)بایساماگ همشچ :یدروم هعلاطم( یژولوردیه رد رتسر رب ینتبم یاهرادومن دربراک

)بایساماگ همشچ :یدروم هعلاطم( یژولوردیه رد رتسر رب ینتبم یاهرادومن دربراک

یگلس رذابا -1

یعراز ردیح

2

-*

یفورعم رفص

3

:تفایرد خیرات 20

/ 03 / 1398

:شریذپ خیرات 08

/ 07 / 1398

هدیکچ

کینکت هداد هعومجم یارب مسجت یاه هلئسم ،گرزب یاه

.تسا هدش هتخادرپ نآ هب رتمک یژولوردیه رد هک تسا یا لاح رد

ی هک ا ی ن نکت ی ک رد ا ه

یسررب لحت و ی ل داقم ی ر ز ی دا طا دعب دنچ تاعلا

،ی مها ی ت ز ی دا ی راد ن .د کینکت نیا زا یکی اه

، یم )یرتسر یاهرادومن( لسکیپ رب ینتبم یاهرادومن .دشاب

،هعلاطم نیا رد هتخادرپ دنواهن رد بایساماگ یتسراک همشچ یارب یرتسر فارگوتیاه و یرتسر فارگوردیه لماش ،یرتسر یاهرادومن زا عون ود یسررب هب

یم دوش . من نیا یرا مآ هرود کی اب بایساماگ همشچ شراب و یهدبآ هنازور تاعلاطا زا هدافتسا اب اهرادو 49

( هلا س 1396 - 1348 یار ب .دند ش می سرت )

مرن زا ،اهرادومن نیا میسرت رازفا

MATLAB هدیدپ ،یرتسر فارگوردیه زا هدافتسا اب .تسا هدش هدافتسا

و ،یلاسکشخ ،فرب بوذ هلمج زا یفلتخم یاه

شت ...

.دندش هداد صیخ قیقحت نیا رد

6 .تسا هدش ییاسانش اهرادومن نیا زا هدافتسا اب فلتخم هدیدپ هم شچ رد فر ب بوذ هرود ه ک داد نا شن یا تن

لاس زا بایساماگ 1348

ات 1396 یروط هب ،هدش رتمک دودح زا هرود نیا هک

100 هب زور 30 لا س نینچمه .تسا هتفای شهاک زور 1387

ک شخ نیر ت

د لاس لاس رد مه یلاسکشخ کی ،تسا هدوب همشچ یرامآ هرود لوط ر 1377

هام هک دش صخشم یرتسر فارگوردیه زا هدافتسا اب .تسا هدش هدهاشم

کشخ ،رهم یم هام نیرت

و یسررب یارب هام نیا ندرک صخشم ،دشاب یزاسادج

یم بسانم رایسب هیاپ نایرج هب .دشاب

ی م یلکروط ن یا ه ک ت فگ ناو ت

ض اهرادومن عیرس ریسفت و یسررب تیلباق ،دایز رایسب تاعلاطا نتشاد نم یم مهارف ار یرت

.دننک

هژاو یدیلک یاه :

یرتسر فارگوردیه ،لسکیپ رب ینتبم یاهرادومن ،یرتسر یاهرادومن ،بایساماگ همشچ

همدقم

1 هرا برد ی مهم تا علاطا ندروآ ت سد ه ب ناکما ،همشچ دومنبآ

یگژیو یکیژولوئژوردیه یاه مهار ف ار هم شچ ر ییبآ ه ضوح ناوخبآ

یم هداد ،نآ لیلحت رب نوزفا و دروآ را تفر دروم رد ار یهجوت لباق یاه

هناماس هیلخت طیحم یم هئارا هضوح نیا رادفاکش و زرد یاه فده .دنک

زا تسا ترابع هصلاخ روط هب ،دومنبآ یسررب زا :

ریاخذ مجح هبساحم

یکیمانید ، انیدوردیه بیارض هبساحم ناوخبآ یکیم

، یینو یچ نی یعت

هرهب همشچ ناوخبآ زا هنیهب یرادرب ،

ناو خبآ ی شکهز هناماس تخانش

هناد نیب ،یفاکش و زرد(

)یللاحنا ،یا ،

م یژر صیخ شت نا یرج یا ه

،

یهدبآ شهاک دنور صیخشت ،

میژر نیب طابترا نییعت ا ب هم شچ یا ه

ناوخبآ هیذغت طیحم ،

ب میژر و همشچ میژر نیب طابترا نییعت یگدنرا

و

( ...

1 .) یرایسب لماوع ب

م ری ر ت ،هم شچ دو منبآ لکش ر ی

د نراذگ ن یا .

لماوع نیمز لماش ( یسانش

لماع نیا یازجا لماش

فاکش و زرد و ا ه

1 و 2 هدکشناد ،بآ عبانم و یژولوردیه هورگ رایشناد و یرتکد یوجشناد بیترت هب-

نارمچ دیهش هایشناد ،بآ مولع یسدنهم

، زاوها

(

* - :لوئسم هدنسیون Email: zareih@scu.ac.ir

)

3 - نادمه ،انیس یلعوب هایشناد ،یزرواشک هدکشناد ،بآ عبانم یسدنهم هورگ داتسا DOI: 10.22067/jsw.v33i5.80597

لسگ ه تخیر ،)ا و یگد نراب ،اا خ ش شوپ ،)ه ضوح لک ش( یسانش

،امد ، نآ یینویچ ه ناخدور یهدبآ تارییغت

سم و ا ه ی ل ا ه یی زا ه ک

بع همشچ رییبآ م رو

ی دننک

، ایرد )دم و رزج( دنشک ،

رد نا سنا ت لاخد

هناماس اه ی بآ عبانم ، یتسراک هنهپ رد همشچ تیعقوم و زارت یم

دنشاب

( 1 ل ماع ود ن یا ار ش ه ب امد و یگدنراب تیمها لیلد هب همادا رد .)

