بررسی ارتباط بین تولید ناخالص داخلی و ردپای اکولوژیکی به‌عنوان شاخص تخریب محیط‌زیست

و یلخاد صلاخان ديلوت نيب طابترا یسررب در

یکیژولوکا ياپ هب

صخاش ناونع طيحم بیرخت

تسیز

یئلاوم یضترم

1

،*

تراشب ناسحا

2

1 . ،هيمورا هاگشناد يزرواشک داصتقا هورگ رایداتسا Morteza.Molaei@gmail.com

2 . سانشراک قا دشرا ،هيمورا هاگشناد يزرواشک داصت Ehsan.Basharat67@gmail.com

خیرات :تفایرد 4 / 2 / 1394

، :شریذپ خیرات 14

/ 7 / 1394

هديکچ در دیفم رازبا یکیژولوکا یاپ ی

یم هک تسا و یژودلوکا ردب هددشدراو راشف نآ زا هدافتسا اب ناوت

طیحم تسیز دناسر هعماج مومع علاطا هب ار .

یدنچمه

، هزاددنا ادب نآ یردیگ

، تدسایس دگ ذ نارا

یم همانرب دنناوت مزلا یاه

یارب ار راشف یا شهاک ارجا و یحارط

دننک هب . هزاددنا رودظنم یردیگ

راثآ وقلاب ة تیلاعف تسایس و اه همانرب یتآ یاه

رب هعسوت یاه طیدحم

تدسیز

، هدک تدسا مزلا هدب

ةعلاطم بترا هاتوک طا تدمدنلب و تدم یاپ در

عسوت و یکیژولوکا ة

یداصتقا هتخادرپ

دوش . دده

طبار یسررب هعلاطم یا زا ة

تددمدنلب و

هادتوک تددم یدلخاد دلادخان ددیلوت و هناردس

یادپ در

یکیژوددلوکا هنارددس

نارددیا رد یناددمز ةزاددب رد

1965 د 2011 تددسا

؛ زا روددظنم یدددب دددم

هفقو اب نویسرگردوخ یعیزوت یاه

هدافتسا هدرتسگ .دش

یدم نادشن یادتن شیازدفا ددهد

ددیلوت

یلخاد دلاخان رد مه هنارس

هاتوک تدم رد مه تددمدنلب ریثثدت

دتبثم ی ردب یادپ در یکیژودلوکا

دراد هنارس .

اطخ حیحصت بیرض ی

هب تسد هدمآ یم ناشن دم یا رد هک دهد

73 مدع زا دصرد

داعت یاپ در هنارس یکیژولوکا لیدعت

یم ش و و د دنور تمس هب تدمدنلب

یم کیدزن دوخ .دوش

هقبط يدنب

:JEL

،Q01 Q56

هژاو ياه يديلک : ،تدمدنلب عسوت

ة

،یداصتقا ،یکیژولوکا یاپ در

هاتوک تدم ، . ARDL

دنسیون*

ة

، وئسم : فلت ةرامش 09144409719

همدقم ههد رد و یداصتقا دشر یب طابترا یسررب هب ،هتشذگ یاه ریثثت

تسیز تا نآ یدطیحم

هدجوت

یرایسب .تسا هدش رد

هجوت یا اه

زکرمت ردب راشف یداصتقا دشر شیازفا اب ایآ هک هدوب یا رب

طیحم تسیز و،

هجیتن رد

، شهاک ای هتفای شیازفا نآ بیرخت هتفای

وطدس رد هچنانچ .تسا

طبار دمآرد ییاپ ه

یا بیرخت و یداصتقا دشر یب تبثم طیدحم

تدسیز یلاادب وطدس رد و

طبار دمآرد ه

یا یب یفنم بیرخت و یداصتقا دشر

طیحم تسیز طادبترا ،ددشاب هتدشاد دوجو

بیرخت و یداصتقا دشر یب طیحم

تسیز لکش هب یدمرد نوراوU

یدنحنم نآ هدب هدک ددیآ

تسیز ستنزوک یطیحم

(1

یم )EKC

نارادفرط .دنیوگ طیحم

تسیز رب نآ دنا هدک رودظنم هدب

ظفح طیحم تسیز یداصتقا دشر دیاب

ُک یلاح رد ؛دوش دن

قا ددشر ناراددفرط هک یدادصت

ردب

نآ دنا یم یداصتقا دشر هک ظفح اب دناوت

طیحم تسیز .دشاب هارمه زین

رد یدضرف نودمزآ هب یفلتخم تاعلاطم ة

هدتخادرپEKC

تدسا هددش دیا زا یدخرب .

یضرف تاعلاطم ة

ارEKC

دییثت مرکب(

،2

1992 یمودایوزین و نوسرفکم ؛ ،3

2005

؛ و ویل

ناراکمه ،4

2007 یمیلس ؛ ،یونهد و رف 1388

،ناراکمه و ارآرهم ؛ 1391

ینیسح ؛ بدسن

،یراکیاپ و 1391

؛ ،یقداص و یقداص 1392

در ار نآ رگید یخرب و ) رک

هد ددنا دمتور(

،5

1998 ورمور ؛ - اویلآ ،6

2008

؛ دیر و یلسلریک ،7

2010 .)

دخاش لدگنج ،جآ یگدودلآ ،اوده یگدودلآ هلمج زا یفلتخم یاه ید ،یدیادز

دیدسکا

و یتسیز عونت ظفح ، برک ر

یاپ د یم یکیژولوکا بیرخت دخاش دنناوت

طیدحم تدسیز

هتفرگ رظن رد .دنوش

اما

، بیرخت دخاش طیحم

تسیز رودشک لدخاد تادعلاطم بلغا رد

ید راشتنا نازیم دیسکا

برک تسا ( یلاوم ،ناراکمه و ی 1389

ینیسح ؛ ،یراکیاپ و بسن

1391

؛ ،یقداص و یقداص 1392

دمه ساسا .) ة

تادعلاطم یدضرف نودمزآ

ة شزاردبEKC

ِ

تسا هدوب نآ مود ناوت و هنارس یلخاد دلاخان دمآرد یور هنارس یگدولآ .

1. Environmental Kuznets Curve 2. Beckerman

3. McPherson & Nieswiadomy 4. Liu et al.

5. Rothman 6. Romero-Avila 7. Kearsley & Riddel

یب طابترا هعلاطم یا رد یاپ در

یدضرف بلاق رد یداصتقا دشر و یکیژولوکا ة

EKC

نومزآ و یسررب دش

. یاپ در یکیژولوکا یدلیلاد هب

ددش جادختنا یدسررب دیا یاردب :

1 .

