The Interaction of the Covid-19 Pandemic with International Criminal Justice and Transitional Justice
(Type of Paper: Research Article)
Haleh Hosseini Akbarnejad*
Abstract
The origin of Covid-19 is one of the most controversial issues and requires the identification of environmental aspects for international crimes. In this article, by analyzing the content of international documents and doctrine, the relationship between the Covid-19 pandemic and international criminal justice will be established that both of them are related to violations of fundamental human rights and systematic poverty and the international criminal justice, which criminalizes the actions of war criminals and compensates for their damaging consequences, must also address the underlying factors of the pandemic, that now it lacks the necessary capacity to achieve this important goal. Regarding the impact of Covid-19 on the process of transitional justice for victims of international crimes and widespread violations of human rights and humanitarian law, we also see that the efforts of the relevant governments are somewhat shaky and the implementation process has been slow and faced obstacles, which has raised serious concerns for human rights activists. In order to achieve international criminal justice, the initiative of the International Criminal Court during the outbreak of Covid-19 is worth considering, as the Court's efforts to fulfill its mission of combating the impunity of international crimes are becoming increasingly apparent.
Keywords
International Crimes, International Criminal Justice, International Criminal Court, Transitional Justice, Covid-19, Environment.
___________________________________________________________________
* Assistant Prof., Department of Law, Faculty of Social Sciences, Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran. Email: [email protected]
Received: February 22, 2022- Accepted: September 11, 2022
This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 International, which permits others to download this work, share it with others and Adapt the material for any purpose.
م ی نا شنک دیووک یمدناپ -
19 یرفیک تلادع اب بی
ن للملا و ی
یلاقتنا تلادع
( ملع :هلاقم عون _ ی
شهوژپ )ی
سح هلاه ین ی داژنربکا
*
هدیکچ
أشنم دیووک - 19 ثحابم هلمج زا هشقانم
گنارب ی ز زل ةام و ة یبی ط داةانا ةلخادم زا یشان
ییاسانش هبنج
اه ی ز ی ا حم ی ط تایانج یارب ی بی
ن للملا ی سا . ط ای ن اةب هلاقم ةیلحت شوط
انسا یاو حم بی
ن للملا و ی رة ک ی ن یمدةنان پاةبتطا طوةم ط ، ووک
ةی د - 19 اةب لادةع ک ی رةف ی
بی ن ا للمل ی دش دهاوخ زرحم هک
مدنان ی اه تایانج و بی
ن للملا نی اةینب بوةقح ةقن اب طبترم ی
اظن رقف و رشب لادةع و دن اه دنم
ک ی رةف ی ةب ی ن ةللملا هةک ی انج تامادةقا ی
داطاةک ةگنج اط ی
بقاوع و یطاگنارفیک تطااخ
طاب داربج اط دآ م
ی دنک ، اب ی د ماوع اب مز ی هن زاس ،یمدنان نی ز هلباقم
دنک ک ه بوقح اظن رضاح لاح ط بی
ن لملا ک ی رف دقاف ،ی فرظ ی زلا ارةب ةقحت ی ا
ةی ن ةهم
صوصخ ط . سا ثأت
ی ر ووک ی د - 19 لادةع ةقحت دةنوط رب لاةق نا
لاةبق ط ی نابرق
ةی دا انج ةی تا
بی ن للملا و ی قن اه هنا سو رشب بوقح و رشب بوقح ة ر اگ ی نی
ز ام ها لو اه ی ذ ی طبط ات
ودح وط و لزلز م ی دن
ارجا دآ ی دنُک اب و ناوم سا هدش هجاوم ی هک
زورب بجوم نارگن
ی اةه ی
دج زا ی وس بوقح دلاا ف ی رشب
ی دش ه یرةفیک لادةع ةقحت یا ساط ط . سا ةب
ی ن ةللملا ،ی
داوی مع طاک با بی
ن للملا دیووک عویش دامز ط یرفیک ی -
19 باق مأت داوی ام ها هک سا
یافیا هج ط اط طومأم
ی وخ اب هلباقم رب ینبم ب
ی ک ی نامرف تایانج ی بی
ن للملا شیةن زا شیب ی
. رک طاکشآ
ناگژاودیلک
یانج بی ن للملا یرفیک لادع ،ی بی
ن للملا داوی ،ی بی
ن للملا دةیووک ،یلاةق نا لادع ،یرفیک ی -
19 . ایز طیحم ،
___________________________________________________________________
* ا سا ی
،طا دکشنا ،بوقح هورگ ة
عام جا ولع ی
، ب هاگشنا ی ن للملا ی مخ اما ی ن ی وزق ،)هط(
ی
،ن ا ی .دار
Email: [email protected]
: فایط خیطات 03
/ 12 / 1400 - :شریذن خیطات 20
/ 06 / 1401
همدقم
یم رتارف ی رف حطس زا یهاگ یطامیب عویش و وط
م ی ی دبا و یارةس نةیا . ةسا نةکمم عویةش
دشاب بترمان ینامز ظاحل هب و ظنمان دةشاب رهش کی ای ا سوط کی دننام ک ة ودحم ط ای1
2
و
یم رتارف دآ عویش هاگ ط اط یطوشک ای هقطنم ، وط
مرب ی گ ی
3 ر یناةهج دآ عویش حطس یهاگ و
م ی وش
4. ةسا ی ةشادهب تواةف م تادةیهمت زل ام ، طاوم نیا زا کی ره اب ههجاوم دةعاوق و
و یقوقح همانرب
ط ی ز باجیا اط یتواف م ی م
ی دنک ( مکح نی ا ، 1399 : 8 لاس ط .) 2020
یمدةنان ،
دیووک - 19 ؛دش رجنم داهج یلیط ت هب هب
هنوگ ا نینچ عوقو دآ زا شین هک ی دن
ی هد ا ةباقریغ ی
یارب و وب طوصت م
ی ل ی دو اه یفیلکتلاب ،داهج رسارس ط داانا ب
ی هقباس ا اجیا اط ی ةمه و رةک
دةیووک سوریو عویش . ا طارق رییغت شوخ س اط رشب یگدنز ا با -
19 ،داةهج ط هةصرع
اةه ی
،ی اص قا ،یکشزن ،ی شادهب خم ه ماج
خانش ،ی داوط خانش اط یسایس و ی حت
عا شلا طارةق
زا یکی دیاش دایم نیا ط . ا مز
ی هن اه و نیر ةشیب هک یی مع
ةی رةت ی ن شلاةچ اةه اهدةماین و اط
نیا زا یشان یقوقح ا با و ئاام ، خیگنارب همه
گ ةی ر ،یندةم بوةقح ،یموةمع بوةقح . وةب ی
....و یرفیک بوقح ،تطاجت بوقح رقت
ی
ًاب م ی داوت یمامت هک فگ هصرع
اه ی ةضو اةب یقوقح ی
و دندش هدیشک شلاچ هب دیدج تلاااةس
و هةغدغ اةه و یةسابع( دندیةشک کط هةب اط ینیوةن ی
،داطاکمه 1399
: 10 .) رب ،اةنورک سوریو عویش یی یةخ
ةلو اةه ط ادة با ط اةختا ذ ةقا د تاما
هلباقم و هناریگشین ا
،ی هس طاگنا ی نیمه هک دن رک هلئام
ه ر ةاگ هب ةمک عویةش ددةش رةت
ک
. رک ط س حط ب ی ن للملا ی امیب ، ط هب انورک ی ع
ةقن یارب یلما هةنما
ا ی ةب تادةه ت زا ی
ن ةللملا ی
لو اه ط ق ب دادنورهش لا خ
و لو رگی و ت اه
ب دش ید . ا امیب نی ط هب ی طوی هدمع ح ، اةه ی
س رب ح دوچ یرشب لا
م ، فط ی ازآ یا هب یسر س و دمآو
اةعلا ت اط ت ةح ثأةت ی ر ةق ر ا طا ه
. سا ط دایم نیا ب
قن دهاش همه زا شی س رب ح
لا ی وب م ( دمحم و ی اجةس ،ی 1401 :
352 .) هلمج زا هزوح اه ی رثأ م دیووک زا - 19
، بوقح بی ن لملا . ةسا یلاةق نا لادةع و یرفیک
یان م هب یلاق نا لادع هعومجم
ا زا ی وط ی ه اه ، اهطاکوزاس داةمز زا دة ب هةک ةسا یتاةظحلام و
،همصاخم گط
ی ر ی اه بوکرس ای یندم ی هب
طوی رةگین و داربج اب هطباط ط یق ام ةقن
اةه ی
رق هجوت طوم یباکتطا نا سو رشب بوقح و رشب بوقح طا
م ی گ ی ر دةیووک داةیم حةضاو پابتطا . -
19 بوقح ، بی ن لملا ی ح و نوشخ عاونا باکتطا ةوقلاب داکما هب رظان ،یلاق نا لادع و یرفیک
لاس ط یشهوژن ط . سا یمدنان دیدشت طیارش ط هناحلام همصاخم 2019
- 2018 عوضوم اب
« وگنک کیتارکوم یطوهمج و لاوبا
» ةک دش حیرصت ه کن نیا هب ، یرم ةام شنةت و یرةیگط ه
___________________________________________________________________
1. Sporadic 2. Outbreak 3. Epidemics 4. Pandemic
دایم شخب اه . شا وجو دویسانیاکاو و سامت یبای ط ،تطاظن نیمز ط طوشک نیا فل خم ی
، شا وجو دامط ط اک یلا ف و وطو یارب ی ایز رطخ هک یقیانم ط ،لاوبا طاهم و ییاسانش هب صخشم ،وگنک طوشک طوم ط یرگی یقحت ط نینچمه . وب رتطاوش بتارم عوةقو هةک دش
یرهةش یاةنم ط طاکةش تاناویح شوگ شورف شیازفا هب هناحلام مصاخم و ینارحب طیارش وب هدش رجنم (
Merode & Cowlishaw, 2004: 1269
زا یطاةمیب لاةق نا ةماوع زا رما نیا و )
( سا داانا هب داویح
Karesh & Noble, 2009: 431
) . لاس اه همةصاخم اب یریگط ی ام م ی
و ب ی تابث ،ی م ی دناوت و ینامط تامادقا دیهمت یارب اط طوشک یفرظ کةشزن
ارةفا زا ةبقارم و ی
( رب یلحت یطامیب هب لا بم
Clark, 2020: 1046
.)
