China, India and Regional Order in Central Asia:
A Test for “Great Power Management”?
Seyed Ahmad Fatemi Nejad 1
Assistant Professor, Department of Political Science, Faculty of Law &
Political Science, Ferdowsi University of Mashhad Rohollah Eslami
Assistant Professor, Department of Political Science, Faculty of Law &
Political Science, Ferdowsi University of Mashhad
(Date received: 23 July 2022- Date approved: 19 September 2022)
Abstract
Introduction: Central Asia is geopolitically landlocked, demographically sparsely populated, economically underdeveloped and politically unimportant, but it has often been the subject of great powers competition. In the 19th century, this region was considered the center of the “Great Game” and in the 20th century, it was one of the points of friction between the Eastern and Western blocs. Today, US, China, Russia and India are the four main competing powers in Central Asia which are trying to dominate the region in order to reach the hegemonic position at the regional and international levels.
Therefore, it seems that the competition of great powers is among the most effective factors in the international order in different regions, including Central Asia. Among the above-mentioned four great powers, it seems that the role of China and India needs to be investigated more than others because they play an increasing role in the order of this region and have been studied and researched less than Russia and the United States. China and India are usually seen as two emerging powers that sometimes face each other in terms of global power balance, regional rivalries, issues related to hard power and even economic issues. Among the regions where China and India seem to compete is Central Asia. The growing interests of these two states in Central Asia have disrupted the traditional “Great Game” in the heart of Asia. Although India still cannot compete with China’s strong influence in Central Asia, over time it has strengthened its positions in this region. Therefore, the purpose of this article is to address how the regional order of Central Asia is in the light of India- China rivalry.
1. E-mail: [email protected] (Corresponding author)
Research Question: The question raised here is what role India and China have played in maintaining regional order in Central Asia. The answer to this question is especially important because the competition between these two states in Central Asia is expanding and both are great power candidates in the near future.
Research Hypothesis: Here, relying on the model of “Great Power Management”, it can be assumed that China and India have helped to maintain order in the region in the first step by managing their mutual competition in general and in the second step by curbing their regional conflicts in Central Asia.
Methodology (and Theoretical Framework if there are): The hypothesis has been tested using the combined method. On the one hand, by using the comparative method, the practice of China and India in order building in Central Asia is studied and On the other hand, the role of a factor (great powers) in a specific phenomenon (Central Asian regional order) is investigated with the functional explanatory method. In this article, the theory of the English school of IR and especially its emphasis on the role of great powers in the international order is applied. According to the English School of International Relations, one of the institutions that play a role in maintaining international order is “Great Power Management”. The role of great powers in ensuring international order is due to the inequality of governments in accessing power, but its performance also requires the recognition and approval of others.
Results and Discussion: In order to maintain regional order, great powers should focus on managing their bilateral relations in the first step. In this case, we have especially witnessed that China and India have moved in this direction by supporting and maintaining the balance of power at the level of international system. Since the sphere of influence of great powers goes beyond their surrounding areas, therefore, any change in the balance of power in international system also affects their bilateral relations. Therefore, maintaining the balance of power in international system is one of the factors affecting their mutual relations. Bilateral relations between China and India is no exception to this rule. The second step that great powers must take to maintain regional order is related to their behavior in the disputed region. One of the prominent strategies of great powers in managing regional order and preventing conflicts with other powers is to use their local superiority to control conflicts that can turn into crises if they escalate. According to this view, after the Cold War, China has achieved a significant position in Central Asia and in many cases has
used its local priority to prevent the spread of existing crises. On the other hand, India has respected China’s spheres of influence and has avoided a strong reaction due to its delayed influence in Central Asia.
Conclusion: The regional order of Central Asia is largely influenced by the approaches and behaviors of the major powers operating there.
