هرود
24 هرامش
3 زییاپ 1 140
هحفص یاه 901 - 887
DOI: 10.22059/jci.2022.317724.2512
:یشهوژپ هلاقم
هدنام یبامرگ و ییامرگ لاغز دربراک دمایپ بیس یهایگ یاه
هسانش رب ینیمز و ایبول هایگ دشر یاه
ییازیروکیم یکشخ شنت رد نآ ندش
یگیب نارهم یناوراخ
1
یلع ،*
یناجنس یرفص ربکا
2
1 . شناد ناریا ،نادمه ،نادمه انیس یلعوب هاگشناد ،یزرواشک یسدنهم هدکشناد ،کاخ مولع هورگ ،دشرا یسانشراک هتخومآ .
2 ناریا ،نادمه ،نادمه انیس یلعوب هاگشناد ،یزرواشک یسدنهم هدکشناد ،کاخ مولع هورگ ،داتسا . .
:هلاقم تفایرد خیرات 23
/ 01 / 1400 :هلاقم شریذپ خیرات
04 / 12 / 1400
هدیکچ لاغز و ییامرگ لاغز دربراک دمایپ یسررب یارب یبامرگ
یروآرف هدنام زا هدش بیس هایگ یاه
هسانش رب ینیمز ،ایبول هایگ دشر یاه
هزادنا و لیفورلک
وکیم ییازیر ندش یشهوژپ ،یکشخ شنت رد هشیر حرط اب
تیلپسا تلاپ ب لاس رد انیس یلعوب هاگشناد یزرواشک هدکشناد هناخلگ رد رارکت هس ا 1396
دش ماجنا هدنام زا زاسهب رامیت راهچ یعرف ترک و رامیت ود اب یکشخ شنت یلصا ترک. هایگ یاه
بیس ینیمز زاسهب و یکشخ شنت دربراک .دوب یاه
رب نوگانوگ هسانش
یاه
،هایگ یدشر هزادنا
وکیم و لیفورلک ییازیر
ندش هشیر دمایپ مشچ و ییاوه مادنا کشخ نزو شهاک هیام یکشخ شنت .تشاد ریگ
هشیر هب بیترت هب هزادنا 8 / 39 و 1 / 46 دصرد ،دش مه نینچ هزادنا لیفورلک (a 6 / 52 دصرد لیفورلک ،) (b
58 دصرد لیفورلک ،) لک
( 52 / 54 دصرد شهاک )
.درک ادیپ هرگ هچرگا مویبوزیر ییاز شهاک یکشخ شنت رد اه
تفای
، دصرد اما وکیم ییازیر ندش هشیر اه 2 / 19 دصرد هیام راچویب دربراک .تفای شیازفا
چراق اب ایبول هایگ یتسیزمه شیازفا وکیم نآ رد هک دش یزیروکیم یاه
ییازیر ندش هشیر 34 / 11 دصرد و یاهروپسا یناوارف نآ
اه کاخ رد 5 / 50 دصرد
.تفای شیازفا ت کاخ رد نآ هنیزبس و هایگ دشر
هدنام اب هدشرامی ماخ یاه
شیب رت ییاوه مادنا کشخ نزو شیازفا هیام و دوب نی (
8 / 49 دصرد و ) هزادنا
لیفورلک وa (b 54 / 3 و 8 / 36 دصرد .دش ) هتفای رامیت نایم زا هک داد ناشن شهوژپ نیا یاه هیهت یاه
بیس ییاوه مادنا زا هدش درکلمع نیرتهب ینیمز
نآ راچویب دربراک هب طوبرم .دهد شهاک ار ایبول هایگ رب یکشخ شنت یفنم تارثا تسناوت رامیت نیا هک دوب
هژاودیلک اه : ،لیفورلک ،راچویب هرگ
ییاز راچوردیه ،یتسیزمه ، .
Effect of Biochar And Hydrochar Produced from Potato Plant Residue on Bean Growth Indices and Mycorrhizal Symbiosis in Drought Stress
Mehran Beygi Kharvani1*, Ali Akbar Safari Sinegani2
1. Former M.Sc. Student, Department Soil Sciences, Agriculture Faculty, Hamedan Bu Ali Sina University, Hamedan, Iran 2. Professor, Department Soil Sciences, Agriculture Faculty, Hamedan Bu Ali Sina University, Hamedan, Iran
Received: April 12, 2021 Accepted: February 23, 2022
Abstract
A study was conducted as split plot layout with three replicationsat the research greenhouse of Bu-Ali Sina University, Hamedan in 2017 in order to investigate the consequences of using biochar and hydrochar, produced from potato plant residue on bean plant growth indices, chlorophyll content, and root mycorrhizal symbiosis in drought stress. The main plot and subplots in this study have been two drought levels and four amendment treatments, respectively. The study shows that the drought stress and the application amendments in various forms have had significant effects on plant growth indices, chlorophyll content, and root mycorrhizal colonization. Drought stress reduces root and shoot dry weights up to 39.8, 46.1%, leaf chlorophyll a (Chl a) content up to 52.6%, chlorophyll b (Chl b) content up to 58%, and total chlorophyll up to 54.52%. Although the number of rhizobium nodule on the root of plant decreases in drought stress, the rate of root mycorrhiza rises by 19.2% in drought stress. The use of biochar increased the mycorrhizal symbiotic indices significantly. It increases root colonization 11.34%
and Glomeromycota spore number 50.5% in soil. The application of raw residue in soil has had the most positive effects on the plant growth indices and the leaf chlorophyll contents, leading to increased shoot dry weights (49.8%) and chlorophyll a, b and total contents (3.54%, 36.8%, and 14.5% respectively). The findings of this study show that among the treatments, the best plant growth index has been obtained in the use of potato biochar, which reduces the harmful effects of drought stress on the bean plant.
Keywords: Biochar, chlorophyll, hydrochar, mycorrhizal symbiosis, nodulatio.