هولاع ،نیا رب بی طام ی اه هب طا ریگاو ی ط ی حاط
دادنز اه یارةس ةشا زاب زةکارم و اح زارن ی
م ی دنک ط دح م لم دامزاس ةژیو رگشطازگ . و تطااخ داربج ، قیقح یاقتطا طوم
نامةض اةه ی
ت وع دع هک رک حیرصت1
لو اه ده ت هم رت و ینادةنز ارةفا بوقح قن زا یریگشین یارب ی
هب ،یطادهگن زکارم ط اح زا زا بان جا نمض دیاب و دنطا هدهع رب شا زاب ط و ةشادهب طوةظنم
فاظن دادنز اه م تامادةقا ةشا زاب زکارم و ( دةنه اةجنا اط یةض ق
OHCHR, 2020: 2
ة کن .)
،دآ تاة بت و طاةثآ یدة ت و یمدةنان نةیا اةب هةهجاوم ط بوةلطم یوگلا یحاری هکنآ هم طایاب یگنوگچ و یطامیب خانش زل ام همه
گ ی ر یوةس زا دآ د رب دایم زا و شهاک و وس کی زا دآ ی
خا دعاوق و لوصا رب ین بم دیاب وگلا نیا . سا رگی ینوناةک ةطقن ن فای ه بلا ،دشاب یقوقح و یقلا
و هم طایاب ،وگلا ت
یی ن هدننک گیب( سا ،داطاکمه و ه از
1399 : 30 - 29 رکیوط .) ظو
ی هةف طوةحم
فیاظو و هیان بوقح رب کأت
ی د م ی دنک رکیوط هکنآ لاح ، ن
ی هج طوحم یمةصت یاهدةماین رةب کأت
ةی د
یم بوقح ةطابط یقلاخا یطوا ی ح و زطو و
شزطا اه اةجنا طوةحم نیةمه رةب اط ةم
ی دةه رةگا .
دةق م رکیوط نیا ،دننک مع وخ یقلاخا فیلاکت هب دیاب ارفا هک وب طواب نیا رب یقلاخا رکیوط دیاب ارفا سا هب
هنوگ ا هةجی ن نیرة هب هةکنیا هة بلا . وةش صاح هجی ن نیر هب هک دننک طا فط ی
طا یگ اب یقلاخا رکیوط هب ، ایچ هطاشا طوم رکیوط و ره اما .
من ی دنناوت رةگی دة ُب هب ةب
ی
توافت رکیوط هکنیا ین ی ؛دنشاب ن
ی هج طوحم هب دیاب شزطا اه ،دةنک هةجوت زةین یةقلاخا ی دةنچره
سا نکمم شزطا
اه اط فنم ارگ ی هنا رکیوط و دنک ریافت ظو
ی هف طوحم زین من ی دناوت یاة ن هب ةب ی
توافت هچ و دشاب ااب
اط ه اه دنک طرقم یئانث سا ای قوم ی مکح(
،این 1399 : 17 .)
دیووک یمدنان ،دانادقوقح یخرب ةدیقع هب -
19 داةهج نةیا ط یرشب باق م یگ اباو دجوم ،
( سا ینوگرگ و لوحت لاح ط
Wang, 2020: 221–222
نمض .) أت یی د ، ةباق م یگ ةاباو نةیا
دامه یمدنان هکطوی ام
ی د ن ،یهجودنچ ما ت و هدیچی
عام جا ی - زی ا حم ی ط ، سا ی بی طام ی اه ی
( داویح و داانا نیب کر شم ق نم
هدنوش هب ،)داانا هب داویح زا لزنم
قن تایابتطا وةلوکا ی ک ی
___________________________________________________________________
1. the United Nations (UN) Special Rapporteur on the Promotion of Truth, Reparation and Guarantees of Non-Recurrence
ادملق م ی دنوش بوةقح اب هلئام نیا پابتطا . ةب
ی ن ةلملا هةک ةسا دآ یلاةق نا لادةع و یرةفیک
،رشب بوقح قن و طازآ و یذا ، نوشخ
ًافرص هکلب ، این بوقح ای هرمآ دعاوق ،نیناوق قن ةم
ی
دناوت تایابتطا قن ولوکا
ی ک هب ی ی یبی پابتطا ددش شودخم ای للا خا نمض م هک دشاب یوحن
دایم داانا اه ییاسانش زل ام ،هیرظن نیا . وش ایز طیحم و هبنج
اه ی زی ةا حم ی ةط یارةب ی
تایانج بی ن للملا و ی قن اه نمض م و یرشب بوقح ی بوةقح ةوقلاةب شقن
ةب ی ن ةلملا و یرةفیک
بیسآ و بوی م تایابتطا وبهب و یمرت هب کمک یارب یرفیک لادع ( ةسا هدةی
Clark, 2020:
و اةنورک سورةیو یف اصت ای هنادماع طاش نا و د وب یگ خاس نیمز ط یفل خم یاه رکیوط .)1047
ای أشنم یدهم( سا هدش حرطم دآ ن شا یناویح ،ه از
1399 : 27 - 26 هباةشم ،سورةیو اةنورک .)
بی طام ی اه هلمج زا ،سرِم و سطاس ی بی
طام ی اه کیتونوئز ی سا1
هةب تاةناویح زا لاةق نا باق هک
دیووک ه بلا .دن اه داانا -
19 هب طوی اب هایاقم باقریغ بی
طام ی اه هب ،هباشم ی بةقاوع و طاثآ یل
ه ر اگ ا گ طارق یناهج تاهجوت دوناک ط ، شا هک ی ( سا ه فر
UNEP, 2020: 3
.) بی طام ی اةه ی
،داویح و داانا نیب لاق نا باق هب
تطوص ،صخشم ام
ی د یکی ولوکا تایابتطا تلاةض م و دن اه2
هب ،اهنآ عویش و )داانا هب داویح زا( یارس زا یشان هةک هدةش ادةملق یکی وةلوکا یةشلاچ ةلزنم
س ی ا اه ماش اط ی د م ی م
ی وش (
Hayman, 2013: 3
ط تلالا ةخا اةجیا اةی قن وهفم .)
