واکاو ی ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی ا ی داج بسک راکو دج ی د رد انص ی ع روانف پ ی ةتفرش ا ی نار :
موهفم زادرپ ی اب ور ی درک غ ی ر اغ ی ت ارگ
دهم ی ز ی
1رادو
، سگرن ا ی نام ی
*روپ
2
1 . وجشناد ی رتکد ی رفآراک ین ی ةدکشناد رفآراک ین ی
، هاگشناد نارهت
1 . شناد ی را ةدکشناد رفآراک ین ی
، هاگشناد نارهت
رات ی خ رد ی تفا : 19 / 01 / 1395
رات ی خ ذپ ی شر : 12 / 04 / 1395
کچ ی هد
ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی رفآراک ی نان رد بوچراچ اهوگلا ی دوجوم لباق بت یی ن ن ی تس و لحت ی ل بدا ی تا
،دوجوم فاکش شان ی زا
اغ ی ت ندوبارگ اهوگلا ی دوجوم ار راکشآ م ی دزاس . زا ا ی ن
،ور رد شهوژپ پ ی ش ور اب ور ی درک غ ی ر اغ ی ت ارگ و اب هدافتسا زا
ی ک حرط ک ی ف ی و فاشتکا ی هب موهفم زادرپ ی رصانع زکرم ی ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی ا ی داج بسک و راک دج ی د رد هنومن ا ی
بختنم زا رفآراک ی نان اپون ی ةزوح انص ی ع روانف پ ی ةتفرش ا ی نار هتخادرپ م ی دوش . قحت ی ق رضاح هب ظاحل تهج گ ی ر ی
، نب ی دا ی
تسا و زا رظن
،فده فاشتکا ی تسا . عون شهوژپ ک ی ف ی و دربهار هدشذاختا ن ی ز واکدروم ی هناگدنچ تسا . عماج ة رامآ ی
،شهوژپ رفآراک ی نان اپون ی لاعف رد زوح ة انص ی ع روانف پ ی تفرش ة ونان و ز ی تس روانف ی رهش نارهت دنتسه . شور هنومن گ ی ر ی
،شهوژپ رظن ی و کلام عت یی ن مجح
،هنومن عابشا رظن ی دوب . روآدرگ ی هداد اه سپ زا اهن یی ندش لکتورپ هبحاصم و اب
هدافتسا زا هبحاصم اه ی ک ی ف ی هعقاو روحم اب ب ی تس رفآراک ی ن اپون ی نومن ة رظن ی شهوژپ ماجنا تفرگ . اتن ی ج ارف ی دن
راذگدک ی
، هقبط دنب ی و شخبرابتعا ی هب ی هتفا اه ی
،شهوژپ هلوقم اه ی زکرم ی ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی ا ی داج بسک و راک دج ی د
رد ةنومن رفآراک ی نان ار عت یی ن هدرک تسا . رب ای ن
،ساسا هافم ی م ارگ ی ش و اش ی گتس ی رفآراک ی
،هنان تخانشارف رفآراک ی
،هنان
پی ش تامادقا و رد ی تفا دروخزاب و شرگن تبثم هب غت یی
،ر عومجم ة هلوقم اه ی زکرم ی ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی ا ی داج بسک راکو
دج ی د ار کشت ی ل م ی دنهد .
ژاو ه اه ی لک ی د ی : ور ی درک غ ی اغر ی ت
،ارگ ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی ا ی داج بسک راکو
، رفآراک ین ی .
* ون ی ةدنس لوئسم : Email: nimanip@ut.ac.ir
همدقم ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی رفآراک ی نان ی ک ی زا اهروحم ی صا ی ل شهوژپ اه ی رفآراک ین ی تسا . رد لک
،
ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی رد ورملق رفآراک ین ی رد حم ی ط مهبم ی ا ب ی مطا ی نان ی تروص م ی ذپ ی در
(
Knight, 1921
) . زا ا ی ن
،ور مصت ی م گ ی ر ی رفآراک ی نان ارف ی دن ی تسا هک بت یی ن نآ هب ذاختا
پی ش ضرف اه ی دج ی د ن ی زا دراد (
Sarasvathy, 2001; 2008
.) رب ا ی ن
،انبم اهوگلا ی هتخانش هدش ا ی
نوچمه اهوگلا ی نتبم ی رب دعاوق نلاقع ی ت سلاک ی ک و سلاکوئن ی
،ک مصت ی م گ ی ر ی رب روحم
نلاقع ی ت دودحم
1
و1
رثأتم زا فادها (
March & Simon, 1958; Simon, 1979
) و اهوگلا ی
ددعتم زکرمتم رب گوس ی ر ی اه ی تخانش ی رد تاعلاطم ناور
سانش ی
،تخانش بت
یی ن تسرد ی زا
مصت ی م گ ی ر ی رفآراک ی نان هب ناونع ارف ی دن ی تخانشارف ی دنرادن . تلع ا ی ن
،رما اغ ی ت ارگ
1ندوب
اهوگلا ی دوجوم تسا (
Buchanan & Vanberg, 1991
.) رد بدا ی تا رفآراک ین ی ن ی
،ز هب و ی هژ رد
لاس اه ی خا ی
،ر تاماهبا ی رد مز ی ةن لباق ی ت بت یی ن گدننک ی ور ی درک اغ ی ت ارگ حرطم هدش تسا
(
McMullen, 2015; Sarasvathy, 2008
.)