1 . همدقم بآ دوبمک یکی
زا مهم نیرت شهاک هدنهد یاه درکراک
رد ناهایگ هنهپ
یناهج تسا هک اب تشذگ نامز شرگد اب
بآ اوهو تسردان دربراک اب هارمه آ
یزرواشک رد ب هب ور
شیازفا تسا بآ . ی یک زا اپ ی ه اه ی تسا یگدنز هک
نودب
نآ چیه رادناج ی یمن دناوت هدنز .دنامب دزن ی ک 31 دصرد
زا حطس نیمز ار بآ هتفرگارف تسا
اما زا تخب دب
راوشد ی دوبمک رد بآ رایسب ی اهروشک زا ی
ناهج و
هب هژیو اهروشک ی دنبرمک کشخ نیمز دننام ا ی
،نار ور هب
شیازفا .تسا هسانش نایمرد اه
ی ز ی یتس هک رب دشر
ناهایگ دمایپ
،دراد دوبمک بآ شیب یرت ن بیسآ ار هب
ناهایگ هب رد هژیو نیمزرس یاه کشخ و همین کشخ ناهج
یم دنز
Rizwan et al., 2015(
. .) Ghobadi et al
( )2013
دندرک شرازگ یکشخ شنت
شهاک هیام دیدش و طسوتم
لیفورلک هزادنا
، a
2 / 15 و 4 / 24 لیفورلک و
، b
3 / 18 و 1 / 25
یم نادرگباتفآ هایگ درکراک نایاپ رد و رون بذج ،دصرد دوش
.
کی راچویب هدام
یلآ رادیاپ تسا هک و لااب یامد رد
نژیسکا دوبمک ای دوبن یروآرف
هدش کی دننامه و زاسهب
کاخ رد یارب دوبهب یزیخلصاح کاخ
و شهاک شنت یاه
یتسیز دننام یروش و یلاسکشخ هب
راک یم دور (
Rady et
al., 2018
.) مه نینچ ناشن هداد هدش تسا هک راچویب
شیاجنگ یرادهگن
بآ
،کاخ رد یزیخلصاح ناوت
،کاخ
هرهب یرو یهایگ هدروآرف و
مه نینچ نبرک یزودنا رد
کاخ ار دوبهب یم دشخب و شخپ یاهزاگ هناخلگ یا ار
شهاک یم ( دهد
Nielsen et al., 2018
.) هرهب یریگ زا
راچویب یم هیام دناوت :
)i
شیازفا نارادناجزیر درکراک کاخ
اب شیازفا
،یهداوه )ii
شهاک یرهاظ یلاگچ
،کاخ
)iii
شیازفا یامد
،تسوپمک )IV
شهاک ریخبت
،کاینومآ )v
شیازفا شیاجنگ یرادهگن
،بآ )vi
شهاک یوررده داوم
کاروخ ی یهایگ اب
،ییوشبآ )vii
شهاک یاهزاگ هناخلگ یا
( )GHG
و شخپ
،وب )viii
دوبهب و یلآ یاهدوک یگدیسوپ هباریش
هزیمآ ای اه تسیز یاه
دوش )کیتویبونز( هناگیب
(
Akdeniz, 2019; El-Naggar et al., 2019; Godlewska et al., 2017; Abbas et al., 2017; Salam et al., 2019
.)
هتخاس راچویب هب ناتک هناد و جنرب هتسوپ زا هدش
هنوگ
مشچ ریگ ی هریخذ یپ رد و هایگ رد نژورتین صخاش نآ
شیازفا ار مدنگ یگنیزبس ( تسا هداد
Akhtar et al.,
)2015
رد . یشهوژپ شنت هک تسا هدش شرازگ
یکشخ
هیام شهاک مشچ ریگ وکیم ییازیر ندش
،هشیر یناوارف
،اهروپسا
،مویلسیم لوکیزو
اه و لوکسبرآ اه یم و دوش
یم راچویب دربراک ناشن دناوت
ریثأت شهاک ار یکشخ دب تا
یگژیو نیا هزادنا و هداد دهد شیازفا ار اه
نیا رد .
یناوارف شهوژپ اهروپسا
رد 100 مرگ کاخ اب شیازفا
دشر مویلسیم رد کاخ شیازفا مویلسیم یناوارف و تفای اب
یناوارف یاهروپسا کاخ
یگتسبمه تبثم
و مشچ یریگ ار
ناشن ( داد
Abeer Hashem et al., 2019
.) شهوژپ رگ نا
رگید ناشن دنداد هک دربراک راچویب هیام شیازفا
نویسازینولک هشیر
اب چراق ازیروکیام رلاوکسبرآ یاه رد
ناهایگ یم دوش شیازفا هیام دوخ هک
،نیلامولگ ای
نیئتورپوکیلگ فیه
یاه نیا چراق اه یم ( دوش
Yamato et
al., 2006; Luna et al., 2016
.)
لاغز ای راچوردیه یبامرگ
، ی ک هزیمآ دماج هوهق ا ی
اب و ی یگژ ییاه دننامه لاغز گنس تسا هک زا ندادامرگ
ز ی تس هدوت رد نورد ی ک هناماس هتسب راشف ریز و
امد ی
لااب یروآرف یم ( دوش
Novak et al., 2014
.) ندوزفا لاغز
یبامرگ هب کاخ زین هیام شهاک باناور و شیاسرف
،کاخ
هیام یریگولج زا
تفررده رصانع
یکاروخ ناهایگ
زا
کاخ دننام نژورتین و رفسف هدش و اب شیازفا شیاجنگ
یرادهگن رد بآ
کاخ هیام شهاک ییوشبآ تارتین زا
کاخ و هیام شهاک زاین یبآ هدش و رد یپ نآ سناش
ییوشبآ و شیاسرف کاخ
و تفررده رصانع
یکاروخ
یهایگ ار شهاک یم ( دهد
Vico et al., 2018
.)
تابوبح هتخانش هاگتساخ
هدش مهارف یارب یا ندرک
نیئتورپ ( دنتسه یهایگ یاه
Amalfitano et al., 2018a
) .
