University of Tehran Press
Private Law
Home Page: https://jolt.ut.ac.ir
Online ISSN: 2423-6209
The Nature and Basis of Civil Liability Arising from Artificial Intelligence in Iranian and EU Members’ Laws
Haniyeh Zakerinia
Private and Islamic Law Department, Faculty of Law and Political Sciences, Shiraz University,Shiraz, Iran. Email:
ARTICLE INFO ABSTRACT
Article type:
Research Article
Objective: Nowadays, it is necessary to adapt regulations to the challenges of new technology. Liability policies have substantial economic and social impacts.
Therefore, choosing a clear and coherent civil liability regime for artificial intelligence will be very crucial. National rules are divergent and provide varying degrees of flexibility to adjust to the challenges of AI. Fault-based liability is a general presumption in most European legal systems.
Methodology: It is descriptive-analytical through the analysis of relevant materials and legal analysis methods with comparative study in European documents.
Conclusions: The comparative analysis to choose the basis liability for AI has focused on the four general groups of situations commonly covered in national law by strict liability provisions. According to a recent European Parliament resolution submitted to the European Commission as a proposal, it has been provided a strict liability for the operator of the "high-risk" AI system. Where multiple operators are involved, they should be jointly and severally liable. Other AI systems would be subject to a fault-based liability regime. In Iranian law, the AI liability can be explained as the liability for the acts of others based on customary citation. When there are several responsible, the shared responsibility is justifiable.
Article History:
Received March 13, 2023 Revised May 19, 2023 Accepted May 21, 2023
Published online 16 October 2023
Keywords:
Artificial Intelligence, Fault-based liability, strict liability,
"high-risk" AI systems, European Union (EU).
Cite this article: Zakerinia, H. (2023). The Nature and Basis of Civil Liability Arising from Artificial Intelligence in Iranian and EU Members’ Laws. Private Law.20 (1), 135-152. DOI: http//doi.org/10.22059/jolt.2023.356703.1007186
© Haniyeh Zakerinia Publisher: University of Tehran Press.
DOI: http//doi.org/10.22059/jolt.2023.356703.1007186
تاراشتنا نارهت هاگشناد
یصوصخ قوقح
:هیرشن تیاس https://jolt.ut.ac.ir
:يكينورتكلا اپاش 6209
- 2423
هام ی ت و انبم ی یندم تیلوئسم شان
ی زا یعونصم شوه قوقح رد
یاهروشک و ناریا یداحتا
ة اپورا
یرکاذ هیناح این
هورگ ،یملاسا و یصوصخ قوقح دکشناد
ة :همانایار .ناریا ،زاریش ،زاریش هاگشناد ،یسایس مولع و قوقح [email protected]
هلاقم تاعلاطا هدیکچ
:هلاقم عون یشهوژپ خیرات :هلاقم یاه
رات ی خ رد ی تفا 12: / 12 / 1401
رات ی خ یرگنزاب : 29 / 02 / 1402
رات ی خ ذپ ی شر : 31 / 02 / 1402
رات ی خ راشتنا : 24 / 07 / 1402 فده
: هزورما یروانف شرتسگ نیون یاه
هب و شلاچ عبت نآ یقوقح یاه اه
ب تاررقم یزاسراگزاس هزونح ننیا ا
یم ار .دبلط زا لمج ة .تسا یعونصم شوه یروانف دراوم نیا نسنم و وخنشم راازانس باختنا
تیلوونسم
یارب یندم هب یعونصم شوه
یلم نیناوق .تسا تیمها زئاح یداصتقا و یعامتجا ظاحل یاهدرکیور
یتوانفتم
اب یراگزاس یارب شلاچ
یعونصم شوه یاه دنراد
رد . هب ،یعونصم شوه تیلووسم یانبم صوصخ روط
یلا
رد بلغا ینتبم تیلووسم ییاپورا یاهروشا تاررقم هب ریصقت رب
ةباثم شیپ لصا هدش ینیب .تسا
شور :شهوژپ هب
تروص یفیصوت ن یلیلحت زا قیرط لیلحت هطوبرم داوم و
یقوقح لیلحت شور اب
نعلاطم ة
رد یقیبطت ییاپورا یاهروشا تاررقم
تسا .