هب ،یکی ولوکا تایابتطا دیووک لاصتا قلح لزنم
- 19 بوقح اب بی ن لملا طوم یرفیک کأت
ةی د ةسا
(
Clark, 2020: 1049-1052
.)
یمدنان پابتطا طوم ط ووک
ی د - 19 اب لادع ک ی رف ی ب ی ن للملا ی اب ی د فگ هةک دةیووک - 19 ط
داهج رسارس طاثآ
مع ی و اگ ه ر ا ی گدنز رب و رشب ارفا ی ةایز طیحم و ایسوکا
ه ةشا
سا هک دانچمه ، مصاخم
انج و هناحلام ی
تا ب ی ن للملا ی ةم ی دةناوت ثأةت ی تار حم ی ةط دایاةش ی
هجوت هب ی قن هب و طاذگب یاج دج
تاةموزلم و تاعوةضوم . رةگ رةجنم ارةفا رةشب بوقح ی
ما رب ح ، ملاس رب ح ،تایح ح ریظن یرشب بوقح یرةح هةب ارة حا ،یربارب ،ی ازآ ، ین
و تاعلایا هب ازآ یسر س ،هنارس وخ شا زاب و هجنکش ، نوشخ ،طوز هب سوت عنم ،یصخش هب ده ت هژیو لو
اه بوةقح دومزآ ،دوناق یمکاح هب از لا ط رةشب
ی طاوةش و ه ز ةقط اط ی
فرظ ی لادع اظن ک
ی رف ی بی ن للملا یمدةنان اةب هةهجاوم ط ی وک
و ةی د - 19 ،ییامندةصط دوناةک
. سا ه فرگ طارق رشب بوقح دارگشنک و دلاا ف یبایزطا و شجنس نچمه
ی ن لاةق نا لادةع اةب ،ی
یکحت و اجیا فده شآ و حلص
زا ی ی رگ اب طبترم تاعوضوم مدنان
ی ووک ی د - 19 هةچرگا ، سا
تاعوضوم نینچمه و یکی ولوکا تایابتطا فایهط ز
ی ا حم ی ط داانا طباوط و ی -
بی دآ ط ی
گنرمک سا . ط وط ی ب ی ن للملا ،ی دارحب دیووک - 19 ةقحت دةنوط رب لادةع
لاةق نا ی ةخرب ط ی
هلمج زا عماوج طاق
،اقیرفآ ة ثأت ی ر فنم ی ه شا و بجوم دشت ی د دارحب اةه ی س ی ةسا ی و عاةم جا ی
___________________________________________________________________
1. zoonotic diseases 2. ecological connectivity
ط بلغا اهطوشک . سا هدش یاةهطو کاف
یدةمآطاک اهدةنیارف
ی لاةق نا لادةع ی
دةننام ، ارةش ی ط
س ی ا س ،ی اص قا و ی عام جا ی صخاش و اه شجنةس ی ربهاط ی اهطاکوزاةس
نةیا یةی طبترةم ی
بوةقح ةقن داةینابرق تطااخ داربج هاگیاج و سا ه فای شهاک ای و هدنام رییغت دودب ،تدم سرهف ط رشب ولوا
ی اه ی لو اه دیووک دایم طباط ،رضاح طا شون ط . سا ه فای لزنت ، -
19 ،
بوقح بی ن لملا رفیک . فرگ دهاوخ یسطرب و ثحب طوم یلاق نا لادع و ی
قوقح درکراک بی
ن للملا یل م و رلشب دارلاا اا تلیامح رد یرلفیک
دیووک نار ب رد تسیا -
19
یدمآطاک ،انورک دارحب ط هخاش
اه بوقح فل خم ی بی
ن لملا بوقح هلمج زا بی
ن لملا یرةفیک
کةحم هب ملاس رب ح یاقتطا و دایم آ داج ظفح ط . ةسا هدةش ه ةشاذگ خةس ینوةمزآ
هم رت هکنآ ( دةح م ةلم دامزاةس رةشب بوةقح یلاع رایمک ریب ت هب
Guariglia, 2020: 1-2
،)
ه ماج دومزآ یارب یطای م هب انورک سوریو بی
ن للملا ،ه از گةیب( سا هدش لدب ی 1399
: 12 .)
اظن رظنم زا لوئام
ی ةب ی ن ةللملا ی ةلو اةه ط ا ةی ن و هةنیمز ةضرف
ی ه ةج د : ةسا حرةطم ی
اش ی ع رت ی ن یاوط زا ن ی اد ی ش ووک ی د - 19 هب لاق نا ا ی ن ب ی طام ی زا یتاناویح پوبرم م ی وش هةک ط
طازاب تاناویح شحو ی رهش داهوو چ ی ن رخ ی د و شورف م ی دندش . لوا ضرف لا ف ةطابط
ی
ِ رةجنم
هب شر اگ ووک ی د - 19 ط بوچطاچ
« لا ف ی اه ی عنم هدشن ط بوقح ب ی ن لملا طارق«
م ی گ ةی ر
قوقح اظن هک ی
صاخ ی طا وةجو دآ هطابط بوةقح.
ةب ی ن ةلملا اطا ی یةمی ط صاةخ هطاةبط
لا ف ی اه ی عنم هدشن ، سا طات طابت هک ی
خ ی یطادیدن دآ
ًابیرقت هب ی دصک لاس ةن ی ش ط ةضق ی
طوا ی
« رت ی ر لمسا » زاب م ی رگ . نیا ی ه فا هک دونکا ط بلاق
« صا سآ ی ب ددناسرن » طولب م
ش هد سا ، ة ام بلاق ط اهد ب 64
دةح م ةلم دامزاةس طوشنم ،
هط اةص یاطآ وةس زا
ی ةی داو
بی ن للملا ط ی اضق یا ی لاناک وفطوک ، ووکیچباگ گان
ی سوطام و رظن ی تطوشم ی یعورةشم ربطاةک
حلاس اه ی متا ی طارکت .دش ده ت ی هک رب ساسا ا ی ن
، صا رب ةدهع لو اه طارق
،ه فرگ بم ی ن دآ
سا هک لو اه اب ی د عنام زا دآ دنوش هک ه اف سا زا
،داشنیمزرس ا هب
ی ار تطااخ هب لو اه ی
ی رگ رجنم وش اما . من ی داوت اب طق ی ، أشنم انورک رصحنم اط هب
رما طوکذم ضرةف سن ، انا
سا حرطم ه و هک
ط ای ن تطوص ووک ی د - 19 دوچمه لماع ی ناهگان ی اةی ه خانةشان دةهاوخ
وب هک جوم ب تاطااخ زرمارف ی هب یاهطوشک فل خم
ی هدش سا . رگا أشنم و ی سور ووک ی د - 19
هب طوی عطق صخشم وشن ی ا ذ ی ضرف اخن گن طارق ی ر
، هاگنآ لو چ ی ن اس و ی ر ةلو اةه ی
ی رگ ی هب هک ترت ی ب گط ی ر ا ی ن و ی سور هدش دنا ن هب ده م ، ی
گش ی ر ی شهاک و ا لاق نا ی ن ب ی طام ی
اس هب ی ر و اهطوشک ااخ
تاط زرمارف ی ه وب دنا . ا ،نیاربانب ی ن لو وقت اةب هک دن وب ده م اه ةی
و
ارجا ی هناماس اه ی ان ی ش ان ط تطاظن و ی
هنا اه ی جورخ ی
، وخ عناةم زا ورةخ ارةفا ی زا ورةملق
وخ هک دنوش هناشن اه ی لا با هةب ا ةی ن ه ةشا اط یطاةمیب دةنا
( رک ی ةم ،ی 1399 : 86 - 85 ، 104 .)