هدرتسگ تشک تابوبح
کی هار هتسیاش یارب مهارف ندرک
یاوه ندشرتدب زا یریگولج و مدرم کاروخ یناهج
اب
یاهزاگ هناخلگ
،یا تشادهب
،کاخ تیبثت
،نژورتین شیازفا
یتسیز ینوگانوگ و
هنیزه یاه یژرنا ( تسا
Amalfitano et
al., 2018b
رد .) نایم یزرواشک رد ایبول تشک ،تابوبح
یا هژیو هاگیاج هب
هدروآ تسد ( تسا
Davari et al., 2018
.)
( ایبول
Phaseolus vulgaris.L
کی ) هاگتساخ و همشچرس یا
مهم یارب ندروآرب یکاروخ زاین مدرم
رد رسارس ایند هب رامش
یم دور هک اب
،نیئتورپ ندوباراد ربیف
و نیماتیو رد شزرا هناد
یکاروخ ییلااب .دراد نیا هایگ هاگتساخ نیئتورپ یهایگ مدرم
رد یرایسب زا یاهروشک تفرشیپ هبور
هب رامش یم دور
(
Karasu &Oz, 2010
.)
هتسیاش و روشک رد بآ دوبمک مه و ایبول هایگ ندوب
نینچ
شهوژپ لااب رد هدشدای یاه تسد
.دش شهوژپ نیا ماجنا هیام
تخیر ناوت یبایزرا شهوژپ نیا فده یاه
نوگانوگ
یاهدوک یلآ یروآرف هدنام زا هدش مک یاه
ییاوه مادنا شزرا
بیس ،ماخ هنوگ هب ینیمز لاغز
ییامرگ و یبامرگ رب شهاک
یم ایبول هایگ رب یکشخ شنت دب دمایپ دشاب
ات نیرتهب هویش
نیا تشک رد کاخ رامیت هایگ
راکشآ دوش
.
2 شور و داوم . اه
2 1 .
هنومن . رادرب
،ی یروآرف ب راچوی ه و راچوردی
یارب ماجنا نیا شهوژپ زا رفص هیلا ات
30 یتناس یرتم -کاخ
یاه تشپ هدکشناد یزرواشک هاگشناد
یلعوب انیس اب هاگیاج
( ییایفارغج 59˝
47´ 34˚ و یلامش ضرع
´53
˚28 48 لوط
هنومن )یقرش .دش یرادرب
یارب هدامآ راچویب ندرک زا
هدنام یاه
ییاوه هایگ بیس ینیمز هرهب یریگ دش هک سپ زا
کشخاوه ندرک
نآ اه زا کلا یلیم ود یرتم و هدنارذگ یارب
نوگرگد ندش هب لاغز ییامرگ رد یامد 550 هجرد یتناس
دارگ و نودب نژیسکا هروک رد یا هژیو تعاس جنپ یارب
هتشاذگ دش (
r, 2018 Quicke Weber &
).
یارب هدامآ ندرک
راچوردیه زین
هدنام یاه یلآ هب هنوگ کشخاوه هدش
رد
ولاکوتا رد یامد 250 هجرد یتناس دارگ و راشف 5 رفسمتا
دش هتشاذگ تعاس هس یارب (
Kruse et al., 2013
) . جیاتن
هب تسد یگژیو یسررب زا هدمآ و یکیزیف ،ییایمیش یاه
هب کاخ یتسیز نیا رد هتفرراک
( لودج رد شهوژپ 1
هدروآ )
.تسا هدش نیدب اب هنایم یتفاب یاراد کاخ هنوگ ( یثنخpH
74 / 7 ،)
( مک یروش 14
/ 0 یسد مهارف میساتپ و رفسف ،)رتم رب سنمیز
هب( هتسیاش کاخ بیترت
88 / 23 و 63 / 195 یلیم رب مرگ
زین یتسیز هاگدید زا و دراد هایگ دشر یارب )کاخ مرگولیک هب هدنز یکاخ رامش
یم .دیآ
یگژیو بیس هایگ ییاوه مادنا ییایمیش یاه هک ینیمز
راچویب و راچوردیه ،ماخ هنوگ هب شهوژپ رد دربراک یارب ( لودج رد زین تسا هدمآ رد 2
.تسا هدش هدروآ )
هدنام هایگ یاه بیس
ینیمز یاراد نآ راچویب و راچوردیه ،
هب pH
بیترت 54 / 6 ، 73 / 6 ، 25 / 7 یکیرتکلا یگدنناسر ،
64 / 0 ، 79 / 0 ، 85 / 0 یسد سنمیز مهارف میساتپ ،رتم رب
هب بیترت 18 / 174 ، 35 / 181،73 / 189 یلیم مرگولیک رب مرگ
هب رتسکاخ و بیترت
57 / 17 ، 46 / 25 ، 6 / 40 دصرد یم .دشاب
یگژیو یسررب رد نیاربانب زاسهب یاه
بیس یاه ینیمز
رد هک دش هدید شیب
رت یگژیو هزادنا نیرتلااب ،اه ار اه
و راچویب سپ
و راچوردیه نآ زآ مک
رت هدنام ار نی یاه
.تشاد نآ ماخ
2 2 .
