of de tijd gekomen is om dekoffie- ,

; 'timnijpen. " ,', : ,

~" .

, ' , kultuur ha?1'

'n~tuurlijken

loop te laten?H .j

~'7 ~anka' kan~" :v'QIgens'SOinmigen,

echier meer zegt aan het einde van zijne beschouwingen:

;qp1eyerendan' 'hetooitgedaanheeft, zonder ,in ,,:fk

^v

lei mij aangetooncI te he b ben, , c1at dekof-

/t<i.ni#~t ;

roofhouwte -plegeh en zonder dat fiekultuur niet , zooal's in 1863 werd vermeend,

;~¢l!,ig'e",'

vrees .v?or ; uitptittitIg

behoeftge~oes-

verkeert ill den toestandvan eeri teringlijder; ,

fel,',d.l~

worden. "". ' - ' . .,.

I

maal'behoudens de lUlllhoudendezQl'g ' derRe- .

-" ,'.::,---; , ".

(8)

· . geeriiig . ka.I1 en, ]lWet . worden g'ellandhaafd, ' ten ' lndie haat .gehobnd heeft. . H~: \vijs:6:p :d~;it

~inde· langz~l11el'hlil'rd

vatbaar te \vorden

^VOOl'

meerdel'illg vanden aanp.Jant lla

~1§{r3~clie;'jfi

eenetegehng, stennencle op vri.i:willige over een - gel'egelcle turn en sleclits3,

n·. p~l'cent;;,hn>'-·l):ig:-,

komsten met de betrokkcnpersoncl1 en ge Il;e en - ge. ra en kampQngs20

perc211t becll'aEtgt;t~rSv'ijl

ten , zooals § 6 ' van art. ' 56 vanhetRegecrings- de ingeclcelde

!.evolki\~g'

iTlct, 10perceht'iEl' tcie- , reglCl1'lelltliedo elt,

VOOl'

zoodullige re gel ing is ge nomell. Dedr uk is ·· mede 'yerrnin:dei·cttlo· or , thans het oogenblik nog niet aange!rokell . De afschrijving van sommige tuine, n" euAe: tel'ugga ..

vQ orberei cliug, di e daaraan mort v6orafgaan, is ve clel' . gronden aan , de

bevol~irig

. .

',J\~aaY:'-~Jl§

nog niet. ten einde."

rooskl~ul'.lgere(~eneeringen 0p:·.':hetp~l?'ier,Jf.\iil-c

, Yaa l'toe clien t clergelijk WOOl'dellSpel, wanneel' nen de Iiitspraakvan ' den : Raac1 : v , an

Jfj;'die';;pi~f

men o}

~en

voorgroncl stelt , dat alles, wat de

wege~jferen,.diedaarnaaststaati,· ;,da,t;::n(jgi~l~i.lg',

kofti ekultuur oct l'eft, in

hoofd~aak

kan blrjven niet alle 'aan

d~ koffie~ultLUirv;~or, dEl~be"V'orl~~ng

zooaIs het is en dat de Staat koffieplanter en , verbonden hezwaren

zlJn, o'pgeh~)en." :,:~~~:.q~r.<

koffiekoopman moet zijn, in het belang der fl- toe is elke l'egeeruig buiten machte.. _>" >: :1}t .. '

" llanticn? lJat

wi]

de .lwer l\lijel' bij eene wet De

l~~er ~ijel~

beroept

zich ?peeIl.~,f"litspraal~

uitgemaakt heLL en

e)1

hij wil zeUs niet toelaten van wIJlen .J. C. Baud

mil

aai l tetobnen; .'cll1t , dat de hevolking de vri.iheiel hehbe vrijlOilt./J aan- de- kultu:urnbg aitijde, ei1veenT prod.u}{tie;: ·opie< .

gelegcle koffletuinell af to schrijven De parti- vert 'als in. 18 5.4

~n

wijst daililJij

op~~decijfers

kuliere industrie lnag zich aUeen veroorloven del' laatste

jar~tkW

at

bewijstd:atPD~t:de,'gq:u.;

bi er en danr de bcl'eid ng en het. transport van vernemen'ts-koffiekultuur, ofi;ehq!)n ... er/';,\D~~i:pr6';

konie op zich te nomen, waar men attn dezen cent meer inlanders 'sedel't

1S.6B .·biJweideIi~in~

of gencn l:rie?ld, lItltulll'J0k uitsluitClld een : Euro- gedeeld, - het . aantal wC)l·dt . d6or ·· denheer, pcctlan, zoodanig voorreeht zul toekennen,