Although India and China are not “great powers” in the strict sense, but according to their plans, efforts and vision, they can be included among the current main players and great power candidates in the international system. These two countries have played a prominent role in the regional order of Central Asia. In order to maintain regional order, major powers should focus on managing their bilateral relations in the first step. In this context, it has been especially observed that China and India have sought to support and maintain the balance of power in the international system. Moreover, New Delhi and Beijing have not allowed the crisis in their bilateral relations to get out of control and create widespread and uncontrollable tensions. The third strategy in this field refers to the joint action of India and China in Central Asia, which has been carried out in the form of joint institutions such as the Shanghai Cooperation Organization.
Therefore, these two powers have played a significant role in the regional order of Central Asia.
Keywords: Great Power Management, Regional Order, Central Asia, China, India.
يزكرم يايساروا تاعلاطم ةرود ،
15 ةرامش ، 1 ، ناتسبات و راهب 1401
صص ، 205 - 228 یملع(
- )یشهوژپ
هقطنم مظن و دنه ،نيچ كرم يايسآ رد يا
:يز
تردق تیریدم يارب ینومزآ گرزب ياه
؟
یمطاف دمحا ديس
*داژن
دهشم یسودرف هاگشناد ،یسایس مولع و قوقح ۀدکشناد ،یسایس مولع هورگ رایداتسا حور
هرجبعش یملاسا للها
دهشم یسودرف هاگشناد ،یسایس مولع و قوقح ۀدکشناد ،یسایس مولع هورگ رایداتسا :تفایرد خیرات(
01 / 05 / 1401 - :بیوصت خیرات 28
/ 06 / 1401 )
هديکچ نرق زا یزکرم یایسآ ۀقطنم تردق هجوت دروم هتشذگ یاه
نآ ناتیم تتباقر ببس و هدوب گرزب یاه اته
یتپ رد دتنه و یتچ ،اکیرمآ دننام ییاهروشک ،هیسور رب هولاع زین درس گنج نایاپ زا سپ .تسا هدش هدوب هقطنم یا رد دوخ ذوفن شرتسگ اضف یا رد .دنا
تردق هک تسا یعیبط هب گرزب یاه
زا یکی ناونع
هقطنم مظن رد رثؤم لماوع هتشاد شقن یزکرم یایسآ یا
رد هیتسور و اتکیرمآ تتباقر هکنیا دوجو اب .دنا
رتتمک دتنه و یچ تباقر ،هدوب نارگشهوژپ هجوت دروم هراومه یزکرم یایسآ هلمج زا فلتخم قطانم یاربانب .تسا هتفرگ رارق هجوت دروم دتنه و یتچ میهد ناشن هک تسا یا راتشون یا رد یلصا فده
هقطنم مظن رد یشقن هچ هتتشد یزتکرم یایسآ یا
هدافتتسا تتفایهر .دتنا یوتگیا ،راتتشون تیا رد هدتش
« تردق تیریدم گرزب یاه
» هقطنم مظن اب نآ طابترا و یتب طباور یسیلگنا بتکم زا هک تسا یا
لتلمیا
دروم شور .تسا هدش جارختسا رصنع کی شقن هک تسا یدرکراک ییبت یعون ،راتشون یا رد هدافتسا
تردق(
هقطنم مظن( هژیو ۀدیدپ کی رد )گرزب یاه یتم یتسررب ار )یزکرم یایسآ یا
هتتفای .میتنک یاته
یم ناشن شهوژپ هب دوخ ۀبناجود تباقر تیریدم اب لوا ماگ رد دنه و یچ دهد
مود ماگ رد و یلک روط
تاشقانم راهم اب تباقر و
هقطنم یاه هقطنم مظن ظفح هب یزکرم یایسآ رد دوخ یا
یزکرم یایسآ رد یا
هدرک کمک .دنا
:یلصا ناگژاو سآ
یا ی زکرم ی
، چ ی
، دم ی ر ی ت تردق اه ی ،گرزب مظن هقطنم ا ی
، .دنه
* . لوئسم ۀدنسیون :
E-mail: [email protected]
همدقم هب یتیعمج رظن زا ،یکشخ رد روصحم کیتیلپوئژ رظن زا یزکرم یایسآ متک تبسن
زا ،تتیعمج
صتقا رظن هعسوت یدا مک یسایس رظن زا و هتفاین
هب تیمها یم رظن
هتقلاع دروم هتشذگ زا اما ،دسر
تردق تباقر لحم و هب .تسا هدوب گرزب یاه
هنوگ نوناک مهدزون نرق رد هک یا
« گرزتب یزاب »
هورگ نایم دروخرب طاقن ۀرمز رد متسیب نرق رد و یدنب
یتم موتسحم مرتر و قرتش یاه .دتش
هزورما
« چ ،اکیرمآ هیسور ، ی
شلاتت هتک دنتتسه هقطنم یا رد بیقر یلصا تردق راهچ دنه و
یم هب ندیسر یارب دننک هقطنم حطس رد نومژه تیعقوم
یب و یا طلسم یزکرم یایسآ رب یللمیا
نوش د ( »
Shafiee, 2017: 105
تباقر یاربانب .) تردق
رد لتماوع یرترثؤتم زا یکی گرزب یاه
یب مظن خم قطانم رد یللمیا تیا ناتیم زا راتتشون تیا رد .تتسا یزکرم یایسآ هلمج زا فلت
تردق راهچ
، هقطنم مظن رد یچ و دنه شقن رب طقف یم زکرمت یزکرم یایسآ یا
.مینک
هب دنه و یچ هب لومعم روط
یم هتخانش روهظ لاح رد تردق ود ناونع رتظنم زا هتک دنوتش
تباقر ،یناهج تردق نزاوت هقطنم یاه
ترتم ثحابم ،یا لئاتسم یتتح و تختس تردتق اتب طب
یم رارق مه لباقم رد یهاگ یداصتقا ( دنریگ
Cooper and Farooq, 2016: 74-79
قطانم رد و )
هب فلتخم ( دنوتش تتباقر دراو مه اب تسا کمم ایسآ رد هژیو
Egberink and Putten, 2010:
هب هک تسا یقطانم زا یزکرم یایسآ .)131
یم رظن دسر نآ رد دنه و یچ یم تباقر
عفانم .دننک
یزکرم یایسآ رد دنه و یچ دشر هب ور ببس
هب مه ندروخ
« گرزب یزاب »
اکیرمآ و هیسور نایم
یمن زونه دنه .تسا هدش ایسآ بلق رد تتباقر یزتکرم یایسآ رد یچ یگنس روضح اب دناوت
( تتسا هدرتک تیوقت هقطنم یا رد ار دوخ عضاوم نامز رورم هب اما ،دنک
Laruelle, Huchet,
Peyrouse and Balci, 2014
همانرب دنچره .) هب یزکرم یایسآ رد روضح یارب یچ و دنه یاه
لاس یتسخن یمرب یوروش داحتا یشاپورف زا سپ یاه
شلات ،ددرگ نآ یاه
رد هتنیمز یا رد اه
ۀهد رد .تسا هتفرگ تدش ریخا ۀهد ود 2010
حرط ناونع اب یچ
«ی ک ،دتنبرمک تی
ک هار
1» و
س سپ
« راکتبا دنبرمک و هار
2» موچراتچ رد یزتکرم یایسآ هلمج زا فلتخم قطانم دنویپ یارب
حرتط اتب تتسا هدرتک شلاتت دتنه ،هتنیمز یتمه رد .تتشاداو شنتکاو هب ار دنه ،دوخ عفانم لمح لامش لقنو زا ار دوخ مونج
راصح همانرب زا اتکیرمآ جورتخ زا ستپ .دتنک دازآ یچ یاه
همانرب ،ناتسناغفا یاه
هب .تسا هتفرگ رارق ریثأت رد زین یزکرم یایسآ دروم رد یچ و دنه ،هژتیو
.دهد رارق رظن دم ناتسناغفا زا لقتسم ار یزکرم یایسآ ۀقطنم تسا هدرک شلات رورم هب دنه لاس زا دعب ،تروص ره رد 2020
تسشن دنه مه و یچ مه ، قفاوت و اه
ار یددتعتم یاته
بیترت یزکرم یایسآ روشک جنپ اب هداد
یاهروتشک اتب دوتخ طتباور دتیدج نارود رد یچ .دنا
ناونع اب ار یزکرم یایسآ
« 5 + 1 » یم شیپ ناوتنع اب نآ زا دنه و درب
« هدرتتسگ یگیاتسمه »
داتی
1. One Belt One Road (OBOR) 2. Belt and Road Initiative (BRI)
یم مه .دنک دودح هب ناتسکبزا اب طقف یچ یراجت طباور نونکا 7
و هدیسر لاس رد رلاد درایلیم
هیامرس یراذگ سقازق رد نآ یداصتقا یاه زا شیتب نات
20 هار دتنه یارباتنب .تتسا رلاد دراتیلیم
اتب تتسا هدرتک شلاتت دنه ،اضف یا رد .دراد اهدروکر یا هب ندیسر یارب یراوشد و ینلاوط قفاوت هتسد یاه رد یتچ و دوتخ نایم فاکش زا یزکرم یایسآ یاهروشک اب هبناجود ای یعمج
یایسآ یاهروشک هتبیا .دهاکب اهروشک یا اب هطبار ذوتفن رد نزاوتت داتجیا یارتب زتین یزتکرم
یم شلات یچ و هیسور نآ دتنمتردق روضح دهاش و دننک زاب هقطنم یا هب ار دنه یاپ هک دننک
هتقطنم متظن ظتفح رد یتشقن هچ یچ و دنه هک تسا حرطم شسرپ یا .دنشاب یایتسآ رد یا
هتشاد یزکرم هب شسرپ یا هب خساپ ؟دنا
یا زا هژیو راد تیمها ور
رد روشک ود یا تباقر هک د
هب یزکرم یایسآ تردتق یاتهدزمان زا زتین ود رته و تتسا شرتسگ لاح رد ینوزفازور لکش
یوگیا رب هیکت اب اجنیا رد .دنتسه کیدزن ۀدنیآ رد گرزب
« تردتق تیریدم گرزتب یاته
» تیا ،
ضرف ۀی رظن هی نب ی دا یم ار ور تیریدتم اتب لوا ماتگ رد یتچ و دنه هک درک حرط ناوت اتب ناتشطبا
زا هدافتسا اب مود ماگ رد و رگیدکی رترب