. رامیت کاخ اب اهزاسهب
نیا شهوژپ هب حرط تروص تیلپسا
تلاپ ای ترک یاه
هدشدرخ ماجنا دش هک رد نآ ترک یلصا شنت یکشخ اب ود
رامیت نودب ( لماک یرایبآ ای شنت و )FC
اب ای یکشخ شنت
40 ( لماک یرایبآ دصرد 4
/ 0 )FC
و ترک یعرف دربراک
زاسهب رد رامیت راهچ نودب
و )دهاش( زاسهب ود
دصرد زا ره
کی هب هنوگ
،ماخ لاغز و )راچویب( ییامرگ لاغز
یبامرگ )راچوردیه(
دوب هک رد تشک ایبول زبس هس رد رارکت و رد
21 نادلگ ماجنا
،دش نادلگ ره زین
یاراد هس هتوب ایبول .دوب
لودج 1 . م نیگنای خرب ی و یگژی اه ی ف ییایمیش ،یکیزی ز و
یتسی کاخ
یگژیو نیگنایم
رایعم فارحنا
تفاب مول
-
نش ( )% 1
/ 42 050
/ 1
تلیس ( )% 3
/ 45 060
/ 1
سر ( )% 6
/ 12 011
/ 0
لداعم میسلک تانبرک (
)% 47
/ 1 044
/ 0
ینویتاک دتسوداد شیاجنگ
+/Kg) (Cmol 42
/ 3 217
/ 0
یلا نبرک ( )% 77
/ 0 029
/ 0
74 pH / 7 020
/ 0
یکیرتکلا یگدنناسر
1) - (dS m 14
/ 0 005
/ 0
مهارف رفسف soil)
1
mg kg-
88 ) / 23 03
/ 2
مهارف میدس soil)
1
mg kg-
92 ) / 19 78
/ 3
مهارف میساتپ soil)
1
mg kg-
63 ) / 195 63
/ 5
یرتکاب یناوارف متیراگل اه
(CFU.g-1 soil) 50
/ 6 007
/ 0
یرتکاب یناوارف متیراگل تسنسرولف سانومودوس یاه
(CFU.g-1 soil) 43
/ 4 020
/ 0
چراق یناوارف متیراگل اه
(CFU.g-1 soil) 76
/ 3 101
/ 0
تسیمونیتکا یناوارف متیراگل اه
(CFU.g-1 soil) 93
/ 3 111
/ 0
هیاپ سفنت
1) soil.day- 1
(mgCO2g-
04 / 0 0007
/ 0
سفنت هتخیگنارب
1) soil.day- 1
(mgCO2g-
13 / 0 003
/ 0
لارمولگ روپسا یناوارف اه
(N/10gr soil) 52
/ 23 45
/ 1
لودج 2 . خرب ی و زا یگژی یاه ش ییایمی هدام
،یلآ ه راچوردی ب و راچوی س هتوب بی ینیمز
ماخ راچوردیه
راچویب
یگژیو هزادنا یاه یریگ هدش نیگنایم
رایعم فارحنا نیگنایم
رایعم فارحنا نیگنایم
رایعم فارحنا
54 pH / 6 078
/ 0 73
/ 6 169
/ 0 25
/ 7 03
/ 0
یکیرتکلا یگدنناسر (
1
ds m-
) 64
/ 0 005
/ 0 79
/ 0 011
/ 0 85
/ 0 011
/ 0
مهارف رفسف soil)
1
(mg kg-
171 / 2 46
/ 5 146
/ 4 68
/ 5 246
/ 6 85
/ 6
مهارف میدس soil)
1
(mg kg-
1 / 98 14
/ 2 12
/ 100 35
/ 2 14
/ 112 81
/ 2
مهارف میساتپ (
1 soil mg kg-
18 ) / 174 64
/ 1 35
/ 181 75
/ 1 73
/ 189 02
/ 2
دصرد رتسکاخ ( )% 57
/ 17 49
/ 0 46
/ 25 35
/ 0 6
/ 40 4
/ 0
2 3 .
. هدامآ یزاس نادلگ اه
یارب تشک هایگ ایبول ( زبس ناس مقر روشک یموب هک یر
)تسا اکیرمآ
، زا نادلگ ییاه اب یدنلب 25 و یانهپ هناهد
20 یتناس رتم هرهب یریگ
،دش هک رد هت مادکره زا نادلگ اه
نش هزیرگنس و هس و هداد رارق
مرگولیک کاخ هدشرامیت
زاسهب اب اه هتخیر سپس .دش یارب
نیا هک رذب اه هناوج ینز
یبوخ هتشاد
،دنشاب نآ اه یارب ار 48 تعاس هچراپ رد
کانمن یرادهگن هدرک
و رد ( اهرذب نایاپ 10
هب )رذب یمارآ
رد نورد ره نادلگ زا شیپ هدامآ
،هدش هتشاک .دش هتوب اه
سپ زا هناوج ینز و نیزاغآ دشر کنت
دندش و رد ره
نادلگ هس هتوب دش یرادهگن و
ات نامز دشر هتسیاش هب
هنوگ یا هنازور یرایبآ دندش هک رد من شیاجنگ یزرواشک
نودب(
)شنت من رد و 4
/ 0 شیاجنگ اب( یزرواشک
شنت
سپ .دننامب )یکشخ زا
ندیسر هایگ هب ماگ یشیاز و
،یهدلگ کاخ نورد نادلگ اه سپ زا 60 زور تشادرب و
یارب ماجنا شیامزآ هاگشیامزآ هب هدرب
.دش
2 4 .
. هزادنا یریگ هسانش یاه یدشر هایگ
مادنا ،هدشدای یاهرامیت رد هایگ دشر ناوت یبایزرا یارب یاه
ییاوه و هشیر رد هایگ زاغآ ماگ یهدلگ نآ
،دش تشادرب سپ
زا تشادرب نزو کشخ مادنا یاه ییاوه و هشیر هزادنا یریگ
یارب .دش هب
تسد ندروآ نزو مادنا کشخ ییاوه
و هشیر
ناهایگ مادکره هب هنوگ هناگادج یارب 48 تعاس نوآ رد
لدم(
۱۲۰BM
،E
ناریا ) اب یامد 65 یتناس هجرد دارگ
کشخ
هدش و نزو کشخ نآ اه هزادنا یریگ .دش
2 5 .
. هزادنا یریگ لیفورلک گرب
ارب ی هزادنا ریگ ی لیفورلک گرب
زاغآ رد 25
/ 0 مرگ زا
هنومن گرب هزات هب هارمه تزا ام ی ه نواه رد هب
یبوخ
اس ی هدی .دش سپس هب نآ تشه یلیم رتیل نوتسا 80 دصرد
هدوزفا و هرابود اس ی هدی دش لولحم و هب
تسد هدمآ یارب 10
رود اب هقیقد 3000
ار ییلااب لولحم .دش ژویفیرتناس
هکت سپس ،هتخیر کاپ ژویفیرتناس هلول کی رد یاه
هدنام
یلیم جنپ اب هرابود ار نوتسا رتیل
80 دصرد یارب و هدییاس
10 یم ژویفیرتناس هقیقد لولحم هب ییور هراصع و مینک
هراصع نیا زا .دش هدوزفا نیشیپ اه
شجنس یارب هزادنا
لیفورلک و a
هرهبb
ریگ ی دش ارب .
