ﻲﭘﺎﭼ يﺎﭘﺎﺷ (issn)
: 4123 - 2588
ﻪﻠﺠﻣ ﻲﺘﻧﺮﺘﻨﻳا ﻲﻧﺎﺸﻧ http//jflr.ut.ac.ir :
ﻚﻴﻧوﺮﺘﻜﻟا ﺖﺴﭘ ، jflr@ut.ac.ir :
ﺛﺎﺗ ﻴ روﺎﻨﻓ ﺮ ي ﮕﻧا ﺮﺑ تﺎﻃﺎﺒﺗرا و تﺎﻋﻼﻃا ﻴ
ﭘ هﺰ ﻴ دﻮﺧ و ﺖﻓﺮﺸ ﻛ
ﺪﻣارﺎ ي
ﺼﺤﺗ ﻴﻠ ﻲ ﺳردﺔﻣﺎﻧﺮﺑ رد ﻲ
ﺑﺮﻋ نﺎﺑز ﻲ
ﻲﻤﻋﺎﻧ ﺪﻤﺤﻣ ﻲﻠﻋ *
رﺎﻳدﺎﺘﺳا
،ﻲﻣﻼﺳا دازآ هﺎﮕﺸﻧاد ،راوﺰﺒﺳ ﺪﺣاو ﻲﺘﻴﺑﺮﺗ مﻮﻠﻋ هوﺮﮔ
ناﺮﻳا ،راوﺰﺒﺳ .
ﻤﻋﺎﻧ هﺮﻫز
**ﻲ
،ناﺮﻬﺗ ﻲﻣزراﻮﺧ هﺎﮕﺸﻧاد ﻲﺑﺮﻋ تﺎﻴﺑدا و نﺎﺑز هوﺮﮔ رﺎﻳدﺎﺘﺳا
ا ،ناﺮﻬﺗ ﻳ ناﺮ
) ﺖﻓﺎﻳرد ﺦﻳرﺎﺗ :
03 / 10 / 96
، ﺐﻳﻮﺼﺗ ﺦﻳرﺎﺗ :
20 / 06 / 97
، پﺎﭼ ﺦﻳرﺎﺗ :
ﺮﻬﻣ 1397 (
ﭼ ﻴﻜ هﺪ
ﻌﺗ فﺪﻫ ﺎﺑ ﺮﺿﺎﺣ ﺶﻫوﮋﭘ ﻴﻴ
ﺸﺨﺑﺮﺛا ﻦ ﻲ روﺎﻨﻓ ي
تﺎـﻃﺎﺒﺗرا و تﺎﻋﻼﻃا )
اوﺎـﻓ ( ﮕﻧا ﺮـﺑ ـﻴ ﭘ ةﺰ ـﻴ و ﺖﻓﺮﺸ
دﻮﺧ ﻛ ﺪﻣارﺎ ي ﺼﺤﺗ ﻴﻠ ﻲ
ﺳردﺔﻣﺎﻧﺮﺑ رد ﻲ
ﺑﺮﻋ نﺎﺑز ﻲ
ﺪـﺷ مﺎـﺠﻧا .
ﻧ ﺶﻫوﮋـﭘ شور ﻴ
ﻪـﻤ ﺎﻣزآ ـﻳ ﺸ ﻲ نآ حﺮـﻃ و
ﭘﻴ ﺶ ﺲﭘ نﻮﻣزآ دﻮﺑ هاﻮﮔ هوﺮﮔ ﺎﺑ نﻮﻣزآ
. رﺎـﻣآ ﻪﻌﻣﺎﺟ ي
ا ـﻳ
ﻣﺎـﻤﺗ ﻞﻣﺎـﺷ ﺶﻫوﮋـﭘ ﻦ ﻲ
ﺶـﻧاد ﺮـﺘﺧد نازﻮـﻣآ
ﺑد ﻴ ﻧﺎﺘﺳﺮ ﻲ
ﺼﺤﺗ لﺎﺳ رد راوﺰﺒﺳ ﺮﻬﺷ ﻴﻠ
ﻲ 94 - 1395 دﻮﺑ ﻛ داﺪﻌﺗ ﻪ 50 ﺮﻔﻧ ) 25 ﺎﻣزآ هوﺮﮔ ﺮﻔﻧ ﻳ
و ﺶ 25 ﺮـﻔﻧ
هوﺮﮔ ﻛ لﺮﺘﻨ ( ﻪﺑ ﻪﺷﻮﺧ شور ا
ي
ﻪﻠﺣﺮﻣ ﺪﻨﭼ ا
ي
ﺪﻧﺪﺷ بﺎﺨﺘﻧا .
ﺎﻣزآ هوﺮﮔ ﻳ
ﺳرد ﺔﻣﺎﻧﺮﺑ ﺶ ﻲ
ﺑﺮﻋ ﻲ ﻪﺑ ار تﺪـﻣ
رد اوﺎﻓ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ هﺎﻣ ود ﻳ
ﺖﻓﺎ ﻛ هوﺮﮔ و ﺪﻧدﺮ ﻛ
ﻪﺑ لﺮﺘﻨ ار شور ﻳ ﺞ ) ﺘﻨﺳ ﻲ ( د شزﻮﻣآ ﻳ ﺪﻧﺪ . هداد ﺎﻫ ي درﻮـﻣ
ﻧﻴ ﺎﺑ زﺎ
ﻪﻣﺎﻨﺸﺳﺮﭘ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﻫ
ي
ﮕﻧا دراﺪﻧﺎﺘﺳا ـﻴ
ﭘ ةﺰ ـﻴ
ﺼـﺤﺗ ﺖﻓﺮﺸ ﻴﻠ
ﻲ
دﻮﺧ و ﺲﻨﻣﺮـﻫ ﻛ
ﺪـﻣارﺎ ي ﺼـﺤﺗ ﻴﻠ ﻲ
ﻨﻴﺟ ﻜ
ﻊـﻤﺟ نﺎـﮔرﻮﻣ و ﺰ روآ
ي ﺪـﺷ . ﺎـﺘﻧ ﻳ ﻠﺤﺗ ﺞ ـﻴ ﻞ ﻛ راوﻮ ـﻳ داد نﺎﺸـﻧ ﺲﻧﺎ ـﻛ
ﮕﻧاﺮﺑ اوﺎـﻓ ﻪ ـﻴ
ﭘ ةﺰ ـﻴ و ﺖﻓﺮﺸ
دﻮﺧ ﻛ ﺪﻣارﺎ ي ﺼﺤﺗ ﻴﻠ ﻲ ﺶﻧاد
ﺑد ﺮﺘﺧد نازﻮﻣآ ﻴ
ﻧﺎﺘﺳﺮ ﻲ
ﺳرد ﺔﻣﺎﻧﺮﺑ رد ﻲ
ﺑﺮﻋ نﺎﺑز ﻲ ﺛﺎـﺗ ﻴ
ادﺎـﻨﻌﻣ و ﺖـﺒﺜﻣ ﺮ ر
ي
ﺖﺳا ﻪﺘﺷاد .
ﺑﺮﻋ نﺎﺑز شزﻮﻣآ رد اوﺎﻓ زا هدﺎﻔﺘﺳا سﺎﺳا ﻦﻳاﺮﺑ ﻲ
ﻣ ﻲ ﻪـﺑ ﺪﻧاﻮﺗ ناﻮـﻨﻋ ﻚـﻳ
ﻪـﻠﺧاﺪﻣ ﺔـﻣﺎﻧﺮﺑ يا
اﺮﺑ ﺮﺛﻮﻣ ي ﮕﻧا دﻮﺒﻬﺑ ﻴ ﭘ ةﺰ ﻴ دﻮﺧ و ﺖﻓﺮﺸ ﻛ
ﺪﻣارﺎ ي ﺼﺤﺗ ﻴﻠ ﻲ ﺶﻧاد نﺎﺑز نآ رد نازﻮﻣآ ﺪﺷﺎﺑ
.
هژاو يﺪﻴﻠﻛ يﺎﻫ :
روﺎﻨﻓ ي
ﮕﻧا ،تﺎﻃﺎﺒﺗرا و تﺎﻋﻼﻃا ـﻴ
ﭘ ةﺰ ـﻴ
ﺼـﺤﺗ ﺖﻓﺮﺸ ﻴﻠ
ﻲ دﻮﺧ ، ﻛ ﺪـﻣارﺎ ي ﺗ ﺼـﺤ ﻴﻠ ﻲ ،
ﺳرد ﺔﻣﺎﻧﺮﺑ ﻲ
ﺑﺮﻋ نﺎﺑز ، ﻲ .
________________________________
________________________________
__
* E-mail: amnaemi@iaus.ac.ir: لﻮﺌﺴﻣ هﺪﻨﺴﻳﻮﻧ
** E-mail: naemi.zohreh@gmail.com
1 - ﻪﻣﺪﻘﻣ
ﻣﺎﻧﺮﺑ ﺔ ﺳرد
1ﻲ ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ ا ي ﺎﻗو زا ﻳ زﻮﻣآ ﻊ ﺷ ﻲ ـﺣاﺮﻃ ﻲ هﺪـﺷ ـﺳا ﺖ ـﻛ اﺮـﺑ ﻪ ي
ﺎـﺘﻧ ﻖـﻘﺤﺗ ﻳ
ﺞ
زﻮﻣآ ﺷ ﻲ اﺮﺑ ي ﻚﻳ ﻳ
ﺶﻧاد ﺪﻨﭼ ﺎ ﭘ زﻮﻣآ
ﻴ ﺶ ﺑﻴ ﻨ ﻲ ﻣ ﻲ ـﺷ دﻮ ) آﻳ
2ﺮـﻧﺰ ، 1994 ( .
لاد ﺮـﻈﻧ زا ) 3
1996 (
ﺳردﺔﻣﺎﻧﺮﺑ ﻲ
يﺪﻨﻳاﺮﻓ و ﻲﻤﺳرﺮﻴﻏ و ﻲﻤﺳر ياﻮﺘﺤﻣ زا ﺖﺳا ترﺎﺒﻋ ﻛ
ﺎﻳ ﻪ و ﺶـﻧاد ،نﺎﮔﺪـﻧﺮﻴﮔد
ار ﻢﻬﻓ ﻛ ﺐﺴ ﻛ ترﺎﻬﻣ ،هدﺮ
شﺮﮕﻧ و هدﻮﻤﻧ ﺪﺷر نﺎﺸﻳﺎﻫ
ﺮﻴﻴﻐﺗ نﺎﺸﻳﺎﻫ ﻛ
ﻲﺑﺎﻳزرا و هدﺮ ﻲﻳﺎﻫ
ﻛ ﺎﺑ ﻪ
ﻲﻣ مﺎﺠﻧا ﻪﺳرﺪﻣ ﻲﻳﺎﻤﻨﻫار دﻮﺷ
. ﻨﻓ ﺎ رو ي
تﺎﻃﺎﺒﺗرا و تﺎﻋﻼﻃا )4
اوﺎﻓ ( و روآﻮﻧ ي ﺎﻫ ي نآ لﻮﻃ رد
ـﻫد ود ﺔ ﻪﺘــﺷﺬﮔ ــﻠﻌﺗ زاﺪــﻧا ﻢﺸــﭼ ﻴ
ﺑﺮﺗ و ﻢ ــﻴ ــﺳردﺔﻣﺎﻧﺮﺑ ﻪــﻠﻤﺟ زا و ﺖ ﻲ
لﻮــﺤﺘﻣ ار و ﻪﺘﺧﺎــﺳ
ﺳردﺔﻣﺎﻧﺮﺑ ﻲ
ﻟا ﻜ ﻧوﺮﺘ ﻲﻜﻴ ا ار ﻳ دﺎﺠ ﻛ ﺖﺳا هدﺮ ﻛ
ﺘﻧ ﻪ ﻴ ﻔﻠﺗ ﻪﺠ ﻴ روﺎﻨﻓ ﻖ ي اﺮﻓ ﺎﺑ ﻳ ﺳردﺔﻣﺎﻧﺮﺑ ﺪﻨ ﻲ
ﺖﺳا .
ﻣﺎﻧﺮﺑ ﺳردﺔ ﻲ ﻟا ﻜ ﻧوﺮﺘ ﻲﻜﻴ
، ﻪﺑ ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي ﻨﺘﺒﻣ ﻲ ﺮﺑ ﻛ ﭙﻣﺎ ﻴ ﺮﺗﻮ )
ـﺷزﻮﻣآ داﻮـﻣ ﻪـﻠﻤﺟ زا ﻲ
ـﻛ
ﺘﺧا رد ﻪ ـﻴ رﺎ
ﺶﻧاد
ﺮﻃ زا نازﻮﻣآ ﻳ
ﻖ ﺳ ﻲ د ي ﻳﺎ د ي و ي د ي ﻣ راﺮﻗ ﻲ ﮔ ﻴ ﺪﻧﺮ (
، هرود ﺎﻫ ي ﻼﻧآ ﻳ ﻦ و ﺎﺳ و ز ﻛ ﺎﻫرﺎ ي
بو
؛ ﺳ ﻪﻧﺎﻣﺎ ﺎﻫ ي ﻟا ﻜ ﻧوﺮﺘ ﻲﻜﻴ
اﺮﺑ هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ ي
ﺎﻘﺗرا ي ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﺎﻫ ي ﺳرد ﻲ ) ا ﺪـﻨﻧﺎﻣ ﻳ ﻤ ـﻴ
؛ﻞ ﺖﺴـﺗ
ﻼﻧآ ﻳ ﻦ زرا و ﻳ ﺑﺎ ﻲ هرود ( ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ و ﺎﻫ ي ﻛ دﺮﺑرﺎ ي زا ﻒـﻠﺘﺨﻣ روﺎـﻨﻓ
ي
ـﺷزﻮﻣآ ﻲ )
ﭗـﻟ ﻞﻣﺎـﺷ پﺎـﺗ
ﻪﺑ ﺶﻧاد ﺳ ،نازﻮﻣآ ﻪﻧﺎﻣﺎ
ﺎﻫ ي ژوﺮﭘ ﻛ
ﻪﻧﺎﺳر ﺪﻨﭼ رﻮﺘ ا
ي و ﻛ سﻼ ﺎﻫ ي ﺑ ﻲ ـﺳ ﻴ ﻢ
ا ﺎـﺑ رﺎﮔزﺎـﺳ ﻳﻨ
ﺖـﻧﺮﺘ (
دراد هرﺎﺷا )
رﺪﻨﻫ ﻜﻳ
5نﻮﺴ ، 2004 (.