دخاش بدیرخت ردگید یاده طیدحم

تدسیز ( لدگنج لدثم ریادس و جآ یگدودلآ ،یدیادز

دخاش زج طقف )دش رکذ لااب رد هک ییاه

ِء بیرخت زا یکچوک طیحم

تسیز دنا یلاح رد ؛

هک یاپ در هب یکیژولوکا

عماج دخاش تبسن یرت

تسا

؛ 2 . یاپ در یدصخاش یکیژولوکا

یرادددیاپ زا تددسا

ددمکجین(

،ناراددکمه و1

2004 )؛

3 . یاددپ در زا یددصخاش یکیژوددلوکا

یکیژولوکا ییاراک تسا

مدیو(

،ناراکمه و2

2006 .)

هک تسا نآ زا یکاح روشک لخاد رد عوضوم تایبدا رورم رد

علاطم ه یا یدب طادبترا

و یداصتقا دشر یاپ در

ن یسررب یکیژولوکا ش

اما .تسا هد

، تادعلاطم رودشک زا رادخ رد

ماجنا هنیمز یا رد یفلتخم تفای

هعلاطم رد .تسا ه لدگانرکاو یا

( نارادکمه و3

1997 ) در

یاپ یارب ار یکیژولوکا 52

روشک

، هک 80 یدم لیکدشت ار نادهج تدیعمج دصرد ،ددنهد

هبساحم رک دند . نآ اه یسررب ینچمه رک

دند اهرودشک دیا رادصم زا راددقم هدچ هدک

یم لیسو هب دناوت ة

یلحم یکیژولوکا عبانم ناش

یمثت .دوش نآ اه دندیدسر هدجیتن دیا هب

ناسنا هک هب اه

زادنا ة 33 یدم ردصم تدعیبط ددیلوتزاب رادقم زا رتشیب دصرد رد .ددننک

هعلاطم ا ینایلگاب ،رگید ی ( ناراکمه و4

2008 هداد زا هدافتسا اب ) در ینامز یرس یاه

یاپ

( یکیژولوکا 1961

د 2006 یارب ) 141 روشک ضرف ةرابرد هدعلاطم هدبEKC

تخادرپ .ددن

یم ناشن هعلاطم یا یاتن فا اب هک دهد

در ددشر رردن ددمآرد شیاز هدب یکیژودلوکا یادپ

ُک یم شهاک یدن

،دبای چیه یلو یمن فقوتم تقو

هدنراد و سکودیوره .دودش (5

2014 رد )

علاطم ه یا ضرف در یارب ارEKC

یکیژولوکا یاپ

، هب ةلزنم طیحم بیرخت یارب یصخاش

لددیلحت و هددیزجت تددسیز درک

دددن ددناو . ( ناراددکمه و6

2013 ایهر زا هدافتددسا اددب ) تددف

ضرف ییاضف یجنسداصتقا یدسررب ینادهج حطس رد ار EKC

رک ددند . داد نادشن یادتن

یضرف ة تسیز ستنزوک ینحنم لکش نوراوU

تدیمها هدب هدجوت اب .تسا رارقرب یطیحم

1. Nijkamp 2. Wiedmann 3. Wackernagel 4. Bagliani

5. Hervieux & Darné 6. Wang

تفایهر زا هدافتسا اب عبانم رمتسم یبایزرا ،عوضوم عدسوت یاهرازبا و اه

ة هدلمج زا راددیاپ

در شور یم یکیژولوکا یاپ

دناوت همانرب یارب یبسانم راکهار یزیر

تدهج رد هددنیآ یاده

ت و یطیحم یاهراشف شهاک ث

دیا رد .ددشاب حیحدص ترودص هدب یفردصم یادهزاین یم

م هعلاط یم شلات یرظن یوگلا کی جوچراچ رد دوش

- طادبترا یسررب هب یداصتقا یبرجت

هاتوک و تدمدنلب در و هنارس یلخاد دلاخان دیلوت تدم

اردس یکیژودلوکا یاپ ناردیا رد هن

.دوش هتخادرپ يرظن ینابم و موهفم -

یبرجت ياپ در کیژولوکا ی

یاپ در اب ار ناسنا طسوت تاعیاض دیلوت و عبانم رصم ررن هک تسا یصخاش یکیژولوکا

و عبانم دیلوتزاب ررن عفد

تسیز طسوت تاعیاض یم هسیاقم هرک

دنک ، رب هک راددقم سادسا

هگن یارب زاین دروم یمز یا تشاد

هخرچ یدم فیرعت .دودش

یادپ در راددقم یکیژودلوکا

یارب زاین دروم یکیژولویب یاضف ددشداجیا تاعیادض عدفد و عبانم دیلوت

ة ،تدیعمج کدی

یدم نادشن دودجوم یکیژولونکت و یتیریدم متسیس هب هجوت اب ار تیلاعف ای نامزاس ددهد

ادرفنام(

ناراکمه و1

، 2004 .)

عقاو رد

، یاپ در یم ناشن یکیژولوکا د

هک ده یمز و جآ رادقم هچ لدصاح یاه

زدیخ

یم هدافتسا دوش

زاین دروم یفرصم عبانم ات ناسنا

اه زا لدصاح تاعیادض ینچمه و دیلوت

عفد نآ دوش بیترت یدب .

، یاپ در رد یکیژولوکا تسج

و عبانم یب طابترا یرارقرب یوج

عیبط ی یاضاقت و ناسنا

اه یارب نآ زا یمثت

یضارا و تامدخ ،لااک تسا

.

ساسا دخاش یاپ در یکیژولوکا لماش

دنچ ی درکراک و

ی هژ رد حاون ی لوت ی د ز ی تس ی

،

دننام مز ی زرواشک ی

،

،لگنج

،عترم مز ی هتخاس هدش هنهپ و یاه بآ ی

، تسا . ی ک موهفم

لک ی د ی رد بساحم ة در اپ ی ژولوکا ی ک ی هب ندربراک دی

ک ددحاو ی نادسک )رادتکه(

رد حطدس

ناهج ی .تسا دب ی ترت ی اقم ،ب ی س ة حاون ی دروم هعلاطم اب حاون ی د ی ردگ رد نادهج حطدس ی

ناسآ .تسا دخاش یاپ در کیژولوکا ی پ ی ش دمآرد همانرب ر ی ز ی و ی ک ی زا اهرازبا ی مدهم و

نآ دمآراک

،تسا هک هب ققحت اپ ی راد ی کمک م ی دنک ،یفارص(

1379 .)