همه گ ی ر ی دیووک - 19 ب ریثأةت یگنوةگچ کط . ةسا داةانا هب داویح زا یلاق نا کر شم یطامی
دیووک - 19 شخب و ایسوکا رب اه
ی ةخا . سا یطورض و هم طایاب ایز طیحم فل خم لا
ل
همه یطامیب زا یشان گ
ی ر دیووک سوریو -
19 هب داهج رسارس ط تاریثأت
و ةایسوکا رب ی ایز
سا هدش رجنم ایز طیحم (
کون صاةخلاطون هدةن
یةی ،داطاةکمه و 1400
: 75 ) داةنچمه . هةک
مصاخم انج و هناحلام ی
تا یباکتطا نیح م دآ ی دناوت ثأةت ی تار حم ی ةط ی یریگمةشچ هةب
اةج ی
تایانج هک هدش ه فریذن زورما عقاو ط . طاذگب بی
ن للملا یاطا ةه و یرةشب بنج یاطا ه ،ی
د ُب ز ی ا حم ی ط ی دنا هولاع و جوم ، ارفا رشب بوقح قن رب دةنهاوخ ةایز طیةحم بةیرخت ب
و یناانا بنج و نیا و دش ز
ی ا حم ی ط ه اباو ه هب ی بوقح ط هک دنا
بی ن لملا نةیا یرفیک
د ُب و دامأوت . سا ه فرگ طارق هجوت طوم داةنچ
ه و طوةصت ةباق شةقن ا
ةی هد لآ بوةقح یارةب
بی ن لملا یرفیک هب طوی داوی و یلک بی
ن للملا یرفیک ی هةب
طوةی صاةخ زا ةیامح ربةشین ط
گنج و حلص دامز ط ایز طیحم
ًاصوصخ طوةم یفل خم طاثآ ط ،یطوئت رظن زا ریخا ه ط
رگی و داوی یلمع یوط ط هچرگا . سا ه فرگ طارق هجوت هاگ ا
اه یرفیک ی بی
ن للملا هجوت ،ی
( سا هدش ایز طیحم زا یامح لئام هب یکدنا
Weinstein, 2005: 699
.)
ط ش طاهچ ماق
« ب » ة ام و فارگاطان 8
ط مانساسا هب
طوةی تاطاةاخ رةب ،صاةخ
ز ی ا حم ی ط ی هب داوةنع دآ زا و هدةش حیرةصت یةگنج ةیانج کةی هةب
داوةنع ةیانج نیةلوا
حم ی ط ز ی ا -
1طوحم ماج ط بی
ن للملا طوةبزم ةیانج هکنیا هب هجوت اب هچرگا . سا هدش ای ی
ًافرص حلام تامصاخم هب ودحم نا
بی ن للملا ةسا هدش ه ساک دآ یمها زا ی ودح ات ،هدش ی
نا ةسآ یانج نیا باکتطا یارب ،دشاب دیدش و ینلاوی ،ه ر اگ دیاب تطااخ هک یل نیا هب و او هةک ویق نیا . سا هدش طرقم ییلااب طایاب و لوا ةکتورن زا هة فرگ
ةیعونمم دویةاناونک
اف سا ة نکت زا یماظن ی
ک اه ی رییغت دنه ة حم ی ط ز ی
2 ا هبم ی ودح ات ، سا ةسا
، هةکارچ
هزادنا گ ی ر تاطااخ شجنس و ی ز
ی ا حم ی ط . سا طاوش طایاب ی نانچ
ک ه لم یقحت دویایمک
تاطااخ اب هطباط ط دانبل طوم ط دح م ز
ی ا حم ی ط رةک حیرةصت یئارسا تلامح زا یشان ی
یی دیاب تاطااخ د وب تدمدنلب طباض هک هه
اةه اةم م ی وةش یباةیزطا هاةم دةنچ هةن و ی
(
–1059 Stewart, 2016: 1039
.) دیووک یمدنان هک دنطواب نیا رب داققحم یخرب -
19 رباربان ی اه ی
ط هشیط هک اط یطا خاس ب
ی لادع ی اه ( ةسا ه رةک دیدةشت و گنطرن ،دنطا یمع ی
Bowleg,
2020: 917
.) طوم ط ا پابتط اب یمدنان بوقح
لادع و ک ی رف ی ب ی ن ملا لل ی هةک ةسا هدةش ه فگ
مدنان ی اه تایانج و بی
ن للملا هباةشم یةکلهُم رةصانع زا یةشان و رةه و ه ّوقم سا نکمم ی
( دنشاب کیتام ایس رقف و نی اینب و یتایح تامدخ وبمک دننام
Guariglia, 2020: 3
نةیا زا .)
___________________________________________________________________
1. eco-centric crime
2. Convention on the prohibition of military or any other hostile use of environmental modification techniques
یرفیک لادع ،رظنم بی
ن للملا هب ی یخسان لزنم عماج
رت هةک سا رظندم ةقا
انج تاماد ی
داطاةک
گنج ی اط بقاوع و یطاگنارفیک تطااخ
طاب داربج اط دآ م
ی دنک ماوع اب ه و مز
ی هةن ا یمدةنان ی
داهج ینماان بجوم هک م
ی وش طاةثآ داةیم کةیناگطا ییابتطا ،رظنم نیا زا . رک دهاوخ هلباقم ،
تایانج باکتطا و یمدنان بی
ن للملا . سا طوصت باق ی
تطا ه و یمدنان ه تایانج باک
بی ن للملا و ی قن اه یهباةشم بوچطاچ ط یرشب بوقح ی
زا سا تطابع هک دنطا طارق
« هعومجم اه دوگمهاةن یی
1» ریاةس اةب یناةانا ارةفا طةباوط ط هةک
اجیا تا وجوم م
ی وش (
Mitchell, 2014: 5
ةح رةیظن یرةشب بوقح تاموزلم و تاعوضوم .)
ازآ ، ینما رب ح ، ملاس رب ح ،تایح هةب ةسوت عةنم ،یصخش یرح هب ار حا ،یربارب ،ی
و تاعلایا هب ازآ یسر س ،هنارس وخ شا زاب و هجنکش ، نوشخ ،طوز هب
و ی هژ ده ت ةلو اةه
ه ز ةقط اط اةنورک یمدةنان اةب هةهجاوم ط رشب بوقح طاوش دومزآ ،دوناق یمکاح هب از لا ط و سا شزطا اه هک اط یرشب بوقح ی هب
طوی فعاضم ، وةب ه فرگ طارق شزغل و دیدهت ضر م ط ی
ةسا ه ا طارةق رةشب بوةقح دارگةشنک و دلااة ف یبایزطا و شجنس ،ییامندصط دوناک طابرگی ،یسابع(
1399 : 13 - 12 زا رشب ارفا ،خیطات لوی ط .) مدنان
ی اه ی ةب ی طامةش ی تاةجن هة فا دةنا و
دیووک - 19 ط ه اط باق م یگ اباو یمها دیاب ه شچ
نا زاد ط ةه و ی رف یگدنز و یئزج
( دةنک یطوآ اةی اةم هةب لوةحت لاح ط داهج نیا ط ،یناهج ظن و دلاک حطس
Clark, 2020:
1053-1059
.) ط للاةةخ عویةةش ب ی طاةةم ی ووک ةةی د - 19
، سوکا ی ةةا اةةه ی و یةة یبی هةةنوگ
اةةه ی
ظفاحم هدش ضر م ط طارق رطخ
.دن فرگ هب ط ت طساو ی
ل ی اه ی مومع ی ارجا و ی س ی سا اةه ی
طنرق ی هن زاس ی
، ظفح سوکا رب تطاظن و ی
ا اه ی هب ی یبی قوم طوی
لاح هب ل ت ی دمآط . ط
زا یطایاب
،اهطوشک حم ی ط داناب ط کطان اةه ی و یةلم یاةنم ةظافح هدةش زا کةشخ ی و ط ةی ا
فظوم ط دنا یاهزوط ط ت ی مومع ی
، هناخ ط دننامب و یانم نیا اط
دودةب تطاةظن اةهط دةننک .
