:تﺎﺒﺗﺎﮑﻣ لﻮﺌﺴﻣ هﺪﻨﺴﯾﻮﻧ ﺮﺘﮐد
ﻣا ﺲﺟﺮﻧ ﯿ ﺮ ي ﻧاﺮﻬﻃ ﯽ هداز دﺎﺘﺳا ﯾ رﺎ ﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد هوﺮﮔ ﯽ
ﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد ﺪﺣاو ،نﺎﮐدﻮﮐ ﯽ
ﻣﻼﺳا دازآ هﺎﮕﺸﻧاد ﯽ
ناﺮﻬﺗ ،ناراﺪـﺳﺎﭘ. ﻧ ﯿ نﺎﺘـﺴ كﻼـﭘ ،ﻢـﻫد 4 نﺎـﮐدﻮﮐ ﺶـﺨﺑ ،
09122838979
ﻦﻔﻠﺗ . [email protected] Email:
ﺳرﺮﺑ ﯽ ﺛﺎﺗ ﯿ ﺮ ﻓﯿ ﺳرﻮﺸ ﯿ ﺖﻧﻼ ﭘ رد ﺮﮕﻧ ﻪﻌﻣﺎﺟ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ رد هﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﯿ
ﮕﺸ ﯿ ﺮ ي ﺳﻮﭘ زا ﯿ ﮔﺪ ﯽ هﺪﻧﻮﺟ ﺢﻄﺳ
اﺪﻧد ن يﺎﻫ ﻤﺋاد لوا ﺮﻟﻮﻣ ﯽ
ﺮﺘﮐد ﻣا ﺲﺟﺮﻧ ﯿ ﺮ ي ﻧاﺮﻬﻃ ﯽ هداز
1#
ﺮﺘﮐد ﻤﺷﺎﻫ دﻮﻤﺤﻣ ﯽ
2رﺎﺒﺗ ﺮﺘﮐد ز ﯾ ﺐﻨ ﺪﻬﻣ ي
3داﮋﻧ
1 - ازآ هﺎﮕﺸﻧاد ﯽﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد ﺪﺣاو ،نﺎﮐدﻮﮐ ﯽﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد هوﺮﮔ رﺎﯾدﺎﺘﺳا ناﺮﻬﺗ ﯽﻣﻼﺳا د
2 - رﺎﻣآ ﺺﺼﺨﺘﻣ نﺎﺘﺴﭼﻮﻠﺑ و نﺎﺘﺴﯿﺳ هﺎﮕﺸﻧاد دﺎﺼﺘﻗا هﺪﮑﺸﻧاد ،
3 - ﮏﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد
:ﻪﺻﻼﺧ :فﺪﻫ و ﻪﻘﺑﺎﺳ ﭘﯿ
ﺖ ﻓ و ﯿ رﻮﺸ ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ﺸﺨﺑ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ ﯽ
ﺳﻮﭘ ﺶﻫﺎﮐ فﺪﻫ ﺎﺑ ناﺪﻧد و نﺎﻫد ﺖﻣﻼﺳ ﺮﮕﻧ ﻪﻌﻣﺎﺟ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ زا ﯿ
ﮔﺪ ﯽ اﺪﻧد ن يﺎـﻫ
ﻤﺋاد ﯽ ﻣ اﺮﺟا ﯽ ا .دﻮﺷ ﯾ ﻦ ﺳرﺮﺑ فﺪﻫ ﺎﺑ ،ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﯽ
ﺗ ﺛﺎ ﯿﺮ ﻓ ﯿ رﻮﺸ ـﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ﭘ رد ﺮـﮕﻧ ﻪـﻌﻣﺎﺟ ﻪـﻣﺎﻧﺮﺑ رد هﺪـﺷ مﺎـﺠﻧا ﯿ
ﮕـﺸ ﯿﺮ ي ـﺳﻮﭘ زا ﯿ ﮔﺪ ﯽ
ناﺪﻧد ﺎﻫ ي ﻤﺋاد لوا ﺮﻟﻮﻣ ﯽ
ناﺪﻫاز ﯽﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد هﺪﮑﺸﻧادرد لﺎﺳرد
1387 .ﺪﺷ مﺎﺠﻧا
:ﺎﻫ شور و داﻮﻣ اﯾ
ﻦ ﻘﺤﺗ ﯿ ﻖ ترﻮﺻ ﻪﺑ ﯾ ﮏ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رﺎﺗ ﺮﮕﻧ ﻪﺘﺷﺬﮔ ﯾ
ﺨ ﯽ ) historical cohort ﻓ ﻪـﻣﺎﻧﺮﺑ .ﺪﺷ مﺎﺠﻧا(
ﯿ رﻮـﺸ ـﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ﺰـﮐﺮﻣ رد
ﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد هﺪﮑﺸﻧاد ﺮﮕﻧ ﻪﻌﻣﺎﺟ ﯽ
لﺎﺳ زا ناﺪﻫاز 1384
ا مﺎـﺠﻧا زا ﺲﭘ لﺎﺳ ﻪﺳ .ﺖﺳا هﺪﺷ زﺎﻏآ ـﯾ
ﻦ ﻌـﺿو ،ﻪـﻣﺎﻧﺮﺑ ﯿ
ﺖ ﻧاﺪـﻧد ﯽ ﻧﺎـﮐدﻮﮐ ﯽ رد ﻪـﮐ
) ﺪﻧدﻮﺑ هدﺮﮐ ﺖﮐﺮﺷ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ 134
ﻧﺎﮐدﻮﮐ ﺎﺑ ( درﻮﻣ هوﺮﮔ ﺮﻔﻧ ﯽ
) ﺪﻧدﻮﺑ هدﻮﻤﻨﻧ ﺖﮐﺮﺷ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ رد ﻪﮐ ﻪﻘﻄﻨﻣ نﺎﻤﻫ زا 134
ﺎﻘﻣ (ﺪﻫﺎـﺷ هوﺮـﮔ ﺮﻔﻧ ﯾ
ﻪـﺴ
دﺮﮔ ﯾﺪ ﻌﺿو . ﯿ ﺖ ﺳﻮﭘ ﯿ ﮔﺪ ﯽ ناﺪﻧد ﺎﻫ ي ﻤﺋاد ﯽ ﺎﮐ نﻮﻣزآ زا هدﺎﻔﺘﺳا ﺎﺑ ﺪﻫﺎﺷ و درﻮﻣ هوﺮﮔ رد ي
و ود ﺰﺠﺗ درﻮﻣT ﯾﻪ ﻠﺤﺗ و ﯿ ﻞ .ﺖﻓﺮﮔ راﺮﻗ
ﺘﻓﺎﯾ ﻪ ﺎﻫ : ﺳ نداد راﺮﻗ نﺎﻣز رد نﺎﮐدﻮﮐ ﻦﺳ ﻂﺳﻮﺘﻣ ﯿ
ﺖﻧﻼ 7/
6 اﺮﺟا نﺎﻣز زا ﻂﺳﻮﺘﻣ رﻮﻄﺑ و لﺎﺳ ي
ﻓ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﯿ رﻮﺸ ـﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ﺎـﻬﻧآ 38 هﺎـﻣ
ﻣ .دﻮﺑ ﻪﺘﺷﺬﮔ ﯿ
ناﺰ ﭘ ﺳﻮ ﯿ ﮔﺪ ﯽ درﻮﻣ هوﺮﮔ رد 0/
14 ﺪﻫﺎﺷ هوﺮﮔ رد و % 6/
21 ) دﻮﺑ % 001 /0
<
ﺳﻮﭘ زوﺮﺑ ﺲﻧﺎﺷ .(p ﯿ
ﮔﺪ ﯽ اﺮـﺑ ي هوﺮـﮔ داﺮـﻓا
درﻮﻣ هوﺮﮔ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ﺪﻫﺎﺷ 5/
1 ﺮﺑاﺮﺑ ) دﻮﺑ .(RR
ﻪﺠﯿﺘﻧ :يﺮﯿﮔ ﭘ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﯿ ﺖ ﻓ و ﯿ رﻮﺸ ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ﭘ رد ﯿ ﮕﺸ ﯿﺮ ي ﺳﻮﭘ زا ﯿ ﮔﺪ ﯽ ﻟازﻮﻠﮐا حﻮﻄﺳ ﯽ
ﻘﻓﻮﻣ ﯿ ﺖ ﻣآ ﯿﺰ ﺎﻘﻣ رد ﻪـﭼ ﺮـﮔا ﺖـﺳا هدﻮﺑ ﯾ
ﻪـﺴ ﺎـﺑ
ﺎﺳ ﯾﺮ ﻘﻓﻮﻣ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﯿ
ﺖ ﺮﺘﻤﮐ ي .داد نﺎﺸﻧ ار
:ﺎﻫ هژاو ﺪﯿﻠﮐ ﭘﯿ
ﺖ ﻓ و ﯿ رﻮﺸ ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ﭘ ، ﯿ ﮕﺸ ﯿﺮ ي ﺳﻮﭘ زا ﯿ ﮔﺪ ﯽ
، ناﺪﻧد و نﺎﻫد ﺖﻣﻼﺳ ﺮﮕﻧ ﻪﻌﻣﺎﺟ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ
:ﻪﻟﺎﻘﻣ لﻮﺻو 15 /2 / 90 :ﯽﯾﺎﻬﻧ حﻼﺻا 16
/4 / 90 :ﻪﻟﺎﻘﻣ شﺮﯾﺬﭘ 15
/5 / 90
:ﻪﻣﺪﻘﻣ ﻓﯿ رﻮﺸ ـﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ﻨﮑﺗ ﯿ ـﮑ ﯽ ﭘ ﺖـﻬﺟ ﯿ ﮕـﺸ ﯿﺮ ي ـﺳﻮﭘ زا ﯿ ﮔﺪ ﯽ ﭘ ـﯿ ﺖ و
ﻓﯿ ﺎﻫرﻮﺸ ي ﻣ بﻮﺴﺤﻣ ناﺪﻧد ﯽ
.دﻮﺷ ـﺳﻮﭘ رﺎـﻬﻣ صاﻮﺧ ﯿ
ﮔﺪ ﯽ ـﺷ ﯿ رﺎ
ﻓ نﺪﺷ ﻪﺘﺴﺑ ﻪﺑ ﺎﻬﺷﻮﭘ ﯿﺰ
ﯾﮑ ﯽ ﮕﺘﻓروﺮﻓ ﯽ ﺷ و ﺎﻫ ﯿ ﺎﻫرﺎ ي ﺖﺒـﺴﻧ ناﺪﻧد
ا .ﺖﺳا هﺪﺷ هداد ﯾ
ﻦ ا ﺮﺑ هوﻼﻋ ﺮﻣا ﯾ
دﺎﺠ ﻤﺗ دﻮـﺧ ﺢﻄﺳ ـﯿ
ﺰ زا هﺪﻧﻮـﺷ
ﺮﺘﮐﺎﺑ راﺮﻘﺘﺳا ي
ﺎﻫ ي ﺪﺟ ﯾ ﺪ ﮕﺘﻓروﺮﻓ رد ﯽ
ـﺷ و ﺎﻫ ﯿ ﺎﻫرﺎ ﻧ و ـﯿ ﺰ ذﻮـﻔﻧ زا
ﻫﻮﺑﺮﮐ ﯿ ﺎﻬﺗارﺪ ي ﻤﺨﺗ ﯿﺮ هﺪﻧﻮﺷ اﺮﺑ ي ﺳﺮﺘﺳد ﯽ ﺮﺘﮐﺎﺑ ﻪﻧﻮﮔ ﺮﻫ ي
ﻗﺎﺑ ﯽ
ـﮕﺘﻓروﺮﻓ رد هﺪـﻧﺎﻣ ﯽ
ــﺷ و ﯿ ﺎﻫرﺎ ﭘ ﯿ ﮕـﺸ ﯿﺮ ي ــﻣ ﯽ .ﺪـﻨﮐ
) 1
ــﺳﻮﭘ(
ﯿ ﮔﺪ ﯽ
ــﺷ ﯿ ﺎﻫرﺎ ــﮕﺘﻓروﺮﻓ و ﯽ
اراد ﺎــﻫ ي ﺮﺗﻻﺎــﺑ ﯾ ﻦ ــﺷ ﯿ عﻮ ــﺑ ﯿ ﻦ ﻣﺎــﻤﺗ ﯽ
ﺳﻮﭘ ﯿ ﮔﺪ ﯽ يﺎـﻫ ﻧاﺪـﻧد ﯽ ﺖـﺳا
).
2
ﻪـﮐ ﺖـﺳا هداد نﺎـﺸﻧ تﺎـﻌﻟﺎﻄﻣ(
ارﻮﻠﻓ فﺮﺼﻣ ﯾﺪ
ﺿﻮﻣ ﻌ ﯽ ﺳ و ﯿ ﻤﺘﺴ ﯿ ﮏ اراد حﻮﻄﺳ رد ي
ﺷ ﯿ رﺎ ﻞﻗاﺪـﺣ
ﭘ تاﺮﺛا ﯿ ﮕﺸ ﯿﺮ ي ـﺳﻮﭘ ﻞﺑﺎﻘﻣ رد هﺪﻨﻨﮐ ﯿ
ﮔﺪ ﯽ دراد ار
).
3
(
ناﺪـﻧد ﺎـﻫ ي
ﺷﻮﭘ ﯿ هﺪ ﺎﺑ ار هﺪﺷ ﯾﺪ تﺎﻗﻼﻣ رد ﺎﻫ ي ﻧاﻮﺧاﺮﻓ ﯽ هرود ا ي ﺎﻌﻣ ﯾ ﻪﻨ ﻟﺎـﺑ ﯿﻨ ﯽ
و هداز ﯽﻧاﺮﻬﻃ يﺮﯿﻣا ﺲﺟﺮﻧ ﺮﺘﮐد نارﺎﮑﻤﻫ
97
ﻣ و دﻮﻤﻧ ﯿ ناﺰ ارﺎﮐ ﯽﯾ ﺷ ﯿ رﺎ زرا ار شﻮﭘ ﯾﺑﺎ
ﯽ ـﻣ دروآﺮـﺑ ،دﻮـﻤﻧ ﯽ
دﻮـﺷ
10 - 5 ﺷ ﺪﺻرد ﯿ رﺎ ﻧ ﺎﻫ شﻮﭘ ﯿ زﺎ زﺎـﺳزﺎﺑ ﻪﺑ ي ـﯾ ﺎ ﺎـﺟ ﯾ ﺰﮕ ﯾﻨ ﯽ ﻟﺎـﺳ ﯿ ﻪﻧﺎ
ﺪﻧراد
).
1
د ﻂﺳاوا رد(
ﻪﻫ 1960 ﻟوا ، ﯿ ﻦ ﺷ هدﺎﻣ ﯿ شﻮﭘرﺎ هدﺎﻔﺘـﺳا ﺎﺑ ﻪﮐ
ﺳا شور زا ﯿ
ﺪ ﻣ رﺎﮐ ﻪﺑ چا ﯽ
ﻓﺮﻌﻣ ﺖﻓر ﯽ ﺪﺷ
).
3
(
تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻠﮐ ﯿﻨ ﯿ ـﮑ ﯽ
دﺪﻌﺘﻣ ي زا 6 ﺎـﺗ هﺎـﻣ 20 ـﺳرﺮﺑ ﺖـﻬﺟ لﺎـﺳ ﯽ
ﻣ ـﯿ ناﺰ ﮔ ـﯿ
،ﺮ عﻮـﻗو
ﺳﻮﭘ ﯿ ﮔﺪ ﯽ ﺛﺎﺗ و ﯿﺮ ﺷ ﯿ شﻮﭘرﺎ ﭘ رد ﯿ ﮕﺸ ﯿﺮ ي ﺳﻮﭘ زا ﯿ ﮔﺪ ﯽ ﺎـﻫ ي ﭘ ـﯿ ﺖ و
ﻓﯿ رﻮﺸ ﺑ رد .ﺖﺳا ﻪﺘﻓﺮﮔ مﺎﺠﻧا ﯿ
ﺮﺘﺸ زا ﺪﻌﺑ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﯾ
رﺎﺒﮑ زا هدﺎﻔﺘـﺳا
ﺷ ﯿ شﻮﭘرﺎ زرا ﯾﺑﺎ ﯽ ﺎﻫ ي ا هرود ي ﻌﺗ ﺖـﻬﺟ ﯿـﯿ ﻦ ﻣ ـﯿ ناﺰ ﮔ ـﯿ ﺮ عﻮـﻗو و
ﺳﻮﭘ ﯿ ﮔﺪ ﯽ ﺳﻮﭘ زوﺮﺑ.ﺖﺳا هﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﯿ
ﮔﺪ ﯽ زا 4 زا ﺪﻌﺑ ﺪﺻرد ﯾ
لﺎﺴﮑ
ﻪﺑ 14 اﺰﻓا لﺎﺳ ﻪﺳ زا ﺪﻌﺑ ﺪﺻرد ﯾ
ﺶ ﯾ ﻪـﺘﻓﺎ دﻮـﺑ
) .
3
(
Mccune رد
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ يا ور ﺮﺑ ي 200 كدﻮـﮐ 8 - 6 ـﺳ ندﻮـﺑ ﺮﺛﻮـﻣ ﻪﻟﺎـﺳ ﯿ
ﺖﻧﻼ ار
زرا درﻮﻣ ﯾﺑﺎ ﯽ زا ﺪﻌﺑ .ﺪﻧداد راﺮﻗ 3
لﺎﺳ يﺮـﯿﮕﯿﭘ ، 87 دراﻮـﻣ ﺪـﺻرد
ﮔﯿ ﺮ ﻣ و ﺪﻨﺘﺷاد ﯿ
ناﺰ ﻘﻓﻮﻣ ﯿ ﺖ ـﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ رد ﭘﯿ ﮕـﺸ ﯿﺮ ي ـﺳﻮﭘ زا ﯿ ﮔﺪ ﯽ
85 دﻮﺑ ﺪﺻرد
).
4 (
ﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد ﺰﮐاﺮﻣ رد ﯽ
ﺳ ﻪـﮐ ﯿ ﻢﺘـﺴ ﺑزﺎـﺑ ﯿﻨ ﯽ زرا ﺖـﻬﺟ لﺎـﻌﻓ ـﯾ
ﺑﺎ ﯽ
ــﺷ ﯿ شﻮﭘرﺎ ﻧ ترﻮــﺻ رد و دراد دﻮــﺟو ــﯿ
زﺎ هدﺎﻔﺘــﺳا نآ زا ادﺪــﺠﻣ
ﻣ ﯽ ﺳﻮﭘ رﺎﻬﻣ ﺮﺗﻻﺎﺑ تﺎﺟرد دﻮﺷ ﯿ
ﮔﺪ ﯽ د ﯾ هﺪ ﻣ ﯽ دﻮﺷ
).
3
(
ﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد ﯽ لﺎﺳ زا ﺮﮕﻧ ﻪﻌﻣﺎﺟ 1379
ـﺸﺨﺑ ناﻮـﻨﻋ ﻪـﺑ ﯽ
ﻪـﻣﺎﻧﺮﺑ زا
ﺳرد ﯽ اﺮﺘﮐد هرود ي ﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد ﯽ ﺖـﺳا ﻪـﺘﻓﺮﮔ راﺮﻗ
).
5
ﻮﺠـﺸﻧاد(
ﯾ نﺎ
ا رد ــﯾ ﻦ ــﺳرد ﺪــﺣاو ﯽ
رﻮــﺌﺗ سورد ﺮــﺑ هوﻼــﻋ ي
، ــﺧﺮﺑ ﯽ تﺎﻣﺪــﺧ
ﭘﯿ ﮕﺸ ﯿﺮ ي اﺮﺑ ار ي هوﺮﮔ ﺎﻫ ي ـﻣ ﻪﺋارا فﺪﻫ ﯽ
ﻪـﻌﻣﺎﺟ ﺰـﮐﺮﻣ رد .ﺪـﻨﻨﮐ
د هﺪﮑﺸﻧاد ﺮﮕﻧ ﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧ
ﯽ ـﺳ زا ناﺪـﻫاز لﺎ
1383 ﻪـﻣﺎﻧﺮﺑ ﺐـﻟﺎﻗ رد
ﺳرد ﯽ
، ﭘ ﯿ ﺖ ﻓ و ﯿ رﻮﺸ ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ار رﻮـﻃ ﻪﺑ ﯾ نﺎـﮕ اﺮـﺑ ي ﺶـﻧاد نازﻮـﻣآ
ﻣ مﺎﺠﻧا ناﺪﻫاز ﺮﻬﺷ سراﺪﻣ لوا سﻼﮐ ﯽ
ﮔﯿ دﺮ .
ﺎﻌﻣ زا ﺪــﻌﺑ ﯾ
ﻪــﻨ ﻟوا ــﯿ
،ﻪ ﻓ ﯿ رﻮــﺸ ــﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ﻮﺠــﺸﻧاد ﻂــﺳﻮﺗ ﯾ
نﺎ
ﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد ﯽ مﺎﺠﻧا ﻣ ﯽ ﺖـﺷﺬﮔزا ﺪـﻌﺑ .دﻮـﺷ 3
ـﻟوا زا لﺎـﺳ ﯿ
ﻦ هرود
نآ مﺎﺠﻧا ﺑزﺎﺑ ، ﯿﻨ ﯽ دﺪﺠﻣ
، زرا ﺖﻬﺟ ـﯾ ﺑﺎ ﯽ مﺎـﺠﻧا تﺎﻣﺪـﺧ و تﺎﻣاﺪـﻗا
ﺪﺑ ؛دراد تروﺮﺿ هﺪﺷ ﯾ
ﻦ ﺳو ﯿ ﻪﻠ ﻪﻓﺮـﺻ ﻪـﺑ نوﺮـﻘﻣ و ندﻮـﺑ ﺮﺛﻮـﻣ
ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ندﻮﺑ اﺮـﺑ هار و ﺺﺨﺸﻣ ﺎﻫ
ي ﻪـﻣﺎﻧﺮﺑ ر ـﯾ ﺰ ي ﺎـﻫ ي آﯾ هﺪـﻨ راﻮـﻤﻫ
ﻣ ﯽ .دﻮﺷ
ﻤﻫ ﻪﺑ ﯿ ﻦ ا ﺖﻠﻋ ﯾ ﻦ ـﺳرﺮﺑ فﺪﻫ ﺎﺑ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﯽ
ﺛﺎـﺗ ﯿﺮ ﻓ ﯿ ـﺳرﻮﺸ ﯿ ﺖﻧﻼ ﻧ ﻪـﻌﻣﺎﺟ ﻪـﻣﺎﻧﺮﺑ رد هﺪـﺷ مﺎﺠﻧا
ـﻫاز ﺮﻬـﺷ ﺮـﮕ ناﺪ
ﭘ رد ﯿ ﮕـﺸ ﯿﺮ ي زا
ﺳﻮﭘ ﯿ ﮔﺪ ﯽ ناﺪﻧد هﺪﻧﻮﺟ ﺢﻄﺳ ﺎﻫ
ي ـﻤﺋاد لوا ﺮﻟﻮﻣ ﯽ
لﺎـﺳ رد 1387
.ﺪﺷ مﺎﺠﻧا
شور و داﻮﻣ :ﺎﻫ
ﻘﺤﺗ ﯿ ﻖ رﺎﺗ ﺮﮕﻧ ﻪﺘﺷﺬﮔ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ترﻮﺻ ﻪﺑ ﯾ
ﺨ ﯽ زرا ﺐﻟﺎﻏ رد و ـﯾ
ﺑﺎ ﯽ ود
ﻪﻧﻮﻤﻧ .ﺪﺷ مﺎﺠﻧا ﺪﻫﺎﺷ و درﻮﻣ هوﺮﮔ ﮔﯿ
ﺮ ي ﻧﺎﮐدﻮﮐ مﺎﻤﺗ ﻞﻣﺎﺷ ﯽ
دﻮـﺑ
ﺷ ﻪﮐ ﯿ رﺎ رد شﻮﭘ ﯾ ﺖﻓﺎ هدﺮﮐ .ﺪﻧا هﺪـﻧوﺮﭘ سﺎـﺳا ﺮـﺑ ﺎـﻫ
ي رد دﻮـﺟﻮﻣ
ﻪﻌﻣﺎﺟ ﺰﮐﺮﻣ ﻧ رد ﺮﮕﻧ
ﯿ ﻪﻤ ـﺼﺤﺗ لﺎﺳ مود ﯿﻠ
ﯽ 84 - 1383 اﺮـﺑ ي 250
ﻓ زﻮﻣآ ﺶﻧاد ﯿ
ﺳرﻮﺸ ﯿ ﺖﻧﻼ ﻪـﻌﺟاﺮﻣ هﺪـﻧوﺮﭘ رد .دﻮـﺑ هﺪـﺷ ﻪﺘـﺷاﺬﮔ
ﮔداﻮﻧﺎــﺧ مﺎــﻧ و مﺎــﻧ نﺎﮔﺪــﻨﻨﮐ ﯽ
، رﺎــﺗ ،ﻪــﺳرﺪﻣ مﺎــﻧ ﯾ
ﺦ و رﺎــﮐ مﺎــﺠﻧا
ناﺪﻧد ﺎﻫ ي ﺳ ﯿ ﻞ هﺪـﻧوﺮﭘ ﻪـﺑ ﻪـﺟﻮﺗ ﺎـﺑ .دﻮـﺑ هﺪـﺷ ﺖﺒﺛ هﺪﺷ مﺎـﻧ ﺎـﻫ
ﺶﻧاد ﮑﻔﺗ ﻪﺑ نازﻮﻣآ ﯿ
ﮏ .ﺪـﺷ جاﺮﺨﺘـﺳا هﺪـﻧوﺮﭘ زا ﻪـﺳرﺪﻣ زا ﺪـﻌﺑ
ﮕﻨﻫﺎﻤﻫ ﯽ روﺮـﭘ و شزﻮﻣآ ﻞﮐ هرادا ﺎﺑ ش
اﺮـﺑ ي ﺎﻌﻣ ﯾ ﻪـﻨ سراﺪـﻣ ﻪـﺑ
ﻪﺑ عﻮﻤﺠﻣ رد .ﺪﺷ ﻪﻌﺟاﺮﻣ 17
ﻪـﻌﺟاﺮﻣ ﻪﻧاﺮـﺴﭘ و ﻪـﻧاﺮﺘﺧد نﺎﺘﺴﺑد
ﺖﻧﻼﯿـﺳ رﻮـﺸﯿﻓ ﻪـﮐ دﻮـﺑ نﺎـﮐدﻮﮐ مﺎﻤﺗ ﻞﻣﺎﺷ يﺮﯿﮔ ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻪﮐ ﺪﺷ .ﺪﻧدﻮﺑ هدﺮﮐ ﺖﻓﺎﯾرد
مﺎﺠﻧا ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﺎﺑ دﻮـﺟو ﻪﻧﻮﻤﻧ ﻢﺠﺣ ياﺮﺑ ﺮﯿﯿﻐﺗ نﺎﮑﻣا ﻪﺘﺷﺬﮔ رد رﺎﮐ
ﺖﺷاﺪﻧ و 268 ﺎﻌﻣ درﻮﻣ كدﻮﮐ ﯾ
ﻪﻨ ﻪـﮐ ﺪـﻨﺘﻓﺮﮔ راﺮـﻗ 134
كدﻮـﮐ
و درﻮﻣ هوﺮﮔ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ 134
.دﻮـﺑ ﺪﻫﺎـﺷ هوﺮـﮔ ﻪﺑ طﻮﺑﺮﻣ ﻢﻫ كدﻮﮐ
زﺎــﺳ ﻪﺑﺎــﺸﻣ ﺖــﻬﺟ ي
ﮕﻨﻫﺎــﻤﻫ ﺎــﺑ ﯽ
ﺑﺮﻣ ــﯿ نﺎ ،سراﺪــﻣ ﺖــﺷاﺪﻬﺑ
ﺶﻧاد ازﻮﻣآ ﻧ ﯽ لﺎﺳ رد ﻪﮐ 84
- 83 ﻓ ﯿ ﺳرﻮﺸ ﯿ ﺖﻧﻼ ـﻤﻫ ﺪﻧدﻮﺑ هﺪﺷ هاﺮ
ﻓ ﻪـﮐ ﻦﺳ ﻢﻫ نازﻮﻣآ ﺶﻧاد زا داﺪﻌﺗ نﺎﻤﻫ ﺎﺑ ﯿ
رﻮـﺸ ـﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ هﺪـﺸﻧ
ﺎﻌﻣ ،ﺪﻧدﻮﺑ ﯾ ﻪﻨ ﻒﻟا ﻪﺳرﺪﻣ رد ﺮﮔا لﺎﺜﻣ ناﻮﻨﻋ ﻪﺑ .ﺪﻧﺪﺷ 9
زﻮﻣآ ﺶﻧاد
لﺎﺳ رد 84 ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ رد ﯾ ﺖﻓﺎ ﺪﻨﺘﺴﻫ ﻢﺠﻨﭘ سﻼﮐ نﻮﻨﮐا ﻢﻫ و هدﺮﮐ
اﯾ ﻦ 9 ﺎﺑ هاﺮﻤﻫ زﻮﻣآ ﺶﻧاد 9
ـﻣآ ﺶـﻧاد سﻼﮐزﻮ ـﻤﺠﻨﭘ ﯽ د ﯾ ﺮـﮕ رد
ﻤﻫ ﯿ ﻦ ترﻮﺻ ﻪﺑ ﻪﺳرﺪﻣ blind
ﺎﻌﻣ ﯾ ﻪﻨ .ﺪﻧﺪﺷ
ﺎﻌﻣ ﯾ ﻪﻨ ﻤﮑﺗ ار هﺪـﻧوﺮﭘ ،ﺪـﮐ و هرﺎﻤـﺷ سﺎﺳا ﺮﺑ هﺪﻨﻨﮐ ـﯿ
ﻞ ﺲﭙـﺳ و
ﻣﺎﺳا ﯽ ﮕﻨﻫﺎﻤﻫ ﺎﺑ .ﺪﺷ هﺪﻧوﺮﭘ دراو ﯽ
ﺑﺮﻣ ﺎﺑ ﯿ نﺎ نازﻮﻣآ ﺶﻧاد ﺖﺷاﺪﻬﺑ
اراد ي ﮑﺷﺰﭘ ﻞﮑﺸﻣ ﯽ
اﺮﺑ ي ﺎﻌﻣ ﯾ ﻪﻨ ﺎﻌﻣ مﺎـﻤﺗ .ﺪﻧﺪـﺸﻧ بﺎـﺨﺘﻧا ﯾ
تﺎـﻨ
ﻂﺳﻮﺗ ﯾ ﺮﻔﻨﮑ ﺎـﻘﻧ هﺪﻫﺎـﺸﻣ ترﻮـﺻ رد .ﺪـﺷ مﺎـﺠﻧا ﯾ
ﺺ ﻠﻣﺎـﮑﺗ ﯽ ـﯾ ﺎ
هرود /ﯽﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد مﻮﻠﻋ رد ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻪﻠﺠﻣ ﻢﺘﺸﻫ
هرﺎﻤﺷ / مود / نﺎﺘﺴﺑﺎﺗ 1390 ﯽﭘﺎﯿﭘ / 28
دازردﺎﻣ ي ﻧد رد ناﺪ ﺎﻫ ي ﻣ فﺬﺣ ﻪﻧﻮﻤﻧ نآ كدﻮﮐ ﯽ
هﺪـﻧوﺮﭘ رد .ﺪـﺷ
ناﺪﻧد زﻮﻣآ ﺶﻧاد ﺮﻫ ﺎﻫ
ي ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ـﺳ مﺎـﺠﻧا نﺎـﻣز و هﺪـﺷ ﯿ
ﺖﻧﻼ زا
ﻠﺒﻗ هﺪﻧوﺮﭘ ﯽ ﺎﻌﻣ .ﺪﺷ دراو ﯾ
ﻪﻨ آ ،هﻮـﻗ غاﺮـﭼ رﻮـﻧ زا هدﺎﻔﺘـﺳا ﺎﺑ ﯾ
ﻪـﻨ و
ﺪﻧﻮـﺳ ﯾ رﺎـﺒﮑ ﻌــﺿو .ﺪـﺷ مﺎـﺠﻧا فﺮــﺼﻣ ﯿ
ـﺳﻮﭘ ﺖ ﯿ ﮔﺪ )ﯽ dmft و
DMFT ( ﻌﺿو و دﺮﻓ نﺎﻫد ﺖﺷاﺪﻬﺑ و ﯿ
ﺖ ناﺪﻧد 6 ﺐﺴﺣﺮﺑ ﻦﺘﺷاد
و ﯾﺎ ﺳﻮﭘ ﻦﺘﺷاﺪﻧ ﯿ
ﮔﺪ ﯽ .ﺪﺷ ﺖﺒﺛ داﺮﻓا هﺪﻧوﺮﭘ رد
ﺳﻮﭘ ﯿ ﮔﺪ ﯽ ﻌﻣ ﺎﺑ ﻖﺑﺎﻄﻣ ﯿ
رﺎ ﺎﻫ ي WHO سﺎﺳا ﺮﺑ نﺎﻫد ﺖﺷاﺪﻬﺑ و
ﺺﺧﺎﺷ OHI-S ﻌﺗ
ﯿﯿ ﻦ ﺺﺧﺎﺷ رد .ﺪﺷ OHI-S
ود زا ﺢﻄﺳ 6
ﺎﻌﻣ درﻮﻣ ناﺪﻧد ﯾ
ﻪﻨ ﻣ راﺮﻗ ﯽ ﮔﯿ دﺮ ﻞﻣﺎـﺷ ﻪﮐ 4
ـﻔﻠﺧ ناﺪـﻧد ﯽ
و ﻻﺎـﺑ
ﭘﺎ ﯿﯾ ﻦ و 2 ﻣاﺪﻗ ناﺪﻧد ﯽ ﺎﭘ و ﻻﺎﺑ ﯿﯾ ﻦ .ﺖﺳا اﯾ ﻦ اﯾ ﺲﮐﺪـﻨ سﺎـﺳا ﺮـﺑ
ﺳرﺮﺑ ﯽ ﺮﺑد و مﺮﺟ دﻮﺟو ي
و ﯾﺎ ناﺪﻧد لﺎﮐﺎﺑ ﺢﻄﺳ رد نآ مﺪﻋ ﺎﻫ
ي 31
, 16,11,26 ﻟ ﺢﻄﺳ و ﯿ لاﻮﮕﻨ ناﺪﻧد ﺎﻫ ي 36 و 46 راﺮﻗ هدﺎﻔﺘﺳا درﻮﻣ
ﻣ ﯽ ﮔﯿ دﺮ ﺣﺎﻧ ﺮﻫ داﺪﻋا . ﯿ
ﻪ ﻣ و هدﻮﻤﻧ ﻊﻤﺟ ﻢﻫ ﺎﺑ ار ﯿ
ﮕﻧﺎ ﯿ ﻦ ـﻣ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﯽ
.دﻮﺷ ﺎﻬﻧ رد ﯾ ﺖ اﯾ ﻦ ﺧﺎﺷ ﺺ داﺪﻋا سﺎﺳا ﺮﺑ 0
ﺎﺗ 3 ﻌﺗ ﯿﯿ ﻦ ـﻣ ﯽ ـﮐ دﻮـﺷ ﻪ
ا ﺮﮔا ﯾ ﻦ ﺑ دﺪﻋ ﯿ ﻦ 0 ﺎﺗ 6/
0 ﺪـﺷﺎﺑ ﺮـﮔا ، بﻮـﺧ نﺎـﻫد ﺖـﺷاﺪﻬﺑ 7/
0
ﺎﺗ 8/
1 ﺮﮔا و ﻂﺳﻮﺘﻣ ﺪﺷﺎﺑ 9/
1 ﺎﺗ 3 ﻌﺿ ﺪﺷﺎﺑ ﯿ ﻒ بﻮـﺴﺤﻣ ﯽـﻣ ـﺷ ﻮ د.
) 6،7
ﺎﺑ (
ﺺﺧﺎـﺷ ود زا هدﺎﻔﺘـﺳا وdmft
OHI_S ﻪﺑﺎـﺸﻣ
زﺎـﺳ ي ود
ﺎﻘﻣ هوﺮﮔ ﯾ ﻪﺴ اﺮﺑ .ﺪﺷ ي ﺳرﺮﺑ ﯽ ﺛﺎﺗ ﯿﺮ ﻓ ﯿ رﻮﺸ ـﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ـﺳﻮﭘ ﯿ ﮔﺪ ﯽ ـﯾ ﺎ
ﺳﻮﭘ مﺪﻋ ﯿ ﮔﺪ ﯽ ناﺪﻧد 6 ﺎﮐ نﻮﻣزآ زا ي
ﺒـﺴﻧ ﺮـﻄﺧ و ود ﯽ
توﺎـﻔﺗ و
ﺑ ﻖﻠﻄﻣ ﺮﻄﺧ ﯿ
ﻦ ﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا ﺪﻫﺎﺷ و درﻮﻣ هوﺮﮔ ود .
ﻪﺘﻓﺎﯾ :ﺎﻫ هوﺮــﮔ ﺮــﻫ رد 54
) ﺮــﺴﭘ 3/
40 و (ﺪــﺻرد 80
) ﺮــﺘﺧد 7/
59
ﺎﻌﻣ (ﺪﺻرد ﯾ
ﻪﻨ نداد راﺮـﻗ نﺎـﻣز رد نﺎﮐدﻮﮐ ﻦﺳ ﻂﺳﻮﺘﻣ .ﺪﻧﺪﺷ
ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ 7/
6 ﺎﻌﻣ نﺎﻣز رد و لﺎﺳ ﯾ
ﻪـﻨ 11 - 10 رﻮـﻄﺑ و دﻮـﺑ لﺎـﺳ
اﺮـﺟا نﺎـﻣز زا ﻂﺳﻮﺘﻣ ي
ﻪـﻣﺎﻧﺮﺑ ﻓﯿ رﻮـﺸ ـﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ﺎـﻬﻧآ 38 هﺎـﻣ
دﻮﺑ ﻪﺘﺷﺬﮔ .
رد عﻮـﻤﺠﻣ زا درﻮـﻣ هوﺮﮔ 536
رد ناﺪـﻧد 75
)درﻮـﻣ 0/
14
ﺳﻮﭘ ( ﺪﺻرد ﯿ
ﮔﺪ ﯽ ناﺪﻧد رد 6 ا ،ﺖـﺷاد دﻮـﺟو ـﯾ
ﻦ رد ﺖﺒـﺴﻧ
ﺪﻫﺎﺷ هوﺮﮔ 6/
21 ﺎﮐ نﻮﻣزآ .دﻮﺑ ﺪﺻرد ي
ـﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ، ود ﯽ
راد ي
ــﺳﻮﭘ رد ار ﯿ
ﮔﺪ ﯽ ناﺪــﻧد 6 ــﺑ ﯿ ﻦ نﺎــﺸﻧ ﺪﻫﺎــﺷ و درﻮــﻣ هوﺮــﮔ )داد
001 /0
<
لوﺪﺟ) (P 1 ﺳﻮﭘ زوﺮﺑ ﺲﻧﺎﺷ .(
ﯿ ﮔﺪ ﯽ اﺮﺑ ي داﺮﻓا ي
ﺷ ﻪﮐ ﯿ رﺎ رد شﻮﭘ ﯾ ﺖﻓﺎ ﺪـﻧدﻮﺑ هﺮـﮑﻧ 5/
1 دﻮـﺑ درﻮـﻣ هوﺮـﮔ ﺮـﺑاﺮﺑ
) ﻓ زا هدﺎﻔﺘﺳا مﺪﻋ ﻪﺑ ﺐﺴﺘﻨﻣ ﺮﻄﺧ . (RR ﯿ
رﻮﺸ ـﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ اﺮـﺑ ي
ﺳﻮﭘ زوﺮﺑ ﯿ ﮔﺪ ﯽ 6/
7 ) دﻮﺑ%
.(AR
لوﺪﺟ 1 - درﻮﻣ هوﺮﮔ رد ﯽﻤﺋاد لوا ﺮﻟﻮﻣ يﺎﻫ ناﺪﻧد ﯽﮔﺪﯿﺳﻮﭘ ناﺰﯿﻣ
ﺪﻫﺎﺷ و
ﯽﮔﺪﯿﺳﻮﭘ
دﺎﻔﺘﺳا رﻮﺸﯿﻓ زا ه ﻪﺘﺷاﺪﻧ
(ﻢﻟﺎﺳ) ﻪﺘﺷاد (هﺪﯿﺳﻮﭘ) ﻊﻤﺟ
ﺪﻫﺎﺷ هوﺮﮔ )
4/
78 ( 420 ) 6/
21 ( 116 ) 100 ( 536
درﻮﻣ هوﺮﮔ )
86 ( 461 ) 14 ( 75 ) 100 ( 536
ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ درﻮﻣ هوﺮﮔ ردDMFT
84 /0 56 /0 ﻪﮐ ﯽﻟﺎﺣ رد دﻮﺑ
ﺪﻫﺎﺷ هوﺮﮔ رد ناﺰﯿﻣ ﻦﯾا 92
/0 88 /0
،دﻮﺑ يرﺎﻣآ ﺮﻈﻧ زا ﻪﮐ
ﻦﯿﺑ رد يراد ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ ) ﺖﺷاد دﻮﺟو هوﺮﮔ ود
013 /0 = .(P
ﺺﺧﺎﺷ ياﺰﺟا ﯽﺑﺎﯾزرا رد ناﺪﻧد ،DMFT
ﻢﻬﺳ هﺪﯿﺳﻮﭘ يﺎﻫ
درﻮﻣ هوﺮﮔ رد ﯽﮔﺪﯿﺳﻮﭘ ناﺰﯿﻣ .ﺪﻧداد ﻞﯿﮑﺸﺗ ار ﺺﺧﺎﺷ هﺪﻤﻋ 87
/0 49 /0 ﺪﻫﺎﺷ هوﺮﮔ رد و 01
/1 73 /0 )دﻮﺑ 04 / 0 = .(p
هوﺮﮔ رد ﻪﮐ ﺪﺷ هداد نﺎﺸﻧ نﺎﮐدﻮﮐ ﺖﺷاﺪﻬﺑ ﺖﯿﻌﺿو ﯽﺑﺎﯾزرا رد درﻮﻣ 83 )ﺮﻔﻧ 9/
68 ،ﺪﻫﺎﺷ هوﺮﮔ رد و (ﺪﺻرد 73
ﺮﻔﻧ
) 5/
54 لوﺪﺟ) ﺪﻨﺘﺷاد بﻮﺧ ﯽﻧﺎﻫد ﺖﺷاﺪﻬﺑ (ﺪﺻرد 2
زا ﻪﮐ (
ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ يرﺎﻣآ ﺮﻈﻧ هوﺮﮔ ود ﯽﺘﺷاﺪﻬﺑ ﺖﯿﻌﺿو ﻦﯿﺑ يراد
) ﺖﺷاﺪﻧ دﻮﺟو 78
/0 = .(p ﻦﯿﮕﻧﺎﯿﻣ درﻮﻣ هوﺮﮔ رد dmft
1/
0 9/ 0 ﺪﻫﺎﺷ هوﺮﮔ رد ناﺰﯿﻣ ﻦﯾا ﻪﮐ ﯽﻟﺎﺣ رد دﻮﺑ
1/
0 08 /1 رﺎﻣآ ﺮﻈﻧ زا ﻪﮐ ،دﻮﺑ ﯽﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ ي
ود ﻦﯿﺑ رد يراد
) ﺖﺷاﺪﻧ دﻮﺟو هوﺮﮔ 235
/0 = .(P
لوﺪﺟ 2 - ﺪﻫﺎﺷ و درﻮﻣ هوﺮﮔ رد نﺎﻫد ﺖﺷاﺪﻬﺑ ﺖﯿﻌﺿو
هوﺮﮔ
ﺖﺷاﺪﻬﺑ ﺢﻄﺳ
درﻮﻣ هوﺮﮔ ﺪﻫﺎﺷ هوﺮﮔ
ﺖﺷاﺪﻬﺑ داﺪﻌﺗ ﺪﺻرد داﺪﻌﺗ ﺪﺻرد
بﻮﺧ 83
9/
68 73 5/
54
ﻂﺳﻮﺘﻣ 51
1/
38 61 5/
45
ﻞﮐ 134
0/
100 134 0/
100
و هداز ﯽﻧاﺮﻬﻃ يﺮﯿﻣا ﺲﺟﺮﻧ ﺮﺘﮐد نارﺎﮑﻤﻫ
99
:ﺚﺤﺑ
رد ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﻦﯾا ﻣ
ﯿ ناﺰ ﺳﻮﭘ ﯿ ﮔﺪ ﯽ ناﺪﻧد 6 درﻮﻣ هوﺮﮔ رد 14
رد و %
ﺪﻫﺎﺷ هوﺮﮔ 21
ﺎﮐ نﻮﻣزآ .دﻮﺑ % ي
،ود ﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ ﯽ
راد ي رد ار
ﺳﻮﭘ ﯿ ﮔﺪ ﯽ ناﺪﻧد 6 ﺑﯿ ﻦ .داد نﺎﺸﻧ ﺪﻫﺎﺷ و درﻮﻣ هوﺮﮔ
ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ رد Haller
زا ﺪﻌﺑ 5 ،لﺎﺳ 5/
12 ﺎﻬﻧاﺪﻧد % ي نوﺪﺑ
ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ و 8 ﺎﻬﻧاﺪﻧد زا % ي
ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ﺳﻮﭘ هﺪﺷ ﯿ هﺪ ﺪﻧدﻮﺑ هﺪﺷ
).
8 (
د ر د ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﯾ
،ﺮﮕ زا ﺪﻌﺑ ﯾ ﮏ هرود 6/
1 ﺳ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﻪﻟﺎﺳ ﯿ
ﺖﻧﻼ
ﻣﻮﻤﻋ ﯽ DMFT درﻮﻣ هوﺮﮔ رد
8/
0 5/
0 ﺪﻫﺎﺷ هوﺮﮔ و
4/
1 5/ 1 ﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ ﻪﮐ دﻮﺑ ﯽ
رﺎﻣآ راد ي ﺖﺷاد
).
9
ﻨﭽﻤﻫ(
ﯿ ﻦ
ﻓ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ رد ﯿ
رﻮﺸ ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ﺑ ﺎﺘﻧﻼﺗآ سراﺪﻣ رد ﯿ
ﻦ ﺎﻬﻟﺎﺳ ي 2004
و 2005 ﻠﻋ ﯽ ﭘ نﺎﮑﻣا مﺪﻋ ﻢﻏر ﯿ
ﮕ ﯿﺮ ي ﻪﻌﺟاﺮﻣ نﺎﮔﺪﻨﻨﮐ
، هدﺎﻔﺘﺳا
ﺳ زا ﯿ ﺖﻧﻼ دﻮﺑ نآ زا هدﺎﻔﺘﺳا مﺪﻋ زا ﺮﺘﻬﺑ
) .
10
ﻀﻌﺑ رد (
ﯽ
تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﻞﯾذ حﺮﺷ ﻪﺑ ﺎﺘﻧ
ﯾ ﺞ ﺴﺑ ﯿ رﺎ ﮕﻤﺸﭼ ﯿﺮ ﻘﻓﻮﻣ و ﯿ ﺖ ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ
ﯽﻧﺎﻣرد ﺑ ﯿ ﺮﺘﺸ دﻮﺑ : Dennison زا ﺲﭘ نارﺎﮑﻤﻫ و
5 ﺑ لﺎﺳ ﯿ نﺎ
ﻪﮐ ﺪﻧدﺮﮐ 5/
6 ﺎﻬﻧاﺪﻧد ﺪﺻرد ي
ﺳ لوا ﺮﻟﻮﻣ ﯿ
ﻞ ﻣﺮﺗ هﺪﺷ ﯿ ﻢ هﺪﺷ
ﺪﻧدﻮﺑ
) 11
ﻘﺤﺗ رد و(
ﯿﻘ ﯽ د ﯾ ﺮﮕ ﺎﻬﻨﺗ 7/
2 ﺎﻬﻧاﺪﻧد زا % ي
ﺳ ﯿ ﻞ هﺪﺷ
زا ﺲﭘ ﯾ ﮏ هرود 2 ﻣﺮﺗ ﻪﺑ ﻪﻟﺎﺳ ﯿ
ﻢ ﻧ ﯿ زﺎ ﺪﻨﺘﺷاد
).
12 (
ﻘﻓﻮﻣ ﯿ ﺖ ﻓ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﺮﺘﻤﮐ ﯿ
رﻮﺸ ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ا رد ﯾ ﻦ ﻣ ار ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ ﯽ
ناﻮﺗ
ﺳ نداد راﺮﻗ نﺎﻣز رد نﺎﮐدﻮﮐ ﻢﮐ ﻦﺳ ﻪﺑ ﯿ
ﺖﻧﻼ مﺪﻋ ،
زرا ﯾﺑﺎ ﯽ ﺎﻫ ي هرود ا ي اﺮﺑ ي ﺳرﺮﺑ ﯽ و نداد ﺖﺳد زا ﯾﺎ
رد ﺺﻘﻧ
ﺳ ﯿ ﻼ ﺖﻧ ﺪﻧﺎﺑ زا هدﺎﻔﺘﺳا مﺪﻋ ،ﺎﻫ ﯾ
ﮓﻨ ا مﺪﻋ و هدﺎﻔﺘﺳ زا ﻢﻈﻨﻣ
ﺎﺳ ﯾﺮ ﺎﻬﺷور ي ﭘ ﯿ ﮕﺸ ﯿﺮ ي ارﻮﻠﻓ ﺪﻨﻧﺎﻣ ﯾ
ﺪ .داد ﺖﺒﺴﻧ
ﻣ نﺎﺸﻧ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﯽ
نﺎﮐدﻮﮐ ﻪﮐ ﺪﻫد 7
- 5 ﺑ لﺎﺳ ﯿ ﺮﺘﺸ ﯾ ﻦ دراﻮﻣ
هدﺎﻔﺘﺳا زا دﺪﺠﻣ ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ﮑﺸﺗ ار ﯿ ﻞ ﻣ ﯽ ﺪﻨﻫد
).
13 (
زرا ﯾﺑﺎ ﯽ ﺳ ﻢﻈﻨﻣ ﯿ
،ﺖﻧﻼ ﻪﺘﮑﻧ ا ي ﻧاﺮﺤﺑ ﯽ اﺮﺑ ي ﻘﻓﻮﻣ ﯿ ﺖ ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ
.ﺖﺳا ﺷ زا دﺪﺠﻣ هدﺎﻔﺘﺳا ﯿ
رﺎ ناﺪﻧد رد شﻮﭘ ﺎﻫ
ﯽﯾ ﻪﮐ ﺶﺷﻮﭘ
هداد ﺖﺳد زا ار دﻮﺧ ﺮﺗﻻﺎﺑ تﺎﺟرد ،ﺪﻧا
ي ﺳﻮﭘ ﺶﻫﺎﮐ زا ﯿ
ﮔﺪ ﯽ ار
دراﻮﻣ ﻪﺑ ﺖﺒﺴﻧ ي
ﺎﻬﻨﺗ ﻪﮐ ﯾ رﺎﺒﮑ ﺷ زا ﯿ رﺎ هﺪﺷ هدﺎﻔﺘﺳا شﻮﭘ
ﻣ نﺎﺸﻧ ،ﺖﺳا ﯽ
ﺪﻧﺎﺑ زا هدﺎﻔﺘﺳا .ﺪﻫد ﯾ
ﮓﻨ دراﻮﻣ رد صﻮﺼﺧ ﻪﺑ ي
ا نﺎﮑﻣا ﻪﮐ ﯾ
ﺳﻻوﺰ ﯿ نﻮ ﮔ ﺖﺳا ﻞﮑﺸﻣ ﯿﺮ
ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ار ﻞﺑﺎﻗ رﻮﻃ ﻪﺑ
ﻪﻈﺣﻼﻣ ا ي ﻣ دﻮﺒﻬﺑ ﯽ ا و ﺪﺸﺨﺑ ﯾ
ﮔدﻮﻟآ دراﻮﻣ رد ﻪﻟﺎﺴﻣ ﻦ ﯽ
ﺎﺑ ﺺﺨﺸﻣ قاﺰﺑ ﻣ ﺮﺗ
ﯽ دﻮﺷ
) .
14،15
ﻠﮐ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ(
ﯿﻨ ﯿ ﮑ ﯽ ﺧا ﯿﺮ رد ﻪﮐ
ﺷ زا دﺪﺠﻣ هدﺎﻔﺘﺳا نﺎﮑﻣا نآ ﯿ
رﺎ ﻦﺘﻓر ﺖﺳد زا ﺐﻗﺎﻌﺘﻣ شﻮﭘ
ﻣ ﻪﮐ ﺖﺳا هداد نﺎﺸﻧ دراد دﻮﺟو نآ ﯿ
ناﺰ ﮔ ﯿﺮ رد هﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ
زرا ﺮﻫ ﯾﺑﺎ ﯽ ﻟﺎﺳ ﯿ ﻪﻧﺎ ﺑ ﯿ ﻦ 88 ﺗ ﺎ 96 ﻣ ﺪﺻرد ﯽ ﺪﺷﺎﺑ
).
3
Wyk (
ﻧﯿ ﺰ
ﻣ ﻪﻘﻄﻨﻣ رد دﻮﮐﻮ
ﯾ ﺎﻣﺎﻨ ﻣ ﻪﮐ دﺮﮐ شراﺰﮔ ﯿ
ناﺰ ﻻﺎﺑ ي ﺶﻫﺎﮐ
ﺳﻮﭘ ﯿ ﮔﺪ ﯽ ا رد هﺪﻣآ ﺖﺳد ﻪﺑ ﯾ
ﻦ ﻪﻘﻄﻨﻣ ﻣ ﯽ دﺮﺑرﺎﮐ ﺮﻃﺎﺧ ﻪﺑ ﺪﻧاﻮﺗ
ﻓ هرﺎﺑود ﯿ رﻮﺸ ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ا و ﯾ ﻦ ﻘﺣ ﯿ ﺖﻘ ﻻﺎﺑ ﺪﺻرد ﻪﮐ ﯽﯾ
ﺎﻫ ﻪﭽﺑ زا
ارﻮﻠﻓ زا نﺎﻣﺰﻤﻫ ﯾ
ﺪ ﻣ هدﺎﻔﺘﺳا ﯽ ﺪﺷﺎﺑ ،ﺪﻧدﺮﮐ
).
16 (
ﺘﻗو ﯽ ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ﻫ ﺣاﻮﻧ رد ﺎ ﯽ اراد ي ارﻮﻠﻓ ﯾ
،ﺪ ﺘﻤﺴﻗ ترﻮﺻ ﻪﺑ ﯽ
زا
ﭘ ﻊﻣﺎﺟ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﯿ
ﮕﺸ ﯿﺮ ي شزﻮﻣآ ﺎﺑ 6
،نﺎﻫد ﺖﺷاﺪﻬﺑ ﻪﻫﺎﻣ
ﻓوﺮﭘ ﯿ ﺴﮐﻼ ﯽ ﻌﺿﻮﻣ فﺮﺼﻣ و ﯽ
ارﻮﻠﻓ ﯾ ﺪ ﻃ دور رﺎﮐ ﻪﺑ ﯽ
،لﺎﺳ ﻪﺳ
ﻠﻘﺗ ﯿ ﻞ ﺳﻮﭘ ﯿ ﮔﺪ ﯽ ﻪﺑ 5/
87 ﻣ ﺪﺻرد ﯽ ﺪﺳر
).
17 (
مﻮﻬﻔﻣ آرﺎﮐ ﯽﯾ ﺳ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﯿ ﺖﻧﻼ ﺳو ﻪﺑ ﯿ ﻪﻠ ﻮﻧ ﯾ نﺎﮔﺪﻨـﺴ ﻪـﺑ ﻒـﻠﺘﺨﻣ
لﺎﮑﺷا ﺗوﺎﻔﺘﻣ ﯽ ﺑ ـﯿ نﺎ .ﺖـﺳا هﺪـﺷ ا رد
ـﯾ ﻦ آرﺎـﮐ ﻪـﻌﻟﺎﻄﻣ ﯽﯾ
رد
ﭘﯿ ﮕﺸ ﯿﺮ ي ﺳﻮﭘ زا ﯿ ﮔﺪ ﯽ ور ي ﺎﻫ ناﺪﻧد حﻮﻄﺳ ي
ـﻤﺋاد لوا ﺮﻟﻮﻣ ﯽ
توﺎـﻔﺗ سﺎـﺳا ﺮﺑ ﺮﮕﻧ ﻪﻌﻣﺎﺟ ﺰﮐﺮﻣ ﻪﺑ هﺪﻨﻨﮐ ﻪﻌﺟاﺮﻣ نﺎﮐدﻮﮐ رد رﺎﺗ رد ﯾ ﻪـﭽﺨ ـﺳﻮﭘ ﯿ ﮔﺪ ﯽ ﺎﻬﻧاﺪـﻧد رد ي
ـﻤﺋاد ﯽ (DMFT) ﺮـﺑ و
ﻣ سﺎﺳا ﯿ ناﺰ ﺳﻮﭘ ﯿ ﮔﺪ ﯽ ناﺪﻧد ﺎﻫ ي ﺳ ﯿ ﻞ ـﺳ و هﺪﺷ ﯿ ﻞ رد هﺪـﺸﻧ
ﺷ ﻪﺘﻓﺮﮔ ﺮﻈﻧ
) ﺪ.
18،19
(
اﺮﺑ ي ندﻮﺑ ﺶﺨﺑ ﺮﺛا ﯾ
ﮏ ﭘ شور ﯿ ﮕـﺸ ﯿﺮ ي ـﯾ ﺎ ﻧﺎـﻣرد ﯽ هوﺮـﮔ ود
ﺎﺑ ﺪﻫﺎﺷ و درﻮﻣ ﯾ
ﺪ ﺎﺳ رد ﯾﺮ ﻐﺗ ناﻮﺘﺑ ﺎﺗ ﺪﻨﺷﺎﺑ ﻪﺑﺎﺸﻣ تﺎﻬﺟ ﯿﯿ
تاﺮ
ا ﻪـﺑ ﻪـﺟﻮﺗ ﺎـﺑ اﺬـﻟ ؛داد ﺖﺒـﺴﻧ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ نآ ﻪﺑ ار هﺪﻣآ ﺖﺳﺪﺑ ـﯾ
ﻦ
د ﻪﻟﺎﺴﻣ ر اﯾ ﻦ ﻪﺑﺎـﺸﻣ ﺲﻨـﺟ و ﻦـﺳ ﺮﻈﻧ زا لﺮﺘﻨﮐ هوﺮﮔ ﻪﻌﻟﺎﻄﻣ
ـﻨﭽﻤﻫ .ﺪﺷ بﺎﺨﺘﻧا درﻮﻣ هوﺮﮔ ﯿ
ﻦ ـﺳﻮﭘ ﻪـﺑﺮﺠﺗ ﯿ
ﮔﺪ ﯽ ناﺪـﻧد رد
ﺎﻫ ي ﺷ ﯿﺮ ي (dmft) و ﻌﺿو ﯿ ﺖ ﺑ ﺖﺷاﺪﻬﺑ ﯿ
ﻦ و درﻮﻣ هوﺮﮔ ود
رﺎﻣآ ظﺎﺤﻟ زا ﺪﻫﺎﺷ ي
ﻨﻌﻣ توﺎﻔﺗ ﯽ
راد ي ﻐﺗ اﺬﻟ ﺖﺷاﺪﻧ ﯿﯿ
تاﺮ رد
DMFT ﺳﻮﭘ و
ﯿ ﮔﺪ ﯽ ﺎﻬﻧاﺪﻧد ي 6 ﻣ ار ﯽ ـﺳ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ ﻪﺑ ناﻮﺗ ﯿ
ﺖﻧﻼ
اﺮﺑﺎﻨﺑ .داد ﺖﺒﺴﻧ ﯾ
ﻦ ﺷ دﺮﺑرﺎﮐ ﯿ رﺎ اﺮﺑ شﻮﭘ ي ﯾ رﺎـﺒﮑ ﭘ رد ﯿ ﮕـﺸ ﯿﺮ ي
ﺳﻮﭘ زا ﯿ ﮔﺪ ﯽ ﺎﻫ ي ﭘ ﯿ ﺖ ﻓ و ﯿ رﻮﺸ ﻣا ًﻼﻣﺎﮐ ﯿ راوﺪ ﻣ هﺪﻨﻨﮐ ﯽ ﺪﺷﺎﺑ
).
3 (
ﻻد ﻪﻠﻤﺟ زا ﯾ
ﻞ ـﺳ ندﻮـﺑ ﺮﺛﻮﻣ ﯿ
ﺖﻧﻼ ـﻠﻋ ر ﯽ ﭘ ﻢـﻏ ﯿ ﮕ ـﯿ ﺮ ي ﺎـﻫ ي
هرود ا ي اﯾ ﻦ ﻣ ﯽ ـﺷ زا هدﺎﻔﺘـﺳا ﻪـﮐ ﺪﺷﺎﺑ ﺪﻧاﻮﺗ ﯿ
رﺎ ﻣ شﻮـﭘ ـﯿ ناﺰ
هرود /ﯽﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد مﻮﻠﻋ رد ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻪﻠﺠﻣ ﻢﺘﺸﻫ
هرﺎﻤﺷ / مود / نﺎﺘﺴﺑﺎﺗ 1390 ﯽﭘﺎﯿﭘ / 28
ﻣ ﺶﻫﺎﮐ ار ﺲﻧﺎﺗﻮﻣ كﻮﮐﻮﺘﭘﺮﺘﺳا ﯽ
ﺪـﻫد
) 20
دراﻮـﻣ رد و(
ي ﻪـﮐ
ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ﺎﻬﺘﻧا رد ﺖﺳا هﺪﺷ هﺪﻨﮐ اﺮﻫﺎﻇ ي
ﭘ ﯿ ﺖ ﻓ و ﯿ رﻮﺸ ﺎﻫ دﻮﺟو
ﭘ ﺮﺛا و دراد ﯿ
ﮕﺸ ﯿﺮ ي ﮔﺪﻨﻨﮐ ﯽ ﻣ ﻆﻔﺣ ار دﻮﺧ ﯽ
ﺪﻨﮐ
).
3
(
ﺎﺑ ﺑ دراﻮﻣ ﻪﺑ ﻪﺟﻮﺗ ﯿ
نﺎ ﻓ ﻪـﻣﺎﻧﺮﺑ ﻪـﻣادا ﻦﻤـﺿ ،ﻻﺎﺑ رد هﺪﺷ ﯿ
رﻮـﺸ
ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ روﺮﺿ ي ﺎﻌﻣ ﻪﮐ ﺖﺳا ﯾ
تﺎﻨ هرود ﻢﻈﻨﻣ ا
ي اﺮﺑ ي زرا ﯾﺑﺎ ﯽ و
ﺎﻌﻣ ﯾ ﻪﻨ ﺳ ﯿ ﺖﻧﻼ ﺎﻫ ي .دﻮﺷ مﺎﺠﻧا هﺪﺷ هداد راﺮﻗ
ﺳرد ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ زا فﺪﻫ ﯽ
ﮑـﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد ﯽ
ا ﺮـﮕﻧ ﻪـﻌﻣﺎﺟ ﺖﻣﻼـﺳ ﺎـﻘﺗر
ﺰﻫ ﺚـﺤﺑ ﺎـﻌﻄﻗ ﺖﺳا ﻪﻌﻣﺎﺟ ناﺪﻧد و نﺎﻫد ﯾ
ﻪـﻨ ﺮـﻘﻣ و ﺎـﻫ نو
ﻪـﺑ
روﺮﺿ رﺎﮐ حﻼﺻا و ﻪﻣادا ﺖﻬﺟ هﺪﺷ مﺎﺠﻧا تﺎﻣﺪﺧ ندﻮﺑ ﻪﻓﺮﺻ ي
ﻣ ﺮﻈﻧ ﻪﺑ ﯽ .ﺪﺳر
ﺑ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﯿ ﺮﺘﺸ و ﻪﺑ ﯾ هﮋ دﺎﺼﺘﻗا ﺮﻈﻧ زا ي
ندﻮﺑ ﻪﻓﺮﺻ ﻪﺑ نوﺮﻘﻣ و
ا رد ﯾ ناﺮ ﻫاﺮﻤﻫ تروﺮﺿ و ﯽ
ﺎﺳ ﯾﺮ ﺎﻬﺷور ي ﭘ ﯿ ﮕﺸ ﯿﺮ ي ﻪﻠﻤﺟ زا
زا هدﺎﻔﺘﺳا ارﻮﻠﻓ
ﯾ ﺪ ﭘ ﯿ دﺎﻬﻨﺸ ﻣ ﯽ .دﻮﺷ
ﻪﺠﯿﺘﻧ
:يﺮﯿﮔ
ﺖﻧﻼﯿﺳ رﻮﺸﯿﻓ و ﺖﯿﭘ ﻪﻣﺎﻧﺮﺑ رد ﻪﭼ ﺮﮔا ﯽﯾﺎﻬﻨﺗ ﻪﺑ
ﺶﻫﺎﮐ
؛ﺖﺳا هدﻮﺑ ﺰﯿﻣآ ﺖﯿﻘﻓﻮﻣ ﯽﻟازﻮﻠﮐا حﻮﻄﺳ ﯽﮔﺪﯿﺳﻮﭘ ﻪﺴﯾﺎﻘﻣ رد
و داد نﺎﺸﻧ ار يﺮﺘﻤﮐ ﺖﯿﻘﻓﻮﻣ تﺎﻌﻟﺎﻄﻣ ﺮﯾﺎﺳ ﺎﺑ ﯽﺸﺨﺑ ﺮﺛا ياﺮﺑ
شور ﺮﯾﺎﺳ ﺎﺑ ﺪﯾﺎﺑ ﺮﺘﺸﯿﺑ ﻞﺜﻣ يﺮﯿﮕﺸﯿﭘ يﺎﻫ
و ﯽﭘاﺮﺗ ﺪﯾارﻮﻠﻓ
هرود يﺮﯿﮕﯿﭘ و ﺖﺷاﺪﻬﺑ شزﻮﻣآ .دﻮﺷ هاﺮﻤﻫ يا
هرود /ﯽﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد مﻮﻠﻋ رد ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻪﻠﺠﻣ ﻢﺘﺸﻫ
هرﺎﻤﺷ / مود / نﺎﺘﺴﺑﺎﺗ 1390 ﺎﯿﭘ / ﯽﭘ 28 101
هرود /ﯽﮑﺷﺰﭙﻧاﺪﻧد مﻮﻠﻋ رد ﻖﯿﻘﺤﺗ ﻪﻠﺠﻣ ﻢﺘﺸﻫ
هرﺎﻤﺷ / مود / نﺎﺘﺴﺑﺎﺗ 1390 ﯽﭘﺎﯿﭘ / 28 References:
1.Mc Donald RE, Avery DA, ean JA. Dentistry For The Child And Adolescent. 9thed. St Louis: Mosby Elsevier; 2011;
P.313-321.
2. Roberson TM, Heymann H, swift EJ. Sturdevant’s Art and Science of Operative Dentistry. 5thed. St Louis: Mosby 2008; p: 68-125.
3. Pinkham JR, Casamassimo PS, Fields WF, Mc Tigue DJ, Nowak A. Pediatric Dentistry Infancy Through Adolescence. 4thed. ST louis , Missouri: Elsevier Saunders; 2005.P.520-541.
4. McCune RJ, Bojannini J, Abodeely RA. Effectiveness of a Pit and Fissure Sealant in the Prevention of Caries: Three Year Clinical Results. J Am Dent Assoc. 1979 Oct;99(4):619-23.
5.The Curriculum Revision in Doctrine of Dental Sciences. 05/21/2000. Available at:
http://gpde.behdasht.gov.ir/uploads/174_293_sarfasledoros_DoctorOmoomi.pdf
6. Greene JC, Vermillion JR. The simplified oral hygiene index. J Am Dent Assoc. 1964;68:7-13.
7.Yee R, David J, Khadka R. Oral Cleanliness of 12-13-year-old and 15-year-old School Children of Sunsari District,Nepal. J Indian Soc Pedod Prev Dent. 2006; 24(3): 146-51.
8.Haller KE, Reed SG, Bruner FW, Eklund SA, Burt BA. Longitudinal Evaluation of Sealing Molars with and Without Incipient Dental Caries in a Public Health Program. Journal of Public Health Dentistry. 1995 Summer;55(3):148-53..
9.Darentes C, Childers NK, Makhija SK, Chafin T, Dasanayke AP. Assessment of Retention Rates and Clinical Benefits lf a Community Sealant Program. Pediatr Dent. 2005 May-Jun;27(3):212-6.
10.Barbara F, Susan O, Gray Sh K, Beauchamp J, Caufield PW, Crall JJ, et al. Preventing Dental Caries Through School-Based Programs: Updated Recommendations and Reviews of evidences. J Am Dent Assoc. 2009;40(11):1356- 65.
11. Dennison JB, Straffon LH, Smith RC. Effectiveness of Sealant Treatment over 5 years in an Insured Population. J Am Dent Assoc. 2000; 131(5): 597-605.
12. Ismail AI, Gagnon p. A Longitudinal Evaluation of Fissure Sealant Applied in Dental Practice. J Dent res. 1995 Sep; 74: 1583-1590.
13.Dennison JB, Straffon LH, More FG. Evaluating Tooth Eruption on Sealant Efficacy. JADA. 1990 Nov;121(5):610- 4.
14.Karami M, Khadem P,Jadidi Z, Amir Poor G. Clinical Assessment of Two Types of Adhesive (Fifth and Sixth Generation) on Fissure Sealant of Saliva Contaminated Enamel. Dental Journal of Tehran University of Medical Sciences. 2009; 22(1): 27-34. [Persian]
15.Askarizadeh N, Norouzi N, Nemati S. The Effect of Bonding Agents on the Micro Leakage of Sealant Following Contamination With Saliva. J Indian Soc Pedod Prev Dent. 2008 Jun;26(2):64-6.
16.Van Wyk P.J, Kroon J, White J.G. Evaluation of a Fissure Sealant Program as Part of Community-Based Teaching and Training. Journal of dental education. 2004 Jan;68(1):50-4.
17.Mathewson RJ, primosch RE .Fundamental of pediatric dentistry. 3thed. Quintessence pub: 1995, p: 84-9.
18.Makhija SK, Childers NK, Lauten J, Dorantes CE, Chafin T, Dasanayake AP. Evaluation of Initial Caries Score and Caries Incidence in a Public Health Sealant Program: a Retrospective Study. Pediatr Dent. 2006 Sep-Oct;28(5):420-4.
19. Weintraub JA. The Effectiveness of Pit and Fissure Sealants. J Public Health Dent. 1989; 49: 317-30.
20.Mass E, Eli I, Lev-Dor-Samvici B, Weiss EI. Continuous Effect of Pit and Fissure Sealing on S. Mutans Presence in Situ. Pediatr Dent. 1999 May-Jun;21(3):164-8.