هجیتن :یریگ علاطم ة یم ناشن یقیبطت ها دهد
لووسم ضحم تی هب
تیلوونسم هتسد راهچ یارب ییانثتسا روط
هژیو
، م یعونصم شوه اب قبطن
، یم حرطم اب .دوش هجوت بیوصت هب مان ة انپورا نانملراپ رنیخا
، هنب هنا ترونص
هئارا اپورا نویسیما هب داهنشیپ هدش
ضنحم تیلووسم رطخرپ یعونصم شوه تسیس یاهروتارپا یارب ،تسا
رد و
ْددعت تروص شیپ کرتشم و ینماضت تیلووسم
تسیس ریاس یارب و ینیب تیلوونسم یعوننصم شوه یاه
ینتبم هب ریصقت رب ةلزنم
هدش ییاسانش انبم .تسا
رد ا قونقح نی نار
، لوونسم ی ت شونه عوننصم ی انب هام نی ت
لووسم ی ت هژیو شان ی غ لعف زا ی ر و رب انبم ی فرع دانتسا ی لباق بت یی ن تسا و رد ضرف ددعت لاووسم
ْن لووسم ی ت
اارتشا ی جوت ی ه م ی دوش .
:هژاودیلک یداحتا ة اپورا
، تسیس
،)لااب کسیر اب( رطخرپ یاه تیلووسم ینتبم ،ریصقت رب
،ضحم تیلووسم یعونصم شوه .
:دانتسا ذا یرا هیناح ،این ( 1402 .) هام ی ت انبم و ی لووسم ی ت ندم ی شان ی عونصم شوه زا ی
رد ا قوقح ی نار اهروشا و ی داحتا ی ة اپورا یصوصخ قوقح. ،
20 ( 1 ) 135 - 152 .
DOI: http//doi.org/10.22059/jolt.2023.356703.1007186
یرااذ هیناح© این
:رشان
.نارهت هاگشناد تاراشتنا هسسؤم
DOI: http//doi.org/10.22059/jolt.2023.356703.1007186
همدقم راازاس باختنا یارب یندم تیلووسم سنم و وخشم
یعونصم شوه شهاا نمض ،
خ رط یاه تسیس طبترم یاه و
هنیزه و یقوقح یاه طوبرم ییاضق
، ینمیا شیازفا و
فرصم قوقح و دامتعا بیرض هدننا
رد و ه یتن یقوقح نانیمطا ار
رد یپ .دراد اهدمایپ نیا یم
هب دناوت شرتسگ عیرس و رت نمیا اهروشا .دنا کما یعونصم شوه رت ن
هب دراوم یخرب یانثتسا
طوبرم لیاسو ،نیشنرس نودب یاهامیپاوه هب یلقن
ة لقتسم
، و همانرب یکشزپ یعونصم شوه یدربراا یاه ن
ار یصاخ نوناق زونه
رد هطبار و یظنت یعونصم شوه تیلووسم اب هدرکن بیوصت
نیاربانب .دنا
، هب مادقا رد عقوم نیا
هنیمز و تاررقم یظنت یتح
رد هچراپکی نیب حطس
هنیزه شهاا و تاررقم یگدناارپ شهاا ثعاب یللملا یم یعونصم شوه ناگدننادیلوت یاه
1دوش و
رد نیع ح نیمأت هب لاح و یساسا قوق
فرصم قوقح یم کما هدننا
.دنا
ماظن لوقم ندرا دنم ة
یعونصم شوه تیلووسم
، هب ه ه یعامتجا ظاحل هب
ظاحل یداصتقا
، یژر .تسا تیمها زئاح
بسانم رب ًاملسم یندم تیلووسم شرتسگ
تسیس یم ریثأت یعونصم شوه یاه کی زا .دراذگ
کرتشم تاررقم عضو وس رد
صرع ة یناهج رابرد ة و تیلووسم میب
ة زا یعونصم شوه ،یعامتجا ظاحل
هولاع رب ،تافداصت دادعت شهاا راثآ
و یتشادهب
تسیز ت زین و یطیحم أ
دراد یپ رد ار ربراا رب ریث رگید یوس زا و
عیزوت تاررقم دوجو دننا
ة ناربج یاهراازاس و تارطاخم
هب ،تراسخ ،دشاب هارمه تلادع و فاصنا اب رگا هژیو
یم بجوم یروانف عاونا یاریذپ مدرم دوش
و حضاو نیناوق عضو .دنشاب اه
شیپ عجار تاررقم بوچراچ ینیب ترابع ها ؛دراد زین یداصتقا هیجوت یعونصم شوه تیلووسم هب
تسا ندرا فرصنم زا
شقن ما نا زا هصرع نیا نانیرفآ نداد
تیلاعف رد و رطخرپ یاه ثداوح شهاا و یریگشیپ ه یتن
، قترا ،ینمیا یاهدرادناتسا یا و
تمیق لیهست عجار یندم تیلووسم تاررقم یظنت .تامدخ ای لوصحم حیحص یراذگ
یعونصم شوه هب نینچمه
ییایوپ تاریثأت
هیامرس ،یروآون رب هعسوت و قیقحت رد یراذگ
، رد و .دراد یرا ت تباقر تیاهن نیا
رد یلاح ا تسا و تاراسخ نییبت مدع ه
طبترم تائانثتسا یم هدنیازف نانیمطا مدع هب ر نم
دوش و رب یفنم تاریثأت شیب یتح و ناگدننادیلوت درکلمع
زا رب نآ
فرصم یم ناگدننا دراذگ
.