نچمه نی زا یشان یطاکیب شیازفا همه
گ ی ر ی ووک ی د - 19 سا نکمم ةاب
ی طا ی زا اةهطاوناخ اط
هةب
مس عبانم شا رب زا
سوکا ی ا اه ی هدننکش و انان ی طاد اهنآ اریز ،ده بوس هب
لابن شوط اه ی
اذغ هیهت یارب نیزگیاج و
مأت ی ن دمآط وخ ة اوناخ دن اه
،سمش(
1399 : 202 - 201 .)
جوت ،رظنم نیا زا تایانج هک هلئام نیا هب ه
بی ن للملا و ی قن اه نمةض م ،یرةشب بوقح ی
. طا ی ایز یمها ، سا یکی ولوکا تایابتطا ن خاس شودخم هب
طوی دایم پابتطا عطق ،هنومن
ایز و نیمزرس و یموب رم اهنآ یعام جا و یگنهرف یمامت یارب یدیدهت ،اهنآ وب
هب داونع
ادملق هورگ کی م
ی وش و ظفح یارب اط اهنآ یلباق م
ی ثار هن و کر شم یوه و نیمزرةس طقف
یارب وخ ی ادجا ان
اه . رک دهاوخ فی ضت ید ب ی نیةنچ
ةقن اةه زا یحةضاو ةنومن ،یی
هةب . سا یکی ولوکا تایابتطا قن ،یکی وةلوکا تاةیابتطا ةقن زا هةبنج کةی ،رةگی تطاةبع
دایم پابتطا د رک شودخم ارفا
ای(
هورگ اه ) و یةگنهرف تاةبث هةب هةک ةسا ی ایز طیحم و
___________________________________________________________________
1. the heterogeneous collectives
کمک اهنآ ی اص قا م
ی دنک تایانج ینابرق ارفا . بی
ن للملا اب ما ت ط ی اةظن
اةه یاهطا خاةس و
د م - لو و یلحم یاه اهن ،ه ماج ،ه اوناخ هلمج زا -
باةکتطا زا سةن هةک دن اه ئارةج
،
و تاطااخ مح م و ه ا س زا اط وخ تایابتطا سآ
ی ب اه ی داربج ذةنان ی ر هدةش دةنا . هةب طوةی
،لاثم ئارج هب ، رم هچ و دز داینابرق طوم ط هچ ،یانج بةاچرب
ةنز ددةناط هیةشاح هةب و ی
،رامه یدمع ق ای و دش دهاوخ رجنم ه اوناخ و ه ماج زا داینابرق م
ی دناوت مع ی ًاةق طةباوط رةب
اب دز اظن اه فل خم یعام جا ی ثأت
ی طاذگر هک دشاب هنومن اه طوةم ط اهطوةشک یةخرب ط دآ ی
مورحم ی اه بان یکلام ح هلمج زا نی اینب و هیلوا بوقح زا هویب دانز یعام جا و ی رف ی
داکما و نیمز هب هرةهب
طا رةب ( طا وةجو دآ ی
Clark, 2020: 1060-1061
.) یةخرب ةدةیقع هةب
دانادقوقح بی
ن للملا ،ی اه اضت انورک
ِی ناانا ماج ِداهنن ی
آ اط طاکش رک اةت رةگا . ةسا ه ةی
زور
ةسرن اژن لئةام ی
ب ماج تلاض م زا ی
ن ةللملا ی و هزورةما ، وةب ةی
سور ةنچ اةنورک ی
ن و اةضت
لةض م ی گةنطرن اط رةت
رک هورگ و سا ه ی
م آ زا ی دا م هزاجا وخ هب ی
دنه هب ات اج ی و داةمط
ا اب هلباقم ی ن و ی سور صاخ اژةن هب ، ی
هوت ی ن هورگ و دننک ی
رم زا ب هن و( دام ی
طاةم ی و ةلع اط )
گرم ِببس مو
ی ر دنچ ات رةگا .دةنطادنپب ی
ن ی ش هانن لئام وج
ةی دا اه اةضت ةرةمز ط هدةنامط ی
ماج ب ی ن للملا ی ، شا طارق دیووک یمدنان
- 19
، هانن تلاض م وج
ی دا . ةسا ه رةک دادةنچو اط
ا اةت رگا ی نة گدةنامط و رةقف رةخاوا ی
فاکش و اةضت م
ی دا قف ی ر و نغ ی م طاکشآ اط ی
رةک زورةما ،
و ی سور ا انورک ی ن ب اط اضت ی ش ةن زا ی ش م داةشن ی ده ، هب طوی ی هک خرب ی ارةب رم ی و ظةفح
حا ی ا ی ر هب زا وخ داج ی
ن رتزهجم و ی
ن هجت ی تاز کشزن ی م هرهب ی گ ی دنر هورةگ ، ةباقم ط اةما ؛
ی رگ ی هب هجت زا رةقف ِببةس ی
تازة کةشزن ی م ورةحم ی
دننام هب و اچان ةگرم هب ط ی نةت شوماةخ
م ی دةنه ،ه از گةیب(
1399 : 16 - 15 .) ا ناةهج ةشادهب دامزاةس رةظن ز ی
تلالا ةخا ،دارةحب ،
ولوکا ی ک ی ا ضو ی اه ی طارطضا ی مها و تدش باحرب هک سا ی
ب زورةب هةب ، ی
طاةم ی ا ، ی اةج
تامدص یا لام تاطااخ ی
م رجنم ی دنوش هدناماس و ی
ن اهنآ ی دنمزا طاةج اةظن زا طاةخ کةمک ی
م د ی ر ی سا طوشک ط .
نچ ی ن ارش ی ط هباشم ی هچنآ
اةب هةهجاوم ط مدةنان
ی ووک ةی د - 19 دهاةش
ه وب ای ، لوئام ی لو اه زا هبنج اه حرطم فل خم ی م
ی وش هةب ، ا ةی ن ترت ةی ب لوئةام هةک ی
بی ن للملا ی هن هب اهنت ل ی ب شر اگ ط ترشابم ی
طام ی انورک ، هةب هةکلب ل ةی ن دةع ی گةش ی ر ی و
علایا ناسط ی هب اهر اب د طوآ هارف دع و عقوم ی
ارب زلا ی گولج ی ر ی ش زا ی عو ن دآ ةی ز حرةطم
ش د . م اکآ حطس ط ی
ک ن لاس دنچ زا ، ی
ش شلات اه ی ز ی ا ی ارب ی ودةت ی ن بت و یةی ن
« لوئةام ی
کر شم » نچ قحت . سا هدش ی
ن بلاق ی ان م هب ی د ت ی نوةنک اةظن ی
لوئةام ی ةب ی ن ةللملا ی
ن بم هک سا ی
لوئام رب ی ارفنا ی لو ساه ا وجو اب.
ی ن شلات ، اه طوةبزم ی ةبم
ی ن بوةقح
بی ن لملا ن وجوم ی دن ا . کن تا بت و طاثآ هم مع
ی ة ر اگ و مدنان
ی ووک ةی د - 19 ارةفا رةب
رشب سا ( دازرف رف و طاشفا ،ی 1399 : 114 ، 120 - 117 .) ،بیترت نیا هب دامه
هنوگ هةک باةکتطا
تایانج بی ن للملا احلام تامصاخم نمض ط ی ،دآ ریغ ای هن
ثأةت ی ر و ارةفا یگدةنز رةب یق ةام
دةیووک یمدةنان عویةش ، طا دوةمارین طیةحم ط داةشیا یعاةم جا و ی رف تایابتطا -
19 زةین
تایابتطا داانا
اه زا هبنج اه حت فل خم ی ثأت
ی ر ةماوع اةب هةلباقم تطورةض و ةسا ه ا طارق
مز ی هن زاس ین زا شیب ،رشب نی اینب بوقح زا یامح و دآ حرطم ش
سا یةسطرب زا . هةنومن
اةه ی
،بوقح و نیناوق قن هک سا وهشم ، د م م
ی دناوت پابتطا دامزمه داانا
اةه اةب اط یناةبرق ی
هکبش اه هةک ةسا یلاةح ط نةیا و ، زاةس شودةخم دومارین ایز طیحم هلمج زا فل خم ی
یکی ولوکا تایابتطا وهفم
ًاتدمع ،یرهش یانم اب هطباط ط سوکا
ی ا ةه ا ی ةبآ و ی ةگنج اةه
هب طاک م ی وط وةجو اةب . ةسا هدشن دآ هب یحیرص هطاشا یلاق نا ای یقوقح لادع یورملق ط و
یاطا ،یلاق نا لادع ،نیا هبنج
اه . سا هم ییابتطا ی ،دانادقوقح یخرب ةدیقع هب
دیاش ی ةک ی
هم زا رت ی ن تدمزاط و رت
ی ن ز طاثآ ی ا حم ی ط ی یطامیب ووک ی د - 19
، هب وجو ددمآ عون ی هاگآ ی
دیدج نهذ ی زا اج ی هاگ داانا رةب یوط هرةک نیةمز . ةسا ضرةف طلةات رةب داةانا بی
ی ة
، اةب
همه گ ی ر ی دیووک - 19 ه اکش و صخشم هدش سا هک داةانا ةمن ی دةناوت ن ی اهدةما ی ةبیکرت تا
یکی ولونکتویب و هدیچین ییایمیش ی د م
هک هنلااس زا یری لا ف ی اه ی اص قا ی ای اج ةم ی
وش
، زین و ه تاریثأت و ازفا
یز تاطااخ ا
حم ی ط اهنآ زا یشان ی ن یفاک ةزادنا هب اط
ی ش بی ةن ی و
اب اهنآ .دنک هلباقم ووک
ی د - 19 نیا ناوتان ی داانا اط هب حوضو طاکشآ رک نیا.
ب ی طام ی همه گ ی ر
، ای ن
ه کن اط ی طوآ ا رک هک ددمت ض ی ف و انان ی طاد ل ف ی دیاب وةخ اط ةیفرظ اةب ز
ی ةا حم ی ةط ی و
بات طوآ ی ودحم ةرک مز ی ن طاگزاس دنک و زا دآ رتارف ورن ،سمش(
1399 : 197 - 196 ).
دیووک -
19 یلاقتنا تلادع دنور رد للاتخا و
دارةبج ةنیمز و تطدةق کیتارکوم یم ت و لاق نا ،دآ یاس ط هک سا یموهفم ،یلاق نا لادع زا یشان تاطااخ داربج یرثکادح ب
ی لادع ةعزانم زا سن ی ة ر ةاگ ةقن و یعاةم جا دیدةش تا
نةکمم ،طوةصت ةباق ةنیزه نیر مک اب هنا سو رشب بوقح ای رشب بوقح ةم
ی وةش . ا ةی ن ط اةن م
گرب ی ةدنر نما ه ر اگ ا ی گارف تامادةقا زا ی
رة سأت دةننام ی
س مک ی هةة اةةه ی قح ی ةق ةی با ا ، ی اةج
هاگ ا اه ی و ی هژ ی ا صخت ی ص شخب ی فرظ زا ی اضق یی ق ت هب طوشک ی
ب و دارةمآ و دلاماةع تازاةجم
س قن ی تام ةا ی ک هةمانرب ،بوةقح اةه
ی ةناربج ی زاةسزاب و ی طارقرب ، ی انج لادع ی
ی زاةسزاب ، ی
س ی ا اه ی نما ی ی ظةفح ، ی اةه وب ا و ی داةم ا نابرق ی داة اةمورت دامط ، ی
ةشان ی نوةشخ زا اةه
ی
سا هناحلام ن طاثآ هک اجنآ زا ،لاح ره ط .
ی چ ی هدة شان ی حاةف قن زا رةشب بوةقح دةعاوق ش
ةی ا
مرت باق هدنکارن و رةفنم تامادةقا اةجنا اةب بلغا هنا سو رشب ی
ن ی دن ا لاق نا لادع ، ی
زل ام
جنز اجنا ی اهر ی ناربج طبترم تامادقا زا ی
سا ،داگرهم(
1396 : 51 - 49 .) فدةه ،بةیترت نیا هب
یلصا لاق نا لادع یکحت و اجیا ،ی
ةشآ و حلص ی
ةسا یهط هة بلا ، و یکی وةلوکا تاةیابتطا ةفا
تاعوضوم نینچمه زی
ا حم ی ط داانا طباوط و ی -
گنرمک دآ ط یبی سا
. لاحط ی هک باةطم
و ی یبی یایلاب زا یطایاب ط ،تاقیقحت یخرب یا ن دن
ی هد اه ی زی ةا حم ی ةط لرة نک زا طاةخ ی
داانا اه ، سآ ی ب اه یمیق امریغ و یق ام ی دع
ی هد ا ةسا یناةانا ارةفا هجو م ی اةهط :هةلمج زا
د رک هورگ اه هدناط هیشاح هب ی اةی عةیزوت دع ،رطخرن یانم ط یگدنز یارب هدش
ولوا ةی دةنب ی
عیزوت کمک اه و هطاوآ ارةفا هةب کةمک دع ای نامم نینچمه و یطورض و یتایح ی ةب
ی داةمناخ
هب شگزاب یارب طوکذم یایلاب زا یشان هناخ
اه وةبهب و لزاةنم یزاةسزاب ةهج وةخ ی ی ةضو
(
Bradley, 2017: 402
یلاق نا لادع وهفم .) زا
تأشن هاگدی نیا م
ی گ ی ر هک من ی داوت ماج هب
ثارةیم هةب هةکنیا رةگم ، فای س دوناق یمکاح رب ین بم و هنلا اع ،طادیان حلص یاطا ،تابث اب ،لاةق نا ةطو . رةک یگدیسط رشب بوقح ه ر اگ قن و تایانج ،گنج هطو
ا ایةاب ی و ساةاح ط
شونرس زاس هب هک سا ای طا خاس رییغت یل
س ی سا اه ذاختا ، موکح ی س
ی ةسا اةه ط هژةیو ی
مز ی هن اه عاةمجا ،دآ داةیان و عورةش دامز نیی ت و لاق نا فیر ت طوم ط . سا یطورض فل خم ی
ا نکمم ،رگی یخرب یارب اما سا ی ط رییغت یان م هب لاق نا ،یخرب یارب . طادن وجو طایةاب س
ه ر اگ رت ،داطاکمه و یشیرق( دشاب 1397
: 32 و 136 .) تاةظحلام هةب هةجوت اةب و نةیا وجو اب
ورةملق زا طاةخ ،ی یبی یایلاب ارچ هک سا بج ت یاج دانادقوقح یخرب رظنم زا ،طوکذم یناانا یلاق نا لادع سا
،داطاکمه و ه از گیب(
1399 : 22 ةلآ هةک ةسا یلاح ط نیا .) گ و
ی حم ی ةط ی
م ی دناوت اضطان هب ی ی اه ی عام جا ی اص قا و ی لاق نا عماوج ط ی
نزب نما هک یتاعوضوم هلمج زا .د
زا ةسا تطابع ،ه فرگ طارق هجوت طوم هنیمز نیا ط ثأةت
ی ر زا ةیامح رةب ییاوةه و بآ تارةییغت
یب و رشب بوقح هک ییاوه و بآ تاعزانم هب یهجوت
م ی دةناوت طایةاب شةقن رثاةم
ه ةشا ی .دةشاب
بوةقح بوچطاةچ ط یکی وةلوکا تایابتطا طوم ط هک سا دآ دیدج هاگن و رکیوط ةب
ی ن ةلملا و
لوحت زل ام ،رما نیا و طا وجو یکدنا و ودحم یهاگآ ،یلاق نا لادع وهفم
زاةس هةطباط ط ی
تایانج اب بی
ن للملا ی
ًاصوصخ و یگنج تایانج ةقن
اةه تاةیابتطا ةیطوحم اةب یرةشب بوةقح ی
( سا یکی ولوکا
Clark, 2020: 1062
سن .) لاق نا لادع ی
شنکاو ی قوقح ی - عاةم جا ی ط ةسا
س و ه ر اگ قن ربارب ی
تام ةا ی ک رشب بوقح یا
هک هنا سو رشب فده اب
بثت ی مةضت و حلةص ی
ن
ان ی طادة ی اةسانش اةب دآ یی
نابرق ی دا طاشفان و هدعاق قن ی
س زا بوقح باقحا رب ة فط
ا ی داةش ط
اس ی شآ ی ةلم ی وقت و ی نابم ی رم طلااس ی سأت ی س م ی وش ا . ی ن و لاوةةحا و عاةةضوا عبات ،ان م
غ م ی اةهرة ی عام جا دوگانوگ ی
س ، ی سا ی گنهرف ، ی اص قا و ی ارةش هةب ه اب دآ لکاش هک سا ی
ط
دوگرگ سا نکمم ،داکم و داةمز وش
( ،داگرهم 1396 : 51 .)
خرب ی لصا فادها زا ی
یلاق نا لادع آ ،
ش ی حلص و و حا ةی ا یزاةسزاب و عاةم جا تاةیابتطا
ی
س زا ماوج ط ه فط ی
سا .دن اه عازن و همصاخم ریگط هک تاحلاصا
یطا خاس م
ی دناوت اةت
دح ی هب داونع زا یشخب شلات
اه ی یابتطا ی مرت فده اب ی
لو هب ام عا دآ یاه اهن و
ةقلت ی
وش م اط تطااخ داربج و ی
داوت هاط ی ارب ی پابتطا اب رم دجم زةین و داةشتاقل م و بوةقح
اهنآ شذگ و عماوج دایم سوملم تایابتطا اجیا رک طوصت ،
. نیةنچمه یةناربج لادةع
ةم ی
دناوت تایابتطا ه خانشان
ا رب رظان ی ب
ی لادع ی اه طوةم عةسوم یخیطاةت ر اب کی ط اط رصا م ی
اسانش اب اط تایابتطا عطق زا یشان رطخ و ده طارق هجوت هةک رةک دةهاوخ یدة ت هم نیا یی
دارةبج دنمزاین ی رف تاطااخ دننام و سا ی مج بقاوع و تا بت یاطا ارفا رب طاو تامدص اه یمرت و دن
(
Balasco, 2017: 2
.)
بوقح صوصخ ط بی
ن لملا هب هجوت اب ،یرفیک سأت
ی س سوت و هاگ ا اةه ی ةب ی ن ةللملا و ی
یناهج یحلاص صا و طل خم هک–
ماج بناج زا لو کی ةب
ی ن ةللملا ادةقا ی ةم
ی دةنک –
هب طوی تاعوةضوم داةیم ةطباط و یناهج و یلم ورملق دایم باق م پابتطا و ددش یناهج صاخ
و یلخا بی ن للملا هولاع . طا ومن ی هطاةشا ی امریغ تایابتطا هب ط مانساسا مدقم ط ،نیا رب
و رم هک هدش گنهرف
اه کی اط فل خم ی هچطاپ
م ی دنک . رظن ی ه زا رن و یگنج تایانج طوم ط ی
قن اه للا خا و عطق هب نم طوکذم تامادقا هک سا ضرف نیا رب ین بم رشب بوقح دیدش ی
یکی ولوکا تایابتطا م
ی دنوش بوةقح ةوقلاةب شةقن ةیمها و تطورةض رما نیمه و ةب
ی ن ةلملا
بتطا یمرت و یزاسزاب ط اط یلاق نا لادع و یرفیک بیسآ طاچ ای عطق تایا
فعاضم اط هدش م
ی
دنک ج ط ،هطباط نیا ط . طاذگ لاح ط و گنج زا سن عماو
یزاةسزاب و یمرةت یارةب ةسا زلا
هکبش اه ی ن ی چ ی هد ا ی زا ( وش ادقا تابسانم
Clark, 2020: 1058
.)
هب قع ی ةد خرب ،دانادقوقح ی و تطدقرن طوهظ
ی سور ووک ی ةد 19 م اط ی داوت ةرمز ط اوع نابرق م ی
ةدةننک رشب ارفا مز ط اط لو شنکاو هک انا ی
ن م بلی تطااخ داربج ی
دنک . بوقح هاگن زا
ک ی رف ی ط ، ی ک لوئةام وس ی
ک ی رةف ی و طاةةش نا صوةصخ ط ةلو ةی
سورة تامادةقا و یفاةکان
لو مز ط اه ی ن علایا و هلباقم ناسط
ی ةةم حرةطم دآ طوةم ط ی
وةش وةةس زا و ی ی رةگ وةضوم ع
تطااخ داربج اه
ی ناماج ی نابرق هب ه طاو ی
دا ق ام ی ب ی طام ی ن و ی ز تطاةاخ اةه ی ناوط ی هب ه طاو
شان ه ماج ی
ناوط طاب زا ی محت ی هدش ن ط ی ج هناسط ششون ا
ی اةقو زا بارةةغا اب هارمه ی
ع ،پوةبرم
ذپب رگا . سا حری باق ی
ر ی نابرق هک ی دا ن تطاةاخ دارةبج هةب ث اوةح ی
دةندنمزا م ، ی داوت لوةصا
لک ی لو تطااخ داربج رب کاح ی
نا صوصخ ط اط ی
مد ی و ی سور ووک ی ةةد 19 ن ةی ز لاةمعا یندةش
انا هچرگا.
بت یی ن لوئام ی ک ی رف ی ا ط لو ی
ن ن وةخ صاةخ ثةحابم ةمه اةب هطاب ی
دةنمزا
لاجم ی سا ق ام ،ارهم(
1399 : 144 - 143
،) دیووک یمدنان نیاربانب -
19 هب داونع یناةهج ةدیدن
ع و هةب اط ارةفا یگدةنز و عماوج و هدش یکی ولوکا تایابتطا للا خا بجوم هک یلما ةحت تدةش
ثأت ی ر رظنم نیا زا ، سا ه ا طارق م
ی دناوت .دشاب هجوت طوم و حرطم یلاق نا لادع ةزوح ط
1 . دیووک :یدروم ةعلاطم -
19 اقیراآ رد یلاقتنا تلادع قق ت و
لاس ط 2019 اقیرفآ ی احتا ، ط اب
ربها لاق نا لادع
1ی
، طازةبا دج ةی د ی اط تلاةض م دارةبج یارةب
هطاق نیا ط ه ر اگ یباکتطا تایانج و نیشین هب
ةفرگ طاةک (
،داةگرهم 1396
: 53 ، رةبهاط نةیا .)
___________________________________________________________________
1. the African Union, Transitional Justice Policy (AUTJP), Adopted February 2019
دیووک یمدنان زونه هک دیسط بیوصت هب یماگنه -
19 هب ،هطاق نیا ط و داهج ط یدج دارحب لزنم
ب اما . وبن حرطم یمومع ملاس ةحت فل خم بری هب یلاق نا لادع یاهدنوط طورم ه
ثأةت ی ر نةیا
طارق دارحب ه فرگ
دنا . رق ناب ی دا قن اةه ی هةک ،رةشب بوةقح فدةه و طوةحم
ةمه لادةع تامادةقا
لاق نا ی ا برض ،دن خس ی مح م اط هدش
دنا . ضو ی نابرق ی دا دنیارف ربارب ط اه
ی لاةق نا لادةع ی
ط
یخرب اهطوشک ی اقیرفآ ز زا ،یی دةیووک یمدنان عویش دام -
19 ط رةیخا تاةقیقحت یةخرب عوةضوم ،
بوقح طیح بی
ن لملا و رةشب بوةقح قن داینابرق ی ضو وبهب هج ط و ه فرگ طارق یرفیک
دیووک یمدنان عویش دامز ط یلاق نا لادع یاهدنیارف لامعا -
19 ، نی اهنش اه . سا هدش حرطم یی
دیووک دارحب -
19 بوقح قن داینابرق ، ةحت اةقیرفآ ةطاق ط فل خم بری هب اط رشب
ثأةت ی ر
و ه ا طارق هب
طوی لاةح ط ، ةسا ه رةک دیدةشت اط داةینابرق بولطمان ی ضو ،دارحب نیا یلک
و دةنهجاوم یطا خاس تلاض م اب ارفا نیا رضاح ةسآ
ی ب ذةن ی ر ی ةضو هةب هةجوت اةب داةشیا ی
.دش دهاوخ دیدشت یعام جا ی اص قا بولطمان ط
صوصخ ام لاةق نا لادةع هةب پوةبرم ئا ی
،
نابرق ی دا ةبوط رشب بوقح وادم قن اب ه
هدةش وط ،دةنا ةب ی تاةبث ی س ی ةسا ی و رةکلمع ط للا ةخا
مک ی ا ی دو اه ی قح ی ق ی با فقوت هب ، یا
داصقن اهدنیارف ی لادع یلاق نا رجنم م ی وش و یحاری
یارجا و و تامادقا ی
ژ ة نابرق ی دا .دش دهاوخ هجاوم ی ناوم اب
اگنه م ی ةلوا هک ی ن طاوةم دةیووک - 19 سطاةم ط 2020
اةقیرفآ هطاةق ط أت
ةیی د دةش یةخرب ،
اهطوشک ی اقیرفآ اب یی قن اه ی دن ةشا طاکورس رشب بوقح ادة ت و
ی اةیز زا ارةفا هةب لاةبن
تطااخ داربج زا یشان
قن اه لاةس هةک اقیرفآ ی احتا ،داهگان هک دن وب طوبزم ی 2020
اةب اط
داونع
« س د رک شوماخ حلا
اه » دةیووک دةیدج دارةحب اةب ، وةب ه رک یطاذگمان -
19 هةب تدةش
( دندش ریگلفاغ
African Union, 2020: 1
.) دارحب دیووک - 19 رب لادع لاق نا ی هطاق ط ،اةقیرفآ
ثأت ی ر فنم ی ه شا و بجوم دشت ی د دارحب اه ی س ی سا ی و عام جا ی ادة ت ط ی ا ز اهطوةشک هدةش
. سا یاةهطو کاف یدةمآطاک
هدةنیارف ا ی لاةق نا لادةع ی
دةننام ، ارةش ی ط س ی ةسا ،ی اةص قا و ی
عام جا ی صخاش و اه شجنس ی ربهاط ی اهطاکوزاس
هدةنام رییغت دودب ،تدم نیا یی طبترم ی
ةسرهف ط رةشب بوةقح ةقن داینابرق تطااخ داربج هاگیاج و ه فای شهاک ای ولوا
ةی اةه ی
لو اه . سا ه فای لزنت ، ثحابم زا رتارف ،یلمع رظن زا هةک وةش زةکرمت هلئةام نةیا یوط دیاب زورما یطوئت و یرظن
یلاق نا لادع هنوگچ م
ی دناوت عةماوج و داینابرق کمک هب رثأة م
ط .دةیآ رةشب بوةقح ةقن زا
دع ،ینونک طیارش لاق نا لا
ی ارب هب وخ تامادقا ی طوظنم
نابرق عفانم ظفح ی
دا ةباق هیجوت دیاب ،
یمدنان .ده هئاطا یلوبق ووک
ی د - 19 ن او طا خاس صق ی
وةخ دادنورهةش زا ظافح ط اط اهطوشک
و ملاس اظن ط ( رک طاکشآ مأت
ی ن هب و )یعام جا هةک دش ه ا داشن یبوخ
امت دةع ةی هةب
رس ادقا ی ع ارب ی لوئام هب پوبرم ئاام ح ی
ذن ی ر
،ی هب ی وخ وخ م ی دناوت ضو ی نابرق ی دا
خو اط ی رت .دنک نینچمه تطورض
تطااخ داربج رشب بوقح قن داینابرق
أت اط یی د رک .
اهطوشک ط یی
هک دنوط لاق نا لادع ی
ط ل ت لاح ی ،ه وةب هةجاوم ی ناوةم اب ای و ارةش
ی ط
نابرق ی دا لوی ط ،یمدنان خو ی رت هدش سا . هب طوی هنومن م ی داوت هطاشا یبیل طوشک ی ضو هب
لاس زا یلاق نا لادع دنوط . رک 2012
ویایمک یکشت اب فگ د
ی شآ و وگو ط هةک ،دش زاغآ1
لاس 2014 ی شآ و لادع ، قیقح دویایمک هب و ا ان رییغت2
طومأم و ی ضو هب یگدیسط
نمةض یباةکتطا یگنج تایانج طوم ط یبیل ی ضو هب یگدیسط سپس .دش ارفا عاضوا رییغت و کوبمیت ط یبهذم و یخیطات یاهانب هب هلمح یلاوج و نئو ط 3
2012 داوةی طاک طو س ط
بی ن للملا تازاجم کح طودص اب یگدیسط نیا و فرگ طارق یرفیک ی 9
یدهملا یارب سبح لاس
لاس ط
42016 لاس ط وکانوی و یلام لو نی امن تطااخ داربج و 2021
هک ، فای همتاخ
داةمز نیةمه ط نةیا وةجو اةب .دةش لاةعا یة مج و ی رف تاطااخ داربج زاغآ دآ نمض ط ن ی اه رگ ةمکاحم هةلمج زا دةش هةجاوم یدةج شلاچ اب هنیمز نیا ط یلخا یرفیک ی لارةن
ق هب ه م هک وگوناس 21
.دةش ه ا دایان وکاماب هاگ ا ط ، وب زمرق هلاک یةل ف طیارةش ط 5
ًاصوصخ دیووک یمدنان عویش زا سن -
19 زاةین طوةم و هةجوت طوةم یلاق نا لادع زا ی شا رب ،
نمض هک سا رب زکرمت
ولوا ی اه و طیارةش اةب اط بولطم یطاگزاس دناو ب ، یقلاخ و یطوآون اب
( دشاب ه شا عماوج ی اص قا یعام جا ی ضو
African Union, 2020: 4-6
.)
2 دربهار لامعا . لاقتنا تلادع
ی دا تا ةی اقیراآ دیووک عویش ناما رد ناینابرق دروم رد -
19
ن ربهاط ی اهنش ی ب ی ر ک م ط لاس ط ،یلاق نا لادع طو 2010
لک صا ه رب م شم یذ ی
سا هب یلاق نا عماوج ط اهنآ زا یخرب هک دیووک یمدنان عویش دامز ط تدش
- 19 ةحت ثأةت ی ر
: فرگ طارق امح
ی وشت و ی زاوم زا با م و لا ف ی
ن اهطاجنه و ی
ةب ی ن ةللملا ی ةةحاری ط ی
و
ارةجا ی لاق نا لادع ی
؛ هجوت هب فاب ماج ه س ی سا ی لمع یانم ط ةی
تا ی ةحاری اةگنه هةب ی
و
ارجا ی لاق نا لادع ی
ا ؛ اةن ب ی لاةق نا لادةع ی
اةنبم رةب ی ه ا اةه ی طاةمآ ی فرظ و ةی داوةت و
عاةم جا ی م ت و طوةشک رةه ی
عام جا احآ رب دآ ت ؛
دج شلا ی ارب ه ر اگ و ی
بت یی ن ص و ی نا
دانز بوقح زا ؛
مع هجوت ی ام هب ئ ل ک وک بوقح سااح ؛
نابرق ن خاس زکرم م ةی
دا )داةانا(
طقن ط حاری قث ی
ارجا و ی لاق نا لادع ی
؛ ای اةج گنهاةمه ی م ةماک ةی دا لاةق نا لادةع ی
و
دوناق موکح ؛
ای اج ن ی دنو م ی دا لاق نا لادع لکاش رصانع ی
اةب ی دةک ی رگ ةحاری ةحارم ط ی
و
ارجا ؛ حاری ی ارجا و ی لاةق نا لادع ی
وگره دودةب ة بت هةن
ی ةمه ةح و فشک هب فوط م و
___________________________________________________________________
1. the Dialogue and Reconciliation Commission 2. the Truth, Justice and Reconciliation Commission 3. Timbuktu
4. International Criminal Court, Al Mahdi case: ICC Trial Chamber VIII issues reparations order, 17 August 2017, https:// www.icc-cpi.int/Pages/item.aspx?name=pr1329.
5. Africanews, “Mali court ends trial of former coup leader Sanogo,” 15 March 2021, https://www.africanews.com/2021/03/15/ mali-court-ends-trial-of-former-coup-leader-sanogo//