011-

Bosch : gemidde d of> 463,. 839 liuisgezin,nel} ge- del' de viguellI'

Van

bepaJillgen, , die hem bij stelcl, - Java's bodem sedert

18:jaren" rli~Ei4't\

cCl1igc nfwijking vall de tocgestane cOl1cessie als mil1st vruehtbiiardc:n']1eef( weten

temaken~'Ner-: '

ce~l scl!clm zullen £loen brandmcrken, .,wegens gelijkt men daal'me(\e~ de · koI6ssale : . toeheJAfng , '

r\1l~brUlk

van \'Cl'tl'ouwel1 . , ' "an de

produktieopCeylon,dai;izien,wijJav'it"~~'· ,

, De h.ec1' Mijer is van mee,ning, op grond van en voorzeker nietmlnchir

Suniatra,':~iO:O',."daal't

de ad vlCzen van vel e hoofdcn van gewe~teli.ik al geenaehteruitgang il1.de :procl.uktit3'l1'li:\rkhaft' r < , I JeshlUl', dat de koHickultll\lf niet

a:Ul

de 'be-

~s

- stationail" ;in : cen tijd, ·

w~~rin'd~" pI:ij~en; '

yoiking kall ' wordell ovel'gelatcll. Daarover be- , door toenelilen4e

-n~v

raag zeer'

ge.rez~hfzi}!1;~

' eh- , "

sta.at ,geen vC l'schil van gevoelen en was geen ge- kele jaren makendaaropslecl tts : uitzol'ideiigg, schrijf

noo~ig.

Maar daal'uit trekt hij de conclu-, ten gevolge' van

groote~

beroeril1.geiL :,<,::·"'>' :".

, -:;1

sic, dat de Staat, ongevecr op de bestaande grond- Is die toestand nu ' zoo ' gunstlg;: daf

^c

ll:itlie

ⁱ

en ::;

slagen, de affhil'c van Dl'oogstoppel, die in koffie Nederlandzieli ' daaro\rer/, lrioge Jt:: ' ve.rh~\:tgeuell deed, wettelijk llloet be1u8chtigen. De Staat heeft' dat ,;gUl1stig" noemen? Zal , die

'toestall~:cla.at~P:,:_:

de inkomsten uit de koffiekultuur nooc1ig. .Bet Loven

vel'betel'en,nijbehoudivarihetlf&sfa~1'iae:~'

vicieu .se stelsel van

gouvernem~nts-ku1tuur

en gou-

stel~el, ~l

trachtmen nog

e~ikele:,:bez:w.ar~n

vernements-handel worclt dm'halve voorgesteld als voorde be\'olking- op te

ruinf~ri? " Is'-.het:;e;~n'>;

eene ijzel'en

nopdzakel~jkheid.

Zoo dacht men er goed fina,ntieel b'eheer · en ' ^e(;lll ^liQ, ^udhare "ecQ:QW , .' in Spanje , evellzeer over om het cxploitatie-stelsel mische toestand; 2

¹/ 2,

milioeu

ri1ens6heri.~ilr:,e:eii :

vap . zijne kolonien te ,handhaven. Ell de gevol- del' vruchtbaarste ' gedeelteti . def . wel ~J id;st~e4s ' gen? \Vie zich aan een aneler spiegelt, ' spiegelt te ' laten arbei4e, nzonder ' kans,

Qpgroo{~~:,;wjii~ '

zich zacht. lndien de Staat del' Nederlanden stenblijkens eene . 18jai'ige

,~e~varilig.>'.;9tJou·

gedoemd is onl op Java en Sumatra 'sleeht be~ iemand ' durven , beweteu,datde·,thansmet, koffie ' taalde dien. sten te .. v ord erell, <?,lll zijn ' bestaan op beplantegronden()p Javaen$alilatr~;. ,de;>: V~q~ ~.'i' tehouden, zal die reden voldoende zijn ()m onze duktie

hebben ,ber~ikt,dle-ie;;,gc;}veh·"-k;u:riiiepR::.·

heerschappij over deze gewesten .eenmaal te doen Het

fin-I,l.ntieeleargum~ntzop.',zwa~~~';w>eg~p:i.;:-~

veroordeelen. ' wanneer ,nier biilillie ' deskuridigen

·;~e·8:o"xe#U:i;.;,,:

, Ma:ar is . die stelling waar? De heel' Mijer ginggevestigd ' 'was, dat n1ef ~:niind~:r'y )y'et~;\~·

wijst op sommige v(trbetel'ingen,die in de po- krachten

~p J'&va, 'gehe~l 'andef!l resultate:p.'~Je'

siJie vatJde koffieplanters ' aangehracht zijn " en bereiken zijl1}als de

koffiekul~lul:t zieh/in:

lia, it" , .... :,

~eweert;

elM de koffiekultuur op 'Java niet is den van partikulieren '

bevtJnd; (!Q&S:~~i.£:~,Q:e~ ;;

"een teringlijder," zooals een oud·Raad · van in"ermeerdet~pg -vahprodlll\:t,ie)~,;:oallm~{l4~-';5iii:\~~'"

~ -- ~ ~ ,- . ':::::~~:-:' ~ ~--~-..•... ..