یم هتخادرپ .دوش

شقن شراب رایسب

ه ب شرا ب ر گا .دراد دو منبآ لک ش رد ی مهم

لب رد فرب تروص دن

ی اه خی بلغا ،دشاب م بجوم ،یگدز

ی دوش یهد بآ

ا ب و د سرب دح نیرتمک هب ،راهب طساوا ات لیاوا زا ای ناتسمز لصف رد ،فرب بوذ دومنبآ

یلاحرد .دنک یط یدوعص ریس تدم رد ناراب ر ا هک

هاتوک رت ی م رهاظ همشچ یهدبآ یور ی

دوش بآ م جح زا یمک دصرد .

م ذوفن نیمزریز هب ،اهرابگر ی

ک دن ری ر ت ،یگد نراب دایز مجح دوجو اب و

راد یدپ دو منبآ رب جوا کی تروص هب نآ ر ا و دراد بآ هریخذ رب یمک م ی دوش یلاحرد . ناراب هک اه ی ش قن ،نز خم هیذغت رد موادم و میلام

هدمع هدر گ لکش شیادیپ بجوم و دنراد یا م ا هدومنبآ رد یها م

ی

دنوش م ،یگدنراب تاعفد دادعت . ی

دناوت هب جوا ،دو منبآ رد ،هزاد نا نامه

داجیا نآ نیب و هدرک ه ب نت سویپ ا ب و د نک رار قرب یمیلام بیش اه

هضوح رد یگدنراب .دنروآ دوجو هب ار یرتدنلب جوا ،رییدکی ر گا ،رییبآ

م هد ید ر تدوز نآ هیذغت ری رت ،دهد خر همشچ هب کیدزن هلصاف رد ی

دوش

،ینامز رظن زا دومنبآ جوا هطقن و ب کیدزن

دهاوخ یگدنراب نامز ه

دوب

، خرت نامز ،دشاب هداد خر یگدنراب رترود هلصاف رد رگا یلو ی

ر رتشیب

رگا .دوب دهاوخ جوا تم سق ،ترو ص ن یا رد ،دشاب یرسارس یگدنراب

هدرگ تروص هب ینحنم دمآ دهاوخرد نهپ ای یهام

.

امد م خی و فرب بوذ بجوم ی

دو ش یامر س ،ری سدرس طا قن رد .

م هنابش ی دناوت یا مرگ اب و دوش نآ عطق یتح ای یهدبآ شهاک ثعاب

دا مجنا زا شی پ ،بور غ رد و د بای شیاز فا یهدبآ ،فرب بوذ و زور تانا سون یاراد دو منبآ ،ترو ص نیا رد .دسرب دوخ هنیشیب هب ،هرابود هنابش زور ی )دنلب تاعافترا( دراد تدش امرس هک یقطانم رد .دوب دهاوخ

شیمه امرس لصف رد دامجنا و م زین دومنبآ تاناسون ،تسا یی

ی د ناوت

.دشاب یلصف نآ عبت هب باتزاب ،همشچ دومنبآ لکش ناو خبآ شنکاو درف هب رصحنم هدننک

هب .تسا هیذغت لباقم رد وی

هژ ی مهم تا علاطا ،شکورف دنور و لکش

و و هریخذ دروم رد ی

گژ ی اه ی مر ت ناو خبآ هناما س یراتخاس ی

ن هد ننک

م مهارف همشچ ی

دروآ هب . تا علاطا ،هم شچ دومنبآ لیلحت ،لیلاد نیا

ت سراک ی شکهز هناما س راک یینویچ و تیهام هرابرد یهجوت لباق م هئارا ی دنک نا مزمه تار ییغت ا ب ،)ا هدومنبآ( بآ یمک تارییغت رگا .

فارگومک( نآ یفیک اه

ه ب یر تهب رای سب یا تن ،دنوش لیلحت مه اب )

هخاش یاراد دومنبآ .دمآ دهاوخ تسد اه

ی اب .ت سا شکور ف و هدنورلا

هخا ش و شرا ب زا ل صاح ه یذغت نا مز ه ب طو برم هد نورلااب هخاش یروآدای هب مزلا .تسا هدش هیذغت بآ هیلخت نامز هب طوبرم ،شکورف شراب هک تسا اه

ی پ ی پرد ی ه ضوح رد ا ه

ی هخا ش ،گرز ب ز یربآ

م رارق ری رت تحت ار دومنبآ شکورف ی

دهد شراب هیذغت زونه اریز ، ا ه

ی

یپ م خر ید عب شرا ب ه ک هد شن ه یلخت ًلاماک ،نیش ی

د هد د نور و

هخاش اه ی م رییغت ار دومنبآ ی

دهد ه ب یصخشم هطقن زا دومنبآ ،بلغا .

م تهج رییغت ،تسا شکورف هخاش زاغآ هک جوا هطقن مان ی

دهد نآ زا و

م شهاک یصاخ دنور اب یهدبآ ،دعب هب ی

ی دبا ار دو منبآ زا ی شخب نیا .

ات( شکورف ینحنم یم )نامسیر

یار ب .دنیوگ یزا سادج

ه یاپ نا یرج

و و یکیما نید هر یخذ م جح هب ساحم ،دومنبآ ی

گژ ی ا ه ی یراتخا س

،ناوخبآ یم هدافتسا ینحنم نیا زا دوش

.

نحنم ریسفت ی

اه ی همشچ هیلخت ت سد ای هنازور رامآ ساسا رب ،اه

ت یفرظ و یریذ پذوفن عو ن یبا یزرا یارب یبسانم شور ،ییتفه مک ناوخبآ اه تس

.