ی هزادنا ریگ ی لیفورلک
هاگتسد زا یرک نایراو( رتموتفورتکپسا
100 )اکیرمآ ، اب
لوط جوم اه ی 663 و 645 رتمونان هب بیترت ارب ی
لیفورلک وa
هرهبb
( دش یریگ
Strain & Svic, 1966
.)
2 6 .
. هزادنا یریگ دصرد وکیم ییازیر ندش هشیر
هشیر ،ییازیروکیم یتسیزمه دصرد دروآرب یارب ایبول یاه
هشیر و هدش هتسش سپس و تشادرب نیا ماجنا یارب اه
گنر یارب .دندش شنیزگ شیامزآ هشیر یزیمآ
شور زا اه
Phillips & Hayman (
هرهب )1970
مه ،دش یریگ یارب نینچ
هشیر نویسازینولک دصرد دروآرب طوطخ یقلات شور زا اه
م هرهب کبش ( دش یریگ
Dalpé, 1993
نیا یارب .) هشیر راک
اه
گنر زاغآ رد نورد رد یفداصت هنوگ هب سپس ،هدش یزیمآ
و یقفا طاقن سپس ،دندش شخپ کبشم طوطخ اب یرتپ نآ اب هشیر هک یدومع سپ و هدش شرامش هتشاد دروخرب اه
نآ یور رد هک یگنر یطاقن پوکسورکیم ریز رد نآ زا دید یتسیزمه .دش شرامش ،دش یم ه
2 7 .
. شرامش روپسا اتوکیامورمولگ
شرامش اتوکیامورمولگ روپسا رب
هیاپ شور لابرغ و نایدارگ
زراکاس نویسناپسوس نزو
هژیو یا زا کاخ کانمن ماجنا دش
(
Sylvia, 1994
.) یور راک نیا یارب 50
کی رد کاخ مرگ
هب و هتخیر بآ رتیل کی هزادنا هب لطس هب یبوخ
مه ات هدز
هنادکاخ کلا زا ار هدش هدامآ نویسناپسوس .دنوش ادج اه 20
ات 60 نآ و هدنارذگ شم کلا ره یور هچ
نورد رد دنام
یرتپ شید هلول نورد رد و دش هتسش ییاه اب ژویفیرتناس یاه
رد هقیقد راهچ یارب و هتخیر ناسکی مجح 4000
رد رود
رود ار نییور لولحم .دش ژویفیرتناس هقیقد ات هلول و هتخیر
هلول .دش رپ )رتیل رد رکش دنوپ کی( یرکش لولحم اب همین اه
هناد ات هتشاذگ روتاربیو یور ار هت یاه
نیشن دنوش شخپ هدش
هب سپس و هلول یرکش لولحم کمک
کی یارب و دش رپ اه
رود رد هقیقد 1500
ار نییور یرکش لولحم .دش ژویفیرتناس
کلا یور 500
بآ اب ،هتخیر شم اهروپسا سپس و هتسش
یرتپ کی نورد ریز رد شرامش یارب جردم شید
.دش هتخیر پوکسورکیم
2 8 .
. هزادنا یریگ نیلامولگ هداس
و همه نیلامولگ
هزادنا یارب یریگ
نیلامولگ
1هداس ( )EEG
کی مرگ کاخ
هدرکرذگ زا
کلا ود یلیم یرتم ار نورد هلول ژویفیرتناس
هتخیر و تشه یلیم رتیل لولحم تارتیس میدس 20 یلیم رلاوم
هدوزفا دش و 30 هیناث سکترو
،دش سپس یارب 60 هقیقد رد
یامد 121 هجرد یتناس دارگ ولاکوتا دش . سپ یارب نآ زا 15
هقیقد اب رود 5000 ژویفیرتناس هدرک
و لولحم ییور رد هلول
کاپ هتخیر دش (
Wright & Upadhyaya, 1996
.)
یارب نوریب ندیشک همه نیلامولگ
2کاخ ( )TG
تشه
یلیم رتیل زا لولحم تارتیس میدس 50 یلیم رلاوم رب هنومن
کاخ نورد هلول ژویفیرتناس هتخیر
،دش سپس 30 هیناث
سکترو دش و ماگ رگید اه دننامه ماجناEEG
دش . سپ زا
نآ هزادنا نیلامولگ هراصع
یاه شیلااپ هدش هب شور
دروفدرب (
Bradford, 1976
) و اهدرادناتسا ی
نیموبلآ مرس
واگ ی رد لوط جوم 595 رتمونان هزادنا یریگ دش (
Wright
& Upadhyaya, 1996
.)
2 9 .
یرامآ هیزجت . هداد همه مرن اب اه رازفا
Excel
و هخسن(SAS
4 / 9 و شزادرپ )
1. Easily extractable glomalin
2. Total glomalin
نیگنایم نومزآ و دش نومزآ یرامآ هیاپ رد نکناد شور هب اه
زا شیپ .دش ماجنا دصرد جنپ نومزآ ماجنا
،یرامآ یاه
لامرن هداد یگدنکارپ ندوب مرن اب اه
رازفا
(SPSS
هخسن
)25 و
فورگوملوک نومزآ -
.دش یسررب فونوریمسا
3 . جیاتن
3 1 .
. دمایپ دربراک اهزاسهب رب نزو کشخ مادنا یاه
ییاوه و هشیر
هب یاه هداد سنایراو هیزجت تسد
زا هدمآ هزادنا ریگ نزو ی
هایگ کشخ هب مادکره زاسهب دربراک و شنت هک داد ناشن
ینعم توافت ییاوه مادنا کشخ نزو رب هناگادج هنوگ راد
هتشاد مهرب نآ رب نوزفا .دنا نزو رب اهرامیت نیا شنک
ینعم توافت ییاوه مادنا کشخ تشاد راد
نیگنایم نومزآ.