ی ناش هتقطنم تیا رد متظن ظتفح هب یزکرم یایسآ رد
هدرک کمک هیضرف یا .دنا
یتم یتسررب یتبیکرت شور یعوتن اتب ار شور زا هدافتتسا اتب :میتنک
هسیاقم مظن ۀنیمز رد دنه و یچ ۀیور ،یا زا هدافتتسا اتب یتنیمه و یزتکرم یایتسآ رد یزاس
ور ینییبت ش یم یسررب یدرکراک
تردق( رصنع کی شقن و مینک هدیدپ رد )گرزب یاه
هژتیو یا
هقطنم مظن(
یم هداد ناشن )یزکرم یایسآ یا ۀنیتشیپ رورتم زا سپ همادا رد ،روظنم یا هب .دوش
یم نایب ار یرظن موچراچ ادتبا ،شهوژپ هتقطنم متظن سپتس .میتنک
رد یزتکرم یایتسآ رد یا
تردق شکاشک یاه
یم میسرت ار گرزب ود رد دتنه و یتچ تباقر تیریدم ،موس ماگ رد .مینک
نآ طابترا و هبناجود طباور حطس یتم ار یزتکرم یایتسآ اتب اته
عتمج .میواتک و بتیاطم یدتنب
هجیتن نایاپ زین یریگ .تسا راتشون یا شخب
شهوژپ ۀنيشيپ تردق تابسانم اب طبترم شهوژپ عوضوم یتقو راظتنا ،تسا گرزب یاه
یم رد یدایز عبانم دور
هنیمز هب رگا اما .دشاب دوجوم نآ ی هب دنه و یچ تابسانم یور هژیو روط
متظن ۀزوتح رد هژتیو
هقطنم یم هجوتم ،مینک زکرمت یزکرم یایسآ یا یا میوش
هتنیمز یا رد دوجوم راثآ .تسین هنوگ
یم ار ب هک دنتسه یراثآ ،تسخن ۀتسد :درک میسقت هتسد راهچ هب ناوت رد دتنه و یتچ تباقر ه
یم یزکرم یایسآ هتسجرب .دنزادرپ
و ورتیپ ،تچاه ،لئورلا ماتک ،موچراچ یا رد رثا یرت
( یییاب 2014 ناونع اب )
« دیدج گرزب یزاب :یزکرم یایسآ رد دنه و یچ »
رتب نآ رد هتک تسا
یم زکرمت یزکرم یایسآ رد کپ و ون یلهد تباقر تب شتخب راهچ رد ماتک یا .دننک
تتباقر ه
یتم هقطنم یا اب روشک ود یا طباور و یزکرم یایسآ یاضف ، یچ و دنه ماتتک تیا .دزادرتپ
هب یم یزکرم یایسآ رد دنه و یچ تباقر داعبا هب طقف و هدش یمیدق تبسن شتقن هن و دزادرپ
نآ هقطنم مظن رد اه .تسا راتشون یا رظن دروم هک یزکرم یایسآ یا
دنتسه یراثآ مود ۀتسد تردق ۀطبار هک
و دتنه هتب دودحم ار یزکرم یایسآ رد گرزب یاه
یمن یسررب یچ تردق رگید ،روشک ود یا رانک رد هکلب ،دننک
هتب گرزتب یاه و اتکیرمآ هژتیو
( ینایزوی .دنراد رظن دم زین ار هیسور 2007
) ۀیاقم رد
« هتس یراتکمه رد یزکرم یایسآ :هتبناج
هقطنم عبانم و تیفرظ کمه نامزاس یا
یاهگناش یرا »
یم دنه و یچ ،هیسور ثلثم هب وا .دزادرپ
یزتکرم یایتسآ روتما رد یتمهم شتقن یاهگناتش نامزاس بیاق رد تردق هس یا تسا دقتعم ( یعیفش .دنراد 2017
ۀیاقم رد )
« یایتسآ رد تردتق گرزتب یزاتب رد دتنه و اتکیرمآ یراکمه
یزکرم » تردق تابسانم هب زین هب گرزب یاه
و اکیرمآ هژیو یتم یزتکرم یایسآ رد دنه
.دزادرتپ
اتب یراکمه دنمزاین یزکرم یایسآ رد یچ ذوفن اب هلباقم یارب دنه هک تسا یا هیاقم یا ۀدیا ( ییوتک .تتسا اکیرمآ 2012
ماتتک رد )
« یزاتب هتقطنم دتعاوق ،گرزتب یاته دتیدج لادتج :یا
تردق یبونج یایسآ رد گرزب یاه »
و هیتسور ،اتکیرمآ نایم دیدش تباقر هب یایتسآ رد یتچ
یم گرزب هتتشذگ زا یزتکرم یایتسآ رد هیسور و اکیرمآ تباقر هک تسا رواب یا رب وا .دزادرپ
هب زین یچ و هتشاد دوجو هتب تباقر نادیم یا رد یمهم مهس دیدج گرزب تردق ناونع
تتسد
( یستناک .تسا هدروآ 2016
ۀیاقم رد )
« هتب ور یاهدتنویپ رادوتمن :ایسآ رد یزکرم یایسآ ر
دتش
هقطنمارف یا » یتم یتچ و هیسور اب یزکرم یایسآ یاهروشک ۀژیو طابترا هب رد وا هتتبیا .دزادرتپ
یمن دای هیسور و یچ تباقر زا دنور یا یا نایم راک میسقت یعون لمع رد تسا دقتعم و دنک
،فتستنازاک .تسا هدمآ دوجو هب یاهگناش نامزاس بیاق رد یزکرم یایسآ رد گرزب تردق ود ودم ( کوینارفاس و اود 2021
ۀیاقم رد )
« یایتساروا رد یزتکرم یایتسآ : یتچ و هیتسور ناتیم
گرزب رت » یاهروتشک رتگید اتب یزتکرم یایتسآ یاهروتشک تابسانم رد یچ و هیسور شقن هب
یم هقطنم هاتگن اتب رتتشیب راتثآ یا ،عومجم رد .دنزادرپ
تتباقر رتب زتکرمتم و یراتخاتس یاته
تردق لئسم یا هب گرزب یاه یم ه
تردق یا هنوگچ هک دنزادرپ رتس رتب فتلتخم قطاتنم رد اه
هتتسد تیا رد هتک یراتثآ یتنیمه .دنتسه ضراعت رد مه اب نوگانوگ تلاوحت و تاعوضوم هب دش یسررب هقطنم مظن رد یچ و دنه شقن رب هژیو روط
.دنتسین زکرمتم یزکرم یایسآ یا
یچ تباقر و طباور هب هک دنتسه یراثآ ،موس ۀتسد یم دنه و
ار تتباقر تیا اتما ،دنزادرپ
یتمن یزتکرم یایسآ ۀزوح هب دودحم ( لتپ .دتنناد
2019 ۀتیاقم رد )
« اتب تردتق ۀتنزاوم یتتقو
یناهج یم دروخرب ندش تیود و دنه ، یچ :دنک
یبوتنج یایتسآ رد کتچوک یاه »
عوتضوم هتب
یم هجوت یبونج یایسآ رد هکلب ،یزکرم یایسآ رد هن دنه و یچ تباقر .دتنک
( اتنار 2017 رد )
ۀیاقم
« ایسآ رد دنه و یچ »
یتم ناتشن هتنیمز رد روتشک ود تیا هتنوگچ دتهد
نوگاتنوگ یاته
و وتن یلهد ،وا رظن زا .دنراد تباقر مه اب ایسآ فلتخم قطانم رد یدربهار و یسایس ،یداصتقا هب کپ هدنیازف روط یم یا
( نونم .دننک یریگولج ایسآ رب لباقم فرط طلست زا دنشوک 2016
رد )
ۀیاقم
« دنه و ناهج ، یچ »
هاج هب یبلط یم یناهج حطس رد کپ نلاک یاه تسا دقتعم و دزادرپ
هب هلئسم یا .تسا یچ یارب هنیمز یا رد یدنمتردق بیقر دنه نآ زا هژیو
یم تیمها ور دتبای
تردقربا هک ینوتمژه دتنمزاین لوا ۀلهو رد ندش تردقربا یارب اه
هتقطنم ا زا و دنتتسه یا تی
.تسا کپ یارب یمهم عنام یچ یگیاسمه رد دنه ،هاگدید س
ی گن و تس ی گن ( 2019 ۀتیاقم رد )
« ناتسکاپ و یچ روحم لباقم رد دنه نزاوت دض دربهار رد ناریا یراذگرثا :ردانب کیتیلپوئژ »
هب
یتم لتقن و لتمح و تاتطابترا ۀزوتح رد کپ و ون یلهد یریگرای و تباقر ندتگوا .دتنزادرپ
( 2022 رد ) ۀیاقم
« دنه و یچ طباور رورم :هبیود ریشمش »
رد ار یتچ و دتنه ۀتبناجود طتباور
هنیمز یم یسررب فلتخم یاه هتنیمز گرزتب داتصتقا ود تیا دتنچره تتسا دقتعم وا .دنک
یاته
هدرتسگ یراکمه شنت ،دنراد مه اب یا
نآ یتب زتین یهجوتت لتباق کیتیلپوئژ و یسایس یاه اته
رفم ،عومجم رد .دراد دوجو هب دنه و یچ هک تسا یا راثآ زا هتسد یا ضو
تردق ناونع یاه
یتم شلاتت و دنتتسه تتباقر رد تورث و تردق عبانم رس رب هدنیآ نایعدم ای گرزب تیا دتننک
.دننک یریگیپ ناشرظن دم یناکم و ینامز یایفارغج رد ار تباقر هب ار دنه و یچ طباور ،مراهچ ۀتسد رب یزکرم یایسآ اب ازجم روط
هدرتک یسر و تچ .دتنا
لضاف ( فا 2018 هیاقم رد )
« دنلتراه رد یچ دیدج گرزب یزاب :یزکرم یایسآ رب هرابود زکرمت
ایساروا میدق »
یزاورپدنلب رب ( وریپ .دنراد زکرمت یزکرم یایسآ رد یچ یاه
2016 ۀیاقم رد )
« یچ : یچ ۀرابرد هثحابم یچ و یتسود
یزکرم یایسآ رد یزیتس
» یم ناشن ، ور ذوتفن هتک دهد
تمواقم اب یرگید تردق ره دننام زین یچ شرتسگ هب هبور یلحم یاه
رتظن زا .تتسا هدش ور
هیامرس زا لابقتسا رانک رد ،وا یراذگ
هتقطنم تیا مدرتم زا یتخرب ،یزتکرم یایسآ رد یچ یاه
فده هب تبسن هدش یبدب یچ یاه
( یرخاف .دنا 2021
ۀیاقم رد )
« هتقطنم تاتبیترت ریثأت رتب یا
یزکرم یایسآ رد یچ یجراخ تسایس »
تتسا دتقتعم تچ
ی عفاتنم دوتخ طتباور بتیاق رد ار
تقفاوم و هبناجود همان
اه ی داصتقا ی اب تیود اه ی سآ یا ی زکرم ی پ ی گ تی ر ی تم ی دتنک ،وا رتظن زا .
