یواکاو هبنج
یاه ي يناتساب یژرولاتم زا نیوزق تشد
رب یانبم هداد یزلف یاه زا هفوشکم
روبق نهآ رصع ناتسربق II
دابآزگس
هحلط ق نایسود
*
شناد
ةتخومآ
یسانشراک
دشرا
ناتساب
زیربت‌یملاسا‌رنه‌هاگشناد‌یجنس
دحا یدمص
رایشناد
داوم‌یسدنهم‌هدکشناد هاگشناد
یتعنص
دنهس
نسح ئلاط ي
داتسا
ناتساب‌هورگ یسانش
هاگشناد
نارهت
( زا ص 167 ات 187 )
خیرات تفایرد هلاقم : 15 / 01 / 95 ؛ خیرات شریذپ عطق ي : 30 / 3 / 96
هدیکچ
زا‌یکی‌یناتساب‌یژرولاتم
یاهدنیارف ا‌یگنهرف
س‌هک‌تس ـ حت‌ری ـ
ییایوپ‌و‌لو آ
رازه‌زا‌نیوزق‌تشد‌رد‌ن ۀ
تسد‌اب‌م.پ‌مشش
هب‌یبای
ّنف کچ‌یعیبط‌سم‌یروا ش
یراک
هپت‌رد‌هدش
هغاز زاغآ
اب‌و،هدش
هتخیر‌و‌بوذ هپت‌رد‌سم‌یرگ
و‌ناتسربق
نـهآ‌فشک‌و‌یزاسژایلآ
هپت‌رد
دابآزگس
،
مین‌ات ة
رازه ۀ
م.پ‌لوا
موادت
هتفای
رضاح‌شهوژپ.تسا
،
یماگ تهج‌رد
کرد
یناتـساب‌یژرولاتم‌لیلحت‌و
تـشد
رد‌نیوزق نهآ‌رصع
II تسا .
هنومن‌اتسار‌نیا‌رد
یاه روبق‌زا‌هفوشکم‌یزلف
نهآ‌رصع
دابآزگس رب
یاـنبم
لـیلحت
یاـه
یکیژرولاـتم
دندش‌یسررب‌و‌زیلانآ
؛
شور‌زا‌روظنم‌نیدب
ICP-MS
یارب
ییایمیش‌بیکرت‌ییاسانش
ـشنم‌لـیلحت‌و
هـنومن
زا‌نیـننمه‌و‌اـه
و‌یفارگولاتم‌نومزآ SEM-EDX
یارب تخاس‌شور‌ییاسانش
یراتخاسزیر‌زیلانآ‌و نآ
اه
هدافتسا
دش .
دربراک‌زا‌یکاح‌جیاتن لف
ز
سم‌هیاپ ی
و‌نهآ،تلابک،لکین‌یلااب‌دصرد‌اب هریغ
وـضوم‌نیا.تسا
زا‌ناـشن
یاهدـنیارف
یژرولاـتم
تخاـس‌رد‌هدـشن‌لرـتنک
هنومن اه
هک‌دراد
لکش‌زا‌سپ
هیلوا‌یهد
،
شکچ
،درس‌یراک
مرگ
و بات
یراک
هدش دنا .
نیننمه
تهباشم بایمک‌رصانع
(
مـک
رادـقم
)
وجوم
راتخاس‌رد‌د
ییایمیش هنومن ناشن‌اه
دنهد ۀ
رثکا‌کرتشم شنم نآ
اه تس
اما.
هتکن لباق
لم ت
،
ب ه
یریگراک
ّنف‌ود
یراـکزلف‌یروا
اب
و‌یژرولاتم‌حطس
شنم لماک خاوا‌رد‌توافتم ـ
ه‌ر ـ راز ۀ
یاوا‌و‌مود ـ ه‌ل ـ راز ۀ
م.پ‌لوا
هآ(
ـ IIن )
رد د ش ـ ق‌ت ـ تسا‌نیوز .
هژاو یاه :یدیلک
،نیوزق‌تشد ربق
ناتس
،دابآزگس
روبق نهآ‌رصع
،
یناتساب‌یژرولاتم
،
راتخاسزیر
ـ ـ ـ ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
همانایار*
ی هدنسیون ی :لوئسم t.ghodusiean@gmail.com
1 . همدقم تسد‌و‌تازلف‌فشک
هب‌یبای
یژرولاتم‌نونف
هژـیو‌تیمها‌زا
نیـمز،یـگنهرف‌تاـعلاطم‌رد‌یا
،یـسانش
ندـعم
و
یسدنهم داوم‌ملع
تسا‌رادروخرب .
زلف‌یروانف
هب مهم‌زا‌یکی‌ناونع ت
نیر
یاهدنیارف
رـشب ـماوج‌یگنهرف
ی رد
نیمز ة
داصتقا‌تلاوحت و‌هناروآون،یراجت،یسایس،ی
هریغ
تسا
،
هب یروط
نهآ‌فشک‌هک ۀدنروآدیدپ
گرزب
نیرـت
یتعنص‌بلاقنا
رشب‌خیرات‌رد
میسقت‌یانبم‌و یدنب
شیپ‌نارود زا
خیراـت
رارـق
هـتفرگ
تـسا
،یـیلاط(
1381
:
548
).
نیننمه
ناریا‌تلاف هب
لیلد
ینغ
ندوب
خ‌داوم‌زا
ـخرب‌لحم،ما
یروآوـن‌نیـلوا‌زا‌ی
رف‌و‌اـه ا
یژرولاـتم‌یاهدـنی
ناهج هب
رامش
یم دور
( Frame 2010:1700
.)
نیوزق‌تشد لیلد‌هب
یگنهرف‌یانغ
و
و‌یناتساب‌یژرولاتم‌دهاوش
مهم رت
همه‌زا
،
رد‌نآ‌تیزکرم‌و‌یروحم‌شقن هرکیپ
ی
نارـیا‌تلاـف
لیـسناتپ،
ییلااـب‌یاـه
تـهج‌رد
نیـیبت
رف ا یاهدنی
یگنهرف راودا
شیپ زا دراد‌خیرات یراکزلف.