لودج( ییاوه مادنا کشخ نزو 3
نزو شنت ،داد ناشن )
ییاوه مادنا کشخ ( زا زاسهب نودب کاخ رد ار
72 / 5 هب
49 / 5 نایم رد .تسا هداد شهاک )نادلگ رد مرگ
بیس یاهزاسهب و ماخ هدام هنوگ هب نآ دربراک ینیمز
شنت نودب کاخ رد راچوردیه سپس شیب
رت نزو نی
( ییاوه مادنا کشخ 57
/ 8 و 78 / 6 ناشن ار )نادلگ رد مرگ
مادنا کشخ نزو هک تسا یتفگش یاج .داد یاه
ییاوه
اهزاسهب رامیت رد شنت یراد کاخ رد مک
رت کاخ رد نآ زا
و ششک ناوت هب هتسباو دیاش نیا .تسا زاسهب نودب یاراد کاخ رد هایگ ربارب رد اهزاسهب رد بآ یرادهگن هنوگ هب .دشاب شنت هک یا
مک رت ییاوه مادنا کشخ نزو نی
( 32 / 2 یکشخ شنت رد راچویب دربراک رد )نادلگ رد مرگ
ا هزادن .دش یریگ هداد سنایراو هیزجت یاه
هب تسد هزادنا زا هدمآ یریگ
نزو رب یکشخ شنت دمایپ هک داد ناشن هشیر کشخ نزو حطس رد نآ کشخ 05
/ 0 مشچ ریگ .تسا اما دربراک دمایپ
رظن زا هشیر کشخ نزو رب اهرامیت شنکمهرب و اهزاسهب ینعم توافت یرامآ نیا زا .تشادن یراد
نومزآ ور
نیگنایم نومزآ .دش ماجنا یکشخ شنت رامیت یارب اهنت اه
لودج( رد هشیر کشخ نزو نیگنایم 4
شنت ،داد ناشن )
زا هشیر کشخ نزو شهاک هیام یکشخ 23
/ 3 هب 74 / 1
یاهزاسهب دربراک هنوگ ره هب .تفای شهاک نادلگ رب مرگ بیس رییغت تسناوتن ینیمز مشچ
ریگ کشخ نزو رد ار ی
.دروآ دیدپ هشیر
لودج 3 ایبول هایگ ییاوه مادنا کشخ نزو نیگنایم نومزآ .
مهرب رد )نادلگ رد مرگ(
شنت یاهرامیت شنک و یکشخ
بیس یاهزاسهب دربراک ینیمز
رامیت کشخ نزو
هتوب ( )gr
نودب شنت هاوگ
13bc /
±0 72 / 5
ماخ هدام 20a
/
±2 57 / 8
راچوردیه 49ab
/
±0 78 / 6
راچویب 84bcd
/
±0 85 / 4
شنتاب هاوگ
68bcd /
±0 49 / 5
ماخ هدام 23cde
/
±1 84 / 3
راچوردیه 79de
/
±0 56 / 3
راچویب 48e
/
±0 32 / 2
نیگنایم یاه یاراد فورح زا ناسکی رظن رد یرامآ حطس 5 توافت دصرد
ینعم .دنرادن یراد
لودج 4 . م نومزآ نیگنای هشیر کشخ نزو گ
های بول ای مرگ(
)نادلگ رد شنت یاهرامیت رد
یکشخ
رامیت کشخ نزو
( هشیر )gr
ب نود شنت 19a
/
±0 23 / 3
شنت اب 30b
/
±0 74 / 1
نیگنایم یاه یاراد فورح زا ناسکی رظن رد یرامآ حطس 5 رد ص د توافت
ینعم یراد دنرادن .
ناهایگ نتسیز یارب گرزب یراوشد کی یکشخ شنت و هایگ یژولویزیف رد یراجنهان هیام هک تسا کاخ رد
یم دشر شهاک هیام یکشخ شنت شهوژپ نیا رد .دوش
هک هدش ایبول هایگ هشیر و ییاوه مادنا کشخ نزو شهاک شهوژپ اب
نیشیپ یاه مه
یناوخ دراد (
Moosavi et al.,
2014; Ma et al., 2016; de Silva et al., 2012
) یوس زا .
شهاک رگید تسیز
هدوت یهایگ رد یلاسکشخ ماگنه -یم
راجنهان هب هتسباو دناوت رد ی
تسیز یمهارف رصانع
یارب یکاروخ ناهایگ
( دشاب
Moosavi et al., 2015
.)
شنت یکشخ هب مشچ هنوگ یریگ
هیام شهاک یزارد
هراسخاش و
هلبنس و نزو کشخ
،هخاش هشوخ ،هشیر و
هناد
( دش شنت نودب هاوگ ربارب رد مدنگ هایگ
Abbas et al.,
یکشخ شنت ربارب رد ایبول هایگ .)2018
هتشاد یمک یرابدرب
.تشاد ینایامن خساپ یکشخ شنت هب زین شهوژپ نیا رد و راچویب تسا هدش شرازگ اب
یگژیو یاه
،دوخ هناگی
دننام هژیو حطس گرزب
( )SA
، راتخاس
،خاروسرپ هورگ
یاه
ینژیسکا ناوارف ( )O
و لدابت تیفرظ ینویتاک
( )CEC
لااب
یم دناوت یارب دوبهب یگژیو دشر و کاخ یاه هب هایگ
راک دور
(
El-Naggar et al., 2019; Purakayastha et al., 2019;
Ding et al., 2017; Tan et al., 2017; Jiang et al., 2020
).
مه نینچ
Jeffery et al.
( دربراک هک دندرک شرازگ )2017
هک هدش کاخ رد بآ یرادهگن شیاجنگ شیازفا هیام راچویب تسیز شیازفا هیام انع یمهارف
رد هایگ یارب یکاروخ رص
یم کاخ و راچویب ریثأت هناخلگ تشک رد یشیامزآ رد .دوش
دوک یکهآ کاخ کی رد ایوس درکراک رب ییایمیش یاه
شیازفا هیام راچویب دربراک ،دش یسررب 67
هزادنا یدصرد
( دش ایوس هایگ همه کشخ نزو
Shamim et al., 2015
.)
شهوژپ نیا همه شهوژپ اب اه
ماجنا ایبول تشک رد هدش
مه کشخ نزو هک دش هدید شهوژپ نیا رد .دنرادن یناوخ
مادنا هدنام دربراک رد ایبول هایگ ییاوه یاه شیب ماخ یاه
زا رت
شرازگ رگید یوس زا .تسا هایگ نیا راچویب هدش
تسا هک
راچویب اب کاخ یزاسهب شرگد اب
ییایمیش هاگتسیز
،هشیر
نژورتین هزادنا و
نبرک هیام کاخ یلآ ندشرتهب
درکراک دشر
یم هایگ یزاسهب .دوش راچویب اب کاخ
هیام شیازفا هریخذ
رد نبرک کاخ و یرادهگن بآ
و رد نآ یپ دوبهب دشر هایگ
رد یلاسکشخ یم
مه .دوش شهوژپ نینچ شرازگ نارگ
هتخاس راچویب دربراک هک دندرک هیام یغرم دوک زا هدش
( دش ایبول هایگ دشر شیازفا
Gunes et al., 2014
.)
هناشن نینچ هک تسا تفگش راچویب دربراک زا ییاه
بیس هایگ دمایپ و دشن هدید زبس ایبول تشک رد ینیمز
هدنام دربراک مه و هایگ نیا ماخ یاه
نآ راچوردیه نینچ
هسانش رب هب دیاش هتفای نیا .دوب رتهب ایبول هایگ یدشر یاه
هزیمآ راتخاس و هنوگ هایگ یلآ یاه
بیس دشاب هتسباو ینیمز
و هنیزبس شهاک هیام نژورتین نتفرگ هار زا نآ راچویب هک .تسا هدش هایگ دشر شهاک نآ یپ رد
3 2 .
. ناشن دربراک اهزاسهب رب هزادنا لیفورلک گرب
بیس یاهزاسهب دربراک هب کاخ رد یکشخ شنت و ینیمز
مشچ هنوگ دمایپ ایبول هایگ گرب لیفورلک هزادنا رب یریگ
هداد سنایراو هیزجت .دراد یاه
هب تسد زا هدمآ هزادنا ریگ ی
یرامآ حطس رد یکشخ شنت هک داد ناشن گرب لیفورلک 01 / 0 لیفورلک هزادنا رب لیفورلک ،a
گرب لک لیفورلک وb
زاسهب دربراک .دراد دمایپ لیفورلک رب زین اه
لیفورلک وa
،b
حطس رد 05
/ 0 یرامآ حطس رد لک لیفورلک رب و 01
/ 0
ینعم توافت ،تشاد یراد
اما اب شنت شنکمهرب دمایپ
یاهزاسهب هب
راک چیه رب هتفر یگژیو زا مادک
زا لااب یاه
ینعم توافت یرامآ رظن .تشادن یراد
لیفورلک هزادنا نیگنایم نومزآ لودج( ایبول گربa
5 )
گرب لیفورلک هزادنا شهاک هیام یکشخ شنت هک داد ناشن هب دربراک رد .دش زاس
بیس یاه و ماخ هنوگ هب ینیمز
هب هایگ رد لیفورلک زا تخیر نیا راچوردیه بیترت
47 / 15
و 51 / 14 یلیم یدننامهان یرامآ رظن زا هک دوب مرگ رب مرگ
مشچ ( شیامزآ هاوگ اب یریگ 94
/ 14 یلیم )مرگ رب مرگ
تشادن
، اما لیفورلک یهایگ هدنام نیا راچویب دربراک ماگنه
گربa
( 85 / 10 یلیم مشچ هنوگ هب )مرگ رب مرگ رد یریگ
شیامزآ هاوگ ربارب تشاد شهاک
. هزادنا ریگ و ی نومزآ
ک لیفورل و b
مه نینچ هتفای هایگ لک لیفورلک یاه
یدننامه هب
تسد و داد نآ اه هنوگ هب یکشخ شنت اب زین
مشچ هدنام راچویب رامیت رد و شهاک یریگ یاه
بیس ینیمز مک رت نیا هک دندوب نی هتفای اب
یاه هب تسد هدمآ
زا هزادنا ریگ هشیر کشخ نزو ی مه
یناوخ .تشاد
شهوژپ نارگ و راچویب اب کاخ رامیت هک دنداد شرازگ
و رفسف بذج شیازفا هیام ازیروکیام رلاوکسبرآ چراق دشر هب هک هدش نژورتین شیب
رت کمک یکشخ رد هایگ
یم ( دنک
Razaq et al., 2017; Paetsch et al., 2018
رد .)
ماجنا شهوژپ کاخ رد هک دش هدید هدش
یزاسهب یاه هدش
مشچ هنوگ هب گرب لیفورلک راچویب اب و هتفای شهاک یریگ
هب ییاوه مادنا کشخ نزو هزادنا یکشخ شنت رد هژیو
مک رت .تسا نی
لودج 5 . م نومزآ نیگنای هزادنا فورلک لی گرب شنت یاهرامیت رد و یکشخ
س زاسهب دربراک بی
ینیمز
تی رام لیفورلک
(a )mg/g لیفورلک
(b )mg/g لیفورلک
(لک )mg/g
شنت شنت نودب
75a /
±3 91 / 18 89a
/
±3 459 / 10 75a
/
±5 36 / 29
شنت اب 06b
/
±3 96 / 8 54b
/
±1 392 / 4 75b
/
±4 35 / 13
زاسهب هاوگ
96ab /
±4 94 / 14 51ab
/
±3 40 / 7 38ab
/
±8 33 / 22
هدام ماخ 88a
/
±5 47 / 15 74a
/
±5 13 / 10 51a
/
±9 57 / 25
راچوردیه 74ab
/
±6 51 / 14 39b
/
±3 90 / 6 10b
/
±10 41 / 21
راچویب 06b
/
±7 85 / 10 34b
/
±3 26 / 5 39c
/
±10 10 / 16
نیگنایم یاه یاراد فورح زا ناسکی رظن رد یرامآ حطس 5 رد ص د ینعم توافت یراد
دنرادن .
Schmidt et al.
( )2014
یلااب هزادنا هک دندرک شرازگ
یم راچویب یب هیام دناوت
شبنج هایگ یکاروخ رصانع ندش
هب یم ار هایگ دشر هک هدش نژورتین هژیو شرازگ نیا هک دهاک
ماجنا شهوژپ اب مه هدش
گرب لیفورلک شهاک و دراد یناوخ
یم ویب رامیت رد هایگ رد نژورتین دوبمک هب دناوت هتسباو راچ
شهوژپ رد نآ ربارب رد .دشاب ( یرگید یاه
Gavili et al.,
2019; Li et al., 2020
هیام راچویب دربراک هک دندرک شرازگ )
گرب رد نژورتین شیازفا گرب ربارب رد ییلااب یاه
ینییاپ یاه
دربراک شهوژپ نآ رد .دش هایگ راچویب
هیام هباج رتهب ییاج
لیفورلک هب شخب یاه نوگانوگ گرب رد ناهایگ دش هک دشر
.تشاد یپ رد ار هایگ رتهب شیازفا هسانش یگنیزبس یاه ایبول هایگ
نودب کاخ رد
شنت یبآ کشخ نزو شیازفا اب نآ هشیر و ییاوه مادنا
مه یناوخ شنت شهوژپ نیا اب اتسارمه یشهوژپ رد .دراد
یکشخ هب ییاهنت هیام شهاک مشچ ریگ لیفورلک و a
لیفورلک گرب b
مدنگ تسا هدش شهوژپ نآ رد یلو ؛
راچویب هزادنا راچویب نودب کاخ ربارب رد ار گرب لیفورلک
هنوگ هب مشچ ریگ ( داد شیازفا ی
Abbas et al., 2018
رد .)
شهوژپ دربراک ،یکشخ شنت رد زین ناهایگ رگید یاه
لیفورلک شیازفا هیام راچویب لیفورلک ،a
لیفورلک وb
لک
سا هدش هایگ رد ( ت
., et al Hashem ., 2020;
et al Bashir
2019; Zeeshan et al., 2020
شهوژپ نیا هک ) اب اه
ماجنا شهوژپ هدش
مه یناوخ یم نآ لیلد هک ،دنرادن دناوت
نژورتین یمهارف .دشاب هایگ رد نژورتین دوبمک هب هتسباو یگژیو هب یگتسب ایبول هایگ یارب هدنام یاه
یاه
بیس ینیمز لاغز یگنوگچ و .دراد نآ یزاس
3 3 .
. دمایپ دربراک اهزاسهب رب دصرد ییازیروکیم ندش
هشیر
هداد سنایراو هیزجت هب یاه
تسد یسررب زا هدمآ
ییازیروکیم ،یکشخ شنت دمایپ هک داد ناشن هشیر ندش
مهرب و زاسهب هدام دربراک نآ شنک
هشیر نویسازینولک رب اه یرامآ حطس رد
01 / 0 مشچ دصرد نیگنایم نومزآ .دوب ریگ
لودج( هشیر نویسازینولک 6
رد یکشخ شنت هک داد ناشن )
هشیر نویسازینولک دصرد شیازفا هیام زاسهب نودب کاخ زا اه
84 / 28 هب شنت نودب کاخ رد 39
/ 34 یکشخ شنت رامیت رد
بیس( زاسهب هدام دربراک اب کاخ ود ره رد .دش )ینیمز
د هشیر نویسازینولک دصرد ادیپ شیازفا شیامزآ هاوگ ربارب ر
شیب .درک کاخ رد هشیر نویسازینولک دصرد هزادنا نیرت
( هدش راچویب و ماخ زاسهب رامیت رد شنت نودب 96
/ 35 و
94 / 35 هب )دصرد نآ زا سپ و دمآ تسد
اب راچوردیه اه
هزادنا 59 / 34 شیب زین یکشخ شنت رامیت رد .دوب دصرد نیرت
یر نویسازینولک هزادنا نیا رخآ رد .تشاد راچویب زاسهب ار هش
بیس یاه هدنام دربراک هک داد ناشن شهوژپ زا شخب ینیمز
هب ار ییازیروکیم یتسیزمه راچویب و راچوردیه هنوگ هب هژیو
.تسا هداد دوبهب یکشخ شنت رد
لودج 6 . م نومزآ نیگنای نویسازینولک دصرد یاه رد هشیر
مهرب شنت شنک و یکشخ
زاسهب یاه س بی ینیمز
رامیت ر نویسازینولک
ی هش ( )%
نودب شنت هاوگ
19c /
±2 84 / 28
ماخ هدام 20ab
/
±2 96 / 35
راچوردیه 13b
/
±1 59 / 34
راچویب 92ab
/
±0 94 / 35
شنت اب هاوگ
21b /
±1 39 / 34
ماخ هدام 55c
/
±1 62 / 29
راچوردیه 71ab
/
±1 57 / 35
راچویب 95a
/
±0 29 / 38
نیگنایم یاه یاراد فورح زا ناسکی رظن رد یرامآ حطس 5 رد ص د توافت
ینعم یراد دنرادن .
چراق اب ایبول هایگ هشیر یتسیزمه یسررب رد هخاش یاه
ییازیروکیم دصرد و اتوکیامورمولگ هشیر ندش
هتفای اه
یزیروکیم دصرد .دوب نآ هنیزبس و هایگ دشر هنوراو ندش
شیب شنت اب کاخ رد هایگ هشیر دش شنت نودب کاخ زا رت