کپ مه حرط زا نامز اهراکتبا و اه
ی هقطنم ا ی دننام
« دنبرمک و هار
» س ، ی اک راتکمه نامزاتس و ی
اهگناش زین ی ارب ی ررت ی ب اسمه ی ناگ سآ یا ی زکرم ی راکمه و تکراشم هب ی
موچراچ رد اته
ی
نما ی ت هقطنم ا ی هدافتسا یم ( نادارپ .دنک 2022
ۀیاقم رد )
« :یژرنا ۀنیمز رد ناتسقازق و دنه طباور
سپ هب یهاگن شیپو
» هب ون یلهد یارب ناتسقازق ۀتسجرب هاگیاج هب هتجوت یژرتنا ۀزوح رد هژیو
یم ت .دنک ( یلترز 2019 ۀیاقم رد )
« لمح ریسم هبتش یتب یتنیمز لقنو
یعوتن اتپورا و دتنه ۀراتق
تسا یدربهار ترورض »
هتجوت دتنه یداصتقا ۀعسوت یارب یزکرم یایسآ یاهریسم تیمها هب
یم ماتجنا اتیرد ریتسم زا اتپورا و دنه نایم یداصتقا تابسانم رتشیب دنچره تسا دقتعم وا .دنک
یم تیمها زا دیابن ،دوش هاتگیاج دروتم تیا رد یزکرم یایسآ و دش لفار زین ینیمز یاهریسم
هتسجرب یم ادیپ یا یم رارق هتسد یا رد هک یراثآ .دنک
هقطنم راتخاس هب دنریگ یزکرم یایسآ یا
طتباور و راتخاتس تیا رد دوتجوم نارگیزاتب هتکلب ،دتنرادن هجوت یچ و دنه تباقر وترپ رد
نآ هبناجود ر دنه و یچ اب اه
هب ا یم یسررب هناگادج تروص نوتچ ،راتثآ تیا هاگدتید زا .دننک
یگژیو یزکرم یایسآ یاهروشک تیفرظ و اه
دتنه و یتچ تتسا یتعیبط ،دتنراد یتوافتم یاه
نآ عومجم دروم رد یهباشم درکیور .دنشاب هتشادن اه
هقطنم مظن :يرظن بوچراچ تردق تیریدم وترپ رد يا
گرزب ياه
یچ و دنه
« زب یتردق گر » یمن موسحم هملک قیقد یانعم هب هتمانرب هتب هجوت اب اما ،دنوش
،اته
شلات مشچ و اه یم ناشیاهزادنا
نآ ناوت یاهادتیدناک و ینوتنک یلتصا نارگیزاتب ۀرتمز رد ار اه
یب ماظن رد گرزب تردق هب للمیا
هب یزکرم یایسآ و یلک روط
هولاع .تسناد هژیو نوتچ ، یارتب
ۀمه دوجو اب یچ و دنه یاهداقتنا
یب مظن هب ناش نآ یبلاقنا یزادنارب ناهاوخ ،دوجوم یللمیا
یم راک نآ موچراچ رد و دنتسین یوگیا ،دننک
« تردق تیریدم گرزتب یاه
» بتسانم اتجنیا رد
هب یم رظن یا زا .دسر یم ،ور
یوگیا زا میشوک
« تردق تیریدم گرزب یاه
» یتب متظن رد یتللمیا
هب فتسا یرظن موچراچ ناونع هقطنم مظن تسا مزلا ادتبا .مینک هدا
،اتجنیا رد .مینک فیرعت ار یا
هقطنم مظن هب یا
یب مظن زا یحطس ناونع یم هتفرگ رظن رد یللمیا
زا یدادتعت هب دودحم هک دوش
هقطنم رد اهروشک یب مظن .تسا هژیو یا
یللمیا
« فده هک تسا یتییاعف یوگیا و یتامدتقم یاه
تیود ۀعماج یساسا ای اه
یب ۀعماج یم ظفح ار للمیا
دنک .»
فده هتعماج رته یتامدتقم یاه یا
ترابع ا ( تیکیام هب مارتحا و اهدهعت هب یدنبیاپ ،تنوشخ یزاسدودحم :زا دن
Bull, 2020: 62-
یب ۀعماج هکنیا هجوت نایاش .)63
یم للمیا یناهجریز ای یناهج حطس رد دناوت -
هقطنم لکش یا
ۀعماج اجنیا رد هک دریگب یب
یناهجریز حطس رد للمیا -
هقطنم .تسا رظن دروم یا
یب طباور یسیلگنا بتکم هاگدید زا یتب متظن ظتفح رد هک ییاهداهن زا یکی ،للمیا
یتللمیا
،دراد شتتقن
« تردتتق تیریدتتم گرزتتب یاتته
» تردتتق تیریدتتم یوتتگیا .تتتسا زا گرزتتب یاتته
تفایهر هتسجرب یاه یم نآ زا هدافتسا اب هک تسا یا
اتفر ناوت تردتق ر قطاتنم رد گرزتب یاته
( درک لیلحت ار فلتخم
Fatemi Nejad, 2015
.) ( لوب ییده رظن زا
2002: 194-6
صخاش هس ،)
دروم رد دیاب ار
« تردق گرزب یاه »
رتشیب ای گرزب تردق ود دوجو :رثکت )فیا :تشاد رظن رد
هاگیاج اب هب کیدزن و هسیاقم لباق یاه رگیدکی
وبردص رد :یماظن تردق )م ؛ تردتق ند
یاته
گرزب رظن زا موزتی :تیعورشم و ییاسانش )ج ؛ناهج لک رد یماظن تردق فارتتعا
رتبهر و نا
تردق مدرم هارمه هب گرزب یاه
رگید تیود فیاظو و قوقح هب اه ۀژیو
تردق یا .اه
یارباتنب
فیرعت یگژیو دننک
ۀ هن گرزب تردق یدومع طابترا اهنت
اب شا رگید عماج یاضعا ۀ
یتب یتللمیا
،
یقفا طابترا هکلب اب شا
رتگید تردتق گرزتب یاته زتین
تتسه (
Clark, 2009: 204-5
شتقن .)
تردق یب مظن یمأت رد گرزب یاه هب یللمیا
تتیود یرباربان تلع تردتق هتب یتسرتسد رد اته
( تسا
Bull, 2002: 199
)
، اما تشاد زتین نارگید دییأت و ییاسانش مزلتسم نآ تتسه
(
Clark,
2009: 214-5
زا .) یا ،ور
« تردق دنتتسه یگرزب نلاوئسم گرزب یاه ( »
Neuman, 2003: 353
)
نآ ییاسانش تروص رد هک یقب یوس زا اه
ۀ عماج ۀ یب تردتق داهن ،یللمیا عورتشم گرزتب یاته
یم وش ( د
Clark, 2009: 212
یم ادیوه ینامز داهن یا تیمها .) ناتیم کیتاملپید طباور هک دوش
تیود هقطنم حطس رد بیقر یاه یم مه هب یا
( دروخ
Neuman, 2003: 354
.) مهم رد هتکنیا رتت
تهج هک قطانم یخرب تردتق یتسایس یریگ
تردتق ار گرزتب یاته دودتحم مود ۀتجرد یاته
یم تردق ،دننک تردق یا اب ارادم یپ رد تسا کمم گرزب یاه
هب اه رد دوتخ کیرتش ناوتنع
هقطنم نزاوت تیریدم
( دنشاب رظن دروم ی
Bull, 2020: 313
.)