1. Monfreda

و لگانرکاو

1سیر ( 1996 ) نایب ار یکیژولوکا یاپ در موهفم ندرک

.د نآ اه شلات دندرک

، ادب

ارا ةئ .دودش هبدساحم هدعماج داردفا یاردب یکیژودلوکا یاضاقت عومجم ،ییلاقع یاتن یادپ در

کیژولوکا ی یم ناشن مزلا هک دهد ة

لیدسو هدب تاعیادض عدفد و عبادنم زا هدافتسا ة

رد تدیعمج

عسوت یاهوگلا زا هدافتسا یمز حطس ة

.تدسا راددیاپ هدب

هدک ادجنآ زا ،ردگید ترادبع یادپ در

یژولوکا یک وقلاب بیرخت ة

هیامرس هزاددنا ار )یدعقاو بدیرخت هدن( یعیبط یاه یدم یردیگ

ددنک

،

یم دوش یقلت یرادیاپ دیدهت یارب یصخاش دناوت گوی(

،ناراکمه و2

2010 ).

یاپ در یدم ردظنم ود زا یکیژولوکا دودش جودسحم یراددیاپ دخادش ددناوت

: 1 . یادپ در

نیزه یکیژولوکا ة

یکیژولوکا یمثت

یلک ة اهلااک یم هبساحم ار ناسنا یفرصم تامدخ و و ددنک

یم ناشن هن مدرم هک دهد

هدادج داددحا ،یزروادشک تاددیلوت یاردب میقتسم روط هب اهنت ،اده

نامتخاس و یزاس

تیلاعف ریاس اه

لااک زدین میقتدسمریغ رودط هب هکلب ،دنراد زاین یمز هب اده

و

ناسنا زاین دروم تامدخ یمز زا اه

یمثت یم دودش

؛ 2 . بعت ردی یادپ در ناودنع هدب یکیژودلوکا

دیا یفرعم هب یرادیاپ دخاش ة

درب تیفرظ رجنم3

دردب تدیفرظ .تسا هدش :زا تدسا ترادبع

یم یمز هک یتیعمج رثکادح یاهزاین دناوت

نآ اه دوددحمان رودط هدب ار یمثدت

دنک د ،سدیر(

2006 ) . درب تیفرظ دروم رد

هنامگ ینز ةرابرد تیدودحم و تاناکما اه

ی یمثدت ین ردشب یادهزا

یم ثحب هدنیآ رد یلاح رد ؛دنک

هک یادپ در یبادیزرا یکیژودلوکا بدیرخت یدبرجت یاده

یاده

رر دم ار هتشذگ رد هداد .دراد رظن

لدم حیرصت و يژولودتم یش و نارسپ اس رد4

1999 هفقو اب ینویسرگردوخ یوگلا یاه

دوددحم یعیزودت (5

)ARDL

ار یفرعم .دندرک نارسپ نارادکمه و6

ادس رد 2001 ار ودگلا دیا داد هعدسوت

ددن و ناردسپ(

،ناراکمه 2001

) لاخرب . شور

سناهوج مده یدسررب یاردب هک(

ادهریرتم یدب یگتدشابنا

یم هدافتسا )دوش

هک ةمه دیاب دم رد دوجوم یاهریرتم

،دنشابI(1)

ادهریرتم ددم دیا رد

یم دنناوت ( )0

( ایI

)1

نورد لیبق زا ییایازم شور یا .دنشابI

از ندوب ةدمه دودجوم یادهریرتم

1. Rees 2. Eugene 3. carrying capacity 4. Pesaran & Shin

5. Autoreg Ressive Distributed Lag model 6. Pesaran

هدافتسا تیلباق ، دم رد

زا ( هب هجوت نودب نآ )0

( ایI

)1

مده دروآردب و ادهریرتم ندوبI

نادمز

هادتوک بیارض تددمدنلب و تددم

ار دراد و یدم ثدعاب دودش

بیاردض زا یراگزادس یادهدروآرب

تدمدنلب هاتوک و

تدم ب ه تسد دیآ . اب رد رییرت کی یمARDL

ناودت خ حیحدصت ددم یادط

ایوپ ار ب ه دروآ تسد وگلا یا زا .

یارب ای دوجو یسررب نادقف

طادبترا هادتوک تددمدنلب و تددم

اهریرتم یب هدافتسا

یم وش .د یلک تلاح رد

، تروص هبARDL

اعم د ریز ةل تسا :

( 1

 ^,  t ^{α k} i ^,  it ^´ t t )

i

α L P Y β L P X W ε



 0



  

1

هک ( 2

 ,  _P ^P )

α L P  1 α L α L₁  ₂ ² α L

( 3

 ^,  _i ^{qi , , ,} )

i L qi i i L i L iq L i k

  ₁ ₂ ²  1 2 

رد لداعم ة قوف

Yt

،هتسباو ریرتم ،تباث ءزجα

و هفقو رگلمعL Wt

یادهریرتم رادردب

دبم زا ضرع( یعطق أ

نورب یاهریرتم ای ینامز یاهدنور ، فقو اب از

ة )تباث تسا لداعم رد . ة

تروص هب تدمدنلب بیارض ،قوف ةلداعم

4 یم هبساحم :دوش

( 4

  )

´

, , , ,

ˆ ˆ ˆ ˆ

ˆ ˆ ˆ

k p

p q q q

Π α α α



 ₁ ¹ ₂ ² 1

رد ةلداعم 4

  ،

´

, ,

ˆ ˆ ˆ , , ˆ_k p q q q

 _{1 2} یمخت

دیلک یاردب یلومعم تاعبرم لقادح یاه ة

ریداقم کمم تابیکرت رد ارP

لداعم ة 1 ددم یارب یدم یدفرعم یبادختناARDL

.ددنک

( اطخ حیحصت دم اب طبترم )ECM

ARDLp q q^{ˆ, , ˆ}₁ ^ˆ₂^{, ,}q^ˆk لداعم تشون اب

ة 1 ردب

بسح فقو وطس ة

هداد دبترم لضافت و هدش ة

یادهریرتم وا

،Yt

, , ,

t t t kt

W X _{1 2} XXو

هب یم تسد :دیآ

( 5

 