--... .

(9)

ca§Ab~edin~llJ.~g~fuQet .ge~~tl~J.

^. ^' ^_

. ~ '

^';' ^.. ^" ^geval,

~ het, !toomschip Prill.8. :. van: ; Oi"a;ie <ov'erftO~eli'; gat;

:"'1'e Pndangi.Zl\l. met 1. Apnl f;en. tWMde bbd velsch~tnel.l,met gebl'oken schi:oef te Halle. is; IlioeMn binnenloopeneri on~er deu'nanm ',viln Padcmg8ch. Handels~Lad, Q~ldel' nxlak.t~e tien riageu'. oponthoudzOll h:e~penoiJite repRreflren. '. Het·

Vanden,. beermr .. L·vnn·no~se, RatavlIl bezlt. reedsdne wil 'niet . vlottf)Tl' met den Nf)'ilerlandscheu·mail,lienst. Tot blilden Siluiara'lI^rr., Soerabaija, 'PassoeJ'oenn en Par!nng elk overUlnat van ramp .werd gisteren een telegram ontV'angen'

. twec,

'M"akail.lillr ~n Sulo" cen 'bind, J:chnlve spccinlf1 orga- aat ele bins Henrltik, op reis naar. Nederland, z\jneschroef- nell als li~t Ind. Weekblad yaH Iiet Recht en de Opwekker. uladen ve1'lo1'en heeft en te Aden is binnengesleept. '-,

1>e 'invoerreehtea brachtell op ,Ja'l<l ell Maehll'<l o~er ue' De Maatschl\pp~j vall, LandbOll.w en ni;j,ve1'4eiQalhier,he'en Jlllltud l)ecemuflf 'jl.np

.I'

562, H7 5;83, waarvau, ann Jici;ieve

t

giRter (VrijrJag) or-ne alg~nieeiJe vergaelering gehoudeiL:

re.c~tel_lr.lIn·,goliv:, go?.It}~·en

f.!

^{O'1, 1/H,}^,:8, .hctgecn ecn W(\1'-

i

^~leefl: bij adres am} 4e 'f!Veetle .. " '. .' . . . '

};!IU"keonivji!lgst

.gceft van

f

4:>8,831,'10. Dc opbrell~st d~r

I

^DctlllgdmeL het plan vanaanleg •... ·.• . ' . op :iVil';' nv~rig~~lft~lIdi)lI. W~IS ~:~i\'cr / 5,'( ,~~,620,21) ~1l ~lzoo ,he -maar mecl1t hare bezpr?(lheiJ11~tette:, .. ' .. yefbergen",dat,

(lV'j'!r'~':hetJUlr,/ Ij,20.~,·t.;)O,70 .. lht 1~ JMC!' dan III 1869 de b"stnandc omslachtl?;e werhllg vall .. _ ra4enverkder'

"

t~l'J195,~liO;40@:

^m^CHl'^'tiltHin. tS70

f

IH 1':l5^fi,Z8:.

! I~dis che adl1l~lli3tl'fltie,

voort'l clat

v~nheLt!-imntieelbeheer"

: "'Vo .opbreng$t{)ver-;,Uceel1lb^t!l· was oJ) de u1l1knhcI.lttJllgen \"n1l1lrler gllnstll!;e kans op een spoedlgeu en,. veelbeteekeneh-.

'. W'er\ll\ijk,

J %,5!i1,7-1, die. O\:~r d~J 11 yorige n~l~anden den Itil.sl'!g go.eft, t~nzij buitengew0ne -maatlegelen worden

I .

86~,~3~.'i<4. :te ZlUIlC!l

I'

9tlO,~~H, ltl, .hetgoen Hi e,er 111 1871\ gcnomell om lll~voenng cloor. den Staat te bevord~:en. ". : Jl\n ^1lI.lS69 / 148,19·/,.slplI mccnla~1l1l181b!236,6li,'~4. Donderdag-JUldd\lg hceH III kampdng NoordwlJk alhwr .