تردق ویش ود هب گرزب یاه ۀ
مهم یتب متظن هتب یتم کتمک یتللمیا
تیریدتم )فتیا :دتننک
هب )م ؛رگیدکی اب ناشطباور رترب یریگراک
ی هتب ناش یلکتش هتب هتک یتلک روتط
، رگناتشن یعوتن
تیعجرم یب روما رد
هب .دشاب یللمیا ینایب
قیقد تردق ،رت اتب هتطبار رد ار ناشطباور گرزب یاه
یب مظن میا هویش هب لل یم تیریدم ریز یاه
نزاوم ظفح :دننک ۀ
یمومع تردق
، زیهرپ یارب شلات
نارحب راهم زا گنج ندرکدودحم یارب شلات و رگیدکی اب ناشطباور رد دوجوم یاه
اه ی اب ناش
مه هویش هب سپس .رگید رترب ریز یاه
ی اب هطبار رد ار ناش رگید
یاضعا عماج ۀ یب راک هب یللمیا
یم ا :دنریگ دافتس ۀ کی لحم یرترب زا هبناج ی
ناش
، هزوتح هتب مارتتحا رتس رب تقفاوم ذوتفن یاته
( کرتشم شنک و رگیدکی
Bull, 2002: 200
.) تردق ،عومجم رد و درتکیور عوتن و گرزب یاه
نآ تیریدم مهم زا اه
یب مظن رد راذگرثا رصانع یرت هتب یللمیا
هتقطنم متظن و ماتع روتط رد یا
جوت اب .تسا صاخ دراوم یتب متظن رتب راذتگرثا لماوع زا یشخب هکنیا هب ه
طتباور هتب یتللمیا
تردق دوخ ۀبناجود یمرب گرزب یاه
تردق یا ،ددرگ و تلاوتحت ادتتبا دیاب مظن ظفح یارب اه
یم سپس .دننک لرتنک ار دوخ تابسانم رد دوجوم یاهدادیور شور اب دنناوت
دتش هتفگ هک ییاه
قطانم رد صاخ یاهدادیور دروم رد مهرب تلاوحت یولج و هدیسر قفاوت هب صاخ
مظن ۀدننز
یب یتم لیکتشت ار راتتشون تیا یتنییبت یاتنبم ،مادتقا ود یا .دننک دس ار یللمیا رد هتک دتهد
تمسق یم یسررب یدعب یاه .مینک
هقطنم مظن تباقر و يزاب ناديم :يزكرم يايسآ رد يا
تیرب و هیسور نایم گرزب یزاب نوناک هک یزکرم یایسآ لتحم ناتنیمه ،دوب مهدزون نرق رد اینا
زا دعب و هدوب تباقر گنج
درس نارگیزاب یددعتم دراو یا تباقر هدش ( دنا
Smith, 1996: 147
.)
شقن رگنایب یزکرم یایسآ رد تردق گرزب یزاب تردق ینیرفآ
هن یزکرم یایسآ رد گرزب یاه
یارب اهنت نآ یلم عفانم یمأت
حطس رد اه
،هقطنم یا هکلب
یارتب هاتگیاج یاتقترا ناتش
ماتظن رد
یب للمیا ( تسا
Shafiee, 2017: 105
و دتنه و یچ ،اکیرمآ ،هیسور یاهروشک ،بیترت یدب .)
تردق دعب ۀلحرم رد تردق ماجنارس و یبونج ۀرک و پاژ دننام ییاه
هقطنم یاه ،ناریا دننام یا
تییاعف هیکرت و ناتسکاپ دنراد یزکرم یایسآ رد یراکشآ یاه
هتجوت دروم یزکرم یایسآ ارچ .
تردق هدوب راذگرثا هنیمز یا رد یددعتم رصانع ؟تسا هتفرگ رارق گرزب یاه تیا زا یتکی .دنا
ۀرابرد .تسا یتینما تاظحلام و لئاسم ،رصانع یایسآ یتینما لئاسم
یزتکرم یتم ناوتت هتس رد
هقطنم ،نلاک حطس ثحب یروشک و یا
درک زا هدمآرب یتینما یاهدیدهت . تقطنم رد نلاتک حطتس
ۀ
ب ،یزکرم یایسآ ه
هژیو خر تلاوحت و یوروش داحتا یشاپورف عوضوم اب یب ماظن رد هداد
لتلمیا
دادیور یا هب .دراد طابترا
هقطنم حطس رد مهم یا
متهرد لماش اهدیدهت یرت رد ماوتقا یگدتینت
طارفا ،یزکرم یایسآ تباقر ،ردخم داوم قاچاق ،یبهذم ییارگ
شنت و اه یاه
هتقطنم تتینما ،یا
تلاکشم و یژرنا طیحم
یم یتسیز ماجنارس .دوش
مهم بنج یرت ۀ رد یتلخاد یتتینما یاهدیدهت
یایسآ یزکرم هب عوضوم راتخاس و درکلمع تیود رد یا عماوج طابترا یتم دتبای (
Karami and
Azizi, 2013: 140-144; Fatemi Nejad and Mohammadzadeh, 2018: 404; Simbar and Padrvand, 2018: 78
.)
هار اب طوبرم لئاسم ،یدعب رصنع لمح و اه
گرزتب یزاب نامز زا یزکرم یایسآ .تسا لقنو
هار تیمها هب مهدزون نرق رد ایناتیرب و هیسور نایم یم هتخانش شیاه
( دتش
Högselius, 2022:
لمح .)229
تتسا طلتسم اتپورا و ایتسآ ناتیم تراتجت رتب رتضاح لاتح رد ییایرد لقنو اتما ،
هار یدربهار تیمها هب هراق ود ره ناگدننکدراو و ناگدننکرداص تیا زا .دنتسه هاگآ ینیمز یاه
تلع زا یکی ،هاگدید تردق یارب یزکرم یایسآ تیمها یاه
یتسرتسد ،دتنه دتننام گرزب یاه
فده هب ینیمز ( تسا یراجت یاه
Tsereteli, 2019: 88
راکتبا رب هولاع یزکرم یایسآ .)
« کتی
رمک هار کی ،دنب »
هتسجرب هاگیاج زا یچ رد یا
« مشیربا هار دربهار »
و اکیرمآ
« دیدج ۀیودا هار »
( تسا رادروخرب دنه
Tisheyar and Tuiserkani, 2019: 107
یایتسآ تتیمها لتماع یموس .)
تردق یارب یزکرم
،گرزب یاه ثحابم
طبترم اب یژرنا یاهروشک و هیسور هارمه هب یچ .تسا
یزکرم یایسآ هدرتک داجیا یژرنا ۀنیمز رد یراکمه یارب یرادیاپ یاهراکوزاس نونکات
هتک دتنا
( تسا هتشاد یتبثم یاهدمایپ
Lu, Huang and Lu, 2019: 63
یداتیز ناتمز و ناوتت زتین دنه .)
حرط یارب مهم عومجم رد .تسا هدرک فرص یپات ۀیوی طخ دننام ییاه
ببتس هتک یلماوع یرت
تیمها یزکرم یایسآ تفای یم یناهج تسایس رد
ترابع دوش ا
لتباق یژرتنا عباتنم )فتیا :زا دن
هجوت رد یا )م ؛هقطنم تیعقوم
رد هقطنم یا ییایفارغج راهچ
هار تردق تباقر یاه
هقطنم یا و
هقطنمارف مه ناتسناغفا یگیاسمه )ج ؛اپورا ۀیداحتا و اکیرمآ ،ناریا ،دنه ، یچ ،هیسور دننام یا
دخم داوم قاچاق رظن زا ( مسیرورت رظن زا مه و ر
Rakhimov, 2010: 96
تیمها کرد زا دعب .)