اوﺎﻓ ﻣا ﻜ راﺮﻗﺮﺑ نﺎ ي طﺎﺒﺗرا ﺑﻴ ﻦ نﺎﻤﻠﻌﻣ
ار سراﺪﻣ و ﻪـﺑ
رﻮـﻃ
ﻣز و ﻪﺘﺧﺎﺳ ﻢﻫاﺮﻓ نﺎﻣز ﻢﻫ ﻴ
ﺔﻨ ﺤﻣ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﻴ
ﻫوﺮﮔ ﻂ ﻲ
، رﺎﺸﻣ ﻛ ﺖ ﻣ ﻴ ﮔاﺮﻓ نﺎ ﻴ
ا ﺎـﺑ نﺎﮔﺪـﻧﺮ ﻳ
دﺎـﺠ
ﻦﻤﺠﻧا ﺎﻫ ي ﻟا ﻜ ﻧوﺮﺘ ﻲﻜﻴ
، ﻮﮕﺘﻔﮔ ي ﻟا ﻜ ﻧوﺮﺘ ﻲـﻜﻴ
، ﺖـﺳﺮﻬﻓ ﺎـﻫ ي زا ﺐـﻟﺎﻄﻣ لﺎـﺳرا ﺮﻃ
ـﻳ ﻖ ﺖﺴـﭘ
ﻟا ﻜ ﺘ ﻧوﺮ ﻲﻜﻴ و ﻏ ﻴ ار هﺮ ﻪﺑ دﻮﺟو ﺖﺳا هدروآ )
ﺑﻴ ﮕ
6ﻲ ، 2012 ﻪﺑ ؛ ﻠـﺳ زا ﻞﻘﻧ ﻴ
ﻠﮕﻧﺎﻤ ﻲ ـﺘﻟود ، ﻲ ـﻣا و ﻴ ﻦ
ﺑﻴ ﺘﺧﺪ ﻲ ، 1396 .(
ﻳ ﻪﺘﻓﺎ ﺎﻫ ي
ﺎﺣ ناﺮﮕﺸﻫوﮋﭘ ﻲﻛ
ﺖﺳا نآ زا ﻛ
ﻪ ﻂﻴﺤﻣ
ﺮﺑ ﻲﻨﺘﺒﻣ يﺮﻴﮔدﺎﻳ يﺎﻫ ـﻓ
اوﺎ
ﻣ ﻲ ﮕﻧا ﺪﻧاﻮﺗ ﻴ ﭘ ةﺰ ﻴ
7ﺖﻓﺮﺸ ﺼﺤﺗ ﻴﻠ ﻲ ) ﻤﻋﺎﻧ ﻲ ﻤﻋﺎﻧ و ﻲ ، 2017 ( دﻮﺧ و ﻛ ﺪﻣارﺎ
8ي ﺼﺤﺗ ﻴﻠ ﻲ ) دﺎﺘﺴـﻟا
و ﻛ ﺮ ﻳ ﻮﺘﺴ
9ﻦﺳﺮﻓ ، 2017 ( ﺪﺸﺨﺑ دﻮﺒﻬﺑ ار .
________________________________
________________________________
__
1. Curriculum 2. Eisner 3. Doll
4. information and communication technology 5. Hendricson
6. Begay
7. achievement motivation 8. Self-efficacy
9. Elstadm & Christophersen
ﻪﻤﻫ ﻲﺸﻳاﺮﮔ ﻲﻠﻴﺼﺤﺗ ﺖﻓﺮﺸﻴﭘ شﺰﻴﮕﻧا ﻪﺑ ﻪﺒﻧﺎﺟ
ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ دﻮﺧ دﺮﻜﻠﻤﻋ ﻲﺑﺎﻳزرا ﻲﻟﺎﻋ
ﻦﻳﺮﺗ
رد ﺖـﻴﻘﻓﻮﻣ ﺎـﺑ ﻪﻛ ﻲﺗﺬﻟ زا يرادرﻮﺧﺮﺑ و دﺮﻜﻠﻤﻋ رد ﺖﻴﻘﻓﻮﻣ ياﺮﺑ شﻼﺗ يﺎﻫرﺎﻴﻌﻣ نآ
هاﺮـﻤﻫ
)ﺖﺳا
چرآ و ﺪﻨﻠﺘﺳو
،1
2001 ( ﻚﻣ ﻠﻛ ﻠ
2ﺪﻨ ﻧ
ﺰﻴﮕﻧا و زﺎﻴﻧ ﺰﻴ ة
ﺘﻧ ار ﺖﻓﺮﺸﻴﭘ ﻲﻧﺎـﺠﻴﻫ ضرﺎـﻌﺗ ﻪﺠﻴ
ﻪﺑ ﺪﻴﻣا ﻦﻴﺑ
ﻪﺑ ﻞﻴﻣ و ﺖﻴﻘﻓﻮﻣ
ﻲﻣ ﺖﺴﻜﺷ زا ﺰﻳﺮﮔ و يرود ﺪﻧاد
. ﻦﻳا
ﻪﺑ ﺪﻴﻣا ﻪﻛ ﻲﻳﻮـﺳ زا ﺖﻴﻘﻓﻮﻣ
ﻪﺑ
ﺪﻳﺎﻘﻋ و تﺎﻧﺎﺠﻴﻫ
ﺮـﮕﻳد يﻮـﺳ زا و ﺖـﺳا ﻪﺘﺴﺑاو ﺖﻴﻘﻓﻮﻣ نﻮﻣاﺮﻴﭘ ﺖﺒﺜﻣ
، ﺖﺴـﻜﺷ زا سﺮـﺗ
ﻪﺑ
ﻦﻳا و ﻲﻔﻨﻣ تﺎﻧﺎﺠﻴﻫ ﺖﻴﻌﻗﻮﻣ ﻪﻛ
ﻲـﻣ وا ناﻮـﺗ زا جرﺎـﺧ و سﺮﺘـﺳد زا رود ﺖﻓﺮﺸـﻴﭘ ﺎﺑ
،ﺪـﺷ
ﺖﺳا ﻂﺒﺗﺮﻣ )
سﺎﻨﻴﭙﺳا و يﺎﻣ ﻦﻴﺘﺳآ ،3
2009 .(
ﻲﻜﻳ ﻪﺒﻨﺟ زا ﺎﻫ ي دﻮﺧ ﻢﻬﻣ ﻛ
ﺪﻣارﺎ ي دﻮﺧ ، ﻛ ﺪﻣارﺎ ي ﻠﻴﺼـﺤﺗ
4ﻲ ﺖـﺳا ـﻛ رد ﻪ ﻪــﻳﺮﻈﻧ يﺎــﻫ
يﺮﻴﮔدﺎـﻳ ﻋﺎﻤﺘﺟا
ﻲ - ﺘﺧﺎﻨﺷ
5ﻲ ﺖﺳا هﺪﺷ حﺮﻄﻣ .
رﺎﻛدﻮﺧ ا ﺪـﻣ ي ﺼﺤﺗ ﻴﻠ ﻲ ، ﻪﺑ رد دﺮــﻓ روﺎﺑ ةرﺎـﺑ
ﻲﻳﺎﻧاﻮﺗ ﻳﺎﻫ ﺶ
ﺖﻴﻘﻓﻮﻣ مﺎﺠﻧا ياﺮﺑ رﺎـﻛ ﺎــﻳ ﻒـﻴﻠﻜﺗ ﺰﻴﻣآ
ﮔ ﻪــﺘﻔ ﻲـﻣ دﻮـﺷ ) ﻫ ،ﮓﻧﺎﺴـﺗ ـﻴ
ﻻ و ﻮ ،6
2012 .(
يﻻﺎﺑ حﻮﻄﺳ ﺧ
رﺎﻛدﻮ ﻣا ﻲﻠﻴﺼﺤﺗ يﺪ
، ﻪﺑ ﺮﺠﻨﻣ ﻛ ﺐﺴ يراﺪـﻳﺎﭘ و ﺮﺗﻻﺎـﺑ تاﺮـﻤﻧ ﻦﻴﮕﻧﺎﻴﻣ
ياﺮﺑ و مﺎﺠﻧا ﻒﻴﻟﺎﻜﺗ ﻞﻴﻤﻜﺗ ﻲﻣ
ﺶﻧاد ﻪﺠﻴﺘﻧ رد ،دﻮﺷ ﻧازﻮﻣآ
ﻲ رﺎﻛدﻮﺧ ﻪﻛ ا
ﻲﻠﻴﺼﺤﺗ يﺪﻣ يﺮﺗﻻﺎﺑ
يﺮﺘﻬﺑ ﻲﻠﻴﺼﺤﺗ يرﺎﮔزﺎﺳ ،ﺪﻧراد هداد نﺎﺸـﻧ دﻮﺧ زا
)
ﻬـﺷ ،دازﺮـﻓ ،ﺪـﻧودﻻﻮﻓ ارآﺮ
ي ﺮﮕﻨـﺳ و ي ،
1392 ( و
ﻪﺑ ار يﺮﺗﺪﻨﻣدﻮﺳ يﺮﻴﮔدﺎﻳ يﺎﻫدﺮﺒﻫار و هدﺮـﺑ رﺎﻛ
مﺎﺠﻧاﺮـﺳ ، ﻠﻤﻋ ـﻜ دﺮ يﺮـﺘﻬﺑ ﺪـﻧراد
) ﺗﻻ ﻴ ﻧراد و ﻞﭼور ﻻ ،ﻮﻨ ﻴ
7ﮓﻨ ، 2010 .(
ﺑﺮﻋ نﺎﺑز ﻲ ﻲﻜﻳ زا ار ـﻳ ﺞ ﺮـﺗ ﻳ ﻦ نﺎـﺑز ﺎـﻫ ي نﺎـﻬﺟ و گرﺰـﺑ ﺮـﺗ ﻳ
ﺧﺎـﺷ ﻮﻀـﻋ ﻦ ﺔ
نﺎـﺑز ﺎـﻫ ي
ﻣﺎﺳ ﻲ ﺖﺳا . اﻳ نﺎـﺑز ﻦ ﻲـﻜﻳ
ﺶـﺷ زا
ﻤـﺳر نﺎـﺑز ﻲ
ـﺤﺘﻣ ﻞـﻠﻣ نﺎﻣزﺎـﺳ ﺪ
ﺖـﺳا .
ـﺑﺮﻋ نﺎـﺑز ﻲ
،
نﺎﺑز نآﺮﻗ ﺴﺑ و ﻴ رﺎ ي
ﺘﺴﺨﻧ زا ﻴ ﻪﺘﺷﻮﻧ ﻦ ﺎﻫ ي
ﺴـﺑ دﺰـﻧ و ﺖـﺳا نﺎﻧﺎﻤﻠﺴﻣ ﻴ
رﺎ ي
ﻣ نﺎﻧﺎﻤﻠﺴـﻣ زا ﻢـﻬ
ﺷ ﻣ هدﺮﻤ ﻲ دﻮﺷ ﻪﺑ و ﻤﻫ ﻴ
ﺳردﺔﻣﺎﻧﺮﺑ رد ﺮﻃﺎﺧ ﻦ ﻲ
ﺷزﻮﻣآ مﺎﻈﻧ ﻲ
ا ﻳ ﻧ ناﺮ ﻴ ﻪـﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ ﻪﺟﻮﺗ درﻮﻣ ﺰ
ﺖﺳا . ز ﻳ ﺑﺮﻋ نﺎ ﻲ ﻪﺑ و ﺮﻃﺎﺧ ﻳ ﮔﮋ ﻲ ﺎـﻫ ﻲﻳ
ﺎﻫرﺎﺘﺧﺎـﺳ ﻪـﻠﻤﺟ زا ي
رﻮﺘـﺳد ي
ـﺳﺎﻨﺷاوآ ، ﻲ
ـﻣ و ﺎﺴ ﻳ ﻞ
ﮕﻨﻫﺮﻓ ﻲ ﺸﻣ ﻜ ز تﻼ ﻳ دﺎ ي اﺮﺑ ار ي ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ا هﺪﻧﺮ ﻳ ﻣ دﺎﺠ ﻲ ﻛ ﺪﻨ ﻛ
ﺮﭘ ﺐﺒﺳ ﻪ ﻳ
ﻧﺎﺸ ﻲ ﮔاﺮﻓ ـﻴ هﺪـﺷ نآ ناﺮ
________________________________
________________________________
__
1. Westland & Arche 2. McClelland 3. Steinmay & Spinath 4. academic self - efficacy 5. social - cognitive 6. Tsang, Hui & Law
7. Artino, La Rochelle & Durning
ﺖﺳا ) ﻔﺨﻟا ﻴ ﻔ
1ﻲ ، 2005 .(
ﺎﺴﻣ زا ﻳﻠ ﻲ ﻛ صﺎﺧ ﻪ ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي
ﺑﺮﻋ نﺎﺑز ﻲ
ﺸﻣ ،ﺖﺳا ﻜ
دراﺪﻧﺎﺘﺳا نﺎﺑز ﻞ
ﺑﺮﻋ ﻲ
هروﺎـﺤﻣ نﺎـﺑز ﺮﺑاﺮﺑ رد
ا ي ﺖـﺳا نآ )
ار ـﻳ ﺪ ﻳ
2ﮓﻨ ، 1991 ( ـﻛ ﻪ ـﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي
ﺸـﻣ ار نآ ﻜ
ﻞ ﺮـﺗ
ﻣ ﻲ دزﺎﺳ . ﺴﺑ ﻴ رﺎ ي ﮔاﺮﻓ زا ﻴ
ﺑﺮﻋ نﺎﺑز ناﺮ ﻲ
لﺎﺳ زا ﺲﭘ ﻪﺑ شﻼﺗ ﺎﻫ
اﻳ ﺘﻧ ﻦ ﻴ ـﻣ ﻪﺠ ﻲ ﺪﻨـﺳر ـﻛ زﻮـﻨﻫ ﻪ
ﻪﺑ ردﺎﻗ راﺮﻗﺮﺑ ي
ﻮﮕﻨﺨﺳ ﺎﺑ ﺖﺳرد طﺎﺒﺗرا ﻳ
ﻧ نﺎﺑز نآ نﺎ ـﻴ
ا و ﺪﻨﺘﺴ ـﻳ ﻦ ﻛ ﺘـﺳﺎ ﻲ
ﺮﭘ ﺐﺒـﺳ ـﻳ
ﻧﺎﺸ ﻲ و
ﻧاﺮﮕﻧ ﻲ ﻪﺑ
هروﺎـﺤﻣ نﺎـﺑز ﺎﺑ نﺪﺷ ﻪﺟاﻮﻣ مﺎﮕﻨﻫ
ا ي ـﺑﺮﻋ ﻲ رد ـﻛ
ـﻣ سرد سﻼ ﻲ
ﺪﻧﻮـﺷ . ﺮﭘ ـﻳ ﻧﺎﺸ ﻲ
ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي ﻛ
رﺎﺧ نﺎﺑز سﻼ ﺟ
ﻲ ﻣ ﺮﺑ ﻴ
ﭘ و شﻼﺗ ناﺰ ﻴ
ﺖﻓﺮﺸ ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي
ﺟرﺎﺧ نﺎﺑز ﻲ
ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺛﺎـﺗ هﺪﻧﺮ ﻴ ﺮ
ﻔﻨﻣ ﻲ ﻣ ﻲ دراﺬـﮔ )
ﺮﺴـﻧﺎﺗ و نﺎـﻏود ،3
2016 .(
اﺮـﺑ نوﺰـﻓا ﻳ
ﻠﻣاﻮـﻋ ،ﻦ ﻲ
ﺪـﻨﻧﺎﻣ
اﻮـﺘﺤﻣ ي ـﺷزﻮﻣآ ﻲ
شور ،ﺐﺳﺎﻨﻣﺎﻧ ﺎﻫ
ي رﺪﺗ ﻳ ﺎﻧ ﺲ ﻛ رﺎ ا ﺑ ،ﺪﻣ ﻲ ﮕﻧا ﻴ ﺰ ﮔ ﻲ ﻪﺑ و ﻛ ﻪﺘﺧﻮﻣآ ندﺮﺒﻧ رﺎ ﺎﻫ
ﻣ ﻲ ﺮﺑ ﺪﻧاﻮﺗ ـﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي
ﺛﺎﺗ نآ ﻴ ﻔﻨﻣ ﺮ ﻲ دراﺬﮕﺑ . ﻮﻬﻇ ﺎﺑ شﺮﺘﺴﮔو ر اوﺎﻓ
ﻔﻠﺗ و ﻴ ـﺳردﺔﻣﺎﻧﺮﺑ ﺎﺑ نآ ﻖ ﻲ
، ـﺣاﺮﻃ ﻲ ـﺤﻣ ﻴ ﻂ ﺎـﻫ ي
ﺪﻨﭼ ﻪﻧﺎﺳر ا ي ﻤﻫا ﻴ اﺰﻓ ﺖ ﻳ هﺪﻨ ا ي ﻳ ﻪﺘﻓﺎ ﺪﻧا . ﻣ اوﺎﻓ ﻲ
ﻢﻫ ﻪﺑ ﺪﻧاﻮﺗ ﻛ
ﺸﻨ ﻲ ﻤﻫ و ﻜ رﺎ ي ﺑﻴ ﺮﺘﺸ ﺑﻴ ﻦ و ﻢﻠﻌﻣ
ﻐﺗ ،ﻢﻫ ﺎﺑ نادﺮﮔﺎﺷ و دﺮﮔﺎﺷ ﻴﻴ
ﺷ ﺮ ﻴ ﻢﻠﻌﻣ ةﻮ ﻪﺑ رﻮﺤﻣ ﻳ ﮔدﺎ ﻴ هﺪﻧﺮ ﺎﻫر ،رﻮﺤﻣ ﻲﻳ
ﮕﺘﺴﺑاو زا ﻲ
ﻣ ﻪﺑ ـﻜ نﺎ
،نﺎﻣز و
ﺒﺳ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﻚ
ﺎﻫ ي ﻣ ﻒﻠﺘﺨ ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي ﺮﺗ ، ﻴﻛ ترﺎﻬﻣ ﺐ ﺎﻫ
ي ـﺳﺎﺳا ﻲ نﺎـﺑز ) شﻮـﮔ
،نداد
ﻦﺨﺳ ،ﻦﺘﻔﮔ نﺪﻧاﻮﺧ و ﻦﺘﺷﻮﻧ ( ﻛ ﻤ ﻚ ﻛ اﺰﻓا و ﺪﻨ ﻳ ﮕﻧا ﺶ ﻴ ﭘ ةﺰ ﻴ
دﻮﺧ و ﺖﻓﺮﺸ ﻛ
ﺪـﻣارﺎ ي ﺼـﺤﺗ ﻴﻠ ﻲ
ﺶﻧاد رد ار نازﻮﻣآ ﻳ
ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي
ﺑﺮﻋ نﺎﺑز ﻲ
دﻮﺷ ﺐﺒﺳ .
ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﺎﺟ
ﻳ و هﺎﮕ ـﻳ هﮋ ا ي ـﻛ
ـﺑﺮﻋ نﺎـﺑز ﻪ ﻲ
ﻪﺑ
د نﻮـﺘﻣ و نآﺮﻗ نﺎﺑز ناﻮﻨﻋ ﻳ
ـﻨ ﻲ ـﻣ دﺰـﻧ مدﺮـﻣ ﻪـﻠﻤﺟ زا و نﺎﻧﺎﻤﻠﺴ ـﻛ
ﻦﺘﺧادﺮـﭘ ،دراد ﺎـﻣ رﻮﺸ
ﻪﺑ ﻌﺿو ﻴ
ﻤﻫا زا نآ شزﻮﻣآ ﺖ ﻴ
ز ﺖ ﻳ دﺎ ي
ا زا و ﺖـﺳا رادرﻮﺧﺮﺑ ـﻳ
ﺮﻃ ﻦ ـﻳ ـﻣ ﻖ ﻲ
ﻪـﺑ ناﻮـﺗ ـﻛ ﺶﻫﺎ
ﺮﭘ ﻳ ﻧﺎﺸ ﻲ ) ،ﮓﻧﺎﭼ 2013 ( اﺰﻓا و ﻳ ﺶ ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي ﺶﻧاد نازﻮﻣآ ) ﻴﻧ
ﻟ و ﻮﺋﻻ ﻞ ـﻴ
4ﻮﺋﺎ ، 2011 ( ﺔـﻣﺎﻧﺮﺑ رد
ﺳرد ﻲ
ﺑﺮﻋ نﺎﺑز ﻲ ﻛ ﻤ ﻚ ﻛ دﺮ ﻛ ا ﻪ ﻳ ﻤﻫا ،ﺮـﻣا ﻦ ـﻴ
تروﺮـﺿ و ﺖ ا مﺎـﺠﻧا
ـﻳ
ـﺷآ ار ﺶﻫوﮋـﭘ ﻦ ﻜ
رﺎ
ﻣ ﻲ دزﺎﺳ . ﻮﺳ زا ي د ﻳ
ﺛﺎـﺗ ﺎﺑ طﺎﺒﺗرا رد ﺮﮕ ﻴ
اﺰـﻓا ﺮـﺑ اوﺎـﻓ ﺮ ﻳ
ﮕﻧا ﺶ ـﻴ ﭘ ةﺰ ـﻴ
دﻮﺧ و ﺖﻓﺮﺸ ﻛ
ﺪـﻣارﺎ ي
ﺼﺤﺗ ﻴﻠ ﻲ ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي
ﺑﺮﻋ نﺎﺑز ﻲ ) ﺳرﺮﺑ ﺎﺑ ﻲ ﻛ ﺎﭘ ﻞﻣﺎ ﻳ هﺎﮕ ﺎﻫ ي ﺗﺎﻋﻼﻃا ﻲ و ﻛ ﻠ ـﻴ هژاو ﺪ ﺎـﻫ ي ﻒـﻠﺘﺨﻣ (
ﺸﻫوﮋﭘ ﻲ ﺖﺳا هﺪﺸﻧ مﺎﺠﻧا ﻛ
ﻤﻫا ﺮﺑ ﻪ ﻴ ا مﺎﺠﻧا تروﺮﺿ و ﺖ ﻳ
ﻣ ﺶﻫوﮋﭘ ﻦ ﻲ
اﺰﻓا ﻳ ﺪ . ا ﺮﺑ ﻳ ،سﺎﺳا ﻦ
ﺛﺎﺗ ﻦﺘﺧﺎﺳ ﻦﺷور فﺪﻫ ﺎﺑ ﺮﺿﺎﺣ ﺶﻫوﮋﭘ ﻴ
روﺎﻨﻓ ﺮ ي ﮕﻧا ﺮﺑ تﺎﻃﺎﺒﺗرا و تﺎﻋﻼﻃا ﻴ
ﭘ ةﺰ ـﻴ و ﺖﻓﺮﺸ
دﻮﺧ ﻛ ﺪﻣارﺎ ي ﺼﺤﺗ ﻴﻠ ﻲ ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي ﺑﺮﻋ نﺎﺑز ﻲ ﻮﮕﺨﺳﺎﭘ دﺪﺻ رد ﻲﻳ
ز تﻻاﻮﺳ ﻪﺑ ﻳ
ﺖﺳا ﺮ :
________________________________
________________________________
__
1. Elkhafifi 2. Ryding 3. Doğan& Tuncer 4. Nie, Lau & Liau
آﻳ روﺎﻨﻓ ﺎ ي
ﮕﻧا ﺮﺑ تﺎﻃﺎﺒﺗرا و تﺎﻋﻼﻃا ﻴ
ﭘ ةﺰ ﻴ ﺼـﺤﺗ ﺖﻓﺮﺸ ﻴﻠ
ﻲ ـﺳردﺔﻣﺎﻧﺮﺑ رد ﻲ
ـﺑﺮﻋ نﺎـﺑز ﻲ
؟ﺖﺳا ﺮﺛﻮﻣ
آﻳ روﺎﻨﻓ ﺎ ي دﻮﺧ ﺮﺑ تﺎﻃﺎﺒﺗرا و تﺎﻋﻼﻃا ﻛ
ﺪﻣارﺎ ي ﺼﺤﺗ ﻴﻠ ﻲ ﺳردﺔﻣﺎﻧﺮﺑ رد ﻲ
ﺑﺮﻋ نﺎﺑز ﻲ ﺮﺛﻮـﻣ
؟ﺖﺳا
2 - ﻧﺎﺒﻣ ﻲ ﺮﻈﻧ ي ﺶﻫوﮋﭘ
ﻣﺎﻧﺮﺑ ﺔ ﻪﻋﻮﻤﺠﻣ ﻲﺳرد ا
ي زا ﻃ حﺮ ﺎﻫ ﻳ ﺖﺳا ﻲ ـﻛ اﺮـﺑ ﻪ ي اﺪـﻫ ﻳ ﺖ ـﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي نآ زا سراﺪـﻣ رد
ﻲﻣ هدﺎﻔﺘﺳا دﻮﺷ
. ا ًﻻﻮﻤﻌﻣ ﻳ
رد ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﻦ
زﺎﺑ ﻞﺑﺎﻗ دﺎﻨﺳا ﻳ
ﺢﻄﺳ ﺪﻨﭼ رد ﻲﺑﺎ ﻛ
ـﺿﺮﻋ ﻲـﻠ
ﻲـﻣ ﻪ دﻮـﺷ .
نوﺰﻓا ﺮﺑ اﻳ ،ﻦ ﻪﺑ
ا ندروآ رد اﺮﺟا ﻳ
حﺮﻃ ﻦ ﻪﺑ ﺎﻫ ﺷ نﺎﻤﻫ ﻜ ﻲﻠ ﻛ ﻪ ﻳ ﮔدﺎ ﻴ
ﻲﻣ ﻪﺑﺮﺠﺗ ار نآ نﺎﮔﺪﻧﺮ
ﻛ ﺪـﻨﻨ
و ﻚﻳ
ﻲﻣ ﻂﺒﺿ ار نآ ﺮﻇﺎﻧ ﻛ
ﻧ ﺪﻨﻨ ﻴ ﺰ قﻼﻃا ﻲـﻣ دﻮـﺷ . ا ـﻳ
ـﺤﻣ رد برﺎـﺠﺗ ﻦ ﻴ
ﻂ ـﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي قﺎـﻔﺗا
ﻲﻣ ﺪﻨﺘﻓا . ﺤﻣ ﻴ ﻲﻄ ﻛ ﻪ ﺮﺑ اﻮﺘﺤﻣ ي ـﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي ﻢـﻫ
ـﻣ ﺮـﺛا ﻲ راﺬـﮔ د ) ﺗﻼﮔ ـﻬ
ـﺳﻮﺑ ،نرﻮ ﻜ
او ،ﻮ ﻳ و ﺪـﻬﺘ
ﺳﻮﺑ ﻜ
1ﻮ ، 2012 .(
ﺮﺘﻤﻬﻣ ﻳ
ﺖﻟﺎﺳر ﻖﻘﺤﺗ رد ﻞﻣﺎﻋ ﻦ ﺎﻫ
ي ،شزﻮﻣآ ﺑ
ﺳرد ﺔﻣﺎﻧﺮ ﻲ
ﻪـﺑ ،ﺖـﺳا رﻮـﻃ
ي
ﻛ ﻣ ﻪ ﻜ ﺪﻟﺎﻧوﺪ 2
ﺎﻤﻧﺎﺟ ار نآ ، ﻳ
نﻮﺘﻠﻤﻫ ،ﻪ ،دﻮﭘورﺎﺗ 3
ﻛ ﻼ ﻳ
4ﻦ
ﺎﺘﺸـﻧروا و گﺮﺒﻨﻧﻮـﻟ و ﺮﻫﻮﺟ ﻳ
5ﻦ ار نآ
ﻪﺘﺴﻧاد شزﻮﻣآ ﺐﻠﻗ ﺪﻧا
) ﺮﺷ ﻳ ،ﻒ 1389 .(
ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ
ـﺳرد ﻲ ﻟا ﻜ ﻧوﺮﺘ ﻲـﻜﻴ ) ـﻛ ﺘﻧ ﻪ ﻴ ﻔﻠﺗ ﺔـﺠ ـﻴ و اوﺎـﻓ ﻖ
ﺳردﺔﻣﺎﻧﺮﺑ ﻲ
ﺖﺳا ( ﺗﻻﻮﺤﺗ ﻲ ﺳﺎﺳا ﻲ
ﺳرد ﺔﻣﺎﻧﺮﺑ ةﺮﺘﺴﮔ رد ﻲ
ﻞﻣﺎـﺷ ) : 1 ( ﻳ ﮔدﺎ ﻴ هﺪـﻧﺮ - رﻮـﺤﻣ ي ،
ﻧادﺮﮔدﻮﺧ ﻲ و ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي اﺪﻫ ﻳ ﺖ ؛هﺪﺷ ) 2 ( ﺗ ﻞﻣﺎﻌﺗ ﻜ ژﻮﻟﻮﻨ ي
؛ ) 3 ( راﺰﺑا ي
اﺮﺑ ﺪﻨﻤﺗرﺪﻗ ي
ـﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي
ﻔﻠﺗ ﻴ ﻘ ﻲ
؛ ) 4 ( ﺎﻧاﻮﺗ ﻲﻳ
ﺒﺳ ﻒﻠﺘﺨﻣ عاﻮﻧا ﺎﺑ درﻮﺧﺮﺑ ﻚ
ﺎﻫ ي ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي ﻂﺳﻮﺗ هﺪﺷ ﻪﺑﺮﺠﺗ ﺶﻧاد
نازﻮﻣآ
و ) 5 ( ﺎﻫ ﺖﺻﺮﻓ ي
ﻠﺗ ﻔ ﻴ ﻘ ﻲ ﺳردﺔﻣﺎﻧﺮﺑ ﻲ
ﻘﻓا ﻲ
دﻮـﻤﻋ و ي ا ﻳ دﺎـﺠ ـﻛ ﺖـﺳا هدﺮ )
ﻠﻓ ـﻴ
لزﻮـﭘ و رﺰ ،6
2003 .(
ﻪﺑ اوﺎﻓ ﺎﻫدﺮﮕﺷ شور ،
يراﺰﺑا و ﺎﻫ
ﻣ ﻪﺘﻔﮔ ﻲ دﻮﺷ
ﻪـﺑ ﻲﺑﺎﻴﺘـﺳد ياﺮﺑ ﻪﻛ يراﺮـﻗﺮﺑ و تﺎـﻋﻼﻃا
ﻣ راﺮﻗ هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ ناﺮﮕﻳد ﺎﺑ طﺎﺒﺗرا ﻲ
دﺮﻴﮔ .
ﻨﻓ ﺮﺑ ﻒﻳﺮﻌﺗ ﻦﻳا ﺎ
يرو يﺎﻫ و ﻚـﻴﻧوﺮﺘﻜﻟا ﺮـﺑ ﻲﻨﺘﺒﻣ
دراد هرﺎﺷا ﻪﻧﺎﻳار .
ﻪﺑ ﻠﻴﺳو ﺔ ﻨﻓ ﻦﻳا ﺎ يرو ﻲﻣ ﺎﻫ
ﻪـﺑ ناﻮﺗ
ﻲـﺳﺮﺘﺳد تﺎـﻋﻼﻃا اﺪـﻴﭘ
ـﻛ دﺮ ﻪـﺑ ار نآ و
________________________________
________________________________
__
1. Glatthorn, Boschee, White head, & Boschee 2. McDonald
3. Hamilton 4. Klein
5. Leonenberg & Ornstein 6. Fleiszer & Posel
داد راﺮـﻗ هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ ﻪﻧﺎﻳار ﻖﻳﺮﻃ زا ﻲﻜﻴﻧوﺮﺘﻜﻟا ترﻮﺻ )
ﺎــﻣو و ﻮــﻠﺠﻧآ
،1
2010 .(
شزﻮـﻣآ
ﻲﻜﻴﻧوﺮﺘﻜﻟا ﻪﺑ
ﻨﻌﻣ ﻲ ﻪﺑ ﻪﻜﺒﺷ يﺮﻴﮔرﺎﻛ اوﺎﻓ
رد اﺮﻓ ﻳ ﺪـﻨ يﺮﻴﮔدﺎـﻳ -
ﻲﻫددﺎـﻳ
ﺖـﺳا . ترﺎـﺒﻋ يﺎـﻫ
ﺮﮕﻳد ي
ا نﺎﻴﺑ ياﺮﺑ ﺰﻴﻧ
ﻲﻫددﺎﻳ عﻮﻧ ﻦﻳ -
يﺮﻴﮔدﺎﻳ
،ﻪﻠﻤﺟ زا
،نﺎـﻣﺰﻤﻫ يﺮﻴﮔدﺎﻳ ،يزﺎـﺠﻣ شزﻮـﻣآ
ﺮﺑ يﺮﻴﮔدﺎﻳ و ﻲﻌﻳزﻮﺗ يﺮﻴﮔدﺎﻳ بو ﻪﻳﺎﭘ
ﻪﺑ ﻛ ﻣ رﺎ ﻲ دور ﻛ ﻪ ﻤﻫ ﺔ نآ ﻪﺑ ﺎﻫ هرﺎﺷا ﻲﺷزﻮﻣآ يﺎﻫﺪﻨﻳاﺮﻓ
ﺪﻧراد ﻪﻛ اوﺎﻓ ﻪﺑ ار ﻪﻄﺳاو ناﻮﻨﻋ ا
ي ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ياﺮﺑ ﻲﻫددﺎﻳ يﺎﻫ
- نﺎــﻣﺰﻤﻫﺮﻴﻏ و نﺎﻣﺰﻤﻫ يﺮﻴﮔدﺎﻳ
ﺑ ﻪ رﺎـﻛ ﻲﻣ ﺪﻧﺮﺑ ) ﻧﺎ
2وﺪـﻳ
، 2006 ، 1 .(
زا هدﺎﻔﺘـﺳا ﻪـﻛ دراد دﻮـﺟو روﺎـﺑ ﻦـﻳا اوﺎـﻓ
شزﻮــﻣآ رد
ﻲـﻣ ﺪـﻧاﻮﺗ ﻪﺑ ﻲﺳﺮﺘﺳد ﺖﺻﺮﻓ
د ﺶﻳاﺰـﻓا ار يﺮﻴﮔدﺎـﻳ يﺎـﻫ ،هدا
ﺖــﻴﻔﻴﻛ ـﺷزﻮﻣآ ﻲ ار ﺎـﺑ ﻛ ـﻤ ﻚ
شور ﺘﻓﺮﺸﻴﭘ يﺎﻫ ﺔ
ﺲﻳرﺪﺗ ﺸﺨﺑ ءﺎﻘﺗرا ﻴ
هﺪ
ﺖـﻳﻮﻘﺗ ار يﺮﻴﮔدﺎﻳ ، ـﻛ
هدﺮ ﺖﻳﺮﻳﺪـﻣ و ﻪﻧﺎﻣﺎـﺳ
يﺎـﻫ
ﻲـﺷزﻮﻣآ ار
و دﻮﺒﻬﺑ ﻳ ﺎ ﺪﻧزﺎﺳ حﻼﺻا )
ﻮﻜﺴﻧﻮﻳ
،3
2009 .(
هزوﺮﻣا ﻓ اوﺎ ﻢﺸﭼ رد
شروﺮـﭘ و شزﻮـﻣآ زاﺪﻧا ﺸـﻘﻧ
ﻲ
ﻣز و دراد هﺪﻧزﺎـﺳ ﻴ
اﺮﻓ دﻮـﺒﻬﺑ ﺔـﻨ ﻳ
ﺪـﻨ
رﺪﺗ ﻳ و ﺲ ﻴﻛ ﻔ ﻴ ﺖ ﻳﺎ ﮔد ﻴ ﺮ ي
ﺖﺳا هﺪﺷ ﺐﺒﺳ ار )
4ﺪـﮕﺟ ، 2008 (
ﻪـﺑ نﺎـﻤﻠﻌﻣ و
ﺮـﺘﻤﻬﻣ ناﻮـﻨﻋ ﻳ
ﻦ
ﺳرد ﺔﻣﺎﻧﺮﺑ ﺔﻔﻟﻮﻣ ﻲ
ﺸﻘﻧ ﻲ ﺳﺎﺳا ﻲ
اوﺎﻓ زا هدﺎﻔﺘﺳا رد زﺎﺑ
ي ﻣ ﻲ ﻛ ﺪﻨﻨ . ـﻓ ﻪـﺑ اوﺎ
ا رﻮـﻃ ـﺳﺎﺳ ﻲ ـﺷ ﻴ ةﻮ
د ر ﻳ ،ﺖﻓﺎ ار تﺎﻋﻼﻃا لﺎﻘﺘﻧا و شزادﺮﭘ ﻪﺘﺧﺎﺳ نﻮﮔﺮﮔد
) ﻴﻛ از ،ﮓﻨ ـﻳ
ﮓـﻧﺎﺗو ﻮ ،5
2001 ( ـﺷ و ﻴ ةﻮ
يﺮﻴﮔدﺎﻳ و شزﻮـﻣآ
آ رد ار
ﺪﺣ ﺎﺗ ﻲﺘﻨﺳ شزﻮﻣ يدﺎﻳز
و ﻪﺘﺧﺎـﺳ نﻮـﮔﺮﮔد رد يﺪـﻳﺪﺟ يﺎـﻴﻧد
ﺻﺮﻋ ﺔ يﺮﻴﮔدﺎﻳ اﻳ
دﺎﺠ ﻛ ﺳا هدﺮ ﺖ .
ﻪـﺑ شزﻮـﻣآ ﻲﺘﻨـﺳ يﺎـﻫﻮﮕﻟا ﺮـﻴﻴﻐﺗ
يﺮﻴﮔدﺎـﻳ و شﻮـﺟدﻮﺧ
ﺎﻳ ﺶﻘﻧ ﺮﻴﻴﻐﺗ ،رﻮﺤﻣدﻮﺧ ﻣا ،نﺎـﻤﻠﻌﻣ و نﺎﮔﺪﻧﺮﻴﮔد
ـﻜ
مادﺎـﻣ يﺮﻴﮔدﺎـﻳ نﺎ
ﺶﻳاﺰـﻓا ،ﺮـﻤﻌﻟا ﻛ
ﺖـﻴﻔﻴ
يﺮﻴﮔدﺎﻳ ، ﻛ ﻪﻨﻳﺰﻫ ﺶﻫﺎ ﺷزﻮﻣآ يﺎﻫ
ﻲ ﻪﺑ و
ﺖﻳدوﺪـﺤﻣ نﺪﻧﺎـﺳر ﻞﻗاﺪﺣ
ﻣ و ﻲﻧﺎـﻣز يﺎـﻫ ـﻜ
زا ﻲﻧﺎ
ﻲﮔﮋﻳو زرﺎﺑ يﺎﻫ
ﻨﻓ ﺎﺑ هاﺮﻤﻫ يﺮﻴﮔدﺎﻳ ﺎ
ﺖﺳا يرو )
،ﻲﻟﺪـﻋ ،يﺮـﻳزو ،يرﺪﻴﺣ 1392
.(
تﺎﺴـﺳﻮﻣ
ﺷزﻮﻣآ ﻲ ﻧ ﻴ زﺎ ﻪﺑ
فﺪﻫ ﺎﺑ اوﺎﻓ ﻬﺴﺗ
ﻴ ﻞ ﺎﺒﺗ ا لد ﻳ هﺪ ﺪﻧراد تﺎﻋﻼﻃا و ﺎﻫ )
اﻳ ﺎﺘ ﻳ
6ﻮ ﻤﻫ و ـﻜ ،نارﺎ 2010 ( .
اوﺎﻓ شور ﺎﻫ ﻲﻳ اﺮﺑ ﻮﻧ ي ﻞﻣﺎﻌﺗ ﺑﻴ ﻦ نﺎﻤﻠﻌﻣ ﻧ و ﻴ ﺎﺑ ﺰ ﺶﻧاد نازﻮﻣآ ﻪﺋارا ﻛ ﺖﺳا هدﺮ )
دﺮﺒﻫار حﺮﻃ ي
7اوﺎﻓ ، 2009 ( . اوﺎﻓ
اﺮﺑ ﺎﻬﻨﺗ ﻪﻧ ي
رادا فاﺪﻫا ي
، ﻠﺑ ﻜ اﺮﺑ ﻪ ي ﺋارا ﺔ ـﺷزﻮﻣآ داﻮﻣ ﻲ
اﺮـﺑ ي ﮔاﺮﻓ ـﻴ ناﺮ زا
هار رد رود ﻛ ﺎﻫرﻮﺸ ي ﭘ ﻴ ﻓﺮﺸ ﻪﺘ
ـﻣ راﺮﻗ هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ ﻲ
ﮔ ـﻴ دﺮ )
ور و رﺪـﺑ
8ي ، 1999 ( . نﺎـﻤﻠﻌﻣ ﺎـﺑ
________________________________
________________________________
__
1. Angello &Wema, 2. Naido
3. UNESCO 4. Jegede
5. King, Zhu, & Tang 6. Eyitayo
7. Information and Communication Technology Strategic Plan 8. Bader& Roy
اﻳ ،ﺖﻧﺮﺘﻨ ﺖﺨﺳ عاﻮﻧا
مﺮﻧ و راﺰﻓا راﺰﻓا
ﻪﺑ ﺷ ﻴ هﻮ ا ي ﻪﻧﺎﻫﺎﮔآ ﺮﺗ ﻠﻣﺎﻌﺗ ، ﻲ
ﻦﺌﻤﻄﻣ و ﺮﺗ ﺮﺗ
اﺮﺑ ي ﻮﺸـﺗ ﻳ ﻖ و
ﻪﺑ ﺶﻟﺎﭼ ﻛ ﺸ ﻴ ﮔاﺮﻓ نﺪ ﻴ
ﻣ هدﺎﻔﺘﺳا ناﺮ ﻲ
ﻛ ﺪﻨﻨ )
ﻞﻣز و زواﺮﮔ ،1
2000 .(
اوﺎﻓ ﻛ ﻠ ـﻴ رد يزﺎـﺳﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ ﺪ
ﻌﺳﻮﺗ ﺔ ﻪﺑ ﻊﻣاﻮﺟ ﺼﺧ
دﻮﺒﻬﺑ رد صﻮ مﺎﻈﻧ
ﺖـﺳا شروﺮﭘ و شزﻮﻣآ .
ـﻣ ﺪﻨﻤـﺷﻮﻫ سراﺪ ـﻜﻳ
ﻲ زا
حﺮﻃ ﺷزﻮﻣآ يﺎﻫ ﻲ
ﻓ اوﺎ ﺖﺳا ﻛ
آﺮﻓ عاﺪﺑا ياﺮﺑ ﻪ ﻳ
يﺎﻫﺪـﻨ ـﻳ ﻫددﺎ ﻲ - ـﻳ ﮔدﺎ ﻴ
نﺎـﻬﺟ رد يﺮ )
ـﻳ
2سﺎ
ﻤﻫو ﻜ ،نارﺎ 2013 ( ﻪﺑ و رﻮﻈﻨﻣ دﻮﺒﻬﺑ ﻴﻛ ﻔ ﻴ ﺮﻓ ﺖ اﻳ ﺪﻨ ﺷزﻮﻣآ ﻲ هﺮﻬﺑ ﺎﺑ ﮔ ﻴ ﻪﻧاﺪﻨﻤﺷﻮﻫ يﺮ ﻪﻧﺎﺳر زا
ﺎـﻫ
ﻪﺑ ﺪﻣآ دﻮﺟو ه
ا ﺖﺳ .
ﻨﺘﺒﻣ شزﻮﻣآ ﻲ
ﺑ ﺮ ﻪﻠﻤﺟ زا و اوﺎﻓ
ﻪﺑ ﺮﺿﺎﺣ لﺎﺣ رد بو ﺖﻋﺮﺳ
ﺪﺒﺗ لﺎﺣ رد ﻳ
نﺪﺷ ﻞ ﻪـﺑ ﻚـﻳ
رد ﺮﺛﺆﻣ شور شزﻮﻣآ
و شروﺮﭘ ا ﺖﺳ
اﺮﻓ ﺮﺑ و ﻳ ﺪﻨ ﻳ ﻫددﺎ ﻲ - ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي ﺛﺎـﺗ ﻴ
ﻬﺟﻮـﺗ ﻞـﺑﺎﻗ ﺮ ﻲ
دراد
) ﻮــﻧ و نﻮــﺳرﺪﻧا ،ﺪــﻨﻟرﺎﮔ ﻳ
3ﺰ ، 1998 ( ﻢــﻫ و ﻛ ﺸــﻨ ﻲ ﻮﭘ ــﻳ ﺎ ﻲﻳ ــﺑ ﻴ و نﺎــﻤﻠﻌﻣ ﻦ ﺶــﻧاد
و نازﻮــﻣآ
ﺶﻧاد ﺎﺑ نازﻮﻣآ ﻜﻳ
ﺪ ﻳ ﻪﺑ ﺮﮕ ﻣ دﻮﺟو ﻲ دروآ . ﺮﺑ نوﺰﻓا اﻳ تﺎـﻃﺎﺒﺗرا ﻦ ﻛ
ﻪﻟﺄﺴـﻣ ﻞـﺣ ترﺪـﻗ ،ﺪـﻣآرﺎ
ﺶﻧاد
ﺎﻧاﻮﺗ و نازﻮﻣآ ﻲﻳ
ﺎﻫ ي ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي
ﺮﻃ زا ار نﺎﻧآ ﻳ
ﻖ ﻮﭘ ﻞﻣﺎﻌﺗ ﻳ ﻣ دﻮﺒﻬﺑ ﺎ ﻲ ﺪﺸﺨﺑ ) ،ﺪﻟاﻮﻧﺮﮔ ،نﺎﺟ
رﺎﭘ ك
ﮓﻧﻮﻫ و ،4
2002 (.
ﻨﭽﻤﻫ ﻴ ﻦ ﻓ اوﺎ
اﺰـﻓا ﺚﻋﺎﺑ ﻳ
ﺎﻤﺗ ﺶ ـﻳ ﻪـﺑ ﻞ ـﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي رﺎﺸـﻣ ﻛ ﺘ ﻲ ﻣ رد ـﻴ نﺎ
ﺶﻧاد
نﺎﻤﻠﻌﻣ و نازﻮﻣآ
، ﻪﻧ رد ﺎﻬﻨﺗ ﻚﻳ ﻛ صﺎﺧ سﻼ
، ﻠﺑ ﻜ ﻣ رد ﻪ ﻜ نﺎ ﺎﻫ ي د ﻳ ﺮﮕ ﻧ ﻴ ﺰ ﻣ ﻲ دﻮﺷ . ا ـﻳ ﻦ
ﺤﻣ ﺎﺑ ﻞﺑﺎﻘﺗ رد ﻞﻣﺎﻌﺗ زا عﻮﻧ ﻴ
ﻂ ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي ﺘﻨﺳ ﻲ ﻛ ﻪ ﺮﻫ ﻛ سرد سﻼ ار
ﺪـﺣاو ي ﻪـﻧﺎﮔاﺪﺟ ـﻘﻠﺗ
ﻲ
ﻣ ﻲ ﻛ
ﻣ راﺮﻗ ،ﺪﻨ ﻲ
ﮔ ﻴ دﺮ .
ﻣ ﻞﻣﺎﻌﺗ ﺮﺿﺎﺣ لﺎﺣ رد ﻲ
ﻪﺑ ﺪﻧاﻮﺗ ﺘﺣار ﻲ ا ﻂﺳﻮﺗ ﻳ ا ،ﺖﻧﺮﺘﻨ ﻳ ﻤ ﻴ و ﻞ ﻛ ﺲﻧاﺮﻔﻨ
مﺎﺠﻧا دﻮﺷ ) ﻳ
نﺎـﻤﺜﻋ و رﻮﻧﺪﻤﺤﻣ ،بﻮﻘﻌ ،5
2005 .(
ﻴﻟﺎـﺳ
ﺖـﺳاﺮﻓ و ناﻮ ) 6
2005 ( ﺪﻘﺘﻌﻣ ﺪـﻧ ـﻛ ﻪ
ﺪﻨﻤﺷﻮﻫ سراﺪﻣ دﺮﻛرﺎﻛ
، ﻪﺑ ﺘﺳرد ﻲ
و ﻲﻤﻠﻋ تﻻﻮﺤﺗ ﺎﺑ ﺐﺳﺎﻨﺘﻣ
ﺖـﺳا ﺎـﻴﻧد زور يروﺎﻨﻓ .
هدﺎـﻣآ
ﺎﺴﻣ ﺎﺑ ﻪﻬﺟاﻮﻣ ياﺮﺑ نﺎﻧاﻮﺟﻮﻧ و نﺎﻛدﻮﻛ ﻦﺘﺧﺎﺳ ﻳ
ﻲﻳﻮﮕﺨﺳﺎﭘ و هﺪﻨﻳآ و دﺎﺣ ﻞ ﻪـﺑ
ﻲـﺗآ يﺎـﻫزﺎﻴﻧ
ﻪﻌﻣﺎﺟ
،
ﺖـﺳا ﺪﻨﻤـﺷﻮﻫ سراﺪـﻣ ﺰﻴﻬﺠﺗ و ﻪﻌﺳﻮﺗ ،دﺎﺠﻳا مﺰﻠﺘﺴﻣ .
ﺪـﺑ ﻳ ﻬ ﻲ ا ﺖـﺳ ـﻛ ﻪ ﻟﻮﺌﺴـﻣ ﻴ ﺖ
ا ﺳﺎﺳ ﻲ ﻢﻠﻌﻣ
ﺳرد ﺔﻣﺎﻧﺮﺑ رد ﻲ
ﻨﺘﺒﻣ ﻲ
،اوﺎﻓ ﺮﺑ ﻬﺴﺗ ﻴ ﻞ روآﻮﻧ ي ﺷزﻮﻣآ ﻲ ﺖﺳا ) ﻟرﺪﻧو ﻴ ﺮـﺑ و ﺪـﻨ
7ك ،
2011 ( . ا رد ﻳ ﻦ ﻣز ﻴ
،ﻪﻨ
8ﻦﻟﺎﻓ ) 2001 (
اﺮﺑ ار ﻢﻬﻣ ﺪﻌﺑ ﻪﺳ ي
روآﻮـﻧ ي
ـﺷزﻮﻣآ ﻲ ﻪـﻟﻮﻣﺮﻓ ـﻛ دﺮ ) : 1 (
________________________________
________________________________
__
1. Groves & Zemel 2. Yas
3. Garland, Anderson &Noyes 4. Jun, Gruenwald, Park & Hong 5. Yaacob, Mohammad nor& Azman 6. Sulivan & Frost
7. Vanderlinde & Braak 8. Fullan
ﻟﺎﻤﺘﺣا هدﺎﻔﺘﺳا ﻲ
داﻮﻣ زا قﺎﺒﻄﻧا ﻞﺑﺎﻗ ؛
) 2 ( ﻟﺎﻤﺘﺣا هدﺎﻔﺘﺳا ﻲ
ور زا ﻜﻳ ﺎﻫدﺮ ي ﺟ ﺪ ﻳ ﺪ ﻣآ ﺷزﻮ ﻲ و ) 3 (
ﻐﺗ ﻴﻴ ﺮ ﻟﺎﻤﺘﺣا ﻲ ﺎﻫروﺎﺑ . اﺮﺷ رد ﻳ ،زوﺮﻣا ﻂ ﺖﻟود
هداﻮﻧﺎﺧ و سراﺪﻣ ،ﺎﻫ
اﺰﻓ رﻮﻃ ﻪﺑ ﺎﻫ ﻳ
هﺪـﻨ ا ي اﺮـﺑ ي
روﺎﻨﻓ ي ﻪﺑ
ﺮﻣ ﺶﺨﺑ ناﻮﻨﻋ ﻛ
ﺰ ي اﺮﻓ ﻳ ﺪﻨ شزرا شزﻮﻣآ ﺎﻗ
ﻳ
ﻪﺑ ماﺪﻗا و هﺪﺷ ﻞ ﺎﻣﺮـﺳ
ﻳ ﻪ راﺬـﮔ ي نآ رد
ﻣ ﻲ ﻛ ﺪﻨﻨ ) رﻮﻣ ﻳ
1نﻮﺴ ، 2017 .(
ﺎﻨﺌﻤﻄﻣ لﺎﺳ رد ﺎﻫ ي آ ﻳ
،هﺪـﻨ ﺪﭘ ـﻳ هﺪ ﺎـﻫ ي ﻮـﻧ
ـﻨﻧﺎﻣ رﻮـﻬﻇ
ـﺷﺎﻣ ﺪ ﻴ ﻦ
ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ
2ي
ﻋﻮﻨﺼﻣ شﻮﻫ و
3ﻲ ﺛﺎﺗ ﻴ ﺮ ا ـﻳ ﻦ ـﻨﻓ ﺎ رو ي ار ﺎـﻫ اﺰـﻓا ﻳ ﺶ و داد ﺪـﻫاﻮﺧ ﻃ
ـﻴ ﻒ ـﺳو ﻴ ﻌ ﻲ زا
ﺷزﻮﻣآ تﻻﻮﺼﺤﻣ ﻲ
دﻮﺟﻮﻣ ار لﻮﺤﺘﻣ هداد ﻪﻌﺳﻮﺗ و ﻪﺧﺮﭼ و
ﺎﻫ ي ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي ار ﺪـﻫاﻮﺧ ﺖﻋﺮـﺳ
ﺸﺨﺑ ﻴ ﺪ ) ﺎﻓ و جﺮﺟ ﻳ
ﻟﺮ
4ﻲ ، 2016 (.
اوﺎﻓ ﻚﻳ ﺮﺤﻣ ك ﺳﺎﺳا ﻲ ﻌﻣﺎﺟ ﺔ ﺗﺎﻋﻼﻃا ﻲ ﺖﺳا زوﺮﻣا )
ﻛ
5ﺎﻣزﻮ ، 2005 ( ﻛ ﭘ ﻪ ﻴﺎ ﺎﻫﺪـﻣ ي رﻮـﻓ ي
ﻣ ار نآ ﻲ
اﺮﻓ ﺮﺑ ناﻮﺗ ﻳ
ﺪﻨ ﺷزﻮﻣآ ﻲ هﺪﻫﺎﺸﻣ ﻛ دﺮ ) ﻫ ﻴ
ﻓﺎـﻧﺎﻫ و ﻞ ﻴ
6ﻦ ، 2001 ( . ﻮﻧ ـﻳ
ـﻨﭼ رد نﺎﮔﺪﻨﺴ ﻴ
ﻦ
ﺎﻀﻓ ﻲﻳ ﻋﺪﻣ ﻲ ﺪﻧا ﻛ ﻪ ﻐﺗ ﻴﻴ ﺮ ﺤﻣ رد ﻴ ﻂ ﻛ
ﺘﻨﺳ سرد سﻼ ﻲ
- ﺎﺟ ﻲﻳ ـﻛ
ﺶـﻧاد ﻪ
ﻪـﺑ زﻮـﻣآ ناﻮـﻨﻋ ﻚـﻳ
ﺮﺼﻣ ف ﻛ ﺪﻨﻨ ة ﺶﻧاد ﻞﻌﻔﻨﻣ ﺖﺳا
- ﺤﻣ ﻪﺑ ﻴ ﻄ ﻲ و لﺎﻌﻓ ﻨﻏ ﻲ ﻊﺑﺎﻨﻣ زا ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي
ﻧ درﻮﻣ تﺪﺷ ﻪﺑ ـﻴ
زﺎ
ﺖﺳا نآ رد ﺎﺗ ﻳ
ﮔدﺎ ﻴ
ﺮﻃ زا نﺎﮔﺪﻧﺮ ﻳ
رﺎﺸﻣ ﻖ ﻛ ﻤﻫ و ﺖ ﻜ رﺎ ي
ﺑ ار دﻮﺧ تﺎﻋﻼﻃا ﻪ
اﺮﺘﺷا ك ﺪـﻧراﺬﮔ
) ﻓﻴ ،ﻮﺴﻧﻮﻓا و ودﺮﺋﻮﮕ 2005
( . اﺮﺑ ي ﻖﻘﺤﺗ اﻳ ﻦ ﻐﺗ ﻴﻴ ﺮ
ﺖﺳا مزﻻ
ـﻛ
ﺪﻧازﺎﺑ ﺎـﺑ ﻪ ـﻳ
ﺸ ﻲ ،شزﻮـﻣآ رد
ﻣز ﻴ شﺮﺘﺴﮔ ﺔﻨ ﺖﺨﺳ
راﺰﻓا
،ﺎﻫ مﺮﻧ راﺰﻓا
روﺎﻨﻓ و ﺎﻫ ي
ﺎﻫ ي ﻮﻧ ﻳ ﻦ ﺖﺧﺎﺳ ﻢﻫاﺮﻓ ار )
نﻮﻟﺎـﻓ ،7
2013 (.
نوﺰﻓا ا ﺮﺑ ﻳ
،ﻦ نﻮﻟﺎﻓ ) 2001 ( ﻧ و ﻴ ترادﻮﺘﺳا و ﺮﺳﺎﻫرﺪ )8
2001 ( ﻋﺪﻣ ﻲ ﺪﻧا ﻛ ﻪ ﺎـﻫروﺎﺑ ي نﺎـﻤﻠﻌﻣ
اوﺎﻓ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﻪﻄﺑار رد ﺴﺑ
ﻴ رﺎ ﻢﻬﻣ ﺪﻧا . ﺎﻤﺗ ﻳ ﻞ ﺼﺨﺷ ﻲ اﺮﺑ نﺎﻤﻠﻌﻣ ي
روآﻮـﻧ مﺎﻏدا و ذﺎﺨﺗا ي
رد
ﺳرد ﺔﻣﺎﻧﺮﺑ ﻲ
، ﻛ ﻠﻴ ﺪ ﻘﻓﻮﻣ ﻴ ﺖ ﻧ روآﻮ ي ﺖﺳا ) ازﻮﻣ و فوﺮﮔ ،9
2008 ( .
ﻪﺑ هزوﺮﻣا ﻛ ﮔرﺎ ﻴ ﺮ ي ﻓ اوﺎ
ﻪﺑ شزﻮﻣآ رد ﻟﻮﺤﺗ ناﻮﻨﻋ
ﻲ ﻈﻋ ﻴ رد ﻢ ﮔﺪﻧز ﻲ
ﺑ نﺮﻗ ﺮﺸﺑ ﻴ
و ﺖﺴ ـﻜﻳ ﻢ
ﻘﻠﺗ ﻲ ﻣ ﻲ دﻮﺷ ﻛ
ﺪﺟ ﻖﻓا ﻪ ﻳ
ﺪ ي ﭘ ار ﻴ ور ﺶ ي ﺎﻫدﺎﻬﻧ ي ﺷزﻮﻣآ ﻲ
ا ،ﺖﺳا هدﻮﺸﮔ ﻳ
ﻐﺗ ﻦ ﻴﻴ نﺎﺸـﻧ تاﺮ
ﻣ ﻲ ﺪﻫد ﻛ
و شزﻮﻣآ ﻪ ﻛ
رﺎ ﻛ ﺎﻫدﺮ ي آ
،ن ﻐﺗ ﻴﻴ ﺮ ﻳ زا هدﺎﻔﺘﺳا و ﻪﺘﻓﺎ اوﺎﻓ
ﻪﺑ ءﺰـﺟ ناﻮﻨﻋ اﺪـﺟ
ﻲﻳ ﺬـﭘﺎﻧ ﻳ ﺮ
________________________________
________________________________
__
1. Morrison 2. learning machine 3. artificial intelligence 4. George & Fairlie 5. Kozma 6. Hill & Hannafin 7. Falloon
8. Niederhauser & Stoddart 9. Groff & Mouza
ﺷزﻮﻣآ مﺎﻈﻧ ﻲ
ﺪﺒﺗ ﻳ ﺖﺳا هﺪﺷ ﻞ )
دا ﻳ
ﻠﺳ دار ،ﺐ ﻴ
ﻧﺎﻤ ﻲ ﻈﻋ و ﻴ ﻤ ﻲ
، 1394 .(
ﻪﺑ و ﻪﻌﺳﻮﺗ ﺎﻣا ﻛ
ﮔرﺎ ﻴ ﺮ ي
ﺷزﻮﻣآ مﺎﻈﻧ رد اوﺎﻓ ﻲ
ﻛ
ﻪﺑ ﺎﻣ رﻮﺸ ﺶﻟﺎﭼ
ﺎﻫ ﻲﻳ ﺪـﻌﺑ رد ـﮕﻨﻫﺮﻓ ﻲ - ﻋﺎـﻤﺘﺟا ﻲ ) ﻞﻣﺎـﺷ : ندﻮـﺑ ﻻﺎـﺑ
ﺖﺒﺴﻧ ﮔاﺮﻓ ﻴ ﺮ ار ﻪﺑ ﻳ ﻪﻧﺎ ﺎﻫ ي
ﺣور ﻒﻌـﺿ ،دﻮﺟﻮﻣ ـﻴ
ﻪ ﻛ ـﺷوﺎ ﺮﮕ ي
، ﺎـﭘ ﻴﻳ
ﮕﻧا ندﻮـﺑ ﻦ ـﻴ
هﺰ و ﻂﻠﺴـﺗ
ﮔاﺮﻓ و نﺎﻤﻠﻌﻣ ﻦﺘﺷاﺪﻧ ﻴ
نﺎﺑز ﺮﺑ ناﺮ ﺎﻫ
ي ﺟرﺎﺧ ﻲ ( ﻧ و ﻴ ﺪﻌﺑ رد ﺰ ﻧﻴ
وﺮ ي ﻧﺎﺴﻧا ﻲ ) ﻧاﻮﺗﺎﻧ ﻲ و نﺎـﻤﻠﻌﻣ
ﮔاﺮﻓ ﻴ ناﺮ ﮕﻧﻮﮕﭼ رد ﻲ
ﺳﺮﺘﺳد ﻲ ﻪﺑ
ﺎﭘ رد دﻮـﺟﻮﻣ تﺎـﻋﻼﻃا ﻳ
هﺎـﮕ ﺎـﻫ ي ﺗﺎـﻋﻼﻃا ﻲ (
ﺖـﺳا ﻪـﺟاﻮﻣ
) ﻟ ،رﻮﭙﻧﺎﻤﺣر ﻴ
،رﺎﺸﻓا و راﺪﺘﻗﺎ 1393
.(
د ﻞﻣاﻮﻋ ﻳ ﺮـﮕ ي ﻪـﻠﻤﺟ زا ﻘﺑﺎـﺳ
ﺔ
ﻲـﺷزﻮﻣآ ﺖﻣﺪـﺧ ز
ـﻳ دﺎ ،
ﻲﻠﻴﺼﺤﺗ حﻮﻄﺳ ﺎﭘ
ﻴﻳ
،ﻦ حﻮﻄﺳ ﻲﻨﺳ ﻻﺎﺑ ي نﺎﻤﻠﻌﻣ ) ﺮﺘﺳﺎﻣ ي ﻧﺎﻫاﺮﻓ ﻲ ﺎـﺿر ، ﻲﻳ ﺮـﺷ ﻳ ﻒ و دﺎﺘـﺳا
ﻮﻠﻨﺴﺣ ، 1391 ( ﺸﻣ و ﻜ دﺎﺼﺘﻗا تﻼ ي
ﻧ ﻴ
ﻣ اوﺎﻓ ﺔﻌﺳﻮﺗ ﻊﻧﺎﻣ زا ﺰ ﻲ
ا ﺎـﺑ ؛ﺪﺷﺎﺑ ـﻳ
،لﺎـﺣ ﻦ ،نادﺎﺘـﺳا
ﻛ نﺎﺳﺎﻨﺷرﺎ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ
ر ﻳ ﺰ ي ﺳرد ﻲ
ﻓ نﺎﺼﺼﺨﺘﻣ و اوﺎ
ﺑ ا ﺮ ﻳ ﺪﻧروﺎﺑ ﻦ ﻛ
ﺪﻋ دراﻮﻣ رد ﻪ ﻳ
هﺪ ا ي ﻪـﺟﻮﺗ ﺎـﺑ
ﻪﺑ ﻣا ﻜ نﺎ ﺬﭘ ﻳ
ﻬﺴﺗ ﻞﻣاﻮﻋ زا هدﺎﻔﺘﺳا و ﻊﻧاﻮﻣ ﻊﻓر ندﻮﺑ ﺮ ﻴ
ﻞ ﻛ
ﺖﺻﺮﻓ و هﺪﻨﻨ ﺮﻓآ
ﻳ ﻣ ﻦ ﻲ اﻮـﺗ ن ـﻛ دﺮﺑرﺎ
اﻳ روﺎﻨﻓ ﻦ ي
اﺮﻓ رد ار ﺎﻫ ﻳ
ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﺪﻨ ر ﻳ ﺰ ي ﺳرد ﻲ ﻣا ﻜ نﺎ ﺬﭘ ﻳ ﺴﻧاد ﺮ ﺖ ) ﻓ ﺤﺘ ﻲ هﺎﮔرﺎﺟاو و
ﺶﻨـﻣ دازآ ،
1385 .(
ﻠﻋ ﻴ
ﻪﺑ رد ﺮﻈﻧ فﻼﺘﺧا ﻢﻏﺮ ﻛ
ﮔرﺎ ﻴ ﺮ ي
ﻪﺑ ﻪﭼ و ﻊﻧاﻮﻣ ﺮﻈﻧ زا ﻪﭼ اوﺎﻓ ﭘ ظﺎـﺤﻟ
ﻴ ﺎﻫﺪـﻣﺎ ي ،نآ
ﻮﮔ ﺪﻫاﻮﺷ ﻳﺎ
ي ﺖﺳا نآ ﻛ
ﻪ ﻪـﺑ ﻛ ﮔرﺎـ ﻴ يﺮ اوﺎﻓ سراﺪـﻣ ﺢﻄﺳ رد ـﻣ
ﻲ ﺪـﻧاﻮﺗ
و ﻪـﻗﻼﻋ ﺎـﺗ ﮕﻧا
ـﻴ ﺰ ة
ﺶﻧاد ﻪﺑ نازﻮﻣآ ﻳ ﮔدﺎ ﻴ يﺮ اﻮﺘﺤﻣ ي ﺳرد ﻲ ار ﺑﻴ ﺮﺘﺸ ﻛ هدﺮ و نآ ﺎـﻫ ار رد ـﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﮔرد يﺮ ـﻴ ﺮ ﻛ ﺪـﻨ . رد
ﺷزﻮﻣآ تﺎﺴﺳﺆﻣ ﻲ
ﻛ ﻪ ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي ﻪﺟرﺎﺧ نﺎﺑز حﺮﻄﻣ
ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ و ﺖﺳا ر
ﻳ اﺮﺑ ناﺰ ي ﺬﭘ ﻳ ﺔﻌـﺳﻮﺗ و شﺮ
شزﻮﻣآ ﺮﺛﺆﻣ
اوﺎﻓ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﻣ شﻼﺗ
ﻲ ﻛ ﮕﻧا ،ﺪﻨﻨ ﻴ شﺰ ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي ﺶـﻧاد زﻮـﻣآ شﺮـﮕﻧ و نا نآ
ﺎـﻫ
ﺑ ﻪ ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي ﻤﻫا زا ﻴ
ﻪﻈﺣﻼﻣ ﻞﺑﺎﻗ ﺖ ا
ي ﺖﺳا رادرﻮﺧﺮﺑ )
ﻣ و اﺪﻧﺎﭘ ﻴ
1اﺮﺸ ، 2007 .(
ﮕﻧا ـﻴ شﺰ ﻠﻣﺎـﻋ ﻲ
ﺖﺳا ﻛ
ﻪﺑ ار دﺮﻓ ﻪ ﭘﻴ
او ﻦﺘﻓر ﺶ ﻣ
ﻲ ﭘ لﺎﺣ رد ؛دراد ﻴ
ﺖﻓﺮﺸ ﻣ ﻪﮕﻧ ﻲ ﻌﺗ و دراد ﻴﻴ ﻣ ﻦ ﻲ ﻛ ﺪﻨ ﻛ ﻪﺑ ﻪ ﻛ ﺎـﺠ
ﺎﺑ ﻳ ﺖﻓر ﺪ ) وﻼﺳا ﻳ
2ﻦ ، 2014 .(
ﻛ ا ﺮﺑ نﺎﺳﺎﻨﺷرﺎ ﻳ
ﺪﻧروﺎﺑ ﻦ ﻛ
ﻪ ﺰﻴﮕﻧا ﻪﻛ ة
ﻠﻣﺎـﻌﺗ ،ﺖﻓﺮﺸـﻴﭘ ﻲ
ﻴـﺑ ﻦ
ﺰﻴﮕﻧا و ﻲﺘﻴﻌﻗﻮﻣ يﺎﻫﺮﻴﻐﺘﻣ ة
ﺖﺳا ﺖﻴﻘﻓﻮﻣ ﻪﺑ نﺪﻴﺳر ياﺮﺑ دﺮﻓ .
ود ﻦﻳا ﻐﺘﻣ ﻴ ﺮ ﻢﻴﻘﺘﺴﻣ رﻮﻃ ﻪﺑ ﺎـﺑ
هﺰﻴﮕﻧا عﻮﻧ ود ﺢﻳﺮﺻ و ﻲﻨﻤﺿ
طﺎﺒﺗرا رد ﺪﻧا . ﺰﻴﮕﻧا ﺿ ة
ﻪﺑ دﻮﺧ ،ﻲﻨﻤ
ﻲـﻣ ﻞـﻤﻋ دﻮﺧ نآ زا و ﺪـﻨﻛ
ﻪﺑ
مﺎﻧ ﺰﻴﻧ ﻪﻔﻴﻇو مﺎﺠﻧا ﻲﻣ هدﺮﺑ
قﻮﺸﻣ ﻖﻳﺮﻃ زا و دﻮﺷ
ﻲﻣ ﻚﻳﺮﺤﺗ رﺎﻛ مﺎﺠﻧا ياﺮﺑ ﻲﺗاذ يﺎﻫ ﺷ
دﻮ
؛
ﺰﻴﮕﻧا ﺎﻣا ة ﺢﻳﺮﺻ
، ﻖﻳﺮﻃ زا
ﻲـﻣ ﻚـﻳﺮﺤﺗ ﻲـﻧوﺮﻴﺑ ﻞـﻳﻻد ياﺮـﺑ ﺐـﻠﻏا و يﺪـﻤﻋ بﺎـﺨﺘﻧا دﻮـﺷ
) ﻦﻴﺗﺰﻧوﺮﺑ ﺮﻳﺎﻣ و
،3
2005 .(
ﺑار ﻴ
4ﺰﻨ ) 1993 ( ﮕﻧا ﻴ ﺰ ة ﭘ ﻴ ار ﺖﻓﺮﺸ اﺮﮔ
ـﻳ ﺸ ﻲ اﺮـﺑ ي ﭘ ـﻴ ﺸ ﻲ ﺮـﺑ ﻦﺘﻓﺮـﮔ
________________________________
________________________________
__
1. Mishra & Panda 2. Slavin
3. Brunstien& Maier 4. Robbins
د ﻳ ﻪﺑ ناﺮﮕ ﺘﺳد رﻮﻈﻨﻣ ﻴ
ﺑﺎ ﻲ ﻪﺑ ﭘﻴ
ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ ﺖﻓﺮﺸ ﻼﻣ
ك ﺎﻫ ي
ﺮﻌﺗ ﺺﺨﺸﻣ ﻳ
ﻒ ـﻛ ﺖـﺳا هدﺮ .
ﮕﻧا ـﻴ ﺰ ة
ﭘﻴ ﺪﭘ ،ﺖﻓﺮﺸ ﻳ
ﺪ ه ا ي فﺎﻄﻌﻧا ﺬﭘ ﻳ
ﻐﺗ ﻞﺑﺎﻗ و ﺮ ﻴﻴ
ﺖـﺳا ﺮ . ﮕﻧا ـﻴ ﭘ ةﺰ ـﻴ ﺼـﺤﺗ ﺖﻓﺮﺸ ﻴﻠ
ﻲ اﺮـﮔ ، ﻳ ﻪـﻤﻫ ﺶ
ﻪﺒﻧﺎﺟ ا ي ﺖﺳا ﻛ ﻪﺑ ﻪ زرا ﻳ ﺑﺎ ﻲ ﻠﻤﻋ ﻜ
ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ دﻮﺧ دﺮ ﻟﺎﻋ
ﻲ ﺮﺗ ﻳ ﻌﻣ ﻦ ﻴ ﺎﻫرﺎ ي
اﺮـﺑ شﻼﺗ ي
ﻘﻓﻮﻣ ـﻴ ﺖ
ﻠﻤﻋ رد ﻜ ﺼﺤﺗ دﺮ ﻴﻠ ﻲ
رادرﻮﺧﺮﺑ و ي
ﻘﻓﻮﻣ قﻮﺷ زا ـﻴ
ـﺷﺎﻧ ﺖ ﻲ ﻠﻤﻋ زا ـﻜ ﺼـﺤﺗ دﺮ ﻴﻠ
ﻲ ) و ﺪﻨﻠﺘـﺳو
،چرآ 2001 .(
ﻛ
ﻤﺳا و ﺮﻠﺗار ،نرﺎ ﻴ
1ﺖ ) 2005 ( ا ﺮﺑ ﻳ ﺪﻧروﺎﺑ ﻦ ﻛ
ﮕﻧا ﻪ ﻴ ﭘ ةﺰ ﻴ
ﻧ ﺎﺑ ﺖﻓﺮﺸ ﻴ
ﻪـﺑ زﺎ ﻂﻠﺴـﺗ
ﺗ ﺮﺑ ﻜ ﻟﺎ ﻴ
ﻠﻤﻋ ،راﻮﺷد ﻒ ﻜ
د زا ﺮﺘﻬﺑ دﺮ ﻳ
ﭘ و ناﺮﮕ ﻴ وﺮ ي ـﻛ ﻌﻣ زا ندﺮ ﻴ
ﺎـﻫرﺎ ي ﻻﺎـﺑ ي ﺮـﺗﺮﺑ ي طﺎـﺒﺗرا
دراد . ا زا ﻳ
ﮕﻧا ،ور ﻦ ﻴ
ﻻﺎﺑ ةﺰ ي ﭘ ﻴ
ﻣ ﺐﺒﺳ ﺖﻓﺮﺸ ﻲ
اﺪﺣ زا دﺮﻓ ﺎﺗ دﻮﺷ ﻛ
اﺮـﺑ دﻮﺧ ناﻮﺗ ﺮﺜ ي
ـﺳر ﻴ نﺪ
ﻪﺑ هدﺎﻔﺘﺳا فﺪﻫ ﻛ
ﻪﺑ و ﺪﻨ اﻳ ﺮﺗ ﻦ ﺗﻴ ﻪﺑ ﺐ ﻻﺎﺑ ﺢﻄﺳ ي دﻮﺧ ﻛ ﺪﻣارﺎ ي ﺖﺳد ﻳ ﺪﺑﺎ . ﺪﺑ ﻳ ﻬ ﻲ ﺖﺳا ﻛ ﺑ ﻪ ﻴ ﻦ
دﻮﺧ ﻛ ﺪﻣارﺎ ي ﮕﻧا و ﻴ ﭘ ةﺰ ﻴ ﻠﻣﺎﻌﺗ ﺖﻓﺮﺸ ﻲ
ﻮﭘ ـﻳ ز ؛دراد دﻮـﺟو ﺎ ـﻳ
دﻮﺧ اﺮ ﻛ ﺪـﻣارﺎ ي
ﻪـﺑ ﺮـﺠﻨﻣ ـﻛ
ﺐﺴ
ﻘﻓﻮﻣ ﻴ و هﺪﺷ ﺖ ﻛ
ﻘﻓﻮﻣ ﺐﺴ ﻴ
ﻣز ﺖ ﻴ ﮕﻧا دﻮﺒﻬﺑ زﺎﺳ ﻪﻨ ﻴ
ﭘ ةﺰ ﻴ دﻮﺑ ﺪﻫاﻮﺧ ﺖﻓﺮﺸ .
دﻮﺧ ﻛ ﺪﻣارﺎ
2ي ﻜﻳ ﻲ زا زﺎﺳ ه ﺎﻫ ي
ﺮﻈﻧ ﻢﻬﻣ ﻳ ﺔ ﺘﺧﺎﻨﺷ ﻲ - ﻋﺎـﻤﺘﺟا
3ﻲ ـﺳا ﺖ ـﻛ رﺎـﺑ ﻦﻴﺘﺴـﺨﻧ ﻪ
اروﺪﻨﺑ ) 4
2001 ﻪﺑ ، زا ﻞﻘﻧ
،ﻞﻴﺳاو
ﻮﺘﺳا و ﺮﮕﻨﻴﺳ ،نﺎﻫﺮﻣ ﻳ
ﺲ ﻛ
5ﻮـﻴ ، 2011 ( حﺮـﻄﻣ ـﻛ دﺮ ار نآ و
رواد ي رد دﺮﻓ ةرﺎﺑ ﻳﺎﻧاﻮﺗ ﻲ ﺎﻫ ﻳ
مﺎـﺠﻧا رد ﺶ ـﻳ
ﻚ
ﺸـﻣ ﻞـﻤﻋ ﺨ
ـﻣ ﺺ ﻲ ﺪـﻧاد . ﻪـﺑ
د ترﺎـﺒﻋ ﻳ
،ﺮـﮕ
دﻮﺧ ﻛ ﺪﻣارﺎ ي ﻪﺑ ﺎﻨﻌﻣ ي ﻤﻃا ﻴ
ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ دﺮﻓ روﺎﺑ و نﺎﻨ ﺎﻧاﻮﺗ
ﻲﻳ رد دﻮﺧ ﻛ ﻓا لﺮـﺘﻨ ـﻜ سﺎﺴـﺣا ،رﺎ ،ﺎـﻫ
ﻟﺎﻌﻓ ﻴ ﺖ
ﻠﻤﻋ و ﺎﻫ ﻜ
ﻌﻗﻮﻣ رد ﺮﺛﻮـﻣ دﺮ ـﻴ
ﺖ ﺎـﻫ ي
سﺮﺘـﺳا ﺖـﺳا از )
ﻛ ارﺎـﭘرﺎ 6
ﻤﻫ و ـﻜ ،نارﺎ 2002 .(
دﻮﺧ ﻛ ﺪﻣارﺎ ي ﻪﺑ ﻌﺿو ﻴ ﻧورد ﺖ ﻲ دﺮﻓ دراد هرﺎﺷا ﻛ
ﻪﺑ ﻪ ناﻮﻨﻋ
» ﺣﻼﺻ ﻴ ﺖ « اﺮﺑ ي
رﻮﻣا مﺎﺠﻧا ي
ﻛ ﻪ زا
و ي
ﻣ ﻪﺑﺮﺠﺗ ،هﺪﺷ ﻪﺘﺳاﻮﺧ ﻲ
ﻛ ﺪﻨ )
نﻮﺴـﻟوا و نﺎﻬﻨﮔﺮﻫ ،7
2005 .(
دﻮﺧ ﻛ ﺪـﻣارﺎ ي
ﻪـﺻﺮﻋ رد ﺎـﻫ
ي
ﻒﻠﺘﺨﻣ ﺼﺤﺗ ﻠﻴ ﻲ ﻠﻐﺷ ، ﻲ ﻳ
ﮔداﻮﻧﺎﺧ ﻂﺑاور ﺎ ﻲ
ﻣ ﻲ رد داﺮـﻓا رﺎـﺘﻓر ﺮـﺑ ﺪﻧاﻮﺗ ﻣز
ﻴ ﻪـﻨ ﺎـﻫ ي ﻒـﻠﺘﺨﻣ
ﺛﺎﺗ ﻴ ﺪﺷﺎﺑ راﺬﮔﺮ )
زروﻼﻓ ،8
2012 .(
ﻨﭽﻤﻫ ﻴ ،ﻦ ﺎﻫروﺎﺑ ي دﻮﺧ ﻛ ﺪﻣارﺎ ي
ﺗ بﺎﺨﺘﻧا ﺮﺑ ﻜ
،شﻼـﺗ ،ﻒـﻴﻠ
ﻣ ﺮﻴﺛﺎﺗ داﺮﻓا ﺖﻓﺮﺸﻴﭘ و عﺎﻨﺘﻣا ،ﺖﻣﺎﻘﺘﺳا ﻲ
دراﺬﮔ ) ﻫ ﻴ
9ﻞ ، 2014 .(
ﺎﻫروﺎﺑ ي دﻮﺧ ﻛ ﺪﻣارﺎ ي دﺮـﻓ ﺮـﻫ
________________________________
________________________________
__
1. Karen, Rutler & Smitt 2. self-efficacy 3. social - cognitive 4. Bandura
5. Vasile, Marhan, Singer & Stoicescu 6. Caprara
7. Hergenhahn & Olson 8. Flowers
9. Hill
نﺎﻣز لﻼﺧ رد
، ﺎﺑ
ﻣ لﻮﺤﺗ ﻪﺑﺮﺠﺗ ﻲ
ﻳ
ﺎـﻫروﺎﺑ ﻦﻴـﻨﭼ لﻮﺤﺗ و ﺪﻨﺑﺎ ﻲﻳ
زا ـﻛ دﻮ ﻲﻛ رد ،هﺪـﺷ عوﺮـﺷ
ﮔﺪﻧز ﺮﺳاﺮﺳ ﻲ
ﻣ ﻪﻣادا ﻲ ﻳ ﺪﺑﺎ ﻠﻣاﻮﻋ و ﻲ
ﻪـﺳرﺪﻣ ﻞـﻣاﻮﻋ ،نﻻﺎﺴـﻤﻫ و نﺎﺘـﺳود ،هداﻮﻧﺎﺧ ﺪﻨﻧﺎﻣ ا
ي ،
ﺪــﺷر تاﺮــﻴﻴﻐﺗ ي
توﺎــﻔﺗ و ﺎــﻫ
ي ﺘﻴﺴــﻨﺟ ﻲ ﺪــﻧﺮﺛﺆﻣ نآ رد )
ﻧﺎــﺷ و سرﺎــﺟﺎﭘ
1ﻚ
، 2001 .(
دﻮﺧ ﻛ ﺪﻣارﺎ ي ﻪﺒﻨﺟ ﺎﻫ ي ﻔﻠﺘﺨﻣ ﻲ دراد ﻛ ﻪ ﺗرﺎﺒﻋ زا ﺪﻨ : 1 - دﻮﺧ ﻛ ﺪﻣارﺎ ي ﻋﺎﻤﺘﺟا ﻲ : ﻪـﺑ ﺎـﻨﻌﻣ ي اردا ك
ﺪـﻨﻤﻧاﻮﺗ زا دﺮﻓ ي
رد دﻮـﺧ ـﺳر
ﻴ ﻪـﺑ نﺪ ﻌﻣ ﻴ ﺎـﻫرﺎ ي
ﻋﺎـﻤﺘﺟا ﻲ
ﻋﺎـﻤﺘﺟا تﺎـﻃﺎﺒﺗرا و ﻲ
ﺖـﺳا . 2 -
دﻮﺧ ﻛ ﺪﻣارﺎ ي ﺼﺤﺗ ﻴﻠ ﻲ : ﻪﺑ ﻨﻌﻣ ﻲ اردا ك زا دﺮﻓ ﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ ي رد دﻮﺧ ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي
ﺎﺴﻣ ﻞﺣ ، ﻳ
ﺼـﺤﺗ ﻞ ﻴﻠ ﻲ
و ﺘﺳد ﻴ ﺑﺎ ﻲ ﻪﺑ ﻘﻓﻮﻣ ﻴ ﺖ ﺎﻫ ي ﺼﺤﺗ ﻴﻠ ﻲ ﺖـﺳا . 3 - دﻮﺧ ﻛ ﺪـﻣارﺎ ي ﻫ ﻴ ﻧﺎـﺠ ﻲ : ﻪـﺑ ـﻨﻌﻣ ﻲ اردا ك زا دﺮـﻓ
ﺪﻨﻤﻧاﻮﺗ ي رد دﻮﺧ ﻛ و لﺮﺘﻨ ﺪﻣ ﻳ ﺮ ﻳ ﻫ ﺖ ﻴ نﺎﺠ
ﻓا و ﺎﻫ ﻜ ﻔﻨﻣ رﺎ ﻲ ﺖﺳا . 4 - دﻮﺧ ﻛ ﺪـﻣارﺎ ي ﻧﺎﻤﺴـﺟ ﻲ :
ﻪﺑ ﻨﻌﻣ ﻲ اردا ك
ﺎﻧاﻮﺗ زا دﺮﻓ ﻲﻳ
ﻤﺴﺟ ﻲ ﻤﻃا ، ﻴ نﺎﻨ ﻟﺎﻌﻓ مﺎـﺠﻧا رد ـﻴ
ﺖ
ترﺎـﻬﻣ و ﺎـﻫ ﺎـﻫ
ي ﻓ ﻴ ﺰ ﻲـﻜﻳ و
ﻨﭽﻤﻫ ﻴ ﻦ ﻤﻃا ﻴ ﺛﺄﺗ زا نﺎﻨ ﻴ راﺬﮔﺮ ي
ﻧﺎﻤﺴـﺟ ﺖـﺒﺜﻣ ﻲ
د داﺮـﻓا ﺮـﺑ ﻳ
ﺮـﮕ ﺖـﺳا ) ـﺳﺎﻤﻬﻃ ﻴ و نﺎ رﺎـﻧا ي ،
1388 .(
دﻮﺧ ﻛ ﺪﻣارﺎ ي ﻠﻴﺼﺤﺗ ﻲ
ﺶﻧاد روﺎﺑ رﺎﺑرد نازﻮﻣآ
ة ﺎﻧاﻮﺗ ﻲﻳ ﺎﻫ ي
اﺮﺑ دﻮﺧ ي نﺪﻴﻤﻬﻓ ﻳ مﺎﺠﻧا ﺎ
ﺗ نداد ﻜ
و سرد ﻒﻴﻟﺎ رد فاﺪﻫا ﻪﺑ نﺪﻴﺳر
ﻚـﻳ
ـﻨﻴﻣز ﺔ ﻠﻴﺼـﺤﺗ ﻲ
ﺖـﺳا ﺺﺨﺸـﻣ )
ﻮﺴـﻧﻮﺘﻟآ ي
2ﻦﻤﻴﺳ
ﻤﻫ و ﻜ نارﺎ ، 2010 .(
سﺎﻴﻟا ) 3
2008 ( دﻮﺧ ﻛ ﺪﻣارﺎ ي ﻠﻴﺼﺤﺗ ﻲ ار ﺶﻧاد دﺎﻤﺘﻋا ﺖﺒﺴﻧ زﻮﻣآ
ﻪﺑ ﺎﻧاﻮﺗ ﻳ ﻲ اﺮﺑ شا ي ﻪﺑ ﺶﻟﺎﭼ ﻛ ﺎﻇو نﺪﻴﺸ ﻳ
ـﻤﻠﻋ ﻒ ﻲ ـﻣ ﻲ ﺪـﻧاد . ﻧﺎـﺷ
4ﻚ ) 2003 ( دﻮﺧ ﻛ ﺪـﻣارﺎ ي ار
ﻪﺑ ناﻮﻨﻋ ﻚﻳ زﺎﺳ ة ﺼﺤﺗ ﻴﻠ ﻲ ﻣ ﻲ ﺪـﻧاد ـﻛ ﺮـﺑ ﺖـﻟﻻد ﻪ
ﻪـﺑ دﺮـﻓ روﺎـﺑ ﺎـﻧاﻮﺗ
ﻲﻳ ﺎـﻫ ﻳ اﺮـﺑ ﺶ ي مﺎـﺠﻧا
ﻘﻓﻮﻣ ﻴ ﺖ ﻣآ ﻴ ﺗ ﺰ ﻜ ﻟﺎ ﻴ ﺼﺤﺗ ﻒ ﻴﻠ ﻲ دراد .
دﻮﺧ ﻛ ﺪﻣارﺎ ي ﺼﺤﺗ ﻴﻠ ﻲ ﺮﺠﻨﻣ
ﺎـﻫروﺎﺑ ﻪـﺑ ﻲﻳ
ﻪـﻌﻟﺎﻄﻣ ،نﻮـﭽﻤﻫ ـﻛ
ﻟﺎﻌﻓ مﺎـﺠﻧا ،ندﺮ ـﻴ
ﺖ ﺎـﻫ ي
ﭘ ﺸﻫوﮋ ﻲ ﺳﺮﭘ ، ﻴ رد لاﺆﺳ نﺪ ـﻛ
ﻘﻓﻮﻣ طﺎـﺒﺗرا ،سرد سﻼ ـﻴ
ﺖ ﻣآ ـﻴ
ـﺳا ﺎـﺑ ﺰ ،نادﺎﺘ راﺮـﻗﺮﺑ ي ـﻄﺑار ﺔ
د ﺎﺑ ﻪﻧﺎﺘﺳود ﻳ
ﻮﺠﺸﻧاد ﺮﮕ ﻳ
هﺮﻤﻧ ﻦﺘﻓﺮﮔ ،نﺎ ﺎﻫ
ي
،بﻮـﺧ ﺮـﺷ ﻛ ﺚـﺤﺑ رد ﺖ ﺎـﻫ
ي ـﻫوﺮﮔ ﻲ ﻏ و ـﻴ هﺮ
ﻣ ﻲ دﻮﺷ ﻛ
ﻣ رﻮﺼﺗ دﺮﻓ ﻪ ﻲ
ﻛ ﻣ ،ﺪﻨ ﻲ ﺪﻧاﻮﺗ اﺮﺷ ﺖﺤﺗ ﻳ
ﻌﻗﻮﻣ و صﺎﺧ ﻂ ﻴ
ﺖ ﺎـﻫ ي ﻒـﻠﺘﺨﻣ ﺼـﺤﺗ ﻴﻠ ﻲ
نآ
ﺪﻫد مﺎﺠﻧا ارﺎﻫ .
اﻳ اﺮﻓا ﻦ ﺎﺑ د ﻛ ﺠﻨ ﻜ وﺎ ي
ﻣ شﻼﺗ و ﻲ
هار زا ﺪﻨﻧاﻮﺗ ﻞﺣ
ﺎﻫ ي
اﺮـﺑ ﺐـﺳﺎﻨﻣ ي
ﻞـﺣ
ﺸﻣ ﻜ ﻮﺧ تﻼ ﻳ ﺶ هدﺎﻔﺘﺳا ﻛ ﺪﻨﻨ
ﺖﻣوﺎﻘﻣ و ﺑﻴ
ﺮﺘﺸ ي اﺮﺑ ي
ﺼـﺤﺗ ﻞﺋﺎﺴـﻣ ﻞـﺣ ﻴﻠ
ﻲ دﻮـﺧ زا نﺎﺸـﻧ
ﺪﻨﻫد ) ﺮﻐﺻا ،تدﺎﻌﺳ ي
اﺰﺟ و ﻳ ﺮ ي ، 1394 .(
ﺪﻧﻮﻠﺑ ،نﻮﻴﻟﺎﮔ ﻳ
،ﻦ ﻳ و و ﺲﻟﺎﻧ ،وﺎ ﻳ
ﺰﻣﺎﻴﻠ ) 5
2012 ( ﻧ ـﻴ ﺰ
ا ﺮﺑ ﻳ ﺪﻧروﺎﺑ ﻦ
ﺶـﻧاد ﻧازﻮـﻣآ ﻲ ـﻛ اراد ﻪ ي دﻮﺧ ﻛ ﺪـﻣارﺎ ي ﻠﻴﺼـﺤﺗ ﻲ ﻻﺎﺑ ﻳ
،ﺪـﻨ
ﻪـﺑ نﺎـﻨﻴﻤﻃا ار دﻮـﺧ
________________________________
________________________________
__
1. Pajares & Schunk 2. Altunsoy 3. Elias 4. Schunk 5. Galyon
ﻪﺑ هﻮﻴﺷ ﺎﻫ ي ﻔﻠﺘﺨﻣ ﻲ
ﻣ شروﺮﭘ ﻲ
و ﺪﻨﻫد ﻛ ﻧﺎﺴ ﻲ ﻛ ﻪﺑ ﻪ ترﺎﻬﻣ ﺎﻫ ﻳ
ﺮﺘﺸـﻴﺑ نﺎﻨﻴﻤﻃا نﺎﺸ ي
رد ،ﺪـﻧراد
ﺖﻴﻟﺎﻌﻓ ﺎﻫ ي ﻠﻴﺼﺤﺗ ﻲ
رﺎﺸﻣ ﺮﺘﺸﻴﺑ ﻛ
ﻣ ﺖ ﻲ ﻛ ﺪﻨﻨ . ﺎﻣا دﻮﺧ ﻛ ﺪﻣارﺎ ي ﺎﭘ ﻴﻳ
زوﺮﺑ ﺐﺒﺳ ﻦ
ﻠﻴﺼـﺤﺗ ﺖﻓا ﻲ
ﺸﻣ و ﻜ ﻧاور تﻼ ﻲ
ﻪﻠﻤﺟ زا ، ﺮﭘ
ﻳ ﻧﺎﺸ ﻲ
ﮔدﺮﺴـﻓا و ﻲ
ـﻣ ﻲ دﻮـﺷ و ﺖﺴـﺳ ار هدارا و مﺰـﻋ ـﻛ
هدﺮ و
ﻠﻤﻋ ﻜ دﺮ ﺼﺤﺗ ﻴﻠ ﻲ ﻣ ﻞﺘﺨﻣ ار ﻲ
ﻛ ﺪﻨ ) ﻮﮕﭘ ﺋ ﺮﻓﺎﺷ و وﺮ
،1
2015 ﺎﺳﺎﻧ ؛ ،2
2014 .(
3 - ﭘﻴ ﺸ ﻴ ﺶﻫوﮋﭘ ﺔﻨ
رﺎﺳ و نﺎﺑﺮﻬﻣ ،عراز ﻳ
ﻧﺎﺨ ﻲ ) 1394 (
ا ﻪﺑ دﻮﺧ ﺶﻫوﮋﭘ رد ﻳ
ﺘﻧ ﻦ ﻴ ـﺳر ﻪـﺠ ﻴ ﺪﻧﺪ ـﻛ ﻪ زا هدﺎﻔﺘـﺳا
ﻪﻧﺎﺳرﺪﻨﭼ شزﻮﻣآ ا
ي ﻣ ﺮﺑ ﻴ ناﺰ ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي و ﮕﻧا ﻴ ﺰ ة ﭘ ﻴ
ﻓ سرد رد ﺖﻓﺮﺸ ﻴ
ﺰ ﻳ ژﻮﻟﻮ ي ﻮﺠﺸﻧاد ﻳ ﺔﺘﺷر نﺎ
ﺮﺒﺷﻮﻫ ي
ﺛﺎﺗ ناﺪﻤﻫ هﺎﮕﺸﻧاد ﻴ
رادﺎﻨﻌﻣ و ﺖﺒﺜﻣ ﺮ ي
دراد . ﻳ ﻪـﺘﻓﺎ ﺎـﻫ ي ﻟد ـﻴ
ﺴـﺣ و ﺮـﺻﺎﻧ ﺮ ﻴﻨ
ﻲ ﺐﺴـﻧ
) 1394 ( ﺎﺣ ﻲﻛ ﺖﺳا نآ زا ﻛ
ﻪ
ﺶﻧاد ﺖﻓﺮﺸﻴﭘ شﺰﻴﮕﻧا زا ﺪﻨﻤﺷﻮﻫ سراﺪﻣ نازﻮﻣآ
دﺎﻋ سراﺪﻣ ي
ﺢﻄﺳ رد ﺮﺗﻻﺎﺑ
ي
دراد راﺮﻗ .
ﺎﭘ ﺮﺑ ﻳ ﺔ ﻳ ﻪﺘﻓﺎ ﺎـﻫ ي ـﻟ
3ﻲ ) 2012 ( روﺎـﻨﻓ ي
ـﺑ تﺎـﻃﺎﺒﺗرا و تﺎـﻋﻼﻃا ﺮ
ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي ﻛ ﺳرد بﺎﺘ ﻲ
ﺗ مﺎﺠﻧا ، ﻜ ﻟﺎ ﻴ
د نادﺮﮔﺎﺷ و ﻢﻠﻌﻣ ﺎﺑ ﺔﻄﺑار ،ﻒ ﻳ
ﺶﻫوﮋـﭘ ،ﺮـﮕ ﺎـﻫ
ي ـﻤﻠﻋ ﻲ و
ﺒﺷ ﻜ ﻪ ﺎﻫ ي ﻋﺎﻤﺘﺟا ﻲ ، ﻛ ﻤ ﻚ
د را ﻦﺘﻓﺮﮔ ﻳ
ﻮﺠﺸﻧاد ﺮﮕ ﻳ
ﻟﺎـﻋ شزﻮـﻣآ تﺎﺴـﺳﻮﻣ نﺎ ﻲ
ﺖـﺳا ﺮﺛﻮـﻣ .
دﺎﺠﺳ و ﻦﺴﺣ ) 4
2013 ( ﻧﻴ ﻋﺪﻣ ﺰ ﻲ ،ﺪﻧا ﻮﺠﺸﻧاد ﻳ ﻧﺎ ﻲ ﻛ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺮﺑ ﻪ ﻓ
اوﺎ ﻣ راﺮﺻا ﻲ ،ﺪﻧزرو ار نآ
ﻤﻬﻣ ﺶﺨﺑ ﻲ
زا ﻴﻛ ﻔ ﻴ ﺖ ﺤﻣ ﻴ ﻂ و شزﻮﻣآ ـﻳ
ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي ـﻘﻠﺗ ﻲ ـﻣ ﻲ ﻛ ﺪـﻨﻨ . ﻳ ﻪـﺘﻓﺎ ﺎـﻫ ي ﺮﺘﻧﻮﻣ ـﻳ ﻮ ﻛ
5ﺲ و
ﻤﻫ ﻜ نارﺎ ) 2015 ( ﺣ ﻜ ﺎﻳ دراد نآ زا ﺖ ﻛ
زا هدﺎﻔﺘﺳا ﻪ ﺖﻠﺒﺗ
رد ﻛ سﻼ ﻐﺗ ﺐﺟﻮﻣ سرد ﻴﻴ
ﺷ رد ﺮ ﻴ ةﻮ
ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي ﺶﻧاد ﻣ نازﻮﻣآ ﻲ ز ،دﻮﺷ ﻳ ﻪﻧﺎﺳر اﺮ
ا ﺐﺒﺳ ﺎﻫ ﻳ
ﻬﻣ و ﻞﻣﺎﻌﺗ دﺎﺠ ﻴ
ـﺤﻣ نﺪـﺷ ﺞ ﻴ
ﻂ ـﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي
ﻣ ﻲ ﺪﻧﻮﺷ . ﺎﻤﺣ و ﻳ ﺳ ﺖ ﻴ ﺖﺳﺎ اراﺬﮔ ﺷزﻮﻣآ ن ﻲ
روﺎـﻨﻓ زا ي
ﻬﺴـﺗ ﺐﺒـﺳ تﺎـﻃﺎﺒﺗرا و تﺎـﻋﻼﻃا ﻴ
ﻞ
اﺮﻓ ﻳ ﺪﻨ ﻳ ﮔدﺎ ﻴ ﺮ ي ﻣ ﻲ دﻮﺷ .
ﺎﻓ و جﺮﺟ ﻳ
ﻟﺮ ﻲ ) 2015 ( ﻧﻴ ﺪﻧداد نﺎﺸﻧ ﺰ ﻛ
ﻪ ﻛ
ﻮﺑ ،اوﺎﻓ دﺮﺑرﺎ ﻳ
هﮋ ـﻛ ﭙﻣﺎ ﻴ ،ﺮﺗﻮ
ﭘ ﺮﺑ ﻴ ر ﺖﻓﺮﺸ ﻳ ﺿﺎ ﻲ ﺶـﻧاد
ﺛﺎـﺗ نازﻮـﻣآ ﻴ
ﻬﺟﻮـﺗ ﻞـﺑﺎﻗ و ﺖـﺒﺜﻣ ﺮ ﻲ
دراد . ﻳ ﻪـﺘﻓﺎ ﺎـﻫ ي ـﺳ ﻴ ﻣﺎﮔاﻮ ﻲ و
يرﻮﺳﺪﻧﻮﻤﺳ )6
2015 ( ، ﻧارود ﻲ ، ﻛ
ﻼﻗ ،ﺖﺳود مﺮ
ﻃﺎﺑر هﺰﻤﺣ و ﺪﻧو ﻲ
) 2013 ﺎﺣ ﻲﻛ ﺖـﺳا نآ زا
ﻛ ﻪ ﻪﺑ ﻛ ﮔرﺎ ﻴ يﺮ اوﺎﻓ
ﺳرﺪﻣ رد ﻪ
ﺳ رد لﻮﺤﺗ ﺐﺟﻮﻣ ﻴ
ﺖﺳﺎ يﺎﻫ ﺘﻨﺳ ﻲ ﻫﺎﻔﻣ ، ﻴ ﺶـﻘﻧ ،يزﻮﻣآداﻮـﺳ ﻢ
________________________________
________________________________
__
1. Peguero & Shaffer 2. Nasa
3. Li
4. Hasan & Sajid 5. Montrieux
6. Sivagami& Samundeeswari