هلمجزا
یاهدنیارف
هـب‌نیوزـق‌تـشد‌رد‌هک‌تسا‌یگنهرف
نیرتهب لکش
رازه‌زا ۀ
مشش
رود‌ات‌م.پ ۀ
یشنماخه لباق
هعلاطم
.تـسا‌یسررب‌و
ـم‌تاـعلاطم ـ
نای
ـشر ـ هت
رد‌یا
یم‌هزوح‌نیا ناوت
نامسرپ‌زا‌یرایسب‌هب‌د اه
ی
ناتساب و‌یتخانش
ب ه شلاچ‌هژیو ساب‌یاه
ـ نات
ع‌یـسانش
نـهآ‌رـص
نیوزق‌تشد
،
خساپ
و‌لدتسم‌یاه
دنمشور یامن‌هئارا .د
اما
ـم‌نیا ـ وضو
لـیلد‌هـب
رـف ا مه
ـیمز‌ندوـبن ـ
هن
یاـه
یصصخت م
ـ م‌تاعلاط ـ
نای
شر ـ هت
یا
،
زوح‌رد‌رتمک ۀ
ناتساب‌لئاسم
ناریا‌یتخانش
دومن ادیپ
هدرک
.تسا نیاربانب
،
رف‌بلغا ا ناریا‌تلاف‌یگنهرف‌یاهدنی
،
ن‌تاعلاطم‌بوچراچ‌رد ناتساب‌یرظ
یسانش
و‌ریـسفت
دـش‌نیـیبت ه
دـنا
و
دنیآرب
نآ
،
ضقانتم‌تایرظن
یاهامعم‌و
رازه وس
یب‌بلغا‌و باوج
.تسا
زا‌نیوزق‌تشد دودعم
تسا‌ناریا‌تلاف‌قطانم هک
شواک
ناتساب‌یاه نآ‌رد‌یتخانش
زا 1349 ش .
اب ییاسانش
و یرافح هس هطوحم ی مهم
یناتساب
،هغاز
ناتـسربق و
دابآزگـس
هـب
لیـسو ة م ؤ
هـسس و
هورـگ
ناتـساب
یـسانش
شناد ـ هاگ نارهت
، رد سار ـ یات همانرب ی
یشزومآ یلمع
شناد ـ نایوج ناتساب
یسانش
زاـغآ
هدـش
و
یـب
هـفقو
هـمادا
دراد
.
شواک
یاه تروص
هتفرگ
،
دهاوش یقلطم
زا راثآ
رود ۀ
ات‌یگنسون 500
م.پ
نیوزق‌تشد‌رد
ار
هدوـمن‌راکشآ
تسا .
نیننمه
هداد ف‌دهاوش‌و‌اه یراکزل
شخب
لباق یهجوت
هتفای‌زا
یاه ناتساب ب‌یتخانش ه
هژیو زا
راثآ
رصع نهآ
د تش نیوزق
یم‌لماش‌ار دنوش
(
،ییلاط 1389
:
49 - 45
؛
1381
:
556 - 554
Malek Shahmirzadi 1979:50-63؛
.)
ناتساب‌تاعلاطم رد‌ناریا‌نهآ‌رصع‌یسانش
رب‌ادتبا
یانبم
ایضرف ت و
اـیرظن
هقیلـس‌ت
ـشواک‌یا د‌نارگ
رـه‌ر
جیتن‌هک‌هدوب‌هقطنم ة
هب‌طقف‌نآ
هداد‌تشابنا اه
یماجنا تسا‌هد .
لحرم‌رد ة
مود
؛
شواک
ناتـساب‌یاه
و‌یتخانـش
رصع‌تاعلاطم
تیلاعف‌اب‌نهآ
یه ئ ت
ییاکیرمآ‌یاه
و
سأر‌رد اهنآ
بار ـ نوسیاد‌تر
،
زوح‌رد ۀ
هچایرد
هیمورا
زاـغآ
هدش
دنمشور‌یدرکیور‌و
هب
دوخ
تسا‌هتفرگ
لاط(
،یی 1390 :
50 - 39
.)
جیتن ة
،تاعلاطم‌نیا
لکش
تایـضرف‌یرـیگ
تهج‌و‌فلتخم ناسنا‌یریگ
یتخانش
ناتساب
ناسانش
تـسا‌هدش .
اتـسار‌نـیا‌رد
،
هـپت‌یلـصا‌رگـشواک‌نوـسیاد
نسح ول
،
رب
یانبم
شواک
یاه ناتساب
یسانش ح زو ۀ
چایرد ة
هیمورا
تروص‌یناهگان‌تارییغت‌و
وـن‌و‌مرف‌رد‌هتفرگ
لافس هنی اه نهرف‌ییایوپ،
جاهم‌زا‌یشان‌یگ
درـک رـطم‌نهآ‌رصع‌رد‌ار‌ماوقا‌تر
یـیلاط(
،
1373
:
263 - 261
؛
1389
:
149 - 148
یاتسار‌رد‌گنای‌نیننمه.)
شواک‌و‌تاعلاطم یاه
ناتساب یسانش
رد‌دوخ لامش
برـغ
نارـیا‌تلاـف
،
قفا
ـیبت‌نارـیا‌تلاـف‌ماـمت‌یارـب‌یـگنهرف‌ییایوپ‌هیضرف‌بلاق‌رد‌ار‌نایناریا‌ترجاهم‌و‌یلافس‌یاه
دوـمن‌نی
( Young 1976: 10-30 ).
و
ی
لافس‌مرف‌رد‌رییغت
و‌اه ندش‌جیار
لافس
یاه یرتسکاخ
ناتسروگ‌و
زا راـخ‌یاه
هطوحم یاه
یرارقتسا
زا‌یشان‌ار
یناریا‌ماوقا‌ترجاهم
زا قرش‌لامش
نارـیا‌تلاف‌رسارس‌هب
تـسا‌هدرـک‌رـکذ
،ییلاط(
1373
:
263 - 261 .)
نای‌و‌نوسیاد‌تایضرف‌هب‌یساسا‌داریا
شیب‌هک‌تسا‌نیا‌گ زا
لافـس‌روـهظ‌رب‌دح
یاـه
هیلا‌رد‌یرتسکاخ
ن ـ
یراگ نسح ول
و‌هدومن‌دیک ت ار‌نآ
هب
لـک
عت‌نارـیا‌تلاـف
هداد‌میـم
دـنا .
ـشیب‌نیـننمه
رت
س ـ لاف
یاه هعلاطمدروم
هب هلیسو
نای ـ ناتسربق‌زا‌گ
نهآ‌رصع‌یاه هب
تسد
هدمآ
طابترا‌دراوم‌رثکا‌رد‌و
اـهنآ
اـب
لحم
یرارقتسا‌یاه تسین‌صخشم
،ییلاط(
1389
؛
150 )
صخاش.
سا‌نیرت ت
نیوزـق‌تـشد‌نـهآ‌رـصع‌رارق
،
هـپت
هرف‌تارییغت‌هک‌تسا‌دابآزگس ـ
مین‌رد‌یگن ة
رازه ۀ
مود
م.پ
رد نآ
،
رب یرظن‌سکع ـ
ـسیاد‌تا ـ
ـنای‌و‌نو ـ
هـب‌گ -
هنیلافس‌مرف‌و‌راتخاس‌رد‌یناهگان‌لوحت‌و‌هدوب‌یجیردت‌تروص
یاه
هپت
دابآزگس هدادن‌خر
تـسا
یـیلاط(
،
1373 :
263 )
هتکن.
لباق
لم ت
گنهرف‌رد
تشد‌نهآ‌رصع‌یاه نیوزق
،
رـیا‌قطانم‌رثکا‌دننامه ا
ن
مـه
تلاوـحت‌اـب‌ناـمز
طوبرم‌یداصتقا‌و‌یگنهرف،یسایس
هب
رازه‌رخاوا ۀ
مود لیاوا‌و
رازـه ۀ
م.پ‌لوا
ـهآ(
ـ IIن
تـسا)
هـک
تاـیبدا‌رد
ناتساب هب‌یسانش ناونع
« کیرات‌نارود
»
و
ن ـ باج‌زا‌یشا ه
یاج
ماوقا‌ی دای
هدش
تـسا .
رـثکا
طوـبرم‌راـثآ
هـب
نـیا
زا‌نارود
ناتسروگ
رارقتسا‌لحم‌اب‌طابترا‌نودب‌یاه فشک
هدش
دنا .
نـهآ‌رصع‌روبق
دابآزگـس‌ناتـسربق
تـشد
نیوزق
زین هلمجزا
ناتسروگ یه‌هک‌تسا‌ییاه
سا‌چ ت کیدزن‌و‌هدشن‌تفای‌نآ‌اب‌طابترا‌رد‌یرارق
هـب‌رارقتسا‌نیرت
سا‌دابآزگس‌هپت‌نآ ت
.
نمه ن
هرود‌نیا‌رد‌نی طوحم
ة
یرارقتسا
دابآزگس هب
ظاحل
هدـش‌دیدـش‌تفا‌راچد‌تعسو
؛تسا هب
یروط
هک
هناشن هب‌تقوم‌رارقتسا‌زا‌یزراب‌یاه کرید‌تروص
گنس‌و‌رداچ‌یاه
نیچ
نودـب‌مظنماـن‌یاه
تـسا‌هدـش‌تـفای‌یزکرم‌و‌یبرغ‌قطانم‌رد‌یرامعم‌یاضف‌اب‌طابترا
،یـیلاط(
1389
؛
169
یارباـنب.)
،ن
تخانـش
لا یگنهرف‌تلادابت،تشیعم‌یوگ
،
ناتسروگ‌طابترا‌و‌یداصتقا هطوحم‌اب‌اه
یرارقتـسا‌یاـه
،
دـنمزاین
تاـعلاطم
نایم
هتشر رف‌نییبت‌رد‌رتمک‌هک‌تسا‌یا ا
نیا‌یگنهرف‌یاهدنی
هرود
نـهآ(
)II
دوـمن
ادـیپ
هدرـک
تـسا
رـب.
نـیا
ساسا
،
رضاح‌شهوژپ یم
دناوت رثؤم‌و‌دیفم‌یماگ
رد
رف‌نیـیبت ا
اهدـنی ی
یرـظن‌تایـضرف‌یباـیزرا‌و‌یـگنهرف
ناتساب .دشاب‌یتخانش
2 . تساب یژولاتم مشچ ؛نیوزق تشد ينا
يشهوژپ زادنا
اب دوجو
شیپ ی هن
ی
هداد‌یانغ‌و‌نهک‌یژرولاتم یزلف‌یاه
نیوزق‌تشد
،
رد
نیمز ة
رف ا اهدنی ی
رولاـتم
ناتـساب‌یژ
ی
تاقیقحت
رد‌یکدنا هیحان‌نیا
یزکرم‌تلاف‌یتح‌و ماجنا
هدش تسا
هک
همادا‌رد صخاش‌هب
نیرت
اـهنآ
هـتخادرپ
یم دوش .
هیلوا‌تاعلاطم رد
ةنیمز
نیوزق‌تشد‌یراکزلف هب
هلیسو
ی
یدازریمهش‌کلم رب
یانبم
هتفای یاه
هـپت‌یزـلف
و‌هغاز
دابآزگس ماجنا
هدش
تسا
.
هداد
یزلف‌یاه هب
تسد
هدمآ
هغاز‌هپت‌زا هیاپ‌زا
سم
دنتسه
داـقتعا‌هـب‌هک
یو
ا‌یمامت
و‌یعیبط‌سم‌زا‌ایشا‌نی هب
شور
شکچ
یراـک
هتخاـس
هدـش
دـنا
Malek Shahmirzadi 1977: 355-(
).357
ناشیا
وژپ‌رد رگید‌یشه
یسررب‌هب هقبط‌و
یدنب
و‌یسم‌تاعونصم هفوشکم‌یغرفم
لماش‌دابآزگس‌هپت‌زا
،همسجم،هقلح،همکد ناکیپ‌رس
و
ایشا‌ریاس تسا‌هتخادرپ
هک
ه‌یارب م‌تخاس‌شور‌هورگ‌ر
ریظن‌یتوافت
بـلاق
زاب
و هفک‌کی هتخیر،
هقرو،یرگ یراون‌یاه
هتشاد‌نایب‌هدشمگ‌موم‌و
و‌تسا
کیدزن‌نیننمه یرت
سـم بانم‌ن
هدافتسادروم
اکزلف
ار‌دابآزگس‌نار یحان‌سم بانم
ة
مراط
یفرعم هدومن
تسا
Malek Shahmirzadi 1979( ).
ایشا‌ییلاط ی
یزلف
هب
تسد
هدمآ
هیلا‌زا رارقتسا‌یاه نهآ‌رصع‌ی
I
دابآزگس‌هپت
ار یانبمرب
شور
یاه
نییزـت
مرف‌و
،
دروم
یسررب
هداد‌رارق
ایشا‌اب‌و ی
ناتساب‌یاهرارقتسا‌ریاس‌یزلف
یتخانـش
مـه ۀرود
دابآزگـس
و‌هـسیاقم
لیلحت رک
تـسا‌هد
Talai 1984(
).
ناـشیا‌نیـننمه
رـگید‌یـشهوژپ‌رد
،یـیلاط(
1381
)
یلک
زا‌یـت رف ا
اهدـنی ی
زکرم‌تلاف‌یراکزلف ی
ار
نیوزـق‌تشد‌رب‌دیک ت‌اب
نیـیبت
هدوـمن
تـسا
و
رـب
یاـنبم
جیاـتن
ـنآ‌زا‌لـصاح ـ
زیلا
ع ـ یرصن
هداد ف‌یاه ـ یلا‌یزل ـ ه
ـسا‌یاـه ـ
ـجنپ‌یرارقت ـ
مـشش‌و‌م
س‌هـپت ـ ـ
ـبآزگ ـ
هـب‌دا
شور
PIXE
و
یـسررب
یناک یسانش
هپت‌حطس‌زا‌هفوشکم‌نداعم‌گنس
،
یسررب‌هب
یرواّنف
یرـگزلف
نـهک
بوچراـچ‌رد‌دابآزگـس‌هـپت
لیلحت تسیز‌یاه تسا‌هتخادرپ‌یطیحم
.
هـنومن‌یرـصنع‌هـیزجت‌جیاتن
یزـلف‌یاـه
یـسرربدروم
یو
زا‌ناـشن
هب
راک
سم‌ندرب
تبسن‌هب
صلاخ
(
97
)%
یکدنا‌ریداقم‌یواح‌و
و لق کینسرآ
(
زا‌رتمک 2
%
تخاس‌رد)
آ
ن
اه
.دراد
هداد‌زا‌هـنومن‌هـس‌شناراـکمه‌و‌یمولعلارحب
ـغاز‌هـپت‌زا‌هفوـشکم‌یزـلف‌یاـه
ار‌ه
هـعلاطمدروم
یـسررب‌و
هداد‌رارق‌یهاگشیامزآ دنا
،ناراکمه‌و‌یمولعلارحب(
1386
ایـشا‌هک)
ی
رظندروـم
سـم‌زا‌یـفلتخم‌یاهدـصرد‌یاراد
یم شاب ن د .
نآ
اه
م‌راثآ‌زا‌هنومن‌کی‌یفارگولاتم‌یسررب‌اب بز
رو
،
جو
ییولقود‌یاهدناب‌دو رد
ةنیمز
یزـلف
ار
ناـشن
ه
هدافتسا
زا
تایلمع
مرگ‌راک
ای شکچ هتسناد‌مرگ‌یراک
و رگید‌یوس‌زا
؛
هدهاشم‌اب
راتخاس
شنیـپاو‌اـی‌هـمرفد
هدش
،
یشزغل‌طوطخ
،
لکش‌رییغت
،
یگدیشک هناد
اه
و تهج لاخآ‌ندش‌راد
اه
لودج(
1
،)
هدومن‌ناعذا
رد‌هـک‌دـنا
تخاس‌ینایاپ‌هلحرم
ایشا شکچ‌تایلمع
درس‌یراک
یور‌رب اهنآ
ماجنا
هتفرگ
.تسا
لودج 1 - جیاتن يسررب يکیژرولاتم هداد زا هنومن کی
یزلف یاه هپت
ناراکمه و يمولعلارحب( هغاز ،
1386 : 40 - 33 )
بیکرت يیایمیش رصنع
Al Ca
S Sn Fe
Na Cl
Cu
ينزو دصرد 1
/ 0
22 / 0
3 / 0
52 / 0
66 / 0
31 / 1
93 / 1
87 / 93
لاقم ة
ماج‌زا‌یکی‌شناراکمه‌و‌یوضترم شرازگ‌نیرت
یاه هئارا
هدش
رد
نیمز ة
اتم ل
نیوزـق‌تشد‌یناتساب‌یژرو
یم‌بوسحم دوش
Mortazavi et al. 2011(
نیا)
شهوژپ
راثآ‌یور‌رب
یزلف
ـم‌هیاپ(
ـ
)س
ـم ـ
هـیلا‌زا‌هفوشک
یاـه
نهآ‌یرارقتسا
I
و
II
تسا‌هتفرگ‌تروص
و
رگنایب
سم‌تابیکرت ونت
یزلف‌تاعونصم‌تخاس‌رد
هرود‌نآ تسا
.
هب
یروط
هک
دابآزگس‌نارگزلف
نهآ‌رصع‌رد
لآ‌زا سم‌یاهژای -
کینسرآ
Cu-As(
سـم،)
-
ـلق
Cu-Sn(
)
سـم‌و
ریغ
یژایلآ
( هب
تبسن
)صلاخ
هب
تروص
مه
نامز هرهب
هدرب دنا .
لآ‌یلااب‌صولخ‌نیننمه ـ
ـف‌و‌اهژای ـ
تازل
هـب
هـتفرراک
تخاس‌رد
نیا تاعونصم
نیا‌نارگزلف‌یلااب‌تراهم‌زا‌یکاح
هقطنم
یزـلف‌یاهراـسناک‌هیفـصت‌و‌لاصحتسا‌رد
تسا
لودج(
2
.)
اب
دوجو ب‌تابیکرت ونت ه
هنومن‌رثکا،دابآزگس‌هپت‌یزاسژایلآ‌رد‌هتفرراک
یناـسکی‌تخاس‌شور‌اه
یم‌ناشن‌ار
دنهد
لماش‌هک
چ ـ شک و‌درس‌یراک
و‌مرگ بات
یراک
ییاهن تسا رما‌نیا.
یم
رـب‌یلیلد‌دناوت
دوـجو
هاگراک
یراکزلف‌یصصخت‌یاه
هرود‌نآ‌رد دشاب
.
هتکن لباق
لم ت
هک‌تسا‌نیا د
ایشا‌زا‌ییلااب‌دصر ی
هـپت‌یزـلف
ریغ‌سم‌زا‌دابآزگس
یژایلآ تبسن‌هب
صلاخ هتخاس
هدش
دنا .
نیا رد یلاح
سـم‌زا‌هدافتـسا‌هـک‌تسا
تبـسن‌هـب
صلاخ
)یعیبط‌سم(
تسا‌هدوبن‌موسرم‌نادنچ‌نهآ‌و‌غرفم‌رصع‌رد‌ناریا‌تلاف‌یحاون‌ریاس‌رد
هک
هلئـسم‌نـیا
ناشن
ۀدنهد
لحت‌یگدینیپ ـ
ف‌لی ـ را یاهدنی م ـ ت لا ـ ف‌رد‌یژرو ـ
تسا‌ناریا‌تلا
و
هب
یگداـس
یـمن
ناوـت هداد
یاـه
هب
تسد
هدمآ
ار‌هقطنم‌کی‌زا هب
لک
داد‌میمعت‌ناریا‌تلاف .
لودج 2 - يسررب جیاتن يکیژرولاتم
هداد زا هنومن کی ( دابآزگس هپت یزلف یاه
Mortazavi et al. 2011: 52-53 )
بیکرت يیایمیش رصنع
P Zn Ni Fe Ag Sn As Cu
ينزو دصرد 48
/ 0
35 / 0
-
-
02 / 0
-
06 / 0
3 / 99
3 . هداد شور و شهوژپ یاه يسانش
شور‌و‌یشهوژپ‌تفایهر یقحت‌یسانش
ق شیپ
ور
یبرجت -
یلیلحت
هدوـب
و
یاـهرازبا‌رـب‌یـنتبم
هـیزجت‌و‌زیلاـنآ
لیلحت‌بوچراچ‌رد‌یهاگتسد
یرامآ‌و‌یکیژرولاتم‌یاه تسا
.
1.3 . هداد :اه باختنا و فیصوت
هداد
یاه هعلاطمدروم
لماش‌رضاح‌شهوژپ‌رد
21
اب‌یزلف‌هعطق
و‌داعبا مرف یاه
هب
تبسن یم‌توافتم
شاب ن د
( لکش 1
لودج‌و 3
)
هک مه ة
نآ
اه
شواک‌زا
ق ـ نهآ‌رصع‌روب سربقII
ـ س‌نات ـ دابآزگ
ق ـ نیوز
رد
لاس
1351 هب هلیسو
کلم
هداز هب
تسد
هدمآ
دنا
کلم(
،هداز 1356
:
80 - 73 ).
اک‌شرازگ‌قبط
راـثآ‌اـب‌اـهروگ‌نـیا‌زا‌هفوـشکم‌راـثآ،رگـشو
هیرطیق‌و‌نیروخ لباق
هسیاقم
دنتسه .
نیننمه یانبمرب
هنوگ
یسانش
هنیلافـس
اـه ی
زا‌هفوـشکم
اـهنآ
،
راـثآ‌اـب
ناتسروگ‌و‌دابآزگس‌هپت‌نهآرصع‌رارقتسا روخ‌یاه
و ق،کیلرام،نی ی
کلیس،هیرط
A
و
B
تهابـش
یداـیز
دـنراد
( یلضاف
هنیـشقن‌و
،
1385
:
121 - 118
.)
مامت ی
هنومن اه
سم‌هیاپ بلغا‌و‌ی
نزوس‌و‌خیم‌مرف‌هب دنتسه
هک
ناشحوطس
س‌و‌زبس‌یگدروخ‌تلاوصحم‌و‌کاخ‌تابوسر‌زا‌هدیشوپ .تسا‌نشور‌زب
راثآ‌نیا زا
رظن
یقاب دنام ۀ
یزلف‌زغم
،
هب
ود
هتسد
لباق میسقت
دندوب
؛
لوا‌هتسد
،
یعضوم‌یگدروخ
هتشاد
و
زا
یزـلف‌زـغم
هـب
تبـسن
یملاـس رب
رادروـخ
دوب دن .
مود‌هتسد
،
دیدش‌یگدروخ
و‌هتشاد
یگدروخ‌تلاوصحم‌هب لیدبت
هدش
دندوب .
نیننمه هنومن
زا‌یرادرـب
،راثآ
زیلانآ ون‌و‌شور‌اب‌بسانتم
.تفرگ‌ماجنا
لکش 1 - هنومن یاه هعلاطمدروم
« هفوشکم نهآ رصع روبق زا دابآزگس ناتسربقII
تشد نیوزق
»
لودج 3 - هداد تاصخشم اه
یزلف ی هعلاطمدروم
هنومن دک
یراگن دنتسم ناتساب
يتخانش ينف هصخشم
مرف
هشنارت‌یلک رط
E هنومن‌فشک‌لحم(
یاه هعلاطمدروم )
یزلف‌زغم‌یاراد
هب
ملاس‌تبسن
ناکیپ‌رس 1
یقاب‌و‌زغم‌دقاف یزلف‌هدنام
وقاچ
2
یگدروخ
زغم،دیدش
یزلف
مک
خیم
3
ملاس‌یزلف‌زغم‌یاراد
خیم
4
لماک‌یزلف‌زغم‌یاراد
ملاس
خیم
5
یاراد یقاب هدنام یزلف لخلختم
خیم
6
یقاب‌و‌زغم‌دقاف یزلف‌هدنام
لوتفم
7
یقاب‌و‌زغم‌دقاف یزلف‌هدنام
خیم
8
مک‌رایسب‌یزلف‌زغم‌یاراد
خیم
9
ملاس‌یزلف‌زغم‌یاراد
قاجنس
10
دقاف
زغم
یگدروخ،یزلف دیدش
خیم
11
دقاف
زغم
لف یگدروخ،یز دیدش
؟
12
هرامش‌تلکسا‌تیعضو 1
(
هشنارت
،E لا ی ه LXIX
،
قمع cm 275
و) ۀویش
هنومن‌یریگرارق نآ‌ترواجم‌رد‌اه
کلم(
،هداز 1356 ) دقاف
زغم
یگدروخ،یزلف دیدش
؟
13
دقاف
زغم
یگدروخ،یزلف دیدش
؟
14
زفم
،ملاس یگدروخ یعضوم
نزوس
15
دیدش‌یگدروخ،کدنا‌زغم
نزوس
16
دقاف
زغم
یگدروخ،یزلف دیدش
نزوس
17
دقاف
زغم
یگدروخ،یزلف دیدش
هندب‌زا‌یتمسق 18
دیدش‌یگدروخ،کدنا‌زغم
؟
19
دقاف
زغم
یگدروخ،یزلف دیدش
هندب‌زا‌یتمسق
20
دیدش‌یگدروخ،کدنا‌زغم
؟
21
2.3 . شور اه
ییاسانش
زیلانآ‌و
هنومن‌ییایمیش‌بیکرت
یاه طمدروم هعلا
هاگتسد‌زا‌هدافتسا‌اب
یامسلاپ تفج
هدـش
ییاـقلا
هب‌زهجم
فیط یمرج‌جنس
( ICP-MS
)
لدم
Agilent Series 4500
اـمزآ‌رز‌یندـعم‌داوـم‌تاعلاطم‌تکرش‌رد
.تفرگ‌ماجنا هنومن‌لک‌زا‌روظنم‌نیا‌یارب
یاه هعلاطمدروم
،
دادعت‌طقف شش
لقادح‌یاراد‌هک‌هنومن 5
/
0
ات
کی
گ ـ ندوب‌یزلف‌زغم‌مر نآ‌دروم‌د
ـ
اب‌ییایمیش‌زیلا
ICP-MS
دـنتفرگ‌رارـق
ـثآ‌و ـ
ـس‌رد‌یگدروـخ‌را ـ
ریا
هـنومن
اـه
هب ردق ی
دایز تسا
ییایمیش‌زیلانآ‌ناکما‌هک اهنآ
لیلد‌هب
دوبن
م‌شور‌اب‌مزلا‌یزلف‌زغم بز
ناـکما‌رو
ن‌رییـپ
دوـب
.
هنومن
یاه بختنم
یوق‌یدیسا‌مضه‌زا‌سپ
(
یدیـسا‌طولخم HNO3 + HCl
لاـنآ‌یارـب)
زی
دندـش‌هداـمآ .
دـه
یلصا هنومن‌زیلانآ‌ماجنا‌زا اب‌اه
شور
ICP-MS
،
ت‌رب‌هولاع ییایمیش‌راتخاس‌کرد‌و‌هیزج
ـشنم‌لـیلحت،
نآ
اـه
یانبمرب
رصانع‌رادقم‌و ون
بایمک
( مک رادقم
)
تسا .
لدم‌یساکعنا‌یرون‌پوکسورکیم‌زا
Olympus (PMG3)
( 2
)
یشبور‌ینورتکلا‌پوکسورکیم‌و
SEM(
زهجم)
هب
یرـصنع‌زیلانآ‌متسیس
( )EDX
لدـم
VM2300
Tescan
(
3
)
زیلاـنآ‌زـین‌و‌یراتخاـسزیر‌ریواـصت‌هـیهت‌یارـب
هنومن‌ییایمیش اه
یصلاخان‌و‌یراتخاسزیر‌یاهزاف‌و‌ازجا،
یاه
لاخآ(
اـهنآ)اه
زیلاـنآ‌و‌تادهاـشم.دـش‌هدافتـسا
SEM
نورتکلا‌زاسراکشآ‌زا‌هدافتسا‌اب
یتشگرب‌یاه
( )BSE
تفرگ‌ماجنا .
لاع
دادعت،نآ‌رب‌هو هُن
یاراد‌هـک‌هنومن
ف‌زغم‌لقادح ـ
هنومن‌لباق‌یزل
شم‌یارب‌دندوب‌یرادرب ـ
سزیر‌تادها ـ
ـش،یراتخا ـ
یـصلاخان‌ییاسان
یاـهزاف‌و‌اـه
دوجوم
ةنیمز‌رد
یزلف اهنآ
زا‌یکچوک‌تمسق‌روظنم‌نیا‌یارب.دندش‌باختنا
هـنومن‌نـیا
رد‌سپـس‌و‌ادـج‌اـه
یسکوپا‌نیزر
ننک‌تخس‌و‌نیزر:بسچ(
)هد
نام ت
هدابنس‌تایلمع‌ماجنا‌زا‌سپ‌و‌هدش‌درس
ینز
هقرو‌اب
دـیبراک‌یاه
و‌میسیلیس شیلوپ
یراک
لقیص(
)یراک
ردوپ‌اب
یانیمولآ کی
.تفرگ‌تروص‌ینورکیم
هدـش‌شیلوپ‌حطس
اـهنآ
اـب
یدیسا‌هدنروخ‌لولحم‌کی‌زا‌هدافتسا
Scott 2014: 80-83; Scott 1991: 63-69(
)
ییایمیـش‌یکاـکح‌ای‌چا
( 4
)
سپس‌و‌هدش
اب‌ییایمیش‌زیلانآ‌و‌یپوکسورکیم‌هدهاشم‌تحت
EDX
هـنومن‌نیا.دنتفرگ‌رارق
ـطقم‌زا‌مـه‌اـه
وط
یضرع طقم‌زا‌مه‌و‌یل یسرربدروم
دنتفرگ‌رارق
؛
هب
زج
هنومن 16
هک
لـیلد‌هب
مرـف‌و‌مـک‌رایـسب‌تماخـض
یلوط طقم‌زا‌طقف،نآ‌یلوتفم هعلاطمدروم
هنومن‌حطس.تفرگ‌رارق
زا‌لـبق‌اه
زیلاـنآ‌ماـجنا
هـب
روـظنم
داـجیا
بسانم‌ییاناسر‌نازیم‌اب‌یحطس و‌رت
،یراتخاسزیر‌یاهزاف‌یژولوفروم‌بولطم‌هدهاشم
.دندش‌هداد‌لاط‌ششوپ
لاط‌ششوپ هنومن‌حطس‌رد‌ینورتکلا‌ژراش‌زا نام
یـنورتکلا‌پوکسورکیم‌اب‌هعلاطم‌نیح‌اه
یـم
دوـش
( Frahm
2014: 6489 .)
4 . هداد لیلحت و جیاتن ه
ا
1.4 . يیایمیش بیکرت لیلحت هنومن
اه دابآزگس ناتسربق زا هفوشکم یزلف ی
ییایمیش‌هیزجت‌جیاتن
SEM-EDX
هئارا
هدش
هنومن‌زا
یاه هعلاطمدروم
یم‌ناشن هد
د
(
تسویپ 2
)
یماـمت‌هـک
نآ
اه
سم‌هیاپ‌یاهژایلآ‌زا و‌دنتسه
هداد‌ساسا‌رب م‌زیلانآ‌زا‌لصاح‌یاه
بز رو
،
هـنومن‌رد‌سم‌رادقم
یاـه
یاراد
دودح‌یزلف‌زغم 70
ات 82
هنومن‌رد‌و‌ینزو‌دصرد یزلف‌زغم‌دقاف‌یاه
40
ات 55
یـنزو‌دـصرد
تـسا
(
رادوـمن 1
.)
هتکن لباق
لم ت
،
دوجو 3
ات 6
بیکرت‌رد‌لکین‌دصرد ییایمیش
رثکا
هنومن
اه تس
(
تسویپ 2 ).
هـک
دروـم‌رد‌هـتبلا
هنومن‌بیکرت‌رد‌لکین‌یدمعت‌و‌هناهاگآ‌ندوزفا
یاه لاطمدروم هع
،
یمن
ناوت
هـب
ـطقروط
رظنراـهظا
دوـمن
،
ارـیز
بیکرت‌رد‌زین‌نهآ‌و‌تلابک،یور‌لثم‌یرصانع،لکین‌رب‌هولاع
ییایمیش
رثکا نآ اه
نیب 2
اـت 4
یـنزو‌دـصرد
دش‌ییاسانش .
هنومن‌یژایلآ‌بیکرت‌یسررب‌رد‌یفرط‌زا
شور‌اب‌اه
ICP
،زین
دودـح‌لکین‌نازیم 1
اـت 2
دـصرد
ینزو صخشم
هدش
(تسا
5
)
(
تـسویپ 1
)
سـم‌زا‌دعب‌هک
،
رتـشیب
ییایمیـش‌بـیکرت‌رد‌ار‌رـصانع‌دـصرد‌نی
رـثکا
هنومن
اه دوخ‌هب
هداد‌صاصتخا
و
نایاش
رـکذ
تـسا
اـت‌هـک
رد‌نوـنک
چیـه
کـی
یاـهژایلآ‌زا
زا‌هفوـشکم‌یـسم
هطوحم
ناریا‌یناتساب‌یاه
،تباث‌بیرقت‌تبسن‌نیا‌اب‌و‌لکین‌رادقم‌نیا‌ات
.تسا‌هدشن‌شرازگ هب
زج
کی
من
هـنو
تفه‌یناتساب‌هطوحم‌زا‌هفوشکم‌یسم‌ژایلآ هرازه(ناتسزوخ‌هپت
ی
دودح‌هک)م.پ‌مود 4
دـصرد
یـنزو
لـکین
بیکرت‌رد
نآ شرازگ
هدش
تسا
( یشاب‌دوع
،ناراکمه‌و 1393
:
104
چیه‌رد)
زا‌کی
یسم‌یاهژایلآ هب
تـسد
هدـمآ
زا
هطوحم ناتساب‌یاه ناریا‌یتخانش
،
زا‌رتشیب‌لکین‌رادقم 5
/ 0
ات 2
.تسا‌هدشن‌شرازگ‌ینزو‌دصرد
هداد‌لیلحت‌یارب‌دنمشور‌ماگ‌نیلوا
یاه هب
تسد
هدمآ
نآ‌زا ـ زیلا اه
رتاـم‌یسررب،
سی
یغتم‌نیـب‌یگتـسبمه
اـهر
تسا
هک
زا‌هدافتسا‌اب‌رضاح‌شهوژپ‌رد مرن
رازفا
SPSS
( 6
)
و هب
شور
نمریپـسا‌یگتـسبمه‌سیرتاـم -
نوـسریپ
دش‌ماجنا
لودج(
4
گتسبمه‌هطبار‌هعلاطم.)
نییعت‌و‌ریغتم‌ود‌نایم‌ی
یور‌رب‌یکی‌ریث ت رگید
ی هژیو‌هاگیاج،
یا
ناتساب‌تاعلاطم‌رد دراد‌یسانش
.
و‌اـهراتفر‌تخانـش‌رد‌یـمهم‌لـماع،نآ‌تدـش‌و‌تهج‌کرد‌و‌طباور‌فشک
هداد‌راتخاس یم‌بوسحم‌اه
سایقم‌هک‌ریغتم‌ود.دوش هزادنا‌یاه
یرـیگ
یـمک
اـب‌تـسا‌نـکمم‌دنـشاب‌هتـشاد
هطبار‌رگیدکی دنشاب‌هتشاد
.
،لاثم‌ناونع‌هب
سکعرـب‌اـی‌رـگید‌رـیغتم‌شهاـک‌ثعاب‌ریغتم‌کی‌ریداقم‌شیازفا
یم دوش
،یمانکین(
1387
:
221
،یراـبج‌و‌ینارویب؛
1392
:
226 - 223 ).
باور‌یگتسبمه‌سیرتام‌لودج‌رد
هدهاـشم‌یـط
یم یم‌ناشن‌هک‌دوش نهد
بیکرت‌رد‌رگید‌رصانع‌اب‌رصانع‌زا‌یضعب‌د ییایمیش
هنومن
اـه
تـبثم‌هـطبار،
،دیدـش(
)مک‌و‌طسوتم
دراد‌یفنم‌ای .
یانبمرب
هنومن‌ییایمیش‌بیکرت
یگتـسبمه‌سیرتاـم‌یسررب‌اب‌و‌اه نآ
اـه
یـم
ناوـت
انعم‌هطبار .درک‌ادیپ‌اهریغتم‌نیب‌یراد
لودج 4 - یاهریغتم يگتسبمه سیرتام لودج هب
شور پسا ی – نمر ( نوسریپ یانبمرب جیاتن SEM-EDX
)
زا‌لصاح‌جیاتن تام‌یسررب
اهریغتم‌نایم‌یگتسبمه‌بیارض‌سیر
یـم‌ناـشن
دـنهد
لودـج(
4
)
هـک
ناـیم‌زا
یژایلآ‌رصانع سم
؛
لکین
یگتسبمه‌بیرض‌اب 601
/
،0
تـبثم‌یگتـسبمه‌نیرتـشیب
راد‌ار‌سـم‌اـب د
.
نیارباـنب
هطبار هب
تبسن
دراد‌دوجو‌لکین‌و‌سم‌نیب‌یرادانعم‌و‌لااب
؛
هـنومن‌رـه‌رد‌ینعی
شیازـفا‌سـم‌دـصرد‌هـک‌یا
هتشاد
تسا
لکین‌نازیم نآ
مه
شیازفا
ار یم‌ناشن
.دهد
ساـسا‌رـب‌ضرف‌نیا‌دنچره
و‌سـم‌دـصرد‌نیگناـیم
هنومن‌یمامت‌نیب‌رد‌لکین
رظن‌رد‌اه هتفرگ
هدش
و
نکمم
تسا
هـنومن‌زا‌یضعب‌رد
یاـه ی
هـک
هـب
تروـص
درـفنم
اما.دشابن‌قداص‌دنوش‌هسیاقم دنور
هنومن‌یمامت‌یارب‌یلک دوب‌تروص‌نیا‌هب‌اه
نامه.تسا‌ه رادومن‌رد‌هک‌روط
شنکارپ
لکین
ـ
سم
رادومن(
1
)
ناشن هداد
هدش
،
هنومن یاراد‌هک‌ییاه
لـکین‌نازـیم‌دنتـسه‌سـم‌یلااـب‌دصرد
نآ
اه
لااب‌مه تس
.
یارب
هنومن‌لاثم
یاه 1
،
3
،
4
،
5
،
6
و 10
ملاـس‌یزلف‌زغم‌هک
تبـسن‌یرـت
ریاـس‌هـب
هـنومن
اـه
اب‌دصرد‌دوخ‌ییایمیش‌بیکرت‌رد‌دنتشاد زا‌ییلا
لکین‌و‌سم
ار یم‌ناشن
و‌دـنهد
رـظنزا
نوـنف
یارـب‌تخاـس
شنت‌یزاسدازآ شکچ‌زا‌یشان‌یاه
،درس‌و‌مرگ‌یراک بات
یراک
)لینآ(
7(
)
هدش
دـنا
هـک
نیرـتمک‌ناـشراتخاسزیر
یم‌ناشن‌ار‌یشزغل‌طوطخ دنهد
(
لکش 2
اـت
4
).
یزورما‌یژرولاتم‌رد
زا‌شیب‌یواح‌سم‌یاهژایلآ‌هب
10
دـصرد
نرب،لکین یم‌قلاطا‌یلکین‌ز
دوش
،
سم‌یاهژایلآ -
لکش،درس‌و‌مرگ‌راک‌تیلباق‌لکین
ییلااـب‌ماکحتـسا‌و‌یرییپ
مه‌و‌دنراد
رد‌لکین‌و‌سم‌تلاح‌رد‌نینچ تلاح
دماج
رد‌یتبـسن‌ره‌اب
یـم‌لـح‌مـه
.دنوـش
رـظنزا
یـسدنهم
تمواقم‌و‌ماکحتسا،لکین‌ندوزفا‌یژرولاتم ربارب‌رد
شیاسکا‌و‌یگدروخ
سم‌یاهژایلآ یم‌شیازفا‌ار
هـب‌و‌دهد
س‌یارب‌تعنص‌رد‌رطاخ‌نیمه ـ
هلول‌تخا
رد‌بآ‌لاقتنا‌یاه ایردریز
هب
راک
یم
دنور
،تیمسا(
1390
:
285
.)
نیاربانب
یم
تفرگ‌هجیتن‌ناوت
ظفح‌لیلاد‌زا‌یکی‌هک
و‌رتشیب‌ماکحتسا ندنام‌ملاس
هنومن‌یزلف‌زغم م‌یاه
ـبز رو
تبـسن
هنومن‌ریاس‌هب اه
،
طوبرم
هب اب‌دصرد
و‌لکین‌یلا
ماجنا
یترارح‌تایلمع بات
یراک
ییاهن
تسا .
دوـجو‌اـهنت‌هـتبلا
یمن‌ار‌لکین
هدنرادزاب‌لماع‌ناوت خ
ـ
یگدرو دومن‌یفرعم
ـثا‌تهج‌و ـ
ـب‌هـب‌زاـین‌ضرـف‌نـیا‌یـعطق‌تاب ـ
یسرر