تردق یارب یزکرم یایسآ یم حرطم هلئسم یا ،گرزب یاه
تردق مادک هک دوش رد هنوگچ و اه
هقباساب نارگید زا هیسور ،دوجوم نارگیزاب یب رد .دنراد تباقر هقطنم یا هتب هیتسور .تسا رت
هرود زا ریر صافلاب هاتوک یا
هژیو هجوت هراومه ،یوروش داحتا یشاپورف زا سپ هل یایتسآ هب یا
مک و هتشاد یزکرم تردق رگید روضح عنام تسا هدرک شلات شیبو
هتقطنم تیا رد گرزب یاه
( دوش
Fatemi Nejad and Hashemi, 2016
رورتم هتب و هدوتبن قتفوم دایز ریسم یا رد هتبیا .)
تردق رد دنه و اکیرمآ ، یچ دننام ییاه ههد رد و هدرک ذوفن هقطنم یا
رد یتلاوتحت ریخا یاه
ههبج و روضح تیفیک نآ یدنب
هب ؛تسا هداد خر زین اه کنیا هک یلکش
هب رقت ی ب یتچ و هیسور
هداد لیکشت دنه و اکیرمآ لباقم رد یدحتم ۀهبج یزکرم یایسآ رد یا رب یخرب ،لباقم رد .دنا
یایسآ رد اوق نزاوت ظفح یارب هک دنرواب زتین دنه .تسا ناتسکاپ و دنه دنمزاین هیسور ،یزکرم
( تسا یزکرم یایسآ ۀقطنم رد هیسور ینابیتشپ راتساوخ
Koolaee and Tisheyar, 2012: 81
.)
هب زین یچ نوزفازور روضح ،هیسور یتنس ذوفن رانک رد هتقطنم متظن رتب تدتش
یایتسآ یا
یم رثا یزکرم ( دراذگ
Kazantsev, Medvedeva and Safranchuk, 2021: 57
و یچ تییاعف .)
هب هیسور هبنج زا یکی یاهگناش یراکمه نامزاس بیاق رد هژیو تردتق تییاعف یلصا یاه
یاته
هب .تسا یزکرم یایسآ رد گرزب یاهگناش یراکمه نامزاس تییاعف و روضح شرتسگ تازاوم
هزوتح هتب هتتشذگ زا شیب هقطنم یا ،یزکرم یایسآ رد تردتق تتباقر یارتب یا
گرزتب یاته
ییایساروا اب
دحتم تلاایا لیدبت
( تسا هدش
Khajesarvi and Others, 2013: 66
.) ذوتفن هچره
یایسآ رد دحتم تلاایا زکرم
ی هتقطنم تیا رد هیسور و یچ ذوفن نازیم نامه هب دبای شرتسگ
یم شهاک ینچ و دبای
یدنور ماجنارس رد ار دوخ راثآ طباور
یب ماظن حطس رد تردق للمیا
هب
هب و اکیرمآ دوس یم ناشن هیسور و یچ نایز
دهد (
Shafiee, 2017: 106
نایم یا رد زین دنه .)
تابیترت و یاهگناش یراکمه نامزاس بیاق رد تییاعف رب هولاع تسا هدرک شلات و هدوبن راکیب هبناجدنچ هنایارگ هقطنم ی تنعی( یزتکرم یایسآ دوجوم عضو ۀدننکدیدهت تردق هب ار دوخ ،یا ی
.دنک تیوقت هقطنم یا رد ار دوخ ذوفن هار یا زا و دنک کیدزن زین )اکیرمآ تیعضو اما یایسآ
یزکرم سپ زا گنج ،تسا هدش توافتم مهدزون نرق گرزب یزاب اب درس
یوریپ تیاح زا یزکرم یایسآ یاهروشک اریز تیا رد ییاتعف نارگیزاتب هتب و هدش جراخ هدننک
هدش لیدبت تردق دربن ( دنا
Smith, 1996: 147
تردق درکیور رب هولاع یاربانب .) ،گرزتب یاته
اتب ،هتنومن یارتب .تسا راذگرثا یزکرم یایسآ تلاوحت تیفیک رد زین هقطنم یاهروشک درکیور هتب هتقطنم یا رد روشک یا روضح ،یزکرم یایسآ رد یچ نوزفازور ذوفن دوجو لتماک روتط
یب هب .تسین رسدرد دننام ییاهروشک هژیو
یخیراتت طتباور هتب هتجوت اتب ناتسزیقرق و ناتسقازق
( دنراد یچ هب تبسن یدنیاشوخان درکیور یهاگ
Kazantsev, Medvedeva and Safranchuk,
2021: 64
هتب یهاتگ زتین هیتسور دروتم رد یزتکرم یایتسآ یاهروشک یخرب درکیور .) یوتس
هبنج رو یارب ار اضف طیارش یا .تسا هدرک ادیپ شیارگ یفنم یاه دتننام رتدتیدج نارگیزاب دو
یم مهارف یزکرم یایسآ هب دنه تردق تبسن .دنک
هتبنجدنچ زا یزتکرم یایتسآ و گرزتب یاته
یم ییبت تتیعقوم ،یتتینما لئاتسم دتننام فتلتخم لیلاد هب یزکرم یایسآ ،هکنیا تسخن :دوش
تردق هجوت دروم یژرنا ثحابم و ییایفارغج تردق ،هکنیا مود .تسا گرزب یاه
تب یاته گرز
همانرب مه یزکرم یایسآ رد یم شیپ ار دوخ یدارفنا یاه
هتب یبایتتسد یارتب یهاتگ مه و دنرب
فده هتهبج و یاهگناتش یراکمه نامزاس دننام ،یزاسداهن هب مادقا دوخ یاه یتم یدتنب
.دتننک
تردق ریثأت رد یزکرم یایسآ ینونک تابیترت و تلاوحت ،هکنیا ماجنارس رد و تسین گرزب یاه
خ عطاقت هتساو تردق یا یاه یتم لکتش یزتکرم یایسآ یاهروشک و اه
نادتیم تیا رد .درتیگ
هب راتشون یا رد ،تباقر یتم زکرمت یزکرم یایسآ مظن رد یچ و دنه شقن رب هژیو
رد و میتنک
یم نآ تیریدم یگنوگچ هب ازجم شخب ود رد همادا .میزادرپ
هبناجود طباور تیریدم :دنه و نيچ نایب هک روط نامه هار زا یکی میدرک
تردق هک ییاه یم گرزب یاه
یتب متظن هتب دتنناوت یتللمیا
شنت هک تسا یا دننک کمک تیریدتم .دتننک تیریدتم ار دوخ هبناجود طباور رد دوجوم یاه
تردق ۀبناجود طباور هب گرزب یاه
نآ عفانم هک ینامز هژیو هقطنم رد اه
ا رارتق لتباقت رد هژیو ی
یم یم تیمها رایسب دریگ شنت ۀتخیسگراسفا دیدشت زا یریگولج ببس اریز ،دبای
هتقطنم یاه یا
یم رب .دوش یا
، اسا یکی زا هار یاه یافیا شقن تیریدم هب یزکرم یایسآ مظن رد دنه و یچ
نآ ۀبناجود تابسانم هب اه
یمرب یلک روط هب رما یا .ددرگ
هتک دراد تتیمها لتیید تیا هتب هژتیو
دنه و یچ ج نزو رظن زا
،ییایفارغ هب یداصتقا و یتیعمج
دنتتسه مته بتیقر راتکدوخ لکتش
(
Shafiee, 2017: 109
قیقد نایب هب .) دننام یچ و دنه طباور ،رت
« هتبیود ریشمش
» هتک تتسا یا
یم ببس دوش ناشلماعت مه
نامز لماح ایازم و هنیزه یاه ( دشاب هجوت لباق
Ogden, 2022: 211
.)