علاطم ة یداحتا وضع یاهروشا یخرب دودحم تاررقم یقیبطت ة
ناشن اپورا ةدنهد
ها تسا نآ زا
ییاوتحم رظن م زین و
نازی
فاطعنا شلاچ اب قابطنا یارب یریذپ فلاتخا یعونصم شوه هب طوبرم دیدج یاه
اه رایسب ریاغتم ریسافت لامتحا رما نیمه .تسا
هویش ذاختا و یم لااب اهروشا رد ار ضراعتم یاه
رد و درب یم دا یا یلخاد رازاب درکلمع هار رس رب یعناوم طیارش یخرب دنا
. نیا
رد تاررقم یظنت ترورض رما نیب و هیداحتا حطس
ار للملا یم نادنچود زا و .دنا
هب کما نآ جیاتن شرتسگ
یروانف بذج و یاه
یداصتقا تباقر و یعونصم شوه
، هب رد لاعف یاهروشا نایم هژیو صرع
ة رد ،یعونصم شوه نیب و نلاا حطس
.تسا یللملا
نینچمه
، هب ،صاخ روط دافتسا
ة نلاداع عیزوت سیناکم کی یفرعم و عبانم زا یقطنم ة
قیوشت بجوم کسیر شهاا و یروآون
نیزه ة مه یارب نانیمطا مدع ة
یداصتقا نلااعف و
فرصم دامتعا شیازفا یم نادنورهش یلغش تینما و هدننا
.دوش
لوقم ة هام ی ت لووسم ی ت ندم ی درکیور اب زا تیامح
فرصم قوقح یشان تاراسخ هب دودحم هدننا
تاررقم و تسلااا بیع زا
اهروشا زا و ناریا هلمج هزوح نیا ًافرص
یم ششوپ ار .دهد
،یفرط زا علاطم مزلتسم زین بسانم تیلووسم یانبم شریذپ
ة یقیبطت
علاطم نیا یگژیو .تساهروشا یلخاد تاررقم ة
هب ها تسا نآ یقیبطت رد دیاب هژیو
تیلووسم هب طوبرم یلخاد نیناوق تشاد رظن
کبش ه یا یور و هعوضوم نیناوق زا هدیچیپ ة
و یلمع تنس زا ها تسا فرع و اه
گنهرف ،یقوقح موسر
، شزرا و و هتفهن یاه
هنیداهن ره رد هدش زوح
ة یلم ییاضق
، هب روط یم طابنتسا و جارختسا ،صاخ دوش
؛ یقوقح دعاوق هب و ًاضعب ها یا
یاهروشا رد هژیو
هدنورپ للاخ زا یفرع قوقح تسیس عبات یم رب رس یقوقح یاه
انبم .دنروآ ی
تیلووسم تلاح ود زا یکی بلغا ه تیلووسم
ینتبم ضحم تیلووسم ای ریصقت رب تسا
.
هچرگا خا ی
ًار دودعم ی راتشون ةرابرد لووسم ی ت ندم ی شوه عونصم ی یم هدید دوش لو(
ی روپ و عامسا یل ی
، 1400 ؛ تمکح ن یا و
ناراکمه
، 1398 ؛ بجر ی
، 1398 ؛ کلم
،هداز 1397 ) ها ، اب لحت ی ل رظن ی و
ًاضعب اب هجوت هب قوقح ی ک روشا ی ا ماظن قوقح ی دی رگ
___________________________________
1 . مز رد ین ة لووسم ی ت شوه عونصم ی
، ی ک ی زا لئاسم زئاح مها ی ت اناوت یی بساحم ة رطخ یاه لووسم ی ت از
، هب وی هژ رد تلاوصحم هناروآون
، دننام س ی تس اه ی شوه
عونصم
،ی ارب ی لوت ره ی هدنناد تسا ( Evas, 2020: 49 ).