نچمه ی ن
، ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی رفآراک ی نان رد ره هعماج ا ی رثأتم زا مز ی هن و حم ی ط
بسک راکو نآ هعماج تسا (
North, 1990; Fuduric, 2008
.) ط قب شرازگ رتفد د ی هد ناب ناهج ی
رفآراک ین ی ا ی
،نار حم ی ط بسک راکو ا ی نار اب ارش ی ط صاخ ی هجاوم تسا و اب تلاکشم فلتخم
ی
نی ز تسد و هجنپ مرن م ی دنک (
GEM-Iran, 2014
.) رد ا ی ن
،اتسار ارهز و ناراکمه (
1014 ) هب
موزل مز ی هن روحم ی رد رظن ی ه زادرپ ی اه ی تآ ی ةتشر رفآراک ین ی هراشا م ی دننک . زا ا ی ن
،ور بت یی ن
هرازگ اه و موهفم زادرپ ی رد تفاب اه ی اراد ی وپ یا یی
، و ی گژ ی اه ی رصحنم هب درف و
دودحم ی ت اه ی صاخ هب انغ ی تاعلاطم و
شهوژپ اه ی تآ ی ا ی ن هتشر م ی ا ازف ی د . ساسارب دوبن
شهوژپ اه ی بسانم ی ا فاکان ی ندوب نآ اه هب روظنم واکاو ی و اصحا ی هافم ی م طبترم اب
لکش گ ی ر ی مصت ی م رفآراک ی نان رد ا ی داج بسک اهراکو ی انص ی ع روانف پ ی هتفرش رد مز ی هن و حم ی ط
بسک راکو ا ی نار و ب ی مطا ی نان ی اه ی هتساخرب زا
ا ی ن حم ی ط اب ی د شهوژپ اه یی رد ا ی ن مز ی هن
تروص گ ی در . رد ا ی ن
،اتسار فده لصا ی زا ماجنا نداد شهوژپ
،رضاح موهفم زادرپ ی رصانع
1. Bounded Rationality
2. Teleological
ةدنزاس زکرم ی ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی ا ی داج بسک راکو دج ی د رد انص ی ع روانف پ ی ةتفرش ا ی نار
تسا . رصانع دروم
،رظن هعومجم ا ی زا اش ی گتس ی
،اه ارگ ی ش
،اه تامادقا و لاعف ی ت اه ی راتفر ی و
نهذ ی درف رفآراک ی ن دنتسه هک پ ی ش زا مصت ی م ا ی داج بسک راکو دج ی د ثداح هدش دنا . رد ا ی ن
شهوژپ اب ور ی درک غ ی اغر ی ت
1ارگ و اب هدافتسا زا حرط ی ک ی ف ی و فاشتکا ی
، هب موهفم زادرپ ی
رصانع زکرم ی ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی ا ی داج بسک راکو دج ی د رد هنومن ا ی بختنم زا رفآراک ی نان
اپون ی ةزوح انص ی ع روانف پ ی هتفرش (1
ونان و ز ی تس روانف ی ) ای نار هتخادرپ هدش تسا .
یرورم رب
نابم ی رظن ی و پ ی ش ی ن ة قحت ی ق
رد ی ک ی زا شرگن اه ی لک ی هب نابم ی رظن ی
، ود ور ی درک اغ ی ت
3ارگ و غ ی ر اغ ی ت
4ارگ ةرابرد
مصت ی م گ ی ر ی رفآراک ی نان رد رازاب دوجو دراد . ور ی درک اغ ی ت ارگ نتبم ی رب نابم ی و لوصا عت ی ن ارگ
5ی
اداراپ ی م تابثا
2ارگ تسا و رب اپ ی ة لدم اه ی لداعت مومع ی لکش م ی گ ی در . رد ا ی ن ور ی
،درک فادها زا
پی ش عت یی ن هدش ا دن و مصت ی م گ ی ر ی رفآراک ی
،ن رد قح ی تق همدقم و شلات ی رد اتسار ی تسد ی با ی هب
فادها صخشم زا
رط ی ق سم ی اهر و رازبا صخشم تسا
. ور ی درک اغ ی ت ارگ هب ود ور ی درک رازاب
هب ناونع ارف ی دن صخت ی
7ص و رازاب هب ناونع ارف ی دن
8فشک سقت ی م م ی دوش (
Buchanan & Vanberg,
)1991
. رد ا ی ن ور ی درک
، شقن نادنچ ی ارب ی قلاخ ی ت رد مصت ی م گ ی ر ی و شنک اه ی ناسنا ی رد رظن
هتفرگ من ی دوش (
Sararvathy et al., 2003
.) همشچرس اه ی ور ی درک رازاب هب ناونع ارف ی دن صخت ی ص
اب ی د رد دعاوق تابثا ارگ ی بتاکم سلاک ی ک و لاکوئن ی کس داصتقا ی تسج و وج دوش (
Sarasvathy
et al., 2003
.) اهوگلا ی بتاکم سلاک ی ک و سلاکوئن ی ک ضرف م ی دننک مامت ناسنا اه هب مامت
تاعلاطا دروم
ن ی زا ارب ی مصت ی م گ ی ر ی سرتسد ی دنراد . ای ن تشاگنا اب ب ی مها ی ت هولج نداد لماع
گدنکارپ ی شناد و ب ی مطا ی نان ی
، لحت ی ل مصت ی م گ ی ر ی اه و شنک اه ی صاخ رفآراک ی ن ار نکممان
1. Non-teleological
2. High-tech 3.Teleological 4.Non- teleological 5.Determinism 6.Positivist
7.Market as an allocative process 8.Market as a discovery process
م ی زاس د . اهوگلا یی نوچمه وگلا ی مصت ی م گ ی ر ی دربهار ی فذح رب ساسا و ی گژ ی اه (
Tversky,
)1972
و بوچراچ موهفم
ی ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی م ی گربزتن و ناراکمه ( 1972 ) هب روظنم لباقت اب
پی ش ضرف اه ی تاعلاطا لماک
و نگمه ی نارگشنک رازاب
رد بتاکم سلاک ی ک و سلاکوئن ی ک
داصتقا ی تروص هتفرگ تسا
، اما زا اجنآ هک ا ی ن اهوگلا ات دودح ز ی دا ی هب پ ی ش ضرف اه ی لاقع یی
هتسباو
،دنا لباق معت ی م هب رفآراک ی نان ن ی تس دن .
ز ی انبر ی لکش گ ی ر ی ور ی درک رازاب هب ناونع ارف ی دن فشک ن ی ز لوصا رظن ی ه نازادرپ رتا ی ش ی دج ی د
و هب روط صخشم رنزرک ( 1997 ) تسا . وگلا ی تسجرب ة نتبم ی رب ا ی ن ور ی
،درک وگلا ی مصت ی م گ ی ر ی
نتبم ی رب رظن ی ة نلاقع ی ت دودحم تسا . موهفم روحم ی وگلا ی خا ی
،ر موهفم دودحم ی ت اه ی تخانش ی
درف مصت ی م گ ی هدنر تسا و اب اهوگلا ی ددعتم رثأتم زا هافم ی م گوس ی ر ی اه ی تخانش ی و اهراکهار ی
راکتبا ی مصت ی م گ ی ر ی رفآراک ی نان قباطت بسن ی راد د . رد عطقم نامز ی مصت ی
،م موهفم آ ی هدن رد
ور ی درک اغ ی ت
،ارگ عون ی فده لباق پ ی ش ب ین ی
، تخانش ذپ ی
1ر و
1ملسم تسا . تخانش آ ی هدن رد
ارف ی دن صخت ی ص هب تروص لماک و اب پ ی ش ضرف هرهب رادرب ی زا شناد لماک طبترم اب آ ی هدن تروص
م ی ذپ ی در و رد ارف ی دن فشک اب هرهب رادرب ی زا مدع نراقت تاعلاطا
3، سدح
4، تاراظتنا و5
شناد
نمض ی طبترم اب مخت ی ن اه و اهاطخ ی د ی رگ لماوع رازاب تروص م ی گ ی در (
Kirzner, 1997
.)
نچمه ی ن
، ور ی درک غ ی ر اغ ی ت ارگ قبطنم اب دعاوق مکاح رب اداراپ ی م دج ی رتد نهذ ارگ یی نب ی دا
2ی
تسا . پی ش ضرف اه ی ا ی ن اداراپ ی م شن ئ ت هتفرگ زا نابم ی رکف ی دنا ی نادنمش ی نوچمه نامخلا ( 1972 )
تسا . رد ور ی درک غ ی ر اغ ی ت ارگ م ی ناوت شقن ازسب یی ارب ی مصت ی م گ ی ر ی ةوقلاب قلاخ رفآراک ی نان رد
لکش هد ی هب بسک اهراکو و اهرازاب ی دج ی د رظنرد تفرگ . هرازگ اه ی حرطم هدش رد للاخ ا ی ن
رظن ی ه اه
، پ ی ش ضرف اه ی مصت ی م گ ی ر ی ا ی داج بسک اهراکو ی رفآراک ی هنان ار رد ةطقن لباقم
پی ش ضرف اه ی اهوگلا ی قطنم ی مصت ی م گ ی ر ی و مصت ی م گ ی ر ی رد ارش ی ط نلاقع ی ت دودحم رارق
م ی دهد
، ز ی ار رد اهوگلا ی قطنم ی مصت ی م گ ی ر ی و مصت ی م گ ی ر ی رد ارش ی ط نلاقع ی ت
،دودحم
1. Knowable
2. Given
3. Information asymmetry 4. Conjecture
5. Expectations 6. Radical subjectivism
مصت ی م اه رثأتم زا رازبا و فادها دوجوم دن (
March & Simon, 1958; Simon, 1979
)
، رد لاح ی هک رب
انبم ی رظن ی ة زاسرثا ی
1، رد ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی رفآراک ی هنان
، مصت ی م اه رب فادها ثأت ی ر م ی دنراذگ و هب
قلخ
،تصرف
،تاعلاطا سم
ی اهر و اهداهن ی دج ی د رجنم م ی دنوش (
Sarasvathy, 2008; Sarasvathy &
Dew, 2008
.) ور ی درک غ ی ر اغ ی ت ارگ رظانتم اب دروم صاخ رازاب هب ناونع ارف ی دن
1قلاخ ناناکوب و
گربنو (
Buchanan & Vanberg, 1991
) تسا و رد
،نآ ناسنا هب ناونع لماع روحم ی قلخ آ ی
،هدن
هام یت ی قلاخ دراد . آ ی هدن رد ةطقن مصت ی م دوجومان تسا3
و بط ی ع ی تسا هک آ ی ةدن دوجومان ار
من ی ناوت هب ةنوگ لاقع یی و قطنم ی پ ی ش ب ین ی درک (
Buchanan & Vanberg, 1991
.) آ ی ةدن تخانش ذپ ی ر
لماک دوجو درادن
؛ اربانب ی
،ن پ ی ش ب ین ی آ ی هدن رب اپ ی ة لوصا تابثا ارگ ی مکاح رب مولع بط ی ع ی و
ماهلا شخب بتکم سلاکوئن ی ک داصتقا ی نکمم ن ی تس . رد
،عقاو رد ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی رفآراک ی
،ن
فادها هب روط لماک و قد ی ق زا پ ی ش صخشم و عم ی ن ن ی
،دنتس هکلب رد ارف ی دن دپ ی
4راد م ی دنوش
؛ هب
ترابع د ی
،رگ ضرف شناد هچ هب تروص لماک و قلطم و هچ هب تروص نمض ی
، پی نومار عقاو ی ت اه ی
ع ین ی رد سم ی اهر ی زا پی ش عت یی ن هدش هب روظنم تسد ی با ی هب فادها عم ی ن دوجو درادن (
Buchanan &
Vanberg, 1991
.) قبط ا ی ن شرگن
، مصت ی م اه ی رفآراک ی ن رد سم ی ر ی زاب اهتنا تروص5
م ی گ ی در
(
McMullen & Dimov, 2013
) . رد
،عقاو مصت ی م گ ی ر ی رفآراک ی ن رد ا ی داج بسک راکو دج ی
،د هام یت ی
هوقلاب قلاخ و راذگرثا دراد و غت یی ر و تلاوحت ی هک رد پ ی نآ تروص م ی ذپ ی در هب روهظ
،فادها
سم ی اهر و اهرازبا ی دج ی د رجنم م ی دوش (
McMullen, 2015
).
هب ظاحل تخانش کدنا زا ارچ یی و گنوگچ ی هر ی تفا غ ی ر اغ ی ت ارگ رد بت یی ن ارف ی دن
مصت ی م گ ی ر ی رفآراک ی نان (
McMullen, 2015; Sarasvathy, 2001; 2008
)
، شلات هب روظنم
موهفم زادرپ ی و قلخ هرازگ اه ی دج ی د اب هرهب گ ی ر ی زا ور ی درک غ ی ر اغ ی ت ارگ هب ةندب شناد
طبترم اب بت یی ن ا ی ن ارف ی دن م ی ا ازف ی د . نچمه ی
،ن اب هجوت هب موزل مز ی هن روحم ی رد شهوژپ اه ی تآ ی
رفآراک ین ی (
Zahra et al., 2014
)
، م ی ناوت اب موهفم زادرپ ی ی ا ةعسوت هرازگ رد ارش ی ط مز ی هن ا ی و
1. Effectuation
2. Market as a creative process 3. Non- existent
4. Emerge
5 Open-ended. :
هب ا ی ن انعم هک ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی رثأتم زا فادها زا پی ش عت یی ن هدش ن ی تس .
تفاب اه ی اراد ی وپ یا یی
، و ی گژ ی اه ی رصحنم هب درف و دودحم ی ت اه ی
،صاخ دربهار ی رثؤم ار
ارب ی رظن ی ه زادرپ ی هدنزاس و هناقلاخ رد ا ی ن مز ی هن هئارا داد .
رد زوح ة
،شهوژپ شخب
اش ی نا هجوت ی زا قحت ی تاق رب هافم ی م گوس ی ر ی اه ی تخانش ی و
امرس ی ه اه ی ناور سانش ی تبثم زکرمتم هدوب دنا
؛ ارب ی
،لاثم ناتان ی سو (
Natanios, 2009
) هار اه ی
راکتبا ی مصت ی م گ ی ر ی دم ی نار و رفآراک ی نان ار اقم ی هس م ی نک د و ثأت ی تار ود گوس ی ر ی مطا ی نان ب ی ش زا
دح و مهوت لرتنک ار رب ا ی داج بسک راکو سررب ی م ی دنک . رد شهوژپ ی د ی
،رگ کرابم ی و ناراکمه
( 1391 ) اب هدافتسا زا دربهار ک ی ف ی هورگ اه ی نوناک ی هب موهفم زادرپ ی لماوع رثؤم رب هب گراک ی ر ی
هار اه ی راکتبا ی
، ط ی ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی شش رفن زا رفآراک ی نان ا ی نار ی مامتها هدرک دنا هک قبط
ی هتفا اه ی شهوژپ نانآ
شش ةلوقم و ی گژ ی اه ی ناور تخانش ی و صخش یت ی
، اناوت یی شزادرپ
،تاعلاطا اناوت
یی اه ی تخانش ی
، تابصعت تخانش
ی
، و ی گژ ی اه ی حم ی ط هلئسم و ارش ی ط گدنز ی
درف ی
، ارش ی ط مز ی هن زاس هب گراک ی ر ی هار اه ی راکتبا ی رد ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی ةنومن رفآراک ی نان هدوب
تسا . شهوژپ اه یی ن ی ز ماجنا هتفرگ تسا هک تاعوضوم ی
ا اهدربهار ی نآ اه ات دودح ی هباشم اب
شهوژپ رضاح تسا . شخب هدمع ا ی زا نآ اه مک ی و غ ی فاشتکار ی تسا
؛ هب ترابع د ی رگ
، طقف اب
فده نومزآ تروص هتفرگ تسا . رد ا ی ن شخب
، شهوژپ اه ی ددعتم ی هب و ی هژ رد هد لاس خا ی ر
ماجنا ذپ ی هتفر تسا
؛ زا هلمج شهوژپ م ی وئا و وئل (
Miao & Lio, 2010
) هک نمض نومزآ دنچ
ضرف ی
،ه زا رط ی ق تلاداعم راتخاس
ی ةتفا طخ ی وگلا یی ( وگلا ی ناور تخانش ی مصت ی م گ ی ر ی
رفآراک ی هنان ) هئارا هداد دنا . شخب د ی رگ ی زا شهوژپ اه ن ی ز عس ی رد موهفم زادرپ ی ی ا عت یی ن لماوع
رثؤم رب مصت ی م ا ی داج بسک راکو هتشاد دنا
؛ ارب ی
،هنومن راساک ( 1014 ) ثأت ی ر ةبرجت تراتسا پآ رب
درکلمع پ ی ش ب ین ی و مصت ی م گ ی ر ی ا ی داج بسک اهراکو ی دج ی د ار هب تروص برجت ی هعلاطم درک .
اهنرد ی
،ت شخب ی زا شهوژپ اه اب هدافتسا زا حرط اه ی ک ی ف ی ماجنا هتفرگ دنا
؛ ارب ی هنومن
، می ن
و ناراکمه (
1015 ) رد قحت ی ق ی شقن مصت ی م گ ی ر ی رفآراک ی هنان ار رد قلخ و خشت ی ص تصرف
سررب ی هدرک دنا و شور شهوژپ نآ اه ةعلاطم دروم ی ( هناگدنچ ) تسا . تعنص باختنا ی ارب ی
ةعماج رامآ ی
، تعنص اب ی روانفو ی تسا و ةنومن رظن ی شهوژپ تکرش اه یی تسا هک روانف ی
ونان ار ن ی ز رد ارف ی اهدن ی لوت ی د ی دوخ هدناجنگ دنا . رد اپ ی نا
،شهوژپ وگلا
یی زا مصت ی م گ ی ر ی
رفآراک ی هنان هئارا م ی دوش هک رد رج ی نا
،نآ ره ود تلاح قلخ و خشت ی ص تصرف دوجوم تسا .
نچمه ی ن
، تن ی هج گ ر هتف م ی دوش هک رفآراک ی نان رد ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی م ی دنناوت کرت یب ی زا ره
ود قطنم لع ی و زاسرثا ار هب لکش ی هچراپک ب ه راک گ ی دنر . اتن ی ج شهوژپ ب ی نا م ی دنک رکفت
هنازاسرثا هراومه
هب قلخ تصرف هتنم ی من ی دوش .
رد لک
، شهوژپ اه ی طبترم دنچ و ی گژ ی دنراد : 1 . شخب هدمع ا ی زا نآ اه رب گوس ی ر ی اه ی
تخانش ی ی ا امرس ی ه اه ی ناور سانش ی تبثم زکرمتم هدوب دنا
؛ 1 . رد لحت ی ل گنوگچ ی لکش گ ی ر ی
مصت ی م ا ی داج بسک راکو
، د ی هاگد ارف ی دن ی دنرادن
؛ 3 . مجح هدرتسگ ا ی زا ا ی ن شهوژپ اه طقف اب
فده نومزآ هب ماجنا سر ی هد دنا ( مک ی دنتسه ) هن فاشتکا
؛ 4 . نوناک لحت ی ل ا ی ن شهوژپ اه
لماش خرب ی زا غتم ی اهر ی وقلاب ة دنمشزرا ط
ی ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی ا ی داج بسک راکو دج ی د دننام
تخانشارف رفآراک
ی هنان و دراوم ی نوچمه مز
ی هن و حم ی ط لئسم ة مصت ی
؛م طابترا م ی نا
صخاش اه ی
،ماهبا اهوگلا ی مصت ی م گ ی ر ی و صخاش اه ی قفوم ی ت و گنوگچ ی روهظ فادها و
سم ی اهر ی دج ی د ط ی ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی من ی دوش . ای ن رما ن ی زا هب ماجنا نداد شهوژپ اه ی ک ی ف ی
هب روظنم موهفم زادرپ ی و عسوت ة هرازگ اه ی ب ی رتش رد مز ی ةن ا ی ن ارف ی دن ار هتسجرب م ی ک ن د .
شور قحت ی ق
ای ن قحت ی ق هب ظاحل تهج گ ی ر ی
، نب ی دا ی تسا و زا رظن
،فده فاشتکا ی تسا . عون شهوژپ
ک ی ف ی و دربهار هدشذاختا ارب
ی شهوژپ ن ی ز واکدروم ی هناگدنچ تسا
. اش ی نا رکذ تسا لوصا
و دعاوق هر ی تفا غ ی ر اغ ی ت
،ارگ ثعبنم زا دعاوق مکاح رب اداراپ ی م نهذ ارگ یی نب ی دا ی تسا .
نچمه ی ن
، هب ظاحل تفرعم سانش ی
، سنج و هام ی ت شناد رد ا ی ن اداراپ ی
،م نهذ ی تسا
؛ اربانب ی
،ن
رد شهوژپ رضاح
سنج شناد پ ی نومار ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی رفآراک ی
،ن نهذ ی تسا و هب ا ی ن
ترت ی
،ب زا بنج ة شور ن ی ز لوصح شناد نهذ ی ن ی دنمزا هرهب نتسج زا شور اه ی باستکا شناد زا
وصت ی ر عقاو ی ت اه رد نهذ تسا . تنرد ی
،هج زا اجنآ هک فده ا ی ن شهوژپ فاشتکا تسا
و ارب ی
موهفم زادرپ ی رصانع زکرم ی ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی ا ی داج بسک راکو زا ور ی درک غ ی ر اغ ی ت ارگ
هرهب م ی رب
،د فادها نآ زا رط ی ق حرط اه ی قحت ی ق فاشتکا ی و ک ی ف ی لباق تسد ی با ی تسا .
عماج ة رامآ ی شهوژپ رفآراک ی نان اپون ی ( ناکلام و دم ی نار سسؤم ) بسک اهراکو ی کچوک
و طسوتم لاعف ( رد لاح هلدابم اب رازاب ) رد زوح ة انص ی ع روانف پ ی تفرش ة ونان و ز ی تس روانف ی نارهت
دندوب . نچمه ی ن
، ط قب رعت ی ف د ی هد ناب ناهج ی رفآراک ین ی زا بسک اهراکو ی دج ی د و روهظون
(
GEM-Iran, 2014
)
، ات نامز ماجنا نداد علاطم ة م ی ناد ی رتمک زا 41 هام زا رات ی خ ا ی داج بسک راکو
نانآ رپس ی هدش دوب . کلام عت یی ن مجح
،هنومن افک ی ت رظن ی ی ا سر ی ند هب عابشا رد شهوژپ دوب .
هب روظنم لوصح طابترا رظن ی
1، شور هنومن گ ی ر ی
،شهوژپ هنومن
گ ی ر ی رظن
1ی (
،زاب طابترا
3ی و
زگ ی شن
4ی ) دوب و رد للاخ ماجنا نداد شهوژپ هب هنوگ ا ی تروص تفرگ هک مزلتسم صاخ رگن ی
5،
عمج روآ ی و لحت ی ل جنز ی راور هداد اه دوب . تنرد ی
،هج هنومن گ ی ر ی دنمفده دوب و ات لوصح افک ی ت
رظن ی همادا ی تفا . ای ن رما رد للاخ هبحاصم اب هنومن اه ی مهدجه ات ب ی متس لصاح دش .
روآدرگ ی هداد اه رب انبم ی لکتورپ هطوبرم و سپ زا ودت ی ن لکتورپ
،هبحاصم اب
هدافتسا زا
هبحاصم اه ی ددعتم ک ی ف ی هعقاو
2روحم اب ب ی تس رفن زا رفآراک ی نان اپون ی نومن ة رظن ی شهوژپ ماجنا
تفرگ . ارف ی دن لحت ی ل هداد اه هب تروص جنز ی راور و مه نامز اب روآدرگ ی هداد اه زاغآ دش . ای ن
ارف ی دن رد ادتبا اب هدافتسا زا راذگدک ی زاب و لحت ی ل هناشن اه ی ملاک ی هتفهن رد ی تشاددا اه ی
می ناد ی و تشوناوآ اه
هب ماجنا سر ی د و ات نامز لکش گ ی ر ی هلوقم اه همادا ی تفا . هب روظنم هقبط دنب ی
هداد
،اه اب هدافتسا زا ارف ی دن ارقتسا یی راذگدک ی بطت ی ق ی
7تباث ور8
ی اهداد اب
،مه ور ی داد اب
،هلوقم
هلوقم اب هلوقم و هلوقم اب موهفم اقم ی هس دندش . ای ن لحت ی ل اه ی اقم ی هس ا ی مئاد امت ی اهز ی لحت یل ی ار
صخشم ندرک
د و ات نامز ی همادا ی تفا دن هک عابشا رظن ی لصاح دش . تنرد ی
،هج رد ا ی ن ارف ی
،دن
هلوقم اه هعسوت ی تفا دن و ز ی هلوقمر
،اه و ی گژ ی اه و داعبا نآ اه راکشآ دش دن
9.
ابوگ و ل ی نلکن (
Guba & Lincoln, 1989
) لباق ی ت دامتعا شهوژپ8
ار عم ی را ی ارب ی زرا ی با ی مأوت
اور یی و اپ یا یی رد شهوژپ اه ی ک ی ف ی حرطم هدرک دنا . اب هدافتسا زا رصانع لباق ی ت رابتعا
9، لباق ی ت
1. Theoretical relevancy
2. Theoretical sampling 3. Relational
4. Discriminant 5. Specifity
6. Qualitative event-based interview 7. Constant Comparative method 8. Trustworthiness
9. Credibility
لاقتنا
1، لباق ی ت
1اکتا و لباق ی ت أت یی
3د زرا ی با ی دش
، هب وحن ی هک رب انبم ی ود رصنع رابتعا و
،لاقتنا ارب ی
لوصح بسانت اب4
مز ی هن و طابترا رظن ی
5، شور هنومن گ ی ر ی
،شهوژپ هنومن
گ ی ر ی دنمفده رظن ی
دوب . نچمه ی
،ن لباق ی ت رابتعا و لاقتنا ار هس هورگ 1 . ناعلطم لک ی د ی
؛ 1 . تکراشم ناگدننک رد
شهوژپ و هنومن اه ی هباشم
؛ 3 .
،ناگربخ رد
لوط شهوژپ هب لکش رمتسم و نمض لامعا حرج و
دعت ی ل اه ی ضتقم ی
، زرا ی با ی و أت یی د دندرک . لباق ی ت اکتا هب هداد اه زا رط ی ق شور اه ی ماظن دنم
،تبث
لحت ی ل و سفت ی ر هداد اه سررب ی دش . لباق ی ت أت یی د ن ی ز زا رط ی ق هرهب گ ی ر ی زا رظن ه ا و ةئارا هاوش
2د و
ی هتفا اه هب ناگربخ و
ناعلطم و مه ی ن روط تکراشم ناگدننک و
هنومن اه ی
،هباشم هدافتسا زا
ی تشاددا اه ی نف ی و م ی ناد ی و اهدربهار ی اقترا ی تساسح رظن
ی و بانتجا زا گوس ی ر ی رد شهوژپ
مأت ی ن ش د . نچمه ی ن
، ب ه روظنم اقترا ی فعاضم اپ
یا یی زا نامزاس هد ی ارف ی اهدن ی تخاس ی هتفا ارب ی
،نتشون تبث و سفت ی ر هداد
،اه لحت ی ل هناگادج و زاوم ی و اقم ی ةس ی هتفا اه و نچمه ی ن زا مک ی ةت امنهار
ارب ی زرا ی با ی هبحاصم هدافتسا
دش . شخبرابتعا ی
هب ی هتفا اه ی شهوژپ ن ی ز زا رط ی ق اهراکهار یی
نوچمه قباطت نوگمه
7ی ( اقم ی ةس رظن ی ه اب بدا ی تا
،ربتعم لرتنک زا وس ی تکراشم
،ناگدننک لرتنک
زا
زا رط ی ق هنومن اه ی هباشم و اقم ی ةس نارظان نورب ی اب عم ی اهرا ی دوجوم رد راثآ ربتعم ) ماجنا تفرگ .
ی هتفا اه
صوت ی ف عمج ی ت تخانش ی
مهم رت ی ن و ی گژ ی عمج ی ت تخانش ی ةنومن رفآراک ی نان شهوژپ
، حطس لااب ی صحت ی تلا نانآ
،تسا هب هنوگ ا ی هک زا ب ی تس رفآراک ی ن کشت ی ل دنهد ة نومن ة رظن ی
،شهوژپ ود
رفن کردم
صحت یل ی سانشراک ی
، تفه رفن کردم صحت یل ی سانشراک ی دشرا و ی هدزا رفن کردم صحت یل ی
رتکد ی صصخت ی دنتشاد . و ی گژ ی د ی
،رگ دوجو طابترا قتسم ی م م ی نا تشر ة صحت یل ی و مز ین ة
لاعف ی ت بسک راکو ا ی ن رفآراک ی نان دوب . رب ای ن ساسا
، اج ی هاگ لماع صحت ی تلا لاع ی هاگشناد ی
1. Transferability
2. Dependability 3. Conformability 4. Fit
5. Theoretical relevancy 6. Evidences
7. Triangulation
و شقن رثؤم نآ رد دورو ا ی ن رفآراک ی نان هب زوح ة انص ی ع روانف پ ی تفرش ة ا ی
،نار هب و ی هژ رد زوح ة
ونان و ز ی تس روانف ی راکشآ م ی وش د .
هلوقم اه
اتن ی ج ارف ی دن راذگدک ی
، هقبط دنب ی و شخبرابتعا ی
هب ی هتفا اه ی
،شهوژپ راهچ
لوقم ة لصا ی ار
رصانع زکرم ی ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی ا ی داج بسک راکو دج ی د رد نومن ة رفآراک ی نان انص ی ع روانف
پی تفرش ة ا ی نار عت یی ن رک هد تسا . رب ای ن
،ساسا هافم ی م ارگ ی ش و اش ی گتس ی رفآراک ی
،هنان
تخانشارف رفآراک
ی
،هنان پ ی ش تامادقا و
رد ی تفا دروخزاب و
شرگن تبثم هب غت یی
،ر ةعومجم
رصانع زکرم ی ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی ا ی داج بسک راکو دج ی د ار کشت ی ل م ی دنهد . هنومن اه یی زا
هناشن اه ی ملاک ی رظانتم اب ره ی ک زا هلوقم اه ی لصا ی رد لودج 1 هئارا م ی دوش .
ی هتفا اه ی شهوژپ رضاح رد مز ی ةن ارف ی دن مصت ی م گ ی ر ی رفآراک ی نان دروم هعلاطم ناشن م ی دهد
لکش گ ی ر ی ارگ ی ش و اش ی گتس ی رفآراک ی هنان زا ی ک وس هب و ی گژ ی اه و پ ی ش ی ةن رفآراک ی ن هتسباو تسا
و زا وس ی د ی
،رگ ارگ ی ش و اش ی گتس ی رفآراک ی
،هنان اپ ی ه راذگ پ ی ش
،تامادقا تخانشارف
اه و اهرواب ی
رفآراک ی نان تسا
؛ ارب ی لاثم
، دوخ - ظنت ی م
1ی رفآراک ی هنان هک کرت یب ی زا دوخ - دمآراک
1ی و نوناک
طابضنا رفآراک3
ی نان تسا (
Tumasjan & Braun, 2012
)
، ات دح ز ی دا ی م ثأت ر زا لماوع ی دننام امرس ی ة
عامتجا ی و برت ی ت نارود کدوک ی و ناوجون ی نومن ة رفآراک ی نان ا ی داج هدش تسا . نچمه ی ن
، اتن ی ج
شهوژپ ناشن م ی دهد دوخ - ظنت ی م ی رفآراک ی نان دروم
،هبحاصم شقن
رثؤم ی رد هب گراک ی ر ی
گوس ی ر ی اه ی تخانش ی و لکش گ ی ر ی اهرواب ی لرتنک عقاو ارگ هتشاد تسا .
تاراهظا رفآراک
ی نان دروم هبحاصم ناشن داد ا ی ن دارفا زا تخانشارف رفآراک
ی هنان هب ناونع ی ک
لاعف ی ت نهذ ی رد ذاختا مصت ی م هرهب هتفرگ دنا . نچمه ی
،ن اتن ی ج شهوژپ ب ی نا م ی دنک لکوت هب دنوادخ
عون ی رواب لرتنک ونعم ی ار ارب ی رفآراک ی نان هب روظنم ور ی ورا یی اب عناوم و ب ی مطا ی نان ی اه ی پ ی ش ور
رد ا ی داج بسک راکو مهارف رک هد تسا
؛ هب ب ی نا د ی
،رگ لکوت هب ناونع رواب ی ونعم ی رد رانک لماوع ی
نوچمه گوس ی ر ی اه ی تخانش ی
، شقن ذپانراکنا ی ر ی رد لکش هد ی هب دصاقم رفآراک ین ی و تصرف و
1. Self-regulation
2. Self-efficacy 3. Regulatory focus
قوس نداد رفآراک ی نان هب وس ی ذخا مصت ی م ارب ی ا ی داج بسک راکو ا ی اف رک هد تسا . هب رواب ا ی ن
،دارفا شم ی ت هلا ی ن ی ور یی اروام ی مامت ن ی اهور ی لصاح زا شنک اه ی ناسنا ی تسا . تنرد ی
،هج هچنانچ
شنک نآ اه رد
،رازاب حلاصم و اهدرواتسد ی
قح ی ق ی تبثم ی ارب ی نآ اه و هعماج هب هارمه هتشاد
،دشاب
اب امح ی ت هلا ی هب تن ی هج م ی دسر .
رد رج ی نا ماجنا نداد هبحاصم اه صخشم دش
هعومجم ا ی زا پ ی ش تامادقا رفآراک
ی نان و
اهدروخزاب ی
رد ی تفا هدش ط ی ا ی ن تامادقا رد
لکش هد ی هب مصت ی م نانآ شقن مهم ی ا ی اف هدرک
تسا . تسرهف لماک ی زا ا ی ن تامادقا رد شخب ز ی هلوقمر اه ی لودج 1 هئارا م ی دوش .
شرگن تبثم هب غت یی
،ر موهفم د ی رگ ی تسا هک نمض لحت ی ل اه ی ماجنا هتفرگ راکشآ ش د . نی زا هب
غت یی ر لئسم ة لصا ی رد رانک دهعت هب ا ی داج غت یی ر رد ره ود بنج ة گدنز ی صخش ی و
،رازاب ود لماع ی
دنتسه هک شقن مهم ی رد لکش گ ی ر ی مصت ی م ا ی داج بسک راکو دج ی د رد ةنومن رفآراک ی نان ا ی ن
شهوژپ هتشاد دنا . رب ای ن
،ساسا ن ی زا هب غت یی ر لئسم ة لصا ی پ ی ش ور ی رفآراک ی نان بوسحم م ی دوش و
ای داج بسک راکو هار لح ی ارب ی نآ هلئسم قلت ی م ی دوش . و ی گژ ی راتفر ی بات روآ
1ی رفآراک ی نان ن ی ز
ثأت ی ر ازسب یی رب راکشآ ندش دهعت هب غت یی ر ا ی ن رفآراک ی نان هتشاد تسا . ای ن و ی گژ ی عون ی امرس ی ة
ناور سانش ی تبثم تسا هک بجوم راوتسا ی رفآراک ی ان ن رد مزع
، راکتشپ و هدارا ارب ی روبع زا عناوم
م ی دوش (
Hayek, 2012; Luthans, 2002
.) هب داقتعا رفآراک ی نان دروم هبحاصم
، هاگآ ی زا دوجو ا ی ن
و ی گژ ی رد نانآ شقن گمشچ ی ر ی رد لکش گ ی ر ی مصت ی م ارب ی ههجاوم اب بئاصم و عناوم رامشرپ
پی ش ور ی نانآ رد سم ی ر ا ی داج بسک راکو هتشاد تسا . رد ا ی ن مز ی هن
، رفآراک ی نان هب عناوم ددعتم ی زا
هلمج حم ی ط درخ بسک راکو ونان و ز ی تس روانف ی و حم ی ط نلاک لم ی بسک راکو هراشا دندرک .
اهنرد ی
،ت گنا ی شز ارب ی غت یی
،ر ز ی لوقمر ة عت یی ن دننک ة د ی رگ ی تسا هک قباطم اب ی هتفا اه ی شهوژپ
شقن مازلا روآ ی رد لکش هد ی هب مصت ی م ا ی داج بسک راکو دج ی د رد نومن ة رفآراک ی نان هتشاد تسا .
چپ و نورمک ( 1002 ) رد ا ی ن مز ی هن رصت ی ح م ی ک ن دن گنا ی
،شز م ی ل هب پ ی تفرش و قفوم ی
،ت سح دج ی ت
و تشا ی قا رفآراک ی ن ار ارب ی ماجنا نداد ظو ی ف ة رفآراک ی هنان رحت ی ک م ی دنک و بجوم ازفا ی ش سح
تباقر رد و ی م ی دوش . قحرد ی تق گنا ی
،شز هدارا و تساوخ مزلا1
ار رد درف ارب ی ذخا مصت ی م و
1. Resilience
2. Willingness
پی دربش ارف ی دن رفآراک ین ی مهارف م ی دنک (
Shane et al., 2003
.) تنرد ی هج
، دصاقم رفآراک ین ی و تصرف اب
دوجو لماع گنا ی
،شز هب مصت ی م ا ی داج بسک راکو دبت ی ل م ی دنوش (
Shepherd et al., 2007
.) اب هجوت هب
ی هتفا اه ی
،شهوژپ هولاع
رب عبانم
،زاسرثا قباوس و و ی گژ ی اه ی صخش ی رفآراک ی
،ن خرب ی زا ارش ی ط
مز ی هن ا ی دننام اضران یت ی زا عضو
،دوجوم حم ی ط وپ یا ی ملع ی و ناکما هرهب دنم ی زا امح ی ت اه ی تلود ی
،
کرحم اه ی مزلا ار ارب ی ا ی داج گنا ی شز رد رفآراک ی نان دروم هبحاصم مهارف هدرک تسا .
لودج 1 . هنومن اه یی زا هناشن اه ی ملاک ی طوبرم هب هلوقم اه ی لصا ی
دک هبحاصم هدنوش ةنومن
ةناشن ملاک ی ةلوقم
لصا ی در ی ف
11 ...
لاعف ی ت اه یی مه
ًلابق رد مه ی ن تعنص متشاد و براجت ی هک زا مه ی ن هار هب تسد
هدروآ
،مدوب گدامآ ی مزلا ارب ی دورو هب ا ی ن راک ار رد نم هب دوجو هدروآ دوب . ای ن اه
ثعاب هدش دوب هک عقوم ی ت اه ی راک ی بسانم و ةوقلاب ا ی ن تعنص ار مسانشب و ...
ارگ ی ش و
اش ی گتس ی
رفآراک ی هنان 1
... 11 سک ی هک دراو ا ی ن ضق ی ه م ی
،دوش اب ی د ات دودح ی لها رطخ ندرک دشاب و شلات
مه دنک . نآ عقوم مه هب ی ک موهفم ی سرتن
،مدوب لو ی رد ع ی ن لاح ا ی ن شوخ ب ین ی
و خ رط ندرک
،نم اب نادان ی
، ب ی گمانرب ی و مدع هعلاطم و شلات
ًلاماک توافتم
دوب . اب ی د شلات م ی مدرک و مه ی ن روط شوه ی را م ی مدوب و هعلاطم م ی مدرک . درف اب ی د
هعلاطم دنک و ره ردقچ رد ا ی ن مز ی
،هن ب ی رتش هعلاطم و تقد
،دنک قفوم رت تسا .
رد
،لک علاطم ة هشقن
،هار تخانش تصرف اه و تخانش دهت ی
،اهد خ یل ی تسناوت
کمک دنک . ای ن راک هب
،تقد گدامآ ی و علاطم ة ز ی دا ن ی زا تشاد . تخانشارف
رفآراک ی هنان 1
1 ..
ةوحن لاعف ی ت ام هب ا ی ن تروص دوب هک لوصحم ار زا تکرش جراخ ی
رخ ی راد ی م ی درک ی م و ط ی هژورپ اه یی ور ی نآ تست ماجنا م ی داد ی م . مه نامز
اب ا ی ن
،تامادقا ت ی م نف ی ام تاعلاطا هب تسد هدمآ زا شخب ارجا یی
، لماش
اهدروخزاب ی رد ی تفا ی زا رتشم ی نا ار سررب ی م ی درک و هب شخب قحت ی ق و هعسوت
لاقتنا م ی داد . ط ی ا ی ن
،تدم اراک یی و راتخاس لوصحم ار سررب ی درک ی م و
و ی گژ ی اه ی نآ ارب ی ام نشور دش و طاقن توق و فعض لوصحم و ...
امن ی نا
دش . رد اهن ی
،ت دعب زا فرطرب ندرک تلاکشم لوصحم جراخ ی
، لوصحم
نامدوخ ار لوت ی د درک ی م و لاا ن هب شورف م ی ناسر ی م . لوصحم ی هک
ًلاماک اب
ةنومن لوا ی ة جراخ ی توافتم تسا و ...
پی ش تامادقا
و رد ی تفا
دروخزاب 3
11 ..
لو ی ی ک غت یی ر ی رد ناوق ی ن و تاررقم تروص تفرگ ...
و قوقح نم فصن
دش . سپ زا تدم ی ن ی ز مدادرارق اب ...
مامت دش و ی ک هعفد اب ی ک شهاک دمآرد
خ یل ی صاخ ی بور ه ور مدش . رد مه ی ن نامز ی ک ب ی ناتسرام ی رد ...
زا نم توعد
هب راک درک ...
نوچ مقوقح مه دزن ی ک هب ی ک موس هدش
،دوب اب نآ قوقح
د ی رگ من ی متسناوت رد ا ی نار راک منک . عقوم ی ت لغش ی نم رد ا ی لات یا بوخ دوب و
نم لوبق مدرک و متفر ا ی لات یا . اجنآ هب هداوناخ ما خ یل ی تخس تشذگ ...
مصت ی م
متفرگ تقو ی هب ا ی نار
،متشگرب هب ه ی چ هجو هتسباو هب قوقح تلود ی مشابن ...
شرگن تبثم
هب غت یی ر 4