یوگیا هب هجوت اب
« تردق تیریدم ه
گرزب یا
» شنت تیریدم یارب دنه و یچ ، هنیزه و اه
رد اه
یم یسررب همادا رد هک دنراد دوخ یور شیپ دربهار هس دوخ ۀبناجود طباور :مینک
)فلا نزاوم ظفح ۀ
یمومع تردق
یب ماظن حطس رد تردق نزاوت ظفح یسیلگنا بتکم رد یمومع تردق ۀنزاوم زا روظنم لتلمیا
تردق یارب هک تسا ب یاه
یریذتپرثا و یراذتگرثا ۀرتیاد هتک اجنآ زا .دراد یدایز تیمها گرز
تردق نآ نوماریپ قطانم زا رتارف گرزب یاه یم اه
یمومع تردق نزاوت رد ییوحت عون ره ،دور
یب ماظن رد نآ ۀبناجود طباور رب للمیا
یتم رتثا زین اه تیا زا .دراذتگ
تردتق نزاوتت ظتفح ،ور
یب ماظن رد یمومع یکی یللمیا
هفیؤم زا نآ لتباقتم طتباور رتب راذتگرثا یاه طتباور .تتسا اته
لاتس دودتح ات یچ .تسین ادج هدعاق یا زا زین دنه و یچ ۀبناجود 2012
درتبهار یعوتن زا
رب ینتبم
« حلص ۀعسوت زیمآ
» یم یوریپ رتشیب دوخ یداصتقا تردق و اهدنویپ تیوقت یارب و درک
یمن هجوت دایز یتینما لئاسم هب ( درک
Paul, 2019: 52
هب و نآ زا سپ اما .) یور اب هژیو
ندتمآراک
حرط ،اهراکتبا رد یچ لاعف روضح .تسا هدش توافتم یدودح ات تیعضو گنیپ یج یش اته
هیامرتس کناب ،سکیرب ،یاهگناش یراکمه نامزاس دننام ییاهداهن و ،ایتسآ تخاتسریز یراذتگ
یا ۀدارا رگناشن دیدج مشیربا ۀداج ،سکیرب کناب شتقن یارتب روتشک
متظن رد تتشاد یزاتس
یب ( تسا یللمیا
Musavi Shafaiee, 2015: 204
زا یتچ یتقو .)
« یتب متظن یتللمیا
» تبحتص
یم ،دنک
« یناهج مظن »
یتب متظن زا یتچ روظنم هکلب ،درادن رظن رد ار اکیرمآ تیاده اب یتللمیا
یب قوقح و نآ اب طوبرم یاهداهن ،للم نامزاس هب هراشا لتلمیا
( تتسا
Basu, 2020: 160
اتب .)
یب مظن ربارب رد یچ درکیور هک تسا یعیبط ،لاح یا .تسین یبلاقنا و هنازادنارب یللمیا
تردتق ربارب رد هنزاوم داجیا یپ رد دوخ ناگیاسمه یارو طیحم رد زین دنه و رتگید یاته
( تسا شیوخ عفانم ندشدوبان زا یریگولج
Tohidi, 2011: 269
ههد رد دنه .) ه
یپ رد ریخا یا
هب دوخ حرط یب ماظن رد و هدوب گرزب تردق ۀباثم
هبناجدنچ زا زین للمیا هدرتک تتیامح یتیارگ
یا زا .تسا هن ون یلهد ،ور
تردق اب اهنت تردق اب هکلب ،گرزب یاه
ۀتطبار دراو زین طسوتم یاه
( تسا هدش یدج
Basu, 2020: 171
هب دنه ندشرادیدپ یاربانب .) یتردق ناونع
ایتسآ رد گرزب
هنزاوم و یایتسآ و هیتسور لابقتتسا ببتس یاهگناش یراکمه نامزاس رد یچ یارب هوقیاب یرگ
( تتسا هدتش نامزاس یا رد دنه مئاد تیوضع زا یزکرم
Kushki and Hoseini, 2016: 124
.)
یب مظن و یمومع تردق نزاوت دروم رد دنه و یچ درکیور یتقو یتم رورم یللمیا
،دوتش مته
نامز تهابش توافت و اه نآ درکیور رد ییاه
یم مشچ هب هنیمز یا رد اه ره دنه و یچ .دروخ
یب مظن رد یساسا تلاوحت یپ رد ود اما ،دنتسه یللمیا
مه نامز یمن ار دوخ دنهاوخ هتب
ناوتنع
یا زا ؛دنهد ناشن بلطرظندیدجت نارگیزاب یم شلات ،ور
هب دننک هزوتح رد روضح ۀطساو یاته
ینارمکح هورگ دننام ییاهداهن و یمسرریر
20 دتننک شلاتت دوجوم مظن رییغت یارب سکیرب و
(
Cooper and Farooq, 2016: 74
یناتهج رتتسب رد دنه و یچ شزیخ نوچ ،ینایب هب .) ندتش
یم ببس ،تسا نداد خر لاح رد یداصتقا یناهج حطس رد دوجوم طیارش زا روشک ود ره دوش
نآ موادت یپ رد و هدرب هرهب ( دنشاب
Paul, 2019: 56
.)
یتب مظن و اهداهن ربارب رد یچ و دنه نایم لااب یدربهار تهابش دوجو اب ود تیا ،یتللمیا
توافت یکیتکات رظن زا روشک یاتهداهن یتخرب هتب یتچ درکیور هک ییاح رد .دنراد مه اب ییاه
یب هورگ یللمیا 20
هاج ،سکیرب ای تشیب اهداهن یا رد دنه ،تسا هنابلط
فده ر ار یداصتقا یاه
یم لابند ( تتسا یداصتقا ۀعسوت یپ رد و دنک
Cooper and Farooq, 2016: 76
تواتفت تیا .)
نآ یجراخ تسایس رد دنه و یچ تاناکما توافت هب یدودح ات دیاش درکیور اریز .ددرگرب اه
هیامرس و یزاسداهن اب یچ یراذگ
یرتترب هاگیاج زا فلتخم قطانم رد هدرتسگ یاه هتب تبتسن
هب عومجم رد .تسا رادروخرب یمومع تردق نزاوت رد دنه یم رظن
ظفح یور یچ و دنه دسر
یب مظن و یمومع تردق نزاوت هب یللمیا
و هدرب دوس طیارش یا زا اریز ،دنراد عامجا یلک روط
مه .تسا طیارش یا موادت هب طورشم روشک ود ره ۀعسوت یداتصتقا شزتیخ هتب هجوت اب نامز
هاج و دنه و یچ یبلط
نآ یسایس یاه هب اه
یتمن روتشک ود تیا ،گرزتب تردتق ناونع دتنناوت
یب مظن رد یجیردت یاهرییغت فیاخم لمیا
هتبناجدنچ رب ون یلهد و کپ دیکأت .دنشاب یل یتیارگ
هب هک(
کی لباقم رد میقتسمریر و میقتسم روط هبناج
یتم رارتق اکیرمآ ییارگ تتیروحم و )درتیگ
یارتب ییاتنبم و هدوتب راذتگرثا یتچ و دنه ۀبناجود طباور رد هک تسا ییوصا زا للم نامزاس یتشآ نآ ییوج .تسا اه
ب ) نارحب راهم جوم ياه
طباور رد دو هبناجود
تردتق ۀتبناجود طتباور رتب هتک یموتمع تردتق ۀنزاوم زا ادج یتم رتثا گرزتب یاته
،دراذتگ
نارحب یخرب هزوح رد اه
عوضوم و اه یم فلتخم یاه
تردتق تیا طتباور دناوت ریثأتت رد ار اته
لرتنک تروص رد و دهد رارق نآ یتب مرتگ گتنج یتتح اتی درتس گتنج هتب ،ندشن
رتجنم اته
.دوش هتب عفاتنم ضراتعت و یگیاتسمه هب هجوت اب دنه و یچ نارتحب ضرتعم رد تدتش
ییاته
یا گرزب راصح رد هک اکیرمآ فلاخرب .دنتسه هنوگ وناتیقا یرتت
یتچ ،تتسا ناتهج یاته
هیاسمه نآ زا یتخرب اتب شتطباور هک دراد یتیعمجرپ یاه شنتت دتنه هتلمج زا اته
تتسا دوتیآ
(
Menon, 2016: 133
یمه زین دنه .) تردتق ود یا تیعضو ،هاگدید یا زا و دراد ار طیارش
تردق اب گرزب یتمهم دراوم زا یکی .تسا توافتم ایناتیرب و اکیرمآ هلمج زا یشیپ گرزب یاه
نارحب تسا کمم یچ و دنه طباور رد هک .تسا هنیمز یا رد موس یاهروشک شقن ،دوش زاس
هتسجرب چ .تسا ناتسکاپ ،تیعضو یا ۀنومن یرت یم هراومه ی
ناتتسکاپ زا هدافتسا اب هتساوخ
( دتنک هتلباقم هقطنم رد دنه یکیتیلپوئژ و یدربهار نزو اب
Kushki and Hoseini, 2016: 127
.)