سم و هل ار دروم سررب ی رارق هداد
،دنا اب رضاح راتشون سررب
ی ورس دنس ی س قحت ی تاق ی ناملراپ اپورا
، ور ها ی درک خرب ی اهروشا ی
اپورا یی م دصر ار ی
،دنا م ناشن ی هن دهد زا اهنت اوتحم رظن یی
، زا هکلب م تهج ی ناز فاطعنا ذپ ی ر ی تاررقم ارب ی قابطنا اب
شلاچ اه ی دج ی د طوبرم هب شوه عونصم ی ن ی ز فلاتخا ز اه ی دا تسا .
راتشون پ ی ش خساپ ددصرد ور نداد
ا هب ی ن رد ها تسا شسرپ سررب
ی م ها ی ت لووسم بسانم ی
ت ندم ی ارب ی عونصم شوه ی
آ یا
م ی ناوت نآ رد ار زی عوم مر ة ی ک ی هتسد زا اه ی نونا ی لووسم ی ت اه ی وی هژ لحت ی ل درا یا زگان ی ر بت زا یی ن ژر ی لووسم ی ت وی هژ
ارب ی عونصم شوه ی
هب ةلزنم تسد ة تسه نپ ی
؟ علاطم ة لم تاررقم ی
دنمشزرا تاعلاطا اهروشا ی
هب ار م تسد ی ها دهد
م ی انبم دناوت ی و ثحب تسج و ارب وج ی ور ی درک کرتشم دشاب .
ای ن راتشون
، سپ بت زا یی ن عونصم شوه حلاطصا ی
، ثحب دراو هام
ی ت لووسم ی ت عونصم شوه ی
نابم و ی م نآ ی .دوش رد تمسق
هام ی
،ت شوه قابطنا عونصم
ی لووسم رب ی ت اه ی و ی هژ
، اب انبم ی لووسم ی ت
،ضحم سررب ی م ی وش د مها هب ناعذا اب . ی
ت لووسم ی ت
نتبم ی صقت رب ی
،ر هب لد ی ل دودحم ی ت اضف ی رد ثحب لووسم ی ت شوه عونصم ی
، رب انبم ی لووسم ی ت ضحم زارمتم یم دوش و هب
لحت ی ل م ی رد .دزادرپ ور اهتنا
ی درک خا ی و ناملراپ ر ما
ی س ی نو اپورا ار رد ژر صوصخ ی
لووسم ی ت ندم ی شوه عونصم ی ب ی نا م ی دنا .
1 . موهفم متسیس عاونا و یسانش یعونصم شوه یاه
« یعونصم شوه
» یدنمناوت هنایار
اه یمصت رد راادوخ یریگ
تسا . نیا حلاطصا ار هب ناج یمسر روط کم
یتراا ،1
دنمشناد
هنایار
، هب یسنارفنا رد لاس
1956 هب راا درب ؛ ها شزادرپ ،همانرب رگنایب
، و تاعلاطا یور لمع تسا
هب نوگ ه یا یتن ها ة نآ
اب یزاوم وحن
ة
ِیدورو هب شوهاب ناسنا کی ییوگخساپ هباشم
دشاب (
Acosta, 2012; McGuire & Smith, 2006: 4
)
زا نیا ور
، ما نا تهج یعونصم شوه نداد
هتفای هعسوت دنراد زاین ناسنا هیبش تیقلاخ هب ها ییاهراا .تسا
اب نیا یم شیپ لاؤس نیا ،لاح هئارا جیاتن ایآ ها دیآ
یتن هاگتسد طسوت هدش ة
تیروگلا ای تسا دوخ صاخ شوه و اه
روتسد اه گنیروت نلآ ،لاؤس نیا هب خساپ یارب ؟ ار ینومزآ2
ا داهنشیپ در
هب ها
« گنیروت نومزآ
» .تسا روهشم ،نومزآ نیا رد
هب ناربراا ملاکم
ة یم ناسنا کی و نیشام کی اب ینتم ًافرص سپس و دنزادرپ
رