Homepage: http://ijswr.ut.ac.ir
Assessment of Soybean Applied Water and Water Productivity (a case study:
Tail End Region of Moghan Irrigation and Drainage Network, Ardabil Province, Iran)
Farzin Parchami-Araghi1*, Fariborz Abbasi2, Keramat Akhavan3
1. Corresponding Author, Agricultural Engineering Research Department, Ardabil Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Ardabil, Iran. Email: [email protected]
Agricultural Engineering Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), .
2
[email protected] Karaj, Iran. Email:
3. Agricultural Engineering Research Department, Ardabil Agricultural and Natural Resources Research and Education [email protected]
Email:
. Center, AREEO, Ardabil, Iran
Article Info ABSTRACT
Article type: Research Article
Article history:
Received: March. 22, 2022 Revised: June. 10, 2022 Accepted: June. 12, 2022 Published online: Aug. 23, 2022
Keywords:
Application Efficiency, Drought Stress,
FAO Penman-Monteith, Planting Date,
Wet Planting.
Due to limitation of available water resources, improving agricultural water productivity has become an inevitable necessity. Therefore, it is important to have reliable estimates of the seasonal applied water and water productivity under current irrigation and farm management.
In this paper, the seasonal applied water and physical and economic water productivity of soybean were studied through monitoring 29 farms under actual conditions located at the tail end region of Moghan irrigation and drainage network, Ardabil Province, Iran, during the growing season 2020-2021. The net water requirement estimates of soybean during the growing season 2020-2021 and its 10-year average ranged from 417-719 mm and 457-797 mm with a mean of 539 and 581 mm, respectively, over the studied farms. The total applied water (irrigation + effective precipitation, I + Pe) and the grain yield ranged from 3859-7105 m3 ha-1 and 1.30-2.80 ton ha-1, with a mean of 5664 m3 ha-1 and 2.35 ton ha-1, respectively.
The lack of flexibility in water allocations led irrigation schedule to be not adapted with the crop water requirement. The limiting factors of soybean production in the study area caused the observed maximum grain yield to be significantly lower than the potential level of soybean yield in Moghan plain (4.00 ton ha-1). The soybean grain yield exhibited a quadratic correlation with I + Pe. Total water productivity (WPI+Pe) and economic water productivity (WP$) ranged from 0.33 to 0.47 kg m-3 and 21.18 103 to 48.29 103 Rials m-3 with a mean of 0.42 kg m-3 and 39.89 103 Rials m-3, respectively. The mean Israelsen's application efficiency (AE) over initial, development, and mid-season plant growth stages in the study fields were obtained 19, 95, and 100%, respectively.
Cite this article: Parchami-Araghi, F., Abbasi, F., & Akhavan, K. (2022) Assessment of Soybean Applied Water and Water Productivity (a case study: Tail End Region of Moghan Irrigation and Drainage Network, Ardabil Province, Iran).
Iranian Journal of Soil and Water Research, 53 (6), 1243-1257.
© The Author(s). Publisher: University of Tehran Press.
DOI: http//doi.org/10.22059/ijswr.2022.340768.669235
و دربراک نامدنار یبايزرا هيامن
یاه هرهب :یدروم هعلاطم( هناتسبات ايوس رد بآ یرو اپ
يي ن تسد هکبش
بآ ي را ی شکهز و ی
بدرا ناتسا ،ناغم ي
ل )
یقارع یمچرپ نيزرف
1
رف ، ي زرب سابع
2ی ناوخا تمارک و
3
1 . ،لوئسم هدنسیون غم( ليبدرا ناتسا يعيبط عبانم و يزرواشک شزومآ و تاقيقحت زکرم ،يزرواشک يسدنهم و ينف تاقيقحت شخب
نامزاس ،)نا
ناریا ،ليبدرا ،يزرواشک جیورت و شزومآ ،تاقيقحت .
:ليمیا [email protected]
2 . قحت هسسوم ي تاق نف ي سدنهم و ي زرواشک ي
، قحت نامزاس ي
،تاق ورت و شزومآ ی
ج زرواشک ي
، ا ،جرک ی نار . :ليمیا [email protected]
3 . و شزومآ ،تاقيقحت نامزاس ،)ناغم( ليبدرا ناتسا يعيبط عبانم و يزرواشک شزومآ و تاقيقحت زکرم ،يزرواشک يسدنهم و ينف تاقيقحت شخب
ناریا ،ليبدرا ،يزرواشک جیورت :ليمیا .
هلاقم تاعلاطا هدیکچ
:هلاقم عون يشهوژپ ةلاقم
رات ي خ رد ي تفا : 2 / 1 / 1401
رات ي خ یرگنزاب : 20 / 3 / 1401
رات ي خ ذپ ي شر : 22 / 3 / 1401
رات ي خ راشتنا : 1 / 6 / 1401
هژاو :یديلک یاه
،تشک خیرات شنت ،يکشخ ،دربراک نامدنار
نمنپ وئاف - ،ثيتنام
مريه .يراک هرهب دوبهب ،بآ عبانم تیدودحم ينونک طیارش رد
بانتجا يترورض يزرواشک بآ يرو نتشاد تسد رد ،نیاربانب .تسا ریذپان
هرهب و يرايبآ بآ يلصف ریداقم زا ربتعم يیاهدروآرب هرهب و يرايبآ تیریدم يلعف طیارش رد بآ يرو
رد هدش لامعا يرادرب
ح عرازم هرهب و يلصف يدربراک بآ ،رضاح شهوژپ رد .تسا تيمها زیا رد ایوس بآ يداصتقا و يکیزيف يرو
29 هعرزم
نيیاپ شخب رد عقاو نيعراز تیریدم تحت يعارز لصف رد ،ليبدرا ناتسا ،ناغم يشکهز و يرايبآ هکبش تسد
1400 -
1399 يتاعلاطم عرازم رد ایوس صلاخ يبآ زاين .تفرگ رارق هعلاطم دروم يعارز لصف رد
1400 - 1399 نيگنايم و 10 هلاس
هب نآ هنماد رد ،بيترت 417
ات 719 و 457 ات 797 يليم هب( دش دروآرب رتم نيگنايم اب ،بيترت
539 و 581 يليم عومجم .)رتم
( يلصف يدربراک بآ و رثوم شراب
I + Pe
هب ایوس هناد درکلمع و ) نيب ،بيترت
3859 ات 7105 و راتکه رب بعکمرتم 30
/ 1 ات
80 / 2 هزادنا راتکه رب نت هب( دش يريگ
نيگنايم اب ،بيترت 5664
و راتکه رب بعکمرتم 35
/ 2 تیدودحم .)راتکه رب نت
فاطعنا همانرب کی لامعا بجوم عرازم هب بآ لیوحت رد يریذپ رثا دنیآرب .دیدرگ هايگ يبآ زاين اب قبطنمريغ يرايبآ يزیر
رد ایوس ديلوت هدننک دودحم لماوع هب ایوس هناد يتادهاشم درکلمع رثکادح دش بجوم يتاعلاطم هقطنم
يهجوت لباق روط
نيیاپ ( ناغم تشد رد ایوس ليسناتپ درکلمع زا رت 00
/ 4 اب مود هجرد يگتسبمه کی ایوس هناد درکلمع .دشاب )راتکه رب نت
I
+ Pe
هیامن .داد ناشن ار هرهب ياه
( رثوم شراب و يدربراک بآ عومجم يرو
+Pe
WPI
هرهب و ) يرايبآ بآ يداصتقا يرو
(
WP$
هب يتاعلاطم عرازم رد ) نيب ،بيترت
33 / 0 ات 47 / 0 و بعکمرتم رب مرگوليک 18
/ 21 ات 29 / 48 بعکمرتم رب لایر رازه
هب( دوب ريغتم نيگنايم اب ،بيترت
42 / 0 و بعکمرتم رب مرگوليک 89
/ 39 دربراک نامدنار نيگنايم .)بعکمرتم رب لایر رازه
ارسا ( نسليئ هعسوت ،يیادتبا لحارم يارب يتاعلاطم عرازم رد )AE
هب هايگ دشر ينايم و يا اب ربارب ،بيترت
19 ، 95 و 100
هب دصرد .دمآ تسد
:دانتسا مچرپ ي قارع ي
، زرف ی ن
؛ سابع ي
، رف ی زرب
؛ ناوخا ، ( تمارک 1401 ).
زرا ی با ي امن و دربراک نامدنار ی
ه اه ي هرهب رو ي وس رد بآ یا دروم هعلاطم( هناتسبات ي
اپ : يی ن هکبش تسد
بآ ي را ي شکهز و ي بدرا ناتسا ،ناغم ي
ل ناریا کاخ و بآ تاقيقحت هلجم ).
، 53 ( 6 ،) 1257 - 1243 .
DOI: http//doi.org/10.22059/ijswr.2022.340768.669235
.نارهت هاگشناد تاراشتنا هسسؤم :رشان .ناگدنسیون©
همدقم ( ایوس هايگ
Glycine max [L.] Merrill
يبیرقت تشکریز حطس اب ) 93
/ 128 هنلااس ديلوت و راتکه نويليم 40
/ 349 ایوس هناد نت نويليم
يم بوسحم نيئتورپ و نغور ديلوت عبانم نیرتمهم زا ،ناهج حطس رد دوش
(
FAO, 2020
) ميلقا رد هايگ نیا . همين ،يريسمرگ ياه
سلاک زا يعيسو هنماد و لدتعم و يريسمرگ تسا تشک لباق کاخ يتفاب ياه
(
Qiu and Chang, 2010
) دودح ،ام روشک رد . 94
ناتسا رد ایوس يبآ تشکریز حطس لک زا دصرد هب .تسا هتفای زکرمت ليبدرا و ناتسلگ ياه
هنوگ هب ،ناتسا ود نیا هک يا مهس ،بيترت
ي 53
و 41 دودح( ایوس تشکریز حطس لک زا يدصرد 3
/ 29 يمهس و )راتکه رازه 52
و 39 دودح( روشک رد ایوس هناد ديلوت لک زا يدصرد
2 / 68 هب ار )نت رازه هداد صاصتخا دوخ
دنا (
Ahmadi et al., 2020
) لاس رد وئاف نامزاس رامآ ساسا رب . 2019
ایوس درکلمع نيگنايم ،
روشک رد حطس دحاو رب (
17 / 2 )راتکه رب نت ( نآ يناهج نيگنايم زا رتلااب
75 / 1 تسا هدوب )راتکه رب نت (
FAOSTAT, 2021
) يوس زا .
هداد تارييغت بیرض ،رگید دودح روشک رد حطس دحاو رب ایوس درکلمع تدمزارد ياه
13 نیا و هدوب دصرد کدنا يفلاتخا زا رادقم
تسا رادروخرب )نيتناژرآ و لیزرب ،اکیرمآ( ناهج رد ایوس هدننک ديلوت تسخن روشک هس هب تبسن )رتلااب دصرد ود رثکادح(
(
FAOSTAT,
)2021
يم ار رما نیا لیلاد نیرتمهم زا يکی . و هتشذگ نايلاس يط ناتسا ود نیا رد يرايبآ بآ عبانم هب يسرتسد بولطم طیارش هب ناوت
و يکشخ شنت رثا رد لوصحم درکلمع تاناسون شهاک ناکما ،هجيتن رد .داد تبسن يرايبآ قیرط زا ایوس ديلوت يداصتقا حطس نيمضت
ترک سايقم رد يددعتم تاعلاطم ،نونکات هب و يشیامزآ ياه
سکع يسررب روظنم میژر هب تبسن ایوس فلتخم ماقرا لمعلا
فلتخم ياه
يسررب نیا ليصفت هجرد هب هتسب و هتفرگ تروص يرايبآ اه
یامن و بآ نلايب يازجا يخرب ریداقم ، ه
هرهب ياه يمک زين بآ يرو
هدش يزاس
شهوژپ هتسد نیا زا يخرب هب طوبرم جیاتن .تسا رد اه
لودج 1 .تسا هدیدرگ هئارا
لودج 1 - شرازگ جياتن هب طوبرم هدش
هيامن هرهب یاه یرو بآ
)*(ايوس
( عبنم Aminifar et
al., 2011 ) Babazadeh and ( Saraeetabrizi, 2013 )
Rostami-Ajirloo ( et al., 2017 )
Vahdi et al., ( ) 2019 Garcia et al., 2010(
) Irmak et al., 2014(
)
يتاعلاطم هقطنم تشر ،ناریا
جرک ،ناریا
،ناغم تشد ،ناریا ليبدرا ناتسا هيمورا ،ناریا
ايجروج تلایا ،اکیرما اکساربن تلایا ،اکیرما
نامز تدم )لاس( هعلاطم 1
2 2
2 1
2
200 P -
- 53
305 447
ات 534
161 I ات 246 206
ات 863 200
ات 418 -
369 ات 493 0
ات 108
ETa
- -
- -
306 ات 566 452
ات 601
48 Y / 0 ات 38 / 1 19
/ 3 ات 17 / 4 56
/ 0 ات 00 / 4 82 / 0 ات 64 / 3 72
/ 2 ات 52 / 3 04
/ 4 ات 97 / 4
WPET
- -
- -
48 / 0 ات 14 / 1 77
/ 0 ات 02 / 1
WPI
56 / 0 ات 71 / 0 42
/ 0 ات 49 / 1 28
/ 0 ات 95 / 0 -
57 / 2 ات 79 / 3 25
/ 4 ات 13 / 21
WPI+P
19 / 0 ات 28 / 0 -
- -
72 / 0 ات 79 / 0 72
/ 0 ات 08 / 1
( عبنم Sincik et al.,
) 2008 Gerçek et al., 2009(
( ) Demirtas et al.,
) 2010 Wei et al., (
) 2015 Gajić et al., 2018(
( ) Arora et al.,
) 2011 هنماد
تارييغت
يتاعلاطم هقطنم اسروب ،هيکرت
يلناش ،هيکرت هفروا اسروب ،هيکرت
بونج ،نيچ انیدوژو ،ناتسبرص نکپ
تلایا ،ناتسودنه باجنپ
نامز تدم )لاس( هعلاطم 2
2 2
4 3
3 1
ات 4
196 P ات 215 0
150 ات 156 212
ات 328 225
ات 417 407
ات 596 0
ات 596
8 I ات 616 485
ات 1173 211
ات 453 0
ات 110 0
ات 143 70
ات 280 0
ات 1173
ETa
373 ات 821 513
ات 1261 346
ات 771 283
ات 347 325
ات 461 -
283 ات 821
07 Y / 2 ات 76 / 3 35
/ 1 ات 28 / 2 07
/ 2 ات 00 / 4 22 / 3 ات 23 / 4 59
/ 2 ات 69 / 3 55
/ 0 ات 00 / 3 48 / 0 ات 97 / 4
WPET
46 / 0 ات 58 / 0 60
/ 1 ات 90 / 2 41
/ 0 ات 64 / 0 95 / 0 ات 46 / 1 79
/ 0 ات 90 / 0 -
46 / 0 ات 90 / 2
WPI
61 / 0 ات 71 / 1 73
/ 1 ات 10 / 3 79
/ 0 ات 43 / 1 85 / 3 ات 52 / 11 32
/ 2 ات 06 / 6 -
42 / 0 ات 13 / 21
WPI+P
46 / 0 ات 97 / 0 73
/ 1 ات 10 / 3 59
/ 0 ات 55 / 1 96 / 0 ات 31 / 1 74
/ 0 ات 92 / 0 16
/ 0 ات 37 / 0 16 / 0 ات 89 / 3
)*(
،لودج نیا رد ، P
I و ETa
هب ریخبت و یدربراک بآ ،شراب یلصف ریداقم رگنایب ،بیترت -
یلیم( ایوس یعقاو قرعت ههیامن و )رتم
یاه
WPET
، WPI
و WPI+P
ههب ،بیترت
هرهب رگنایب ریخبت دنیآرف رد هدش فرص بآ یرو -
هرهب ،ایوس قرعت هرهب و یدربراک بآ یرو
.تسا )بعکمرتم رب مرگولیک( یگدنراب و یدربراک بآ عومجم یرو
هب شهوژپ ،يلک روط هرهب يعقاو طیارش رد ایوس يدربراک بآ دروآرب هنيمز رد هتفرگ تروص ياه
.تسا دودحم رايسب عرازم يرادرب
هعلاطم رد ،هطبار نیا رد ،ناتسلگ ناتسا رد يا
Kiani et al. (2022)
يدربراک بآ يلصف
و هرهب ناتسرهش رد ایوس بآ يرو ،ناگرگ ياه
يلع يوکدرک و دابآ -
( يتاعلاطم يعارز لصف رد قوف قطانم رد ایوس صلاخ يبآ زاين نيگنايم .دنداد رارق يسررب دروم ار زگردنب 1400
-
1399 هب ) ،بيترت 525 ، 398 و 486 يليم دش شرازگ رتم رد يلصف رثوم شراب و يدربراک بآ عومجم و يلصف يدربراک بآ نيگنايم .
هب يتاعلاطم عرازم ،بيترت
397 يليم نيب( رتم 47
ات 723 يليم و )رتم 497 يليم نيب( رتم 110
ات 846 يليم ،نينچمه .دش دروآرب )رتم
هیامن و ایوس هناد درکلمع و نيگنايم هرهب ياه
( يدربراک بآ يرو
WPI
ب و ) هره ( رثوم شراب و يرايبآ بآ عومجم يرو
WPI+Pe
هب ) ،بيترت
64 / 2 نيب( راتکه رب نت 70
/ 1 ات 98 / 3 ،)راتکه رب نت 02
/ 1 نيب( بعکمرتم رب مرگوليک 26
/ 0 ات 99 / 6 و )بعکمرتم رب مرگوليک 69
/ 0
نيب( بعکمرتم رب مرگوليک 22
/ 0 ات 99 / 2 هعلاطم رد .دش شرازگ )بعکمرتم رب مرگوليک اشم يا
،اکیرما يپيسيسيم هناخدور هرد رد هب
Massey et al. (2017)
رد يلصف يدربراک بآ نيگنايم 512
هرود کی رد ایوس تشک هعرزم 12
لاس( هلاس 2002
ات 2013 ار )
±190 280 يليم نيب( رتم 5 / 30 ات 6 / 1471 يليم هچیوج يرايبآ هويش رد ایوس يلصف يدربراک بآ نيگنايم ،نينچمه .دندرک شرازگ )رتم
هب تويپرتنس يناراب و )يروتنک و يراون( يباقرغ ،يا اب ربارب ،بيترت
0 /
±204 6 / 331 ، 2 /
±155 9 / 222 و 3 /
±91 6 / 163 يليم هنماد اب و رتم
هب يتارييغت نيب ،بيترت
9 / 30 ات 6 / 1471 ، 5 / 30 ات 1 / 1465 و 9 / 60 ات 9 / 517 يليم .دش شرازگ رتم
شخب و ناغم تشد رد ایوس تشک يحاون هدمع شخب ،ليبدرا ناتسا رد نيیاپ ياه
هتفای زکرمت ناغم يشکهز و يرايبآ هکبش تسد
.تسا ع ایوس تشک ،هدودحم نیا رد هب و مدنگ اب بوانت رد اتدم
يم ماجنا )مود تشک( هناتسبات تروص حطس شیازفا ،لاح نیا اب .دوش
شخب رد يرايبآ تیریدم فعض ،هناتسبات و هراهب تشکریز يتشگرب نایرج هجوت لباق شخب ندش جراخ سرتسد زا و هکبش يتسدلااب ياه
رخ و سرا دور هب ميقتسم هيلخت قیرط زا يضارا نیا يرايبآ شخب رد بآ هب يسرتسد تیدودحم بجوم ،روشک زرم زا نآ جو
يیاهتنا ياه
کشخ زورب هجيتن رد ناغم يشکهز و يرايبآ هکبش هب يدورو نایرج شهاک ،رگید يوس زا .تسا هدیدرگ هکبش يلاس
ريخا ياه شیازفا و
تشک يارب يرايبآ بآ هب يسرتسد تیدودحم ،سرا زیربآ هضوح رد تشکریز حطس تسبات ياه
شخب رد هنا نيیاپ ياه
يرايبآ هکبش تسد
هب .تسا هديشخب تدش ار ناغم يشکهز و هنوگ
تیدودحم ریاس اب بيکرت رد لماع نیا هک يا يعقاو طیارش رد ایوس تشک يورارف ياه
هب( ایوس عرازم يراميب ،تافآ تراسخ و ایوس ماگنهرید تشک هژیو
فلع و اه اتپ حوطس هب يبايتسد زا عنام )زره ياه
دحاو رد درکلمع ليسن
تیدودحم نیا يناکم و ينامز تارييغت هب هجوت اب .تسا هدش حطس اه
يمک ،يرايبآ تیریدم يبایزرا و شیاپ ، و يدربراک بآ يزاس
هرهب شيپ ،عرازم يعقاو طیارش رد بآ يداصتقا و يکیزيف يرو همانرب زاين
هرهب دوبهب و بآ عبانم هنيهب صيصخت يارب يزیر بآ يرو
واشک هکبش حطس رد يزر تسا
رد نیا . لاح
ي تسا ترک رد هتفرگ تروص تاعلاطم ساسا رب هدش شرازگ ياهدروآرب رثکا هک ياه
تیدودحم رثا هب هجوت نودب و يشیامزآ زا فده ،نیاربانب .تسا هدوب يعقاو طیارش رد ديلوت ياه
و يلصف يدربراک بآ دروآرب ،شهوژپ نیا
زرا ی با ي هیامن و دربراک نامدنار ياه
هرهب رو ي بآ قیرط زا ایوس هزادنا
يگ ر ي قتسم ي م م و ي ناد ي مجح بآ يم يدربراک رکذ هب مزلا .دشاب
هرهب تیریدم يعقاو طیارش رد قيقحت نیا تسا شخب رد عقاو عرازم يرادرب
اپ يی ن تسد بآ هکبش ي را ي شکهز و ي ناغم هک دش ماجنا
هب يم هتخانش ناغم تشد رد ایوس تشک يلصا بطق ناونع .دوش
شور و داوم اه
هعلاطم دروم هقطنم يعارز لصف رد ،رضاح شهوژپ 1400
- 1399 شخب رد عقاو ایوس بختنم عرازم رد اپ
يی ن تسد رد ناغم يشکهز و يرايبآ هکبش
هليب ناتسرهش ،عومجم رد( يتاعلاطم عرازم .دش ماجنا راوس
29 )هعرزم رط زا ی ق هرواشم اب يزرواشک داهج تیریدم و تامدخ زکارم
هب هنوگ يا باختنا يتح هک دش ،ناکملاا
غت هنماد يي تار وی گژ ي اه ي يتاعلاطم هقطنم حطس رد ایوس عرازم هب
و ظاحل ی گژ ي اه ي ف ي ز ی ک ي -
ش ي م يا يی بآ بآ و کاخ ي
را ي
، عضو ي ت شکهز ي لخاد ي رات ،کاخ ی خ ارآ ،تشک ی
ش تشک
،يرايبآ هويش ، مقر
ایوس حطس و لايصحت و ت
هرهب تراهم پ( نارادرب
ي ورش لومعم / ي دنهد ششوپ ار ) (
لکش 1 ).
هرهب تلايصحت حطس ريغتم يرتکد ات يیادتبا نيب بختنم عرازم نارادرب
( اهنآ هدمع شخب و هدوب 76
نيیاپ و ملپید تلايصحت حطس ياراد )دصرد ،نينچمه .دندوب نآ زا رت
17 تحت يتاعلاطم عرازم لک زا دصرد
تیریدم يم تیریدم يلومعم نازرواشک طسوت يقبام و دوب ورشيپ نازرواشک دش
( لکش 1 ).
دور زا يتاعلاطم عرازم يمامت زاين دروم بآ
ات ناغم يشکهز و يرايبآ هکبش قیرط زا و سرا يم نيم
نيگنايم اب بختنم عرازم صلاخان تحاسم .دش 7
/ 5 نيب راتکه 0
/ 1 ات 0 / 7 راتکه
هدمع شخب و دوب ريغتم يتاعلاطم عرازم زا يا
( 71 )دصرد ياراد زا رتشيب يتحاسم 0
/ 5 مقر( ایوس ،يتاعلاطم عرازم يمامت رد .دندوب راتکه
( مدنگ اب بوانت رد )لوتک هناتسبات تشک
هب ،) مريه هويش فیدر زا هدافتسا اب و يراک
فیدر لصاوف( راک 25
يتناس دوک و تزا .دش تشک )رتم
لماک 20 - 20 - 20 جیار زا رد .دوب يتاعلاطم عرازم رد هدافتسا دروم ياهدوک نیرت تاعلاطم
هعرزم يا
، وی گژ ي اه يی فلتخم لحارم هلمج زا
کاخ يروش و تفاب ،هايگ دشر
، روش ي وحت يرايبآ بآ یل
،ي راک بآ قمع هعقاو ره رد يدرب
يرايبآ حطس دحاو رد لوصحم درکلمع و
نييعت .دش هب يتاعلاطم عرازم يمامت يم يرايبآ يراون هويش
هعقاو نيح .دندش و مولف زا هدافتسا اب عرازم هب يلیوحت نایرج يبد ،يرايبآ ياه
ياهدومنهر اب قباطم
Eslami (2016)
هزادنا ،هعرزم يعقاو تشک ریز حطس نتشاد تسد رد اب يرايبآ قمع ریداقم ،ابقاعتم .دش يريگ
هزادنا رد .دیدرگ دروآرب هعرزم هب بآ لیوحت نامز تدم و يدورو يبد مولف ،هعرزم طیارش هب هتسب ،عرازم هب يدورو يبد يريگ
ياه پيت
4 و 5 يبد طباور هک تفرگ رارق هدافتسا دروم -
ولف لشا م پيت ياه 4
و 5 هب طباور رد ،بيترت هطبار
1 ) و هطبار 2 ) تسا هدش هئارا
(
Eslami, 2016
):
هطبار 1 )
هطبار 2 ) نآرد هک :اه Q
و )هیناث رب رتیل( مولف زا یروبع بآ نایرج تدش H
یتناس( مولف هدش تئارق لشا .تسا )رتم
لکش 1 - فارغج شنکارپ ناغم تشد رد یتاعلاطم عرازم یياي
هیامن هرهب ياه ( يرايبآ بآ يرو
WPI
هرهب ،)بعکمرتم رب مرگوليک ، ( رثوم شراب و يرايبآ بآ عومجم يرو
WPI+Pe
رب مرگوليک ،
هرهب ،)بعکمرتم ( بآ يداصتقا يرو
WP$
( نسليئارسا بآ دربراک نامدنار و )بعکمرتم رب لایررازه ، )دصرد ،AE
(
Israelsen, 1932
)
هب دش هبساحم ریز حرش (
Molden et al., 2003
):
هطبار 3 )
هطبار 4 )
هطبار 5 )
هطبار 6 ) :نآ رد هک درکلمعY
ایوس هناد (
رب مرگوليک ،)راتکه
قمع I
بآ يليم( يدربراک يرايبآ ،)رتم
Pe
ثوم شراب ـ ر يليم(
،)رتم
qn
دوس
،ایوس تشک زا لصاح صلاخ يداصتقا
In
ن ي زا بآ ي وس صلاخ یا
يليم(
و )رتم 1 / 0 رادقم .تسا دحاو لیدبت بیرضk = qn
يارب ره ی ک زا
تاعلاطم عرازم عومجم لضافت زا ي
زه ی هن اه ديلوت ي زه(
ی هن اه ي لمع ي تا زه ،تشادرب ،تشاد ،تشاک ی
هن مز ي ن اس و ی ر زه ی هن اه ي لوت ي د ) زا
لوت زا لصاح دمآرد ي
د وس یا هب .دمآ تسد
هب يتاعلاطم عرازم زا کیره رد ایوس صلاخ يبآ زاين ريخبت زا يعبات ناونع
- هداد زا هدافتسا اب رثوم شراب و هايگ قرعت هدش تبث ياه
هاگتسیا رد ( دیدرگ هبساحم يتاعلاطم عرازم راوجمه کيتپونيس يسانشاوه ياه
لکش 1 .) تحص هداد ياه يسانشاوه هزادنا
اب هدش يريگ
طسوت يداهنشيپ ياهرايعم زا هدافتسا
Allen et al. (1998)
م درو يبایزرا رارق گ تفر هب . هداد دروآرب روظنم ياه
يسانشاوه مگ
زا هدش
وجتسج رب ينتبم متیروگلا کی -
هنيهب يزاس (
Parchami-Araghi et al., 2016
) ا .دش هدافتس هب
هاگتسیا ندوب عجرمريغ ليلد ياه
هداد ریداقم ،يتاعلاطم يسانشاوه يکشخ هیامن رب ينتبم شور کی زا هدافتسا اب منبش هطقن يامد ياه
(
Todorovic et al., 2013
)
يددع لدم قیرط زا نيمز حطس رد يديشروخ عشعشت هنازور ریداقم .دیدرگ حيحصت
Yang and Koike (2005)
ريخبت .دش دروآرب -
قرعت ( ایوس هنازور
ETc
يليم ، هب يتاعلاطم عرازم زا کیره رد )زور رب رتم زا يعبات ناونع
وقت ی م ژولونف يتادهاشم يکی و هعرزم ره رد ایوس
اب هدافتسا زا هداد ياه يسانشاوه هليب کيتپونيس يسانشاوه هاگتسیا هنازور
هب يیايفارغج ضرع و لوط اب( راوس ،بيترت
19'
48⁰
و 22'
39⁰
عافترا و 4 / 101 ایرد حطس زا رتم :دش هبساحم ریز هطبار قیرط زا )
هطبار 7 ) :نآ رد هک
Kc
و )دعب نودب( يهايگ بیرض
ETo
يليم( عجرم نمچ هنازور قرعت ريخبت يم )زور رب رتم
.دشاب
ريخبت - نمنپ وئاف لدم قیرط زا عجرم نمچ هنازور قرعت -
ثيتنام (
Allen et al., 1998
) ريخبت .دش هبساحم -
فتسا اب ایوس قرعت هدا
ريخبت زا - هب( ایوس هايگ يارب درفنم يهايگ بیارض و يتابساحم عجرم نمچ قرعت ،بيترت
50 / 0 ، 15 / 1 و 50 / 0 ينايم ،يیادتبا لحارم يارب
دیدرگ دروآرب )هايگ دشر يیاهتنا و (
Allen et al., 1998
) . م يگدنراب و
رث هعقاو ره رد شور قیرط زا يگدنراب
USDA-SCS
(
Bos et
al., 2008
) ب دروآر ،ًابقاعتم .دش داقم
ی ر لصف ي گدنراب ي
، خبت ،رثوم شراب ي
ر - عجرم نمچ قرعت و
ني زا بآ ي ایوس صلاخ رب هدش هبساحم
تادهاشم لحارم ساسا ي
گ دشر ي ها ره رد ی ک عرازم زا يارب هعلاطم دروم 1
،يتاعلاطم يعارز لصف ) 2
نيگنايم ) 10
و ريخا لاس 3
) حطس
عوقو لامتحا 75
دصرد يميلقا يکشخ يارب هداد زا هدافتسا اب(
اه ي سانشاوه ي )تدمزارد نیدب .دیدرگ دروآرب
عرازم زا کیره ،بيترت
هبرصحنم يریداقم ياراد يتاعلاطم دروآرب زا درف
ياه هدروآرب .دوب قوف عوقو لامتحا حطس هب طوبرم يا
75 رب يميلقا يکشخ يارب دصرد
تدمزارد ياهدروآرب يارب يبرجت يناوارف ليلحت ساسا
Pe
،
ETc
و
In
دش هبساحم (
NRCS, 1993 -
)USDA
. وگلا ي غت يي تار هنازور
غتم ي اهر ي سانشاوه ي ا رد هدش تبث ی
هاگتس سانشاوه ي س ي تپون ي ک هليب لوط رد راوس هرود
يتاعلاطم رد
لکش 2 رد .تسا هدش هداد ناشن
نیا هرود و اوه طسوتم يامد نيگنايم ، خبت
ي ر - قرعت هب هنازور عجرم اب ربارب ،بيترت
21 يتناس هجرد و دارگ
5 يليم يگدنراب .دوب زور رب رتم
رضاح قيقحت يتاعلاطم هرود رد يلصف اب ربارب
111 يليم .دوب رتم
-10
10 30 50
0 10 20 30
40
0 5 10 15 20
0 30 60 90 120 150 180 210
0 3 6 9
12
1399-02-28 1399-03-27 1394-04-26 1399-05-25 1399-06-24 1399-07-23 1399-08-23 1399-09-23
لکش 2 - وگلا ی غت يي تار غتم هنازور ي اهر ی سانشاوه ی تاعلاطم هرود لوط رد ی
ثحب و جیاتن هرامآ يگژیو زا يخرب يفيصوت ياه لودج رد يتاعلاطم عرازم يتیریدم و يکیزيف ياه
2 حطس ،لودج نیا ساسا رب .تسا هدش هئارا
نيگنايم اب يتاعلاطم عرازم رد ایوس يعقاو تشک ریز 63
/ 5 نيب راتکه 00
/ 1 ات 00 / 7 هدمع شخب رد نآ رادقم و ريغتم راتکه عرازم زا يا
( يتاعلاطم 75
)دصرد اب يواسم ای رتگرزب 00
/ 5 لودج( دوب راتکه 2
نيگنايم اب يتاعلاطم عرازم هب يدورو يبد يلصف نيگنايم .) 24
/ 41
هنماد رد هيناث رب رتيل 57
/ 12 ات 00 / 60 رد نآ رادقم و تشاد رارق هيناث رب رتيل 93
زا رتشيب يتاعلاطم عرازم زا دصرد 30
.دوب هيناث رب رتيل
هراصع يکیرتکلا تیاده نيگنايم اب يحطس کاخ عابشا
33 / 1 يسد نيب رتم رب سنمیز 00
/ 1 ات 90 / 1 يسد دوب ريغتم رتم رب سنمیز
لودج(
2 ( هطبار نیا رد هدش هيصوت ياهرايعم اب يحطس کاخ عابشا هراصع يروش ریداقم هسیاقم ساسا رب .)
USSLS, 1954
کاخ ،)
سلاک رد يتاعلاطم عرازم يحطس
"
يروش لکشم نودب
"
رگ رارق درکلمع شهاک يارب کاخ عابشا هراصع يروش هناتسآ هب هجوت اب .تف
( ایوس لوصحم 5
يسد ( )رتم رب سنمیز
FAO, 2020
يم ،) رد ایوس لوصحم درکلمع هدننک دودحم لماع کاخ يروش هک تفگ ناوت
يمن بوسحم يتاعلاطم هقطنم نيگنايم اب يتاعلاطم عرازم هب يلیوحت يرايبآ بآ يروش .دوش
07 / 1 يسد نيب ،رتم رب سنمیز 83
/ 0 ات
10 / 1 يسد لودج( دوب ريغتم رتم رب سنمیز 2
( سکاکلیو مارگومن ساسا رب .)
Wilcox, 1955
رد يتاعلاطم عرازم يمامت هب يلیوحت بآ ،)
سلاک نيگنايم اب ،يتاعلاطم عرازم رد ایوس رذب تشک خیرات .دراد رارق )لااب يروش(C3
09 / 04 / 1399 ات دادرخ طساوا نيب و هامريت رخاوا
نيگنايم اب تشادرب خیرات 04
/ 09 / 1399 لودج( دوب ريغتم هامرذآ طساوا ات نابآ موس ههد نيب 2
ماقرا دشر هرود لوط ،ساسا نیا رب .)
نيگنايم اب يتاعلاطم عرازم رد هدش تشک ایوس فلتخم 148
هنماد رد زور 128
ات 179 لودج( هتشاد رارق زور 2
رد نآ رادقم و ) 69
دصرد
زا رتشيب يتاعلاطم عرازم زا 140
نيمه .دوب زور هب ،روط
مريه هويش ذاختا ليلد نيب يرايبآ نيلوا ،هعلاطم دروم عرازم يمامت رد ایوس يراک
لودج( تفرگ تروص اهرذب تشک زا لبق زور تشه ات راهچ 2
.)
لودج 2 - هرامآ اه ی صوت ي ف ی یگژيو زا یخرب کيزيف یاه
عرازم رد یتيريدم و ی تاعلاطم
( ی 29 )هعرزم
یگژيو لقادح
رثکادح نيگنايم
تارييغت بيرض )دصرد(
)راتکه( هعرزم يعقاو تشک ریز حطس 00
/ 1 00
/ 7 63
/ 5 36
)هيناث رب رتيل( هعرزم هب يلیوحت نایرج تدش نيگنايم 57
/ 12 00
/ 60 24
/ 41 23
يسد( يحطس کاخ يروش )رتم رب سنمیز
00 / 1 90
/ 1 33
/ 1 15
يسد( يرايبآ بآ يروش )رتم رب سنمیز
83 / 0 10
/ 1 07
/ 1 7
رذب تشک خیرات 13
/ 03 / 1399 27
/ 04 / 1399 09
/ 04 / 1399 22
خیرات تشادرب 20
/ 08 / 1399 16
/ 09 / 1399 04
/ 09 / 1399 20
دشر هرود لوط )زور(
128 179
148 8
يرايبآ نيلوا خیرات 06
/ 03 / 1399 23
/ 04 / 1399 03
/ 04 / 1399 22
يرايبآ نیرخآ خیرات 06
/ 06 / 1399 14
/ 07 / 1399 26
/ 06 / 1399 20
خیرات هلصاف لوا يرايبآ ات تشاک
)زور(
8 - 4
- 6
- 19
-
نیرخآ و نيلوا هلصاف يرايبآ
)زور(
52 117
85 19
هعقاو دادعت ياه هدش لامعا يرايبآ 2
4 3
16
)زور( يرايبآ رود نيگنايم 26
57 38
20
تشادرب ات يرايبآ نیرخآ هلصاف )زور(
41 101
69 20
يهددوک تاعفد دادعت 1
3 2
29
تسا دودحمان دشر پيت ياراد )لوتک مقر( يتاعلاطم عرازم يمامت رد هدش تشک يایوس
(Farahani-Pad et al., 2012).
دنیآرب
هب يسرتسد مدع ،ایوس ماگنهرید تشک ريظن يلماوع هب ببس ایوس هايگ دشر هدننک دودحم لماوع ریاس و بآ هب عقوم
ليمکت نداتفا قیوعت
يم زيیاپ ياهتنا ات هايگ دشر هرود هب و طیارش نیا رد .دوش
هدرک هبرجت ار يدیدش يبآ شنت هک يعرازم هژیو شراب ،دنا
رد هدش ققحم ياه
رهش لکش( زيیاپ لصف و هامروی 2
رادروخرب ایوس هناد درکلمع دوبهب و هايگ يبآ زاين زا يشخب ای مامت نتخاس هدروآرب رد يمهم شقن زا )
نیا زا .تسا هب ،ور
هويش يتاعلاطم هقطنم رد ایوس تشادرب نامز نتخادنا قیوعت يم بوسحم هناد ایوس درکلمع دوبهب تهج رد جیار يا
.دوش
رد رما نیا هب لوصحم تشادرب نامز ات يرايبآ نیرخآ هلصاف هک دیدرگ بجوم عرازم يخرب
هب .دشاب ينلاوط يهجوت لباق روط هنوگ
هک يا
نيب يرايبآ نیرخآ نامز 41
ات 101 لودج( دوب ريغتم تشادرب نامز زا لبق زور 2
هعقاو نیرخآ ،نينچمه .) يتاعلاطم عرازم بلغا رد يرايبآ
( 86 هب )دصرد ب هلصاف
زا رتشي 60 هعقاو دادعت .دش لامعا لوصحم تشادرب نامز زا زور اب يتاعلاطم عرازم رد هدش لامعا يرايبآ ياه
و هدوب ريغتم تبون راهچ ات ود نيب تبون هس نيگنايم 69
يرايبآ رود نيگنايم .دندرک هبرجت ار يرايبآ تبون هس ،يتاعلاطم عرازم زا دصرد
اب يتاعلاطم عرازم رد هدش لامعا نيگنايم
38 نيب زور 26 ات 57 لودج( هدوب ريغتم زور 2
رد نآ رادقم و ) 86
يتاعلاطم عرازم زا دصرد
زا رتشيب 30 لودج اب قباطم .تسا هدوب ريغتم تبون هس ات کی نيب يتاعلاطم عرازم رد يهددوک تاعفد دادعت ،نينچمه .دوب زور 2
رب و
ریاس اب هسیاقم رد ،تارييغت بیرض هرامآ ساسا يگژیو
خیرات هلصاف ،يتاعلاطم عرازم يتیریدم ياه تاعفد دادعت و لوا يرايبآ ات تشاک
هدوب رادروخرب يریذپرييغت نیرتلااب زا يهددوک يسررب .دنا
هب هن تسخن هلهو رد لااب يریذپرييغت نیا هک دوب نآ زا يکاح اه مدع ليلد
هويش نیرتهب زا نازرواشک يهاگآ
،ایوس تشک يتیریدم ياه هب هکلب
تیدودحم ليلد هب يليمحت ياه
هب هژیو و شدرگ رد هیامرس ظاحل
يگژیو رگید زين و نويسازيناکم تاودا و بآ هب يسرتسد هب( هعرزم ياه
تشک رد هايگ عون و هعرزم رد ایوس يعقاو تشک ریز حطس هژیو
تسا )يلبق
.
هرامآ ريخبت ،رثوم شراب ،يگدنراب يلصف ریداقم يفيصوت ياه -
قرعت رب هدش هبساحم ایوس صلاخ يبآ زاين و يبآ زاين ،عجرم نمچ
لودج رد هعلاطم دروم عرازم زا کیره رد يتادهاشم يکیژولونف میوقت ساسا 3
تارييغت بیرض هرامآ ریداقم ساسا رب .تسا هدش هئارا
يکدنا يریذپرييغت زا يتاعلاطم عرازم نيب رد قوف ياهدروآرب يمامت ،لودج نیا رد هدش هئارا هدوب رادروخرب
زا يشان يریذپرييغت نیا .دنا
لکش زا رما نیا .تسا يتاعلاطم عرازم نيب رد ایوس هايگ يکیژولونف میوقت ندوب توافتم 3
لکش و 4 هب هک ياهدروآرب ،بيترت يارب In
هعسوت ،ينايم ،يیادتبا لحارم( يهايگ بیرض ينحنم ساسا رب هايگ دشر هناگراهچ لحارم )يیاهتنا و يا
هب دشر لصف رسارس و کيکفت
يم ناشن ار يتاعلاطم عرازم يم طابنتسا لباق زين دنهد
لودج ساسا رب .دشاب 3
ياهدروآرب يرثکادح و يلقادح ریداقم ،
ETc
و
In
زا
يفلاتخا 59 ات 74 هدوب رادروخرب رگیدکی اب يدصرد نامه .دنا
لکش رد هک روط 3
يم هدهاشم زين اهدروآرب عیزوت يوگلا ،دوش
ي رد In
عرازم زا کیره رد ایوس يکیژولونف میوقت رب فلتخم لماوع رثا رگنايب رما نیا .تسا توافتم يتاعلاطم عرازم رد ایوس دشر فلتخم لحارم يراميب و تافآ تیریدم ،يرايبآ تیریدم ،مقر ،تشک خیرات ريظن( يتاعلاطم هب و )هعرزم رد دوک دربراک تیریدم و اه
ين تارييغت رب نآ عبت زا
تسا هايگ دشر فلتخم لحارم رد صلاخ يبآ
.
لودج رد هدش هئارا جیاتن ساسا رب 3
هب ياهدروآرب يمامت ، يارب شهوژپ نیا رد هدمآ تسد
وETc
هبIn
ينعم روط نيیاپ يراد
زا رت
نس نیا رد هدش ظاحل يکیژولونف میوقت قابطنا مدع هک تسا روشک بآ يلم دنس رد هدش هئارا ريظن ياهدروآرب طیارش اب ایوس هايگ يارب د
ياهدروآرب ،روشک بآ يلم دنس رد هکارچ .تسا رما نیا يلصا لیلاد زا يکی يتاعلاطم هقطنم يعقاو وETc
رد ایوس هراهب تشک ياربIn
دش ماجنا هناتسبات تشک بلاق رد ایوس تشک ،يتاعلاطم عرازم يمامت رد هک تسيلاح رد نیا .تسا هدش هئارا يتاعلاطم هقطنم نیا .دوب ه
عقاو يوگلا هب هجوت تيمها رگنايب رما هب هقطنم ره رد هايگ دشر يکیژولونف میوقت هنانيب
زا رتربتعم هچره ياهدروآرب هب يبايتسد روظنم
وETc
.تساIn
لودج 3 - هرامآ اه ی صوت ي ف ی اهدروآرب ی م( فلتخم يل ی رتم گدنراب ) ی ن و ي زا بآ ی ايوس گ دشر لحارم ساسا رب هدش هبساحم ي
ها تادهاشم ی ره رد ي ک زا
دروم عرازم هب هعلاطم
روشک بآ یلم دنس یاهدروآرب هارمه
هرامآ عوقو لامتحا حطس
75 دصرد
هداد زا هدافتسا اب(
)تدمزارد یسانشاوه یاه نيگنايم
10 ريخا لاس یعارز لصف
1400 - 1399
e P
o P
c ET
n ET I
e P
o P
c ET
n ET I
e P
o P
c ET
n ET I
لقادح 44
30 594 539 498 125 72 577 505 417 70 55 582 525 457
رثکادح 60
41 865 855 815 167 98 890 816 719 107 71 961 858 797
نيگنايم 55
38 712 660 622 147 86 694 625 539 83 63 718 644 581
)دصرد( تارييغت بیرض 10
10 9 11 11 8
7 10 11 13 13 8 11 11 13
روشک بآ يلم دنس دروآرب
ns - 38
** -
** 696 658
** - 38
** -
** 696 658
** - 38
** -
** 696 658
سيونلااب ،لودج نيا رد)*(
یاه و**
هبns
ینعم فلاتخا دوجو رگنايب ،بيترت حطس رد راد
P < 0.01
ینعم فلاتخا دوجو مدع و تيمک نيب راد
.تسا هسياقم دروم یاه
0 10 20 30 4050 60
0 1 2 3 4 5
S1 S3 S5 S7 S9 S11 S13 S15 S17 S19 S21 S23 S25 S27 S29
0
100 200 300 400
S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7 S8 S9 S10 S11 S12 S13 S14 S15 S16 S17 S18 S19 S20 S21 S22 S23 S24 S25 S26 S27 S28 S29
0 1 2 3 4 5
S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7 S8 S9 S10 S11 S12 S13 S14 S15 S16 S17 S18 S19 S20 S21 S22 S23 S24 S25 S26 S27 S28 S29
0 150 300 450
S1 S2 S3 S4 S5 S6 S7 S8 S9 S10 S11 S12 S13 S14 S15 S16 S17 S18 S19