ملاسا و کپ روحم نوزفازور میکحت و تیوقت هب هجوت اب عوضوم یا ینارگن زا یکی دابآ
یاته
کیرمآ نوزفازور یکیدزن ،لباقم رد .تسا دنه یلصا .تتسا تکپ یتنارگن لتحم زتین دتنه هب ا
هب یچ شزیخ یتب ماتظن رد یلتصا رگیزاب ناونع
متظن هتب تبتسن اتکیرمآ درتکیور رتب لتلمیا
تیمها و یناهج هتتشاد یریذتپانراکنا ریثأت تگنیشاو تردق نزاوت ینتبم درکیور رد دنه تفای
( تسا
Basu, 2020: 165
رگا و تسین ناهنپ یچ دید زا هلئسم یا .) و طتباور رتگید راتنک رد
هقطنم تابیترت دتنه و یتچ طباور رد نارحب ببس دریگ رارق ایسآ قرش و مونج رد اکیرمآ یا
یم .دوش هتب ،دراد ار یتچ و دتنه ۀتبناجود طتباور رد نارتحب داتجیا تتیفرظ هک یرگید لئاسم زا
هزوح یمرب ود یا ذوفن یاه شلات .ددرگ
آ رد دوخ روضح تیوقت یارب یچ یاه یبوتنج یایس
ملاسا اب دنویپ زا رتارف کتی راتکتبا اتب یتچ ،هتنومن یارتب .تتسا هجوت لباق هنیمز یا رد ،دابآ
یاهروشک یتح ،هار کی ،دنبرمک زوح
ریثأتت رد زتین ار یبوتنج یایسآ رد لاپن دننام دنه ذوفن ۀ
یرترب و هداد رارق دوخ ( تتسا هدیتشک شیاتچ هتب ار دنه کیتیلپوئژ یاه
Adhikari and Ma,
2022: 9
زا دعب دنه قرش هب هاگن تسایس ،لباقم رد .) هد
ۀ 1990 هدرتسگ طابترا یارب شلات و
دتنه و یتچ طباور دنچره ، یا دوجو اب .تسا هدوب یچ ینارگن لحم یقرش مونج یایسآ اب لکشم اب یهاگ هبور
ور یم هب ،دوش ۀتهد یادتتبا زا یلک روط 2000
زا و هدوتب شرتتسگ هتب ور
رش هلمج کی یم موسحم رگیدمه یلصا یراجت یاه ( دنوتش
Hooijmaaijers, 2021: 9
تیا .)
یم ناشن تیعضو یم ون یلهد و کپ دهد
نارتحب دتنناوت اتب هتبناجود طتباور رد دوتجوم یاته
.دننک راهم و تیریدم ار رگیدمه
)ج گنج ندركدودحم ياه
هبناجود
تردق طباور رد تیاح یرتدب یم خر ینامز گرزب یاه
د نآ هک ده رگیدتکی اتب گتنج دراو اه
تلع هب مود یناهج گنج زا سپ دنچره .دنوش هتتسه یگدتنرادزاب هتلمج زا فتلتخم یاه
،یا
تردق هدشن رگیدمه اب کیسلاک میقتسم گنج دراو گرزب یاه اتت دتنه و یتچ تیعتضو ،دنا
.تسا توافتم یدودح هاج دوجو اب دنه و یچ
یبلط ز تیفرظ و یداصتقا هباشم یاه یارتب دای
هعومجم ریگرد ،هبناجود یداصتقا یراکمه شنت زا یا
هزوتح رد یسایس یاه و ینیمزرتس یاته
ماظن دقن و یلم تینما ،یزرم ( دنتتسه رگیدکی یسایس یاه
Ji, Hu, and Muhammad, 2016:
هگر یچ و دنه طباور ،ینایب هب .)236
مه یراکمه و تباقر زا ییاه یگناتگود تیا .دراد نامز
م رد نآ یلم عفانم درو یم تسرد زین اه
( دنک
Menon, 2016: 136
.)
گرزب یچ اب روشک ود .تسا دنه هیلع دیدهت یرت
فلاتتخا مته یاته
یزرتم و ینیمزرتس
لاس رد هلمج زا راب دنچ و دنراد یاه
1950 و 1962 هلئسم یا رس رب هدش ریگرد
رته رد و دنا
لیید یمه هب .تسا هدروخ تسکش دنه ،گنج ود
، دنه شلات هتتسه ناوت هب یبایتسد یارب
یا
مادا رد .تسا هدوب یچ لباقم رد ۀ
تباقر یا اه
، روتشک ود کاخ ناتفیاخم یارتب یهاتگیاپ هتب
رگیدمه هیلع هقطنم حطس رد و تسا هدش لیدبت رگیدکی هورگ
یدنب هداد لیکتشت ار ییاته دتنا
.
ناتسکاپ زین مهم یچ زا دعب هک تسا دتنه هتیلع دتیدهت یرت
تب ت ا دراد یدرتبهار ۀتطبار یتچ
(
Shafiee, 2017: 108
.) یم ببس دراوم یا ۀمه هتتشاد لاتمتحا دتنه و یتچ یتب گنج دوش
مهم زا یکی یاربانب .دشاب هبناجود طباور تیریدم رد یچ و دنه هک ییاهدربهار یرت
رد ناتش
هتشاد رظن نآ تباقر تیفیک رب و دنا
تگرثا یزتکرم یایسآ رد هلمج زا اه زا یریگوتلج ،هدوتب راذ
خر تروص رد و گنج .تسا هدوب نآ ندرکدودحم ،نداد
يزكرم يايسآ رد دنه و نيچ تیریدم نآ راتفر و درکیور عون ،دوخ ۀبناجود تابسانم رد یچ و دنه تیریدم رب هولاع هتب تبتسن اه
هقطنم مظن .دراد شقن هقطنم یا مظن رد زین یزکرم یایسآ ۀقطنم کرم یایسآ رد یا
زا رثأتتم یز
هبناجدنچ یاضف یعون ( تسا هنایارگ
Contessi, 2016: 7
تردتق هک ) هتقطنم و گرزتب یاته
یا
هتسجرب شقن ددعتم دتنه و یتچ شتقن رب طقف شهوژپ یا رد نوچ اما .دنراد نآ دنور رد یا
هقطنم مظن تیریدم رد ار ود یا راتفر ،میراد زکرمت یم یسررب یزکرم یایسآ رد یا
یچ .مینک
رد دنه و مز
ین رارتق مته لتباقم رد یزتکرم یایتسآ ۀتقطنم رد یژرنا عبانم و یداصتقا لئاسم ۀ
یم تواتفتم زتین یاهگناش یراکمه نامزاس دروم رد روشک ود یا یاهدرکیور ینیمه .دنریگ
هب ؛تسا هنوگ یورتیپ یزتکرم یایتسآ یاهروتشک اب یراکمه رد هبناجدنچ ۀیور زا کپ هک یا
یم دنه اما ،دنک نآ اب هبناجود یراکمه رب
یایسآ رد روشک ود یا یدعب فلاتخا .دراد دیکأت اه
یتمرب نآ اتب تکپ تفیاخم و هقطنم یا رد اکیرمآ روضح زا ون یلهد لابقتسا هب یزکرم ددرتگ