لسکیپ رب ینتبم یاهرادومن هعومجم شیامن یارب یدیدج رازبا ،1

هداد .دنت سه گرز ب یا ه ا هرادومن ن یا

ییا سانش و م سجت یار ب

هداد هعومجم رد تارییغت و تافلاتخا هدافت سا گرز ب ید عب دنچ یاه

یم دوش . نتبم فارگ ی پ رب ی ل سک ی ک نکت ی ک فارگ ی ک ی ه ک ت سا

امن تاعلاطا ی

ش ار هدش هداد اب

رت سر ا ی ل سکیپ زا هدافتسا ررکاد ح

م ی دنک . ه نیمز رد ه ک یب سانم رایسب تیلباق هب هجوت اب اهرادومن نیا

هداد هعومجم شیامن شیا من یار ب یب سانم راز با ،د نراد گرزب یاه

هدیدپ ک ی هد نهد ناشن لسکیپ ره .دنتسه یژولوردیه فلتخم یاه

1- Pixel-based graphs

هداد هعومجم زا رادقم و یصاصتخا تاصتخم کی اب اه

ک ی ا ی نر

.ت سا ید عب ود ریو صت کی یارب هیاس ن یا

م سجت ا ه من ی د ناوت

اج ی زی ی ن زجت ی ه لحت و ی ل اه ی مک ی قد ی ق دوش م اما ، ی لحت دناوت ی ریل ار

هاگآ هدومن زجت و ی ه لحت و ی ل اده ار اه ی ت ( دنک 2 .) نیا زا هدافتسا ًاریخا

هداد هعومجم اه

ی و گرزب هداد اب یاه نلاوط ی حم رد تدم ی

ط ز ی تس

ار ی ( تسا هدش رت 3

و 4 .)

ه نیمز رد ه تفرگ ترو ص تا علاطم زا ی خرب یسررب هب همادا رد یم هتخادرپ یرتسر فارگوردیه صوصخ هب یرتسر شیامن .دوش

لاس رد راب نیلوا لسکیپ رب ینتبم یاهرادومن 1996

و میک طسوت

ک ی ک ینکت ن یا ه ک دنت شاد زاربا لییرک و میک .دش هئارا لییرک لیسناتپ هداد هعومجم جارختسا یارب ییلااب دنراد گرزب یاه

( 5 ).

میک

لاس رد 2000 هیرظن یسررب هب کینکت یاهدربراک و اه

شیا من یا ه

تخادرپ روحم لسکیپ (

6 ) دومن زا هدافتسا نیتسخن . ر ب ی نتبم یا هرا

لاس رد رلوهوک هعلاطم هب یژولوردیه رد لسکیپ 2004

ی م رب ددر گ

ه ناخدور نا یرج هنلاا س تار ییغت نداد نا شن یار ب رازبا نیا زا هک هک یفیرظ ینامز صاوخ زاربا نیا هک تشاد زاربا ناشیا .دومن هدافتسا شور ریید اب یم ناشن ار تسین ندید لباق یتنس یاه

ور نیا .دهد ش

فاطعنا رایسب ه ب شیا من نا کما ،شهوژ پ فده هب هتسب و هدوب ریذپ

تروص یم مهارف ار فلتخم یاه دنک

( 7 ).

یک کم ( 2014 ) تیرید م ی سررب ه ب دوخ یرتکد همان نایاپ رد

راز با زا ه علاطم ن یا رد .ت خادرپ ا کیرمآ رد نا کوا ه ناخدور نایرج هداد هعومجم شیامن یارب یرتسر فارگوردیه ه ناخدور گرز ب یا ه

( تسا هدش هدافتسا 8

).

شیا من یار ب یرت سر یاهرادومن یفرعم هب ادتبا هعلاطم نیا رد هداد هعومجم ی سررب ه ب ب س ،هد ش هراشا گرزب یاه

درو م ود زا

ی م ه تخادرپ یژولردیه هنیمز رد اهرادومن نیا مهم یاهدربراک .دو ش

هد ش هدافت سا د نواهن رد بای ساماگ هم شچ تاعلاطا زا روظنم نیدب یم ناشن رطاخ .تسا ت دوش

هعلاطم نونکا فارگوردیه یور رب یا

یا ه

یم هعلاطم نیا اذل تسا هتفرین تروص ناریا رد یرتسر یزا غآ د ناوت

یار ب نآ زا هدافت سا و یژولورد یه هنیمز رد رازبا نیا زا هدافتسا یارب هدیدپ ریید یسررب .دشاب روشک رد ،اه

شور و داوم اه

هعلاطم دروم هقطنم رَگ ی ن هوک هتشر زا یاه

م ا برغ مه ی نار ب هک تسا ی رتش تحا سم

شخب و ناتسرل ناتسا لامش رد نآ ی

ن ی ز نات سا رد یا ه و ناد مه

رگ .دراد رارق هاشنامرک ی

ن هوک هتشر زا یاه

رد ه ک ت سا سرگاز دنلب

ب هب نآ لوط و دراد رارق هوکنارتشا همادا ی

ش زا 180 ک ی رتمول م ی .د سر

ای ن سا رد هوک هتشر نات

هوک هب هاشنامرک یاه

ب و ورپ ی نوتس م ی یپ ددنو .

رگ هژاو ی ن انعم هب ی غ هوک و هتشپ ی

لباقر ا ،تسا ذوفن ی

ن قرش زا هوک

زج و دراد همادا رتشلا ناتسرهش لامش ات یی

م عفترم سرگاز زا ی

دشاب .

اب شلاو 3623 رتدنلب ،عافترا رتم ی

ن ا هلق ی ن .ت سا هو ک هتشر ر یید

هلق ه ا ی لماش نآ دنلب ی

لا ،دوبک 18 ی

،لا و ک ه س و ناز م ی ش رور پ

،

گزاب ی ر نت لهچ و م

ی .دشاب ا رد ی ن تم سق هم شچ ا ه یا ه

بط ی ع ی و

فورعم ی ساماگ ما ن هب ی

با ت شلا رد نا مهک ،د نواهن رد ر

ا نو و یی رد

هبذاج رب هولاع هک تسا هدمآ دوجوب درجورب ی

ری شدرگ رکب ی

، ع بنم

سب ی را بسانم ی ارب ی مرت ی ن ن بآ ی ز م رامش هب ی دنور .

بایساماگ همشچ د

هلصاف ر 20 رهش یرتمولیک دنواهن

ری سم رد و

هب دنواهن هداج ت سا هدش عقاو دابآرون

. هم شچرس یل صا ی نآ

زا هرد

یاه نیورگ هوک )نیرگ(

یید ترابع هب ای ر

ناغلابان لهچ هوک یم

.دشاب

یهدبآ یاراد همشچ نیا 4

رتم بعکم ا ب هینا رد تیفیک ا ب ی بآ

ه ک،

آ طسوتم یامد ن

دودح 5 هجرد اس ی یتن دارگ یم نیدنچ عقاو رد .دشاب

هدودحم رد هدیبسچ مه هب همشچ دودح یا

100 رتم م ه رانک رد عبرم

هتفرگ رارق ی م هتخانش بایساماگ همشچ ناونع هب یلکروط هب هک ،دنا

.دنوش لااب رد ی ساماگ همشچ ی

،با هناهد ی ز ی ا ب ی را غ ی بط ی ع ی ه ب

م مشچ ی دروخ بآ جورخ لحم هتشذگ رد ًلاامتحا هک ا .تسا هدوب

ی ن

بآ شیاسرف لمع هجیتن ،راغ ىم ىنیمزریز ىاه

نآ ر ا ر ب ه ک د شاب

بآ رد میسلک تانبرک ىدیسا ىاه

( بآ و نبرکدی سکا ید ىواح ىاه

ىلآ ىاهدیسا )

تسا هتفای للاحنا .

بآ ا ی ن همشچ لا ناک طسوت اه ییا ه

ار ب ی زروا شک فرا صم ی

،

هام شرورپ ی

م ل قتنم برش و ی

دو ش بار س را نک رد . ساماگ

ی با ، لمع ی تا نارمع ی نزخم دس تخاس ی

رگ ی ن م ارجا لاح رد ی

دشاب .

تاعلاطا و رامآ یرتمورد یه هایتسیا ود رامآ زا همشچ یهدبآ ندروآ تسدب یارب ود ه قطنم ن یا رد .ت سا هد ش هدافت سا هنیارو لاناک و خاروس نس

یم دوجوم یرتموردیه هایتسیا لا س زا خارو س ن س هایتسیا ،دشاب

1348 یلاح رد هدوب رامآ یاراد لا س زا هنیارو لاناک هایتسیا هک

1384

یم رامآ یاراد لا ناک هایت سیا نآ ع بت هب و لاناک ثادحا زا لبق .دشاب

هزاد نا و روبع خاروس نس هایتسیا زا همشچ بآ همه ،هنیارو یر یگ

ن یا ط سوت هم شچ بآ زا یشخب لاناک نیا ثادحا زا دعب .تسا هدش رحنم لاناک هزادنا هنیارو لاناک هایتسیا رد و هدش ف

یم یریگ اذ ل ،دوش

یم هایتسیا ود نیا یهدبآ عومجم همشچ یهدبآ یهد بآ طسوتم .دشاب

همشچ 4 نآ یهد بآ لقاد ح ،ه ینا رد ب عکمرتم 3

/ 0 نآ ررکاد ح و

97 / 37 ی م ناشن رطاخ .تسا هدوب هینا رد بعکمرتم تحا سم ددر گ

خاروس نس هایتسیا زیربآ هضوح دودح

60 یم عبرم رتمولیک .دشاب

رد

( لکش 1 و همشچ تیعقوم ) هایتسیا

رد هد ش هدافتسا یرتموردیه یاه

.تسا هدش هئارا قیقحت نیا

لکش 1 - تیعقوم بایساماگ همشچ رد

نادمه ناتسا ،دنواهن ناتسرهش ناریا و

Figure 1- Location of Gamasiyab spring in Nahavand county, Hamedan province and Iran

لودج 1 - یاهرتماراپ هنازور

قیقحت نیا رد هدافتسا دروم

Table 1- Daily parameters used in study

رثکادح Maximum لقادح

Mminimum نیگنایم

Average یمیلقا ریغتم

Climatic variables حطس زا عافترا

ایرد Height above

sea level (m) ییایفارغج تاصخشم

Geographic Information (D,M,S) هاگتسیا مان

Name

station لوط

Length ضرع

Width

37.97 0.11

یهدبآ 3.47 Discharge (m³/s) 1780

48 23 24 34 03 33

خاروس گنس Sang Sourakh

4.81 0.01

یهدبآ 2.15 Discharge (m³/s) 1840

48 22 38 34 02 53

هنیارو لاناک Kanal Varayeneh

105.00 0.00

شراب 1.47 Precipitation (mm) 2050

48 22 00 34 02 32

هنیارو Varayeneh

یرتسر فارگوردیه یار ب ه ک تسا لسکیپ هیاپ رب ییاهرادومن ،یرتسر فارگوردیه

هداد ه عومجم رد تار ییغت و تافلاتخا ییاسانش و مسجت د نچ یا ه

یم هدافتسا گرزب یدعب دوش

. مز صاوخ رازبا نیا ا ب ه ک ی فیرظ ینا

شور ریید یم ناشن ار ،تسین ندید لباق یتنس یاه

شور نیا .دهد

فاطعنا رایسب ه ب شیا من ناکما ،شهوژپ فده هب هتسب و هدوب ریذپ

تروص یم مهارف ار فلتخم یاه شور نیا .دنک

، یرادومن شور کی

در کیور ا ی ل سکیپ ک ی زا هدافتسا اب ار تاعلاطا ررکادح هک تسا رب ینتبم یم ناشن رتسر هدنهد ناشن لسکیپ ره .دهد

زا رادقم کی ی

هداد هعومجم یم رازبا نیا .تسا اه

زا یرت شیب رای سب تاعلاطا دناوت

میم صت و دیدج ارد هب بلغا هک ،دهد هئارا دادعا لودج کی یر یگ

یم رجنم رتشیب تاعلاطا ساسارب ییاه .دوش

لکش 2 - هنومن سرت یرتسر فارگوردیه زا یا تیاس رد هدش می

USGS

Figure 2- An example of raster hydrograph in USGS web

هداد اه هداد هعومجم هب یسرتسد تیا س بو ا ب ًا مومع گرزب یاه

یا ه

ا کیرمآ ی سانش نی مز نامزاس تیاس بو هیبش نیلانآ نا کما1

ریذ پ

ه ناخدور یار ب ار یرتسر فارگوردیه نیلانآ میسرت تیاس نیا .تسا اه یم دک کی تروص هب هک لحم باختنا اب ،اکیرمآ ی یم هئارا دشاب

-

لکش رد هنومن ناونع هب .دهد 2

،نا یرج عون ،ناکم هرامش باختنا اب

یم میسرت یرتسر فارگوردیه ،یبد دحاو و ینامز هرود ن یا رد ،دو ش

یم شخب ن یا .دو من با ختنا ز ین ی بآ لاس تروص هب ار خیرات ناوت

ک هناخدور یارب لکش .تسا هدش میسرت ودارولو

یروطنامه هرا شا ه ک

تیاس زا هدافتسا دیدرگ ناکما اکیرمآ یاربUSGS

یارب اذل تسا ریذپ

هب زاین ناهج طاقن ریید ی م یصاخ یاهرازفا مرن زا هدافتسا

رد ،د شاب

یم هتخادرپ عوضوم نیا یسررب هب دعب شخب .دوش

رازفا مرن زاین دروم یاه

یفرعم هب شخب نیا رد مرن

فارگردیه میسرت تیلباق هک ییاهرازفا

یم هتخادرپ دنراد ار یرتسر مر ن نیتسخن ،دوش

ی م ه ک یراز فا ناو ت

مرن درک هدافتسا رازفا

MATLAB

یم مر ن ن یا رد .دشاب دراو ا ب راز فا

یم بیرتام کی تروص هب تاعلاطا ندومن ار ر ظن درو م تلاپ ناوت

یسیوندک اب هک یناسک یارب ،دومن میسرت ی م دنراد ییانشآ

ا ب د نناوت

مر ن طیحم رد یسیوندک راز فا

MATLAB

لک ش لیک ش یا ه و ر ت

بسانم .دنیامن میسرت ار یرت

مرن ،دراد ار یرت سر فارگورد یه می سرت تیلباق هک یریید رازفا

ییایفارغج تاعلاطا متسیس (2

یم )GIS

لکش رد .دشاب 3

ه نومن زا یا

مرن اب یرتسر فارگوردیه میسرت رازفا

نی نچمه .تسا هدش هئاراGIS

یم مرن زا ناوت رازفا

Surfer

فارگوردیه میسرت یارب زین رب ینتبم یاه

مارگورک هکبش و رتسر مر ن .دو من هدافتسا اه

راز فا

GRAPHER

ز ین

یارب هدامآ ینحنم یزاس نایرج یاه

- یم رارق هدافتسا دروم تدم .دریگ

هکبش متسیس

3یا

هکبش متسیس یا

زا هدافتسا ینتبم زیلانآ یارب ،یدعبود هکبش کی

یم رتسر رب هداد .دشاب

ینا مز ل صاوف ا ب ًلاو معم ینا مز یر س یاه

صخشم هزادنا مه زا ادج و هتسسگ تروص هب

ی م یر یگ .دنو ش

ناشن ،هدش دودحم روحم کی تروص هب ار نامز روحم بلغا ناققحم یم ب ار روحم ود ،نیققحم زا یخرب اما دنهد رد عو نت نداد نا شن یار

لاس نیب و نورد یم هدافتسا اه

دننک ( 9 و 10 ).

هدافت سا یارب تدم دنلب ءزج کی و تدم هاتوک ءزج کی هداد ره ر بارب تد مدنلب ءز ج .دراد یترا کد تا صتخم یا هروحم هایتسد رد

ی م تد م ها توک ءزج زا یحیحص برضم رو ط ه ب نی نچمه .د شاب

یم هداد ناشن ینامز سایقم ود رد تارییغت نامزمه نداد رار ق اب .دوش

اتوک ءزج ناونع هب( لاس یاهزور رو حم دادتما رد )تدم ه

لا س ا بx

1- https://waterwatch.usgs.gov/?id=wwchart_rastergraph 2- Geographic Information System

3- Grid System

روحم یور رب )تدم دنلب ءزج ناونع هب( یپ رد یپ یاه هکبش کی ،y

یم داجیا .ددرگ هداد هعومجم یارب ییتسبمهدوخ عبات ترو ص ه ب یریخر ت یاه

یم هبساحم هکبش بنایراو رب هکبش بنایراووک میسقت .دوش

( 1 ) تاصتخم اب ییتسبمهدوخ عبات رادقم هکب ش یور ر ب

یم هداد ناشن هک ینامز .دوش

ناو نع هب ،هباشم ریداقم تسا

یم هنلااس مارگولروک کی .دنشاب

یرتسر شیامن زا هدافتسا یایازم یم شور نیا زا ،ا مد ،فارگوتیاه ،فارگوردیه ،شیامن یارب ناوت

صخاش یلاسکشخ یاه و

باق شور ن یا ،دو من هدافتسا ...

نا شن ت یل

هداد نداد نا شن ،کیتامتسیس یاهاطخ نداد نا شن ،هد ش م گ یا ه

هداد نداد نا کم هسیاقم ،ترپ یاه تاد یلوت لی سناتپ ،ف لتخم یا ه

( دراد ار دیدج 7

ر یز ترو ص ه ب شیا من زا هویش نیا یلصا یایازم .)

یم دشاب ( 7 ) : 1 ) هداد ه عومجم هدها شم یار ب یهار ز ب یا ه

.گر 2 )

.ریسفت و یسررب تعرس شیازفا 3

.تاد یلوت زا ید یدج عاونا هعسوت )

4 ی م ب سانم و د مآراک یشور مه ینامز رظن زا و هفرص هب نورقم )

.دشاب یم رازبا نیا اب رتشیب ییانشآ تهج ع بنم ه ب ناو ت

11 ه عجارم

.دومن

ثحب و جیاتن ق یقد ی سررب رو ظنم ه ب شخب نیا رد لک ش رد ،هلئ سم ر ت

4

.تسا هدش هئارا نآ فارگوتیاه هارمه هب بایساماگ همشچ فارگوردیه یروطنامه لکش رد هک

4 ناکما اهزور همه ندید تسا صخشم ریذ پ

یم اهنت نینچمه ،تسین ار یگد نراب ا ی یهدبآ دایز رایسب ریداقم ناوت

لکش رد .دومن هدهاشم صخشم روط هب 5

ردیه رادومن و

یرتسر فارگ

هدیدپ هارمه هب یاه

.تسا هدش هداد ناشن ،تسا هدش جارختسا نآ زا هک ی

لک ش رد ه ک یروطنا مه 5

،ت سا هد ش هداد شیا من 6

هد یدپ

هدیدپ ریسفت هب شخب نیا رد .تسا هدش جارختسا فلتخم زا ه ک ییاه

یم هتخادرپ ،تسا ییاسانش لباق یرتسر فارگوردیه میسرت .دوش

1 - فرب بوذ

4

لکش هب هجوت اب 5

ا هزور زا فرب بوذ ی

200 ا ت 300 زا ی نعی(

صخ شم لک ش نیا هب هجوت اب .دراد همادا )هامریت رخاوا ات راهب لیاوا لاس رد هک تسا ه ب ت سا ه تفای شهاک فرب بوذ هرود هتشذگ یاه

یروط لاس رد فرب بوذ یاهزور دادعت هک یاه

1383 تب سن د عب هب

هرود هب ی م نا شن ار یریی شمچ شها ک نآ زا ل بق یاه ه ب .د هد

یروط لاس یارب عوضوم نیا هک زا دعب یاه

1392 .تسا هدوب رتدیدش

ارطم همشچ یهدبآ میژر رییغت یارب رادشه کی ناونع هب بلطم نیا یم .دشاب

4- Snowmelt

لکش 3 - هنومن مرن اب یرتسر فارگوردیه میسرت زا یا رازفا

GIS

Figure 3- An example of raster hydrograph in GIS software

لکش 4 - ه ردی بایساماگ همشچ فارگوتیاه و فارگو

Figure 4- Hydrograph and Hyetograph of Gamasiyab spring

لکش 5 - بایساماگ همشچ یرتسر فارگوردیه

Figure 5- Raster hydrograph of Gamasiyab spring

2 - یلاسکشخ

1

اب وت ج ه لکش هب 5 لاس رد یاه 1377 و 1378 نیا رد یلاسکشخ

هاشم همشچ .تسا هدش هد

3 - بلایس

2

لکش هب هجوت اب 5

همین رد لاس نیدرورف یاه 1365

بلایس کی

لاس دنفسا رخاوا رد نینچمه ،تسا هدش هدهاشم 1395

نمهب رخاوا و

لاس یاه 1369 و 1383 بلایس .تسا هدش هدهاشم ییاه

4 - کشخ لاس

3

ط سوتم رادقم زا یهدبآ رادقم نآ رد هک تسا یلاس ،کشخ لاس رتمک لکش رد ،دشاب 5

لاس یاه 1387 و 1388 هنومن زا یا لاس یا ه

یم باسح هب کشخ یبآ لاس نینچمه .دنیآ

1393 م ک لاس کی زین

.تسا هدوب بآ 5 - کشخ هام

4

یارب رتشیب ،کشخ هام نییعت یزاسادج

هدافت سا دروم هیاپ نایرج

یم رارق یروط هب ،دریگ نایرج زا یشان یهدبآ رادقم ،کشخ هام رد هک

ا ب .د نراد ی مک ی لیخ ش قن نآ رد فرب بوذ و یگدنراب و هدوب هیاپ یم هدهاشم لکش هب هجوت رد هم شچ یهد بآ ناز یم نیرتمک هک دوش

.تسا هداتفا قافتا رهم هام 6 - هناهام تارییغت

5

یم خر ینامز تارییغت نیا ،ر یید ها م ه ب ها م ک ی زا ه ک د هد

ًلارم ،دشاب هداد خر یهدبآ رد یعیرس تارییغت رو ط هب

ینا هگان م یژر

آب بآ مک تلاح زا یهد ی

بآرپ تلاح هب ی

لک ش رد .د نک ر ییغت 5

ن یا

1- Drought

2- Flood 3- Dry Year 4- Dry Month 5- Monthly Changes

لاس رد رییغت یاه

1393 هدها شم تشهبیدرا و نیدرورف هام رد دعب هب

.تسا هدش رادومن یاهدربراک ریید هدهاشم روظنم هب یاه

،رت سر ر ب ی نتبم

سناراب هایت سیا را مآ زا هدافتسا اب یرتسر فارگوتیاه رد ه نیارو یجن

لکش 6 لکش هب هجوت اب .تسا هدش میسرت 6

ی م هدهاشم ه ک دو ش

هام رد ًابیرقت ه ب ،ت سا رف ص د ح رد یگد نراب رویرهش ات دادرخ یاه

ی م دادر خ ل یاوا ا ت نا بآ لیاوا زا یگدنراب هرود ریید ترابع .د شاب

یگدنراب رادقم نیرتشیب هام رد اه

هداد خر ت شهبیدرا و نیدرور ف یاه

ا .تس مه رانک رد یرتسر فارگوتیاه و یرتسر فارگوردیه نداد رارق اب

یم هب .درک ادیپ تسد یرتهب یاتن هب ناوت یروط

ا هرادومن ن یا زا هک

ی م صخشم بایساماگ همشچ یارب ا ت ت شهبیدرا ر خاوا زا هکد شاب

بآ نا یرج و فر ب بوذ ری رت تحت ،همشچ یهدبآ هام رویرهش رخاوا ا یجورخ ینیمزریز یم همشچ ز

ینا مز هرود ن یا رد یگد نراب و د شاب

ود ن یا ه ب ه جوت ا ب نینچمه .تسا هتشادن همشچ یهدبآ رب یری رت یم رادومن ًا بیرقت ینامز ریخرت اب همشچ نیا رد یگدنراب هک تفگ ناوت

ههام کی ر ا

یم ناشن ار دوخ دهد

. یرت سر فارگورد یه هدها شم اب

یم صخشم بآ نیرتمک رهم هام هک دوش

یلا ح رد ،دراد ار یهد ا ب ه ک

یگد نراب یاراد ر هم هام یرتسر فارگوتیاه هب هجوت ی م

د شاب ن یا ،

ی م نا شن هدوب ههام کی ینامز ریخرت هدنهد ناشن عوضوم ه ک د هد

یم هامرهم یگدنراب زا یشان نابآ هام یهدبآ شیازفا .دشاب

هجیتن یریگ قیقحت نیا رد ینتبم یاهرادومن مان هب یدیدج رازبا

ای لسکیپ رب

ن یا تیع ضو ی سررب ت هج .ت سا هد ش ه ئارا یرتسر یاهرادومن و یرت سر فارگورد یه ما ن ه ب ا هنآ زا دربرا کرپ عو ن ود ،ا هرادومن .تفرگ رارق یسررب دروم قیقحت نیا رد یرتسر فارگوتیاه

لکش 6 - بایساماگ همشچ یرتسر فارگوتیاه

Figure 6- Raster Hyetograph of Gamasiyab Spring

قیقد یسررب تهج هداد زا ،عو ضوم ر ت

یا ه آ یگد نراب و یهد ب

.دیدرگ هدافتسا دنواهن رد بایساماگ همشچ هدافت سا هک داد ناشن حیاتن

ت یلباق یاراد ،یلو معم فارگورد یه ل باقم رد یرتسر فارگردیه زا یم یرایسب یم یرتسر فارگوردیه زا هدافتسا اب .دشاب

هدیدپ ناوت یا ه

یفلتخم لاس رد هک .داد رار ق یسررب دروم ار هداتفا قافتا فلتخم یاه

هدیدپ ،ک شخ لا س و ها م ،بلایس ،یلاسکشخ ،فرب بوذ لرم ییاه

هداد رد هناهام تارییغت ... و ا ه

زا ل باق یرت سر فارگورد یه رادو من

یم جارختسا ،هنومن ناونع هب .دشاب

یرت سر فارگورد یه ه ب ه جوت اب

ش صخشم بایساماگ همشچ لاس رد هک د

فرب بوذ هرود هتشذگ یاه

هب تسا هتفای شهاک یروط

لا س رد فرب بوذ یاهزور دادعت هک یا ه

1383 هرود ه ب تبسن دعب هب ار یریی شمچ شها ک نآ زا ل بق یا ه

یم ناشن یروط هب .دهد لاس یارب عوضوم نیا هک

زا د عب یا ه 1392

یارب رادشه کی ناونع هب بلطم نیا .تسا هدوب رتدیدش م یژر رییغت

یم ارطم همشچ یهدبآ .دشاب

یم نینچمه رد یهد بآ هلا س نید نچ تیع ضو زا هدافتسا اب ناوت

قیقد دروآرب ،فلتخم یاهزور ت سدب ی تآ یا هزور تیع ضو زا یرت

و یسررب تیلباق ،دایز رایسب تاعلاطا نتشاد نمض اهرادومن نیا .دروآ عیرس ریسفت یم مهارف ار یرت

یلد هب نینچمه ،دننک یب سانم لک ش ل

یم دوخ بوذجم ار ناگدننیب رتشیب ،دنراد هک .دننک

عبانم

1- Anonymous. 2005. A Guideline to Prepare Karstic and Consolidated Formation Spring Hydrograph.Publication No. 232-A.(In Persian)

2- Helsel D.R., and Hirsch R.M. 2002. Statistical methods in water resources. Chapter A3 in Book4, Hydrologic Analysis and Interpretation. Techniques of water-resources investigations of theU.S. Geological Survey.

3- McCulloch E.S. 2013. Harnessing the power of big data in biological research. Bioscience 639): 715-716.

4- Michener W.K., and Jones M.B. 2012. Ecoinformatics: Supporting ecology as a data-intensive science. Trends in Ecology and Evolution 27(2): 85-93.

5- Kim D.A.,and Kriegel H.P. 1996. Visualization Techniques for Mining Large Databases: A Comparison. IEEE Transactions on Knowledge and Data Engineering 8(6): 1-23.

6- Keim D.A. 2000. Designing Pixel-Oriented Visualization Techniques: Theory and Applications. IEEE Transactions on Visualization and Computer Graphics 6(1): 59-78.

7- Koehler R. 2004. Raster-Based Streamflow Analysis Applied to the Upper Snake River. Southern Illinois University Carbondale OpenSIUC, Conference Proceedings. 1-11.

8- Mckay S.K. 2014. Informing Flow Management Decisions in the Middle Oconee River. University of Georgia, Degree Doctor of Philosophy, 169 pp.

9- Koehler R., and Ball G. 1998. A Statistical Analysis of Low Flows on the San Pedro River, Arizona. Presentation to the September Symposium of the Arizona Hydrological Society, Tucson, AZ.

10- Koehler R., Pool D., and Kirchner J. 2002. A Visualization Techniquefor Hydrologic Timeseries Analysis.

Presentation to the Flood-plain Management Association annual conference. Monterey, CA.

11- Strandhgan E. 2006. Cartographic Tecniques. Cartographic Perspectives, 55.

Application of Raster-Based Plots in Hydrology (Case Study: Gamasiyab Spring)

A. Solgi¹- H. Zarei^2*- S. Marofi³ Received: 10-06-2019 Accepted: 30-09-2019

Introduction: Despite being helpful to explore and analyze large multidimensional datasets, visualization Techniques have been rarely considered in hydrology. One of the techniques is Pixel-Based (Raster-Based) graphs.

Pixel-basedgraph is a graphing technique that maximizes displayed information using a pixel or raster-based approach.

Materials and Methods: This study two types of raster-based graphs, including Raster-Hydrograph and Raster Hyetograph were evaluated, for Gamasiyab Karstic Spring located in Nahavand. The graphs were drawn by applying discharge and rainfall daily information of gamasiyab spring in 1969-2018. The MATLAB was employed to draw the graphs. To calculate the spring discharge, recorded data from Sang Sorakh and Variane Canal station were used. The data gathered for Sang Sorakh and Variane were recorded from 1969 and 2005, respectively. Thus, the spring discharge was the summation of both stations. The maximum, minimum and average discharge was, respectively, 37.97, 0.3 and 4 m³/s. It is important to note that the basin area is about 60 Km².

Results and Discussion: By applying the graphs, six different phenomena were investigated:

1. Snowmelt: According to the raster hydrograph of the Gamasiyab spring, snowmelt occurs in the first 200 to 300 days of year (e.g. early April to late July). According to this graph, during the recent years, snowmelt period shortened.

As of 2004, that the number of snowmelt days showed a considerable reduction as compared to the previous years. This issue has become more intense for the years after 2013 indicating a change in the spring discharge regime.

2. Drought: According to the raster hydrograph of the Gamasiyab spring, droughts were observed in 1998 and 1999.

3. Storm Flow: According to the raster hydrograph of the Gamasiyab spring, a storm flow was observed in the middle of April,1986. Storm flows were also observed in late February of 1986 and 2005, and the late March of 2016.

4. Dry Year: Dry Year is a year that the discharge is less than the average. 2008 and 2009 were the examples of dry years. In addition, 2014 was one-year low water.

5. Dry Month: Determine dry months are used for baseflow separation. In dry months, discharge is due to baseflow, and rainfall and snowmelt play a very small role in the discharge.

6. Monthly changes: Monthly changes happen when rapid changes in discharge are observed from one month to another. For example, the discharge regime suddenly changes from a dry to wet condition. According to the raster hydrograph of the Gamasiyab spring, the monthly changes in April and May, 2014 were observed. It was observed that the rainfall was almost equal to 0 in June toSeptember. In the other words, rainfall period is from early November to early June. Maximum rainfall is in April and May.

Better results can be achieved by using both Raster Hydrograph and Raster Hyetograph.Discharge of Gamasiyab spring is affected by snowmelt and groundwater flow since late May to late September, and rainfall has no effect on spring discharge in this period. According to these graphs, it can be also concluded that springtime rainfall was impacted with one-month lag time. According to raster hydrograph, the minimum discharge occurs in October, however, the area receives rainfall during October based on raster Hyetograph. Therefore, the discharge increase in the November can be attributed to the precipitation falling during October.

Conclusion: Main benefits of this graphs are: 1. a way to view large datasets. 2. Quickly review and interpret. 3.

Develop new types of products. 4. Cost and time efficiency. This method is able to show systematic error, missing data, outliers, comparison different places, potential new products. Results show that the snowmelt period in Gamasiyab spring decreased from 1969 to 2018. This period shortened from 100 to 30 days per year. The year of 2008 was the driest year during the statistical period of the spring, and a drought was also observed in 1998. According to raster

1 and 2- Ph.D. Student and Associate Professor, Department of Hydrology and Water Resources, Faculty of Water Sciences Engineering, Shahid Chamran University of Ahvaz, Iran, respectively.

(^*- Corresponding Author Email: zareih@scu.ac.ir)

3- Professor, Department of Water Resources Engineering, Faculty of Agriculture, Bu-Ali Sina University, Hamedan, Iran

hydrograph, the driest month was found to be October. Determining this month is very useful for base flow separation.

One can conclude that these graphs including large amount of information, accelerate the processes of scanning and interpretation.

Keywords: Gamasiyab spring, Raster graphs, Pixel-based graphs, Raster hydrograph