)

,

,

ˆ ^k

t t i it t j

i

j t j i j ij i t j t

Y α α P ECM β X W

P α Y K q β X ε

 



  

       

       



0 1 0

1 0

1

1 1 1 1 1

تروص هب و تساطخ حیحصت دمECM

ةلداعم 6 یم فیرعت :دوش

( 6

´ )

t t ˆi it t

ECM Y  α



β X  W

رد لداعم ة 6

𝑋_𝑡 ، یرادردب ب𝐾

تدکرح یادهریرتم زا یددع و1

𝜀_𝑡 یادطخ ءزدج رادردب

سنایراو و رفص یگنایم اب یفداصت تباث

تسا . زا لیدعت نازیم اطخ حیحصت بیرض دنور

هاتوک یم ناشن ار تدمدنلب دنور هب تدم .دهد

درکیور تسا تدمدنلب طباور یمخت یارب هلحرم ود لماشARDL

: دلحرم ة یدسررب ، وا

طبار دوجو ة

دنلب تدم رد نایم ةمه هدلداعم رد دوجوم یاهریرتم تدسا

. زا نادنیمطا زا سدپ

طبار دوجو ة

دمدنلب یب ت رد ،اهریرتم لحرم

ة دنلب بیارض مود و تدم

هاتوک تدم هدز یدمخت

یم .دوش اطخ حیحصت دم تروص هب

ةلداعم 7 تسا :

( 7 )

p q

t t EF t GDP t i t i j t j t

i j

EF α α t α EF_ α GDP_ α EF_ α GDP_ μ

 

  1  1 1



 



 

1 0

رد هک لداعم ة 7

𝛼_𝐸𝐹 ،

𝛼_𝐺𝐷𝑃 و دنلب بیارض تدم

و αi

و αj

هادتوک بیاردض نادشن ار تددم

یم دنهد لحرم رد . ة

زا وا طباور روکذم ا روظنم هب یارج

نودمزآ دودجو یدسررب یاردب F

طبار ة یم هدافتسا اهریرتم نایم تدمدنلب .دوش

رامآ ة دمه هک تسا هلئسم یا نومزآF

ة

هفقو بیارض رگید ترابع هب .دنرفص ربارب ریرتم حطس یاه

، یضرف نومزآ یا رد ة

و رفدص

ریز تروص هب نآ ویتانرتلآ تسا

:

: :

EF GDP

EF GDP

H H

 

 

  

  

 1

0 0

ینارحب رادقم ود ( لقتسم یاهریرتم هک یتقوF

)d

دنتسهI

؛ هدک یرودط هب

≥1

≥d 0

ه نومزآ طیارش ،دشاب م

یم مهارف ار هتشابنا ییاپ شزرا .دنک

یدم ضرف رت ددنک

ادهریرتم

( )0

یدم ضردف رتلاادب شزرا و دنتسهI

( اهرودسرگر هدک ددنک )1

ردگا .دنتدسهI

رادمآ ة

F

گرزب ینارحب رادقم یلااب دح زا یتابساحم ،دشاب رت

یدضرف ة رفدص

، یدنعی ناددقف دطبار ة

دنلب تدم

، یم در رامآ رگا یلو .دوش ة

کچوک نومزآ رت

،ددشاب یدنارحب راددقم ییاپ دح زا

یضرف ة ای رفص نادقف طبار ة تدمدنلب یمن ار

ًاتیاهن .درک در ناوت

، و لاادب دح یب هرامآ رگا

1. forcing variables

شزرا ییاپ دح دریگب رارق ینارحب یاه

، دلحرم رد .تسا یعطقریغ هجیتن ة

هدچنانچ ،مود

مه دوجو تشابنا

یگ دییثت دم ،دوش ( یطرش ARDL

یارب تدمدنلب )p,q 𝐸𝐹_𝑡

هب بدیترت

یم تروص هب دناوت ةلداعم

8 :دوش دروآرب

( 8 )

p q

t T i t i j t j t

i j

EF α α T α EF_ α GDP_ μ

 

 1 









1 0

دم یا رد ریداقم

وp

زتراوش رایعم زا هدافتسا ابq

- یزیب ( یم جاختنا )SBC

وش .د

لحرم رد ة آ و موس یایوپ یاهرتماراپ ،رخ هاتوک

تدم لیسو هب ة حیحدصت ددم کی دروآرب

یمخت اب طبترم یاطخ هب تدمدنلب یاه

یم تسد دیآ

. دیا یادطخ حیحصت یبرجت دم

هعلاطم تروص هب ةلداعم

9 :تسا

( 9 )

p q

t t i t i j t j t t

i j

EF δ δ t δ EF_ δ GDP_ θECM _ μ

 

  1 



 



  1

1 0

نآ رد هک

𝛿_𝑖 𝛿_𝑗 و یایوپ بیارض هاتوک

تدم مده هدب ددم یدیارگ تددمدنلب

𝜃 و بیردض

لیدعت تعرس تسا

.

داد ه ياه يقحت ق

هداد یاه هب ینامز یرس هتفرگراک

یا رد هدش هعلاطم

هداد لماش یاه

یاپ در هناردس کیژولوکا

( اخان دیلوت و )EF

هنارس یلخاد دل (

) GDP

ناردیا رود یاردب ة

ینادمز 1965 د 2011 تدسا .

هداد شرازگ زا قیقحت یا رد هدافتسا دروم یاه یاده

نلاادس ة کبدش ة در ینادهج

1 ادپ

، تیادس

رایس ة

2هدنز یناهج کناب تیاس و دش هتفرگ3

.تسا ه نامه لکدش هک روط یاده

1 و 2 نادشن

یم دهد

، رود رد ة دروم ردظن یادپ در یژودلوکا یتانادسون هناردس یدلخاد دلادخان ددمآرد و یک

هتشاد دنا

، یط ار یشیازفا دنور اهریرتم یا یود ره اما رک

هد راددقم رثکاددح و لقاددح .دنا در

یاپ هب یکیژولوکا و کی اب ربارب بیترت

9 2/

نآ یگنادیم و ردفن رده یاردب راتکه 08

1/

رادتکه

رفن ره یارب م و رثکادح ،لقادح ، ینچمه .تسا هدوب

طدسوت هناردس یدلخاد دلادخان ددیلوت

هب اب ربارب بیترت 03

1396/

، 31 3316/

و 68 2312/

رفن ره یارب رلاد تسا

.