,':Dti

heef

van

dec "PaJIll, resident van BanLmn, hceIt thans 1 een lwvige brand gewoed,

die' f4

h]lizeri vemi81de ei\>groo- , \'t~lof 1l;l3tEuropa vorkrcgCll. . ...

1

te schaele a,mricht,te. Gister zijn op ,de kantoreninschrij-

. lYe .

e:q!fdi.tiolillire, trocpen naar Goenong 'l'iuggi zi.ln giste- I vingslijstell rundgezontlen om de noodlottigtf gev91gen van rell .. · ..• V'm.ld upd(l.~eede gekOlllel1 en he~ell morgen ~roeg on~'

I

^~e\l,e ^nlf~1p,^_^die^.. ^vele^.^.R'rlropeeanen en vroegel'. gegoede .iIi.~' soltiltll't. 1:iet bcmcbtj dat de le Intlcnantder mfantene, 1Illnnclcrs treft, te lenig-en. . " "

A~ li·. V.,rbtu:\

.bY

(tic\) t:ooht o}l lloodlo~Lige W1J7.C het, levell

I .

^Eene~ooner.lvoorstelli.ng, den 11 d:ezer door eenigejohg~

verloor. ~~dtr.lcl~ beve~tlg(L " . . . . , . IltedCll luer gegeven, ten .. voordeele van, het . fond~. OUleen N. ' .. *,I ~'lJ vcrn,cUlcn,Js de radJlt, the dcoorzauk van de on: 1 opcra-~ezdschap. ^teyerkn:Jgel~,. dro~g algemee~etl ~lJvalw:eg.

hj~lell io:f:,\I',:I<.tc" IS,

or

dlltl "Ill I toeltt. VIlli ollze troepcn na~l De Z\lJ vere opbren gst. was

f

800. ,Mocht . men.. ale pogtng.

hl,t ,hiullenla,udg..:l'lueht enhe!:>ft zlCh claar nan de auton- hel'balen, dall Z'lll wel'kelijk ami Batavia eene -aangename.

tdt"n .m~tgegevl'n. Hij is' ecut IHlal' PIt.(lang ell vervolgens verpouzing verschaft' worden en zondende tooneelvriende'il.·

naarherwaarta over~ebl'il~bt.· . c, . . ' op (lie wijzeaan cle~verkol1lst vaneen opera gezelschap

YolgclU

.hctvcnlllg van de Sp(lnrbiLl~k te Meraha~Ja lS een grooton stap VOOl'lnt. kunnen laten doen,

,) tr 1871' cen uividc'ind van 'i pcrceutlut.gedeelel. . 'Voor de lloorllijd.enden iri Perzie is bij h'et comitc alhier'

. A.B.11 de anncieclliuudl!T!I in de Net!: [ndi.sche Lcvensver- "eeds / 9.(JOO ingekomen. '

!'~kcril\g: ^lm1ijfrc'ute-A{aatsehnppij ill een dividend van 7¹/ 2) l:[ct Hooggere.chtsl~of heeft het doodvollnis i~zake Var-

IM:t, . toogekcnd.. . .. '. , . . keV1SSel' bckrachttg(l. . ,

"CR~tgiliterontvillgell; w~j dim te\egml1l ?mtl'ellt de iute~" Jhr. \-V. K.

,.1.,.

vall Hogcnc1(lrp, aBsi8t~nt-residellt van

peHaueilin -fIe Twec:cIe -Knmer over de U1tvOCl'lIlg del' slu-Benkoelen, is. op zjjn verzoek eervol ]lit 's J~nds dienst

ker~el ell . den. OpillWpnCbt . . Mel. -geuoegen vernumen .. 'Y~J ontslugell.

dai ~aeMinial.er'en onder8ohcldene leden der Kamer ^'W1JZ1- ^{_ _ _}^{., _ _}^~_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ....,. _ _ _ .;..-.._

J.;iilg varl< dcregclhig·-der opiumzaakverlangen. De telegraaf voegt.t!t ·mIltrent de 8uikerregelillg . bij, dnt de Minister

·hotbewiji· wit ^'!CVCTilll;, datdeZil iu het beln!,lg eter uevolking

. ie, 'Wij zuBen dut bet,?og nfw;\chten alvorcns op ~e 'VI'oeger

!(clliwmeeuing tern!(te kOmCl\. '. .

. Nulir wijverneuiCII, is Iwt nicllw(J stl'afwetboek VOOI' in.- '!nri.ders gereed~li de Ovcl'zctting ill de inlalld~clt~· talen in

hew-etling.·

Me~ heeH ILOOp het wetbock in J uli a. s. te kUQn.ell afkoridigen, , .

. B

L"l. 1;.:>:."l."<.7 ~

a .

., 7 MaR-rt, 1872-

De 1,::., aflevering van deel

XII,

(XVIT) van ..

het

Tijd- sclt?:ift ^VOOI' Nijverlteiclen Lanabo·uU) ~lt Ned. Indie; uit- gegeveu o.o()rde ,Ned. Indisohe i\1aatseuapplj .van Nijver- heill en Landbollw bevat het volg'Cnde: .. ., .:

Rapp6rtcn van de Resiclenten van Samnrang, Japaraeu UhorilJon, betre(fende de proeven met den riet-aanplant vol~

gons het Iteyno~o-systeem, in die gewesten bij eenige sui- kerfabl'ieken genomen; Scheiknnuig onderzoek .van lIima- laja-Thee, door Professor Dr. Ph. Zoller; lets ~ver den Lantana; N otlllen del' vergilderiugen van de Direktie del' Maatschappij wan NijverheicI en Lanqbollw.

.Mcnvraagtzich bier llf, of het Indisch uestliur bezwaar beeft"gelll4aktounlCt kon. bC!.lillit van 2Z Dec. 1871, pe- trefiej'jde de 'overtochts'gelden; af te kondigen'? Tot heden is 'daanan toeh. in Indieniets vernomen. Daarom is het adi:ee!lan~Z',

M.

den Koning,dat doo(' belal}ghebbenden

ontworpen,was"Mg niet upgezonden, . . ' . 8 M.aart 1872.

De:Jav.:'Collr; van g'isteren kondigt het kon. besluitvan . Kapitein Tergast" ^Vallde Fransen V{t1~ de Putte,zond vol--,

J6~ept; il.af;waal'bij de bepalingen omtrent de toelating genden telegram aan den heel' superintendent del' Ned, In~

'in' ~ ,: 1. ~an . ~{edcrlanders. andero Europeeanen en daar- dische stoomvaartmaatsohappij: - .

mede:gelijkg~steldecpereollen lierzien W'orden,_, Ii Okeribon, 7 Maart, 11 me 10. Slecht weer gehadschip '.' I~()gl".d~R~geering' is; b~~kcns cIe Javaacke· Ot.,een 'on- dl'eef vallo kracht achteruit 'Z malenmoetfm ankeren kust-"

deri():e~ 'inge~tela. omtrent ':klac?ten . over gevallen van ~ee- plaatsen voorbij gestoomd' schip ~noodzakelijk dokken. . .' roof-dlt'straat"-:S.unc\.a; . Het '.offiCleeleblailont\c.ent dat fetten 1/ Veertig Batavia zeventig Singapore veel'tig Paaang koi- p~aa~8.:~g,~bad';1\~bbim, .'ma~l:d~ar m~n' detJ'lpang"visschers jangs_ hding behoeft zestig ton koleil." . .. . . •

vau'~rlhto~ .end~n· L~nga-a.rehlpel' .met geheel ~an vertrou- Heden is de ,hartsert van de' Putte hier aangekoinen.

W'eri' ; : iljn.'"; ..

4i-.re§identen v~n B~ntai):ien de Lampougsche _ Kapiteill Tergast heeft 'zijn stoQIDscuip met een vrij be-- :gistrH{ten. :uitgenoodigd blii~o06tente·doeil ki:uisen, terwijl langl'ijk lek hier weten binnen te brengen.

nog.· •. · ... /f.u ... l.~ ,e~ne ... ,'.b.?ot ... naa. r"B.anta . .m':gedirigeerel is. oin' den ,. Hct ~eder langs .deNoo:'.dkll. st in .. ?e.~ 'allerongl'lll. stigst ^{g .}~

hand~tgllr}lj!t~eldl11 t~·boez~men. . ." ' . ...' .weest ~lJn.

J'

e Pekalangan zil;g kapltem. Tergast eenQrik, .. • :Il!!t:Yh~eft,:1ibil'·een::i pij.lllijken indruktewee~ .gebra.cbt"dfD men opsiralig, had m6etimzetteil. Den naam kvn hij' ..

;QlltAjltelegr4af<ons. l.letloht_ braoht gmtreni 1J.e~ IneUwe on-I niet: onderscheide%li

'.;,. .': - +' ..

^--~->:., -;,; :(:----:~.~ .. :'~ . .' " . ',- -

',Editie 'voor Nederland. - Khastara Perpusnas