1. Global Footprint Network 2. Living Planet

3. World Bank

دروآرب يوگلا یبرجت

یب طابترا یاپ در

یم هنارس یلخاد دلاخان دمآرد و یکیژولوکا هدب ددناوت

ادی یدطخ ترودص

ةجرد اجنآ زا .دوش حیرصت مود هعلاطم یا زا ده هک

ابترا یسررب و تدمدنلب ط

هادتوک تددم

یا اهریرتم تس

، رط زا هک قی وگلا ی ناکماARDL

ذپ ری طخ طابترا ،تسا ی

وپ

1ای دب ی نآ اده

.دش ضرف رد

یا شخب تسخن اتسیا یی اهریرتم سپس یاتن دروآرب اهوگلا اردب ی هدس دطبار ة

،ایوپ تدمدنلب و

هاتوک تدم تروص تفریذپ اتن هک ی نآ اه همادا رد هدمآ .تسا

سررب ی اتسیا یی اهريغتم

شیپ زا دروآرب

، دم دیاب نومزآ اتسیا یی ارب ی ةدمه ادهریرتم مادجنا

دودش ادت نادنیمطا

لصاح دوش هک چیه کی زا اهریرتم هتشابنا زا2

بترم ة

،ود ( یدنعی )2

، I

یددب و دنتدسین

هلیسو زا یاتن یگتخاس جانتجا

ماگنه .دوش دوجو

اهریرتم ی ( )2

هرامآ ، دم ردI

اده ی

F

و اW

دامتع ،دنریذپان اریز

یا نومزآ اه ضرف یا رب ینتبم دنا

مه هک ة دودجوم یاهریرتم

( دم رد )0

( ایI

)1

دنتسهI

( ناراکمه و نارسپ ،

2001 نومزآ تسا یرورض ،هجیتن رد ؛)

یاهریرتم دوبن زا نانیمطا یارب ییاتسیا .دوش ماجنا دم ردI(2)

شور اه ی ینوگانوگ ارب

ی یارجا نومزآ شیر ة حاو د دوجو دراد ؛ هب لیدسو شور دیا ة اده

یم ناوت اتسیا یی اهریرتم ار یسررب رک د .د م یا ر علاط یکید نومزآ زا ه -

میدمعت رلوف هدتفای

( تسا هدش هدافتسا )ADF

. یلو

، شیپ زا نومزآ اه ی دشیر ة ددحاو یاردب ، عودن زا نادنیمطا

لداعم ة نومزآ ،ADF

هیزجت و لیلحت رادومن ی هداد اه ی رس ی نامز ی دیفم .تدسا ادب دسررب ی

یا اهرادومن م

ی ناوت یدیعت دردک هدک رد تلادادعم درودم

اردب هدافتدسا ی

نودمزآ یاتدسیا ی

رس ی اه ی نامز ی

، هلداعم دبم زا ضرع نودب أ

و ءزج دنور دشاب ددبم زا ضرع لماش ای أ

یدلو

نودب دبم زا ضرع ءزج ود ره لماش ای دنور أ

دشاب دنور و (

3 یرگ ، 2011 ).

رد لکش اه ی 1 و 3 من رادو ردس ی ینادمز ردیرتم یادپ در لیددبت و هناردس یکیژودلوکا

گل ا لکش رد و نآ یمتیر یاه

2 و 4 رادومن رس ی ینامز ریرتم نآ یمتیرادگل لیدبت وGDP

میسرت تسا هدش نامه.

یم هدهاشم هک روط یرس رادومن ،دوش

یاه ینامز ردیرتم رادهچ ره

1 ب . ه هفقو دورو لیلد ش قلاطا ایوپ یوگلا نآ هب وگلا یا رد اهریرتم یاه

.تسا هد 2. integrate

3. Greene

دبم زا ضرع یاراد أ

تسه دن

، ینادمز یرس یلو یرادگل وEF

نآ مت و تدباث ددنور کدی یاراد

دخشم تسا

؛ ینامز یرس هک یلاح رد نآ متیراگل وGDP

دصخشم ددنور نامز وط رد ی

درادن . یاربانب

، ینامز یرس یارب ددبم زا ضردع ءزدج لماش هلداعم زاEF

أ یاردب و ددنور و

ینامز یرس دبم زا ضرع ءزج لماش هلداعم زاGDP

أ دهاوخ هدافتدسا ددنور نودب و د

؛ددش

ودج 1 ناشن نآ یاتن یم

دهد . زا یکاح یاتن آ

ن ردیرتم هدک تدسا دبترم زا اتدسیاEF

ة

کی

، ( ینعی )1

، I

هدوب

، و یل ریرتم سپGDP

زا کی لضافت راب ن اتدسیا زین یریگ

ی تدس . ا ادم

،

بترم لضافت ة

اتسیا نآ مود تسا

هب . هناردس یلخاد دلاخان دمآرد ریرتم ،رگید ترابع

I(2)

یمن ،هجیتن رد ؛تسا هداد ینچ یارب ناوت

یوگلا زا ییاه دافتساARDL

ه ردک د هدب . لدیلد

ریرتم ندوبI(2)

، GDP

زا هدافتدسا ادهریرتم یمتیرادگل لکدش ددش

تدسا ه یادتن . نادشن

یم دهد یمتیراگل لیدبت اهریرتم

ی بترم زا هتشابنا ة

.دنتسین رتشیب ای ود

لکش 1 دنور . ياپ در کیژولوکا ی هنارس لکش

2 يلوت دنور . یلخاد صلاخان د

هنارس

لکش 3 . در متیراگل دنور کیژولوکا ياپ

ی هنارس لکش 4 یلخاد صلاخان ديلوت متیراگل دنور . هنارس

لودج 1 . شیر نومزآ ة

دحاو

ريغتم ینارحب رادقم

رامآ ADF ۀ یتابساحم

یاپ در هنارس یکیژولوکا 52 I(0)

3/

- 35

2/

-

هنارس یلخاد دلاخان دمآرد 601 I(0)

- 93

2/

-

بترم لضافت ة

وا یاپ در هنارس یکیژولوکا 93 I(1)

2/

- 23

6/

-

بترم لضافت ة

هنارس یلخاد دلاخان دمآرد وا 60 I(1)

3/

- 94

2/

-

بترم لضافت ة

هنارس یلخاد دلاخان دمآرد مود 93 I(2)

2/

- 56

7/

-

متیراگل یاپ در هنارس یکیژولوکا 52 I(0)

3/

- 15

4/

-

نارس یلخاد دلاخان دمآرد متیراگل ه

93 I(0) 2/

- 76

1/

-

لضافت بترم ة متیراگل وا یاپ در

هنارس یکیژولوکا I(1)

52 3/

- 77

6/

-

لضافت بترم ة هنارس یلخاد دلاخان دمآرد متیراگل وا I(1)

93 2/

- 58

3/

-

تفای :ذخام ه یاه قیقحت

اح

، سپ جرد زا نانیمطا زا ة

اهریرتم ییاتسیا

، رب دم شور سادسا یدمختARDL

یم هدز دوش ودج رد ،ایوپ هلداعم یمخت زا لصاح یاتن . 2

.تسا هدش هداد ناشن نایادش

شهاک زا یریگولج یارب تسا رکذ ةجرد

زتراوش رایعم زا یدازآ -

هدفقو جادختنا یارب یزیب

یمخت یاتن .تسا هدش هدافتسا هنیهب هاتوک

تدم یدم ناشن یدلخاد دلادخان ددیلوت ددهد

هنارس اب تبثم طابترا یاپ در

وکا کیژول هنارس ی دراد

؛ یلو نآ بیرض یرادمآ رظن زا

لاتدخا

ینعم رفص اب یراد درادن

. هب هدب یلخاد دلاخان دیلوت شیازفا ،رگید ترابع یدنآ ترودص

رد و

هاتوک تدم یور یاپ در هنارس یکیژولوکا ریثثت

ینعم یراد درادن .

لداعم یمخت زا سپ ة

اب دیاب ایوپ ا

یارج نومزآ طبار دوجو زاF

ة لب دن نادنیمطا تددم

درک لصاح ودج یاهتنا ؛

2 نآ یاتن ار

ناشن یم دهد ب یاتن قباطم . ه

تدسد هددمآ

، هدب

لیلد هکنیا رادقم رامآ ة تابساحمF

ی گرزب رت زا دح نارحب ی لااب رد حطس 95 دصرد تسا

،

ضرف رفص نبم ی رب نادقف طبار ة تدمدنلب یب

اهریرتم ی دم در دم ی دودش . هدب ترادبع

رتهب

، طبار ة تدمدنلب یب

اهریرتم دوجو ینچمه .دراد ،

هولاع رب رامآ ة رامآ رادقمF

ة

W

تابساحم ی زین دوجو طبار ة ادهریرتم یب تدمدنلب ار

ددییثت یدم ددنک حطدس.

یدنعم یراد

هب تسد یارب هدمآ نومزآ

گتسبمهدوخ ی

م حیرصت و د

زین هدب ادب ردبارب بدیترت 916

0/

و

731 0/

تسا یم ناشن هک سبمهدوخ دهد

دودجو ددم لادخا یازدجا یب یگت اددن

در و

ذح مهم ریرتم هدش

.درادن دوجو زین دم زا یا

لودج 2 يایوپ لدم جیاتن .

ARDL(2,2)

ريغتم بیرض

رامآ tۀ ینعم حطس(

)يراد

LEF(-1) 56

0/

09 4/

( 00 0/

)

LEF(-2)

/29

0 -

/12

2 - (

/04

0 )

1 LGDP 0/

71 0/

( 48 0/

)

LGDP(-1)

/35

0 -

/47

1 - (

/15

0 )

LGDP(-2) 35

0/

57 2/

( 01 0/

)

76 C 0/

-

/29

2 - (

/03

0 )

015 T 0/

06 5/

( 00 0/

)

طبار دوجو نومزآ ة

اهریرتم یب تدمدنلب

رامآ Fة نانیمطا بیرض( ییاپ دح

95 )%

نانیمطا بیرض( لااب دح 95

)%

18 14/

11 7/

90 7/

دلاو هرامآ نانیمطا بیرض( ییاپ دح

95 )%

نانیمطا بیرض( لااب دح 95

)%

36 28/

21 14/

80 15/

م ث تفای :ذخ ه یاه قیقحت

دودجو زا نانیمطا زا سپ دطبار

ة تددمدنلب ادهریرتم یدب

، دیاب د بیاردض دروآردب هدب

تدمدنلب مادقا

رک د . صاح یاتن طبار دروآرب زا ل

ة تدمدنلب (

ودج 3 یم ناشن ) رد ددهد

تدمدنلب یلخاد دلاخان دیلوت

هنارس طبار ة یدنعم و تدبثم ادب یراد

یادپ در دلوکا

کیژو ی

هنارس دراد

؛ یروط هب تدمدنلب رد هک

کی شیازفا اب یلخاد دلاخان دیلوت یدصرد

هنارس

رادقم یاپ در کیژولوکا ی هنارس 14 0/

یم شیازفا دصرد .دبای

لودج 3 لداعم نيمخت جیاتن . ة

تدمدنلب

ARDL(2,2)

ريغتم بیرض

رامآ

ۀ t)يرادینعم حطس(

LGDP 14

0/

34 2/

( 025 0/

)

04 C 1/

- 42

2/

- ( 031 0/

)

02 T 0/

60 23/

( 00 0/

)

م ث هتفای :ذخ قیقحت یاه

همادا رد

، یارب یسررب وحن ة داعت مدع لیدعت هاتوک یاه

رد تدم یادپ در

یکیژودلوکا

داعت تمس هب .تدسا هدش هدافتسا اطخ حیحصت دم زا تدمدنلب یاه

حیحدصت بیردض

یم ناشن اطخ هک دهد

یم وط هرود دنچ ادت دشک

یادپ در یژودلوکا

ک هناردس ی ددنور هدب

وخ تدمدنلب د

.ددرگزاب ودج

4 ادطخ حیحدصت ددم یدمخت زا لصاح یاتن نادشن ار

یم دهد بیرض . بECM

ه تسد هدمآ 73 0/

- تسا هرود رده رد یدنعی ، 73

مددع زا ددصرد

لیدعت داعت

هدش دنور تمس هب و تدمدنلب

یم کیدزن دوخ .دوش

لودج 4 اطخ حيحصت لدم جیاتن . (

)ECM

ريغتم ش

ريغتم حر رامآ بیرض

ۀ حطس(t

ینعم )يراد

DLEF1 بترم لضافت

ة متیراگل وا یاپ در

هنارس یکیژولوکا 29

0/

12 2/

( 041 0/

)

dLGDP ت

بترم لضاق ة هنارس دلاخان دمآرد وا 10

0/

71 0/

( 48 0/

)

dLGDP1 فقو

ة بترم لضافت وا ة

هنارس دلاخان دمآرد وا 35

0/

- 57

2/

- ( 014 0/

)

بترم لضافت dT ة

ینامز دنور وا 015

0/

06 5/

( 00 0/

)

Ecm(-1) اطخ حیحصت بیرض

73 0/

- 12

5/

- ( 00 0/

)

م ث تفای :ذخ ه یاه قیقحت

،ثحب هجيتن يريگ و داهنشيپ اه

موهفم هعلاطم یا رد یاپ در

یکیژولوکا هب

ةلزنم بیرخت دخاش طیحم

تسیز ددش حیردشت

و هداد زا هدافتسا اب رود یاردب ینادمز یردس یاده

ة 1965 د 2011 یودگلا و طادبتراARDL

هاتوک یسررب یلخاد دلاخان دیلوت اب نآ تدمدنلب و تدم دش

. یدم نادشن یادتن رد مده ددهد

هاتوک و هناردس یدلخاد دلادخان ددیلوت یدب تدبثم طادبترا تددمدنلب رد مده تدم یادپ در

دراد دوجو هنارس یکیژولوکا

، هاتوک طابترا اما یدنعم یرامآ ظاحل زا تدم

ن راد ی تدس نادیب هدب .

هاتوک رد ،رگید یب یطابترا تدم

یادپ در و یکیژودلوکا دراددن دودجو هناردسGDP

، رد یدلو

تدمدنلب

، شیازفا اب ،هنارسGDP

یاپ در هنارس یکیژولوکا

شیازدفا زدین یدم

ددبای ددنور رد و

هعسوت طیحم تسیز بیسآ یم دنیب یم بیرخت و .دوش

،هعلاطم یا رد ناددقف

دجرد طادبترا ة

ب مود ی یاپ در و یکیژولوکا هنارسGDP

هاتوک رد تدمدنلب و تدم دییثت

در زا نادشن هک دش

یضرف ة درادEKC

.1

هدجیتن یا ردب

یادتن لاخ هدلمج زا نادققحم یدخرب

مردکب ( 1992

،)

یمودایوزین و نوسرفکم (

2005 ) نارادکمه و ودیل ، (

2007

،) یمیلدس یودنهد و ردف (

1388

،)

ناراکمه و ارآرهم (

1391

،) یسح ین یراکیاپ و بسن (

1391 ) یقدادص و یقدادص و (

1392 و )

قفاوم اب ( متور یاتن 1998

ورمور ،) - ( اویلآ 2008 ( دیر و یلسلریک و ) 2010

) تسا . یاردب

وحن یسررب ة

هاتوک داعت مدع زا لیدعت لمج تدمدنلب دنور هب تدم

ة هدافتدسا اب اطخ حیحصت

دروآرب اطخ حیحصت دم زا ش

د . بیرض لمج ة حیحصت اطخ ی هب تسد هدمآ نادشن دم یا زا

یم دهد هرود ره رد هک 73

نارس رد داعت مدع زا دصرد ة

یاپ در و هددش لیددعت یکیژودلوکا

.تسا هدش کیدزن دوخ تدمدنلب دنور تمس هب جیتن

ة یم ناشن قیقحت یا یلک هدک دهد

رد

تدمدنلب

، شیازفا اب تسیز عبانم ،هنارسGDP

بیرخت یطیحم یم

ش و و د در یادپ یکیژودلوکا

یم شیازفا هنارس .دبای

عبانم 1 . ینیسح

،بسن میهاربا و

،یراکیاپ هیمس ( 1391 .) یسررب ریثثت دشر یداصتقا و

یزادسدازآ

یراجت رب یگدولآ طیحم تسیز

، مانهامود ة یسررب لئاسم و تسایس یاده یدادصتقا

، 9 و

10

، 61 د 82 .

2 . یمیلس

،رف یفطصم و

،یونهد لاج ( 1388 .) ةسیاقم حنم ین تدسیز یدطیحم ستنزودک

رد یاهروشک وضع

وOECD

یاهروشک رد

اح هعسوت : لیلحت ینتبم رب هداد یاده لدناپ

،

لجم ة شناد و هعسوت

، 17 ( 29 )،

181 د 200 .

3 .

،یقداص هیمس و

،یقداص ایرث ( 1392 .) اهدمایپ ی تدسیز یدطیحم ددشر

دادصتقا ی و

هیامرس راذگ ی میقتسم جرادخ

ی : دهاودش ی زا اهرودشک ی رد ادح دسوت هع

، مانلدصف ة

شهوژپ یاه یناگرزاب

، 70

، 77 د 92 .

4 .

،یفارص رفظم ( 1379 .) رهش رادیاپ

؟تسیچ

، مانلصف ة تیریدم یرهش

، 4

، 6 د 10 .

1 ن . ناگدنسیو ،زاین تروص رد ،هعلاطم یا یم

جرد عبات دروآرب یاتن دنناوت ة

دققحم رادیتخا رد ار مود ا

دقلاع ن ه ددنم

.دنهد رارق

5 . لاوم یی

، دضترم ی

، دسواک ی مدشلاک ی

، ددمحم و فر ی دع ی

، ددماح ( 1389 .) دسررب ی دطبار ة

مه عمج ی ددمآرد هناردس و رادشتنا ناردس ة د ی دسکا ی د بردک و دودجو دنحنم ی ستنزودک

زی تس حم ی ط ی د ی سکا ی د برک رد ا ی نار

، مولع حم ی ط ی

، 8 ( 1 )،

205 د 216 .

6 .

،ارآرهم

، سحم

،یریما یسح و ینسح ررس

،یزوب دمحم ( 1391 .) ةطبار رصم یژردنا

و دمآرد : نومزآ یضرف ة تسیز یطیحم ستنزوک اب

هدافتسا زا درکیور دم یاه ینویدسرگر

اقتنا میلام لناپ

، مانلصف ة شهوژپ اه و تسایس اه ی داصتقا ی

، 62

، 171 د 194 .

7. Bagliani, M., Bravo, G. & Dalmazzone, S. (2008). A Consumption-Based Approach to Environmental Kuznets Curves Using the Ecological Footprint Indicator, Ecological Economics, 65, 650-651.

8. Beckerman, W. (1992). Economic Growth and the Environment: Whose Growth? Whose Environment?, World Development, 20 (4), 481-496.

9. Bicknell, K.B., Ball, R.J., Cullen, R. & Bigsby, H.R. (1998). New Methodology for the Ecological Footprint with an Application to New Zealand Economy, EcologicalEconomics, 27, 149-160.

10. Boutaud, A., Gondran, N. & Brodhag, C. (2004). Local Environmental Quality Versus (Global) Ecological Carrying Capacity: What Might Alternative Aggregated Indicators Bring to the Debates about Environmental Kuznets Curves and Sustainable Development?, International Journal of Sustainable Development, 9, 297-310.

11. Caviglia-Harris, J., Chambers, D. & Kahn, J. (2009). Taking the "U" Out of Kuznets, A Comprehensive Analysis of the EKC and Environmental Degradation, Ecological Economics, 4, 1149-1159.

12. DeFries, R.S., Foley, J.A. & Asner, G.P. (2004). Land-Use Choices:

Balancing Human Needs and 558 Ecosystem Function, Frontiers in Ecology and the Environment, 2(5), 249-257.

13. Eugene, A.R., Andreas, D., Thomas, D. & Carlo, J. (2010). Human Footprints on the Global Environment: Threats to Sustainability, MIT Press, United States of America.

14. Greene, W.H. (2012). Econometric Analysis (7ed), Prentice Hall Publishing, New York, USA.

15. Hammond, G. (2005). People, Planet and Prosperity: the Determinants of Humanity Environmental Footprint, Natural Resources Forum.

16. Hervieux, M.S. & Darné, O. (2014). Production and consumption-based approaches for the Environmental Kuznets Curve in Latin America using ecological footprint, Document de Travail Working Paper, Lemana, EA 4272, www.univ-nantes.fr/iemn-iae/recherche.

17. Kearsley, A. & Riddel, M. (2010). A Further Inquiry into the Pollution Haven Hypothesis and the Environmental Kuznets Curve, Ecological Economics, 69(4), 905-919.

18. Khan–Ashfaque, H. (1997). Employment Creation Effects of Pakistan Exports, The Pakistan Development Review, 30(4), 865-877.

19. Liu, X.Z., Heilig, G.K., Chen, J.M. & Heino, M. (2007). Interactions between Economic Growth and Environmental Quality in Shenzhen, China’s First Special Economic Zone, Ecological Economics, 62(3-4), 559-570.

20. Mansur, A. Masih, M. & Masih, R. (2002). Propagative Causal Price Transmission among International Stock Markets: Evidence from the Pre- and Post-Globalization Period, Global Finance Journal, 13, 63-91.

21. McPherson, M.A. & Nieswiadomy, M.L. (2005). Environmental Kuznets Curve: Threatened Species and Spatial Effects, Ecological Economics, 55(3), 395-407.

22. Monfreda, C., Wackernagel, M. & Deumling, D. (2004). Establishing National Natural Capital Accounts Based on Detailed Ecological Footprint and Biological Capacity Assessments, Land Use Policy, 21, 231-246.

23. Nijkamp, P., Rossi, E. & Vindigni, G. (2004). Ecological Footprints in Plural: A Meta-Analytic Comparison of Empirical Results, Regional Studies, 38, 747-765.

24. Ouattara, B. (2004). Foreign Aid and Fiscal Policy in Senegal, Mimeo University of Manchester.

25. Parkin, S. (2000). Sustainable Development: the Concept and the Practical Challenge, Proceedings of the ICE – Civil Engineering, 138(6), 3-8.

26. Pesaran, M.H., Shin, Y. & Smith, R.J. (2001). Bounds Testing Approaches to the Analysis of Level Relationships, Journal of Applied Econometrics, 16, 289-326.

27. Rees, W.E. (2006). Ecological Footprints and Bio-Capacity: Essential Elements in Sustainability Assessment, Chapter 9 in Jo Dewulf and Herman Van Langenhove (eds.), Renewables-Based Technology: Sustainability Assessment, pp. 143-158, Chichester, UK: John Wiley and Sons.

28. Romero-Avila, D. (2008). Questioning the Empirical Basis of the Environmental Kuznets Curve for CO2: New Evidence from a Panel Stationarity Test Robust to Multiple Breaks and Cross-Dependence, Ecological Economics, 64(3), 559-574.

29. Rothman, D. (1998). Environmental Kuznets Curves – Real Progress or Passing the Buck? A Case for Consumption-Based Approaches, Ecological Economics, 25(2), 177-194.

30. Shahbaz Akmal, M. (2007). Stock Returns and Inflation: An ARDL Econometric Investigation Utilizing Pakistani Data, Pakistan Economic and Social Review, 45( 1), 89-105.

31. Wackernagel, M., Onisto, L., Bello, P., Callejas Linares, A., Lopez Warren-Rhodes, K., Sadovy, Y. & Cesar, H. (2003). Marine Ecosystem Appropriation in the Indo-Pacific: A Case Study of the Live Reef Fish Food Trade, Ambio, 32(7), 481-488.

32. Wackernagel, M. & Rees, W. (1996). Our Ecological Footprint:

Reducing Human Impact on the Earth, Gabriola Island, BC: New Society Publishers.

33. Wackernagel, M., Onisto, L., Linares, C.L., Falfán, I.S.L., Garcia, J.M., Guerrero, A.I.S. & Guerrero, M.G.S. (1997). Ecological Footprints of Nations: How Much Nature Do They Use? How Much Nature Do They Have?, Commissioned by the Earth Council for the Rio+5 Forum, International Council for Local Environmental Initiatives, Toronto.

34. Wang, Y., Kang, L., Wu, X. & Xiao, Y. (2013). Estimating the Environmental Kuznets Curve for Ecological Footprint at the Global Level:

A Spatial Econometric Approach, Ecological Indicators, 34, 15-21.

35. Wiedmann, T., Minx, J., Barret, J. & Wackernagel, M. (2006). Allocating Ecological Footprints to Final Consumtion Categories with Input-Output Analysis, Ecological Economics, 56, 28-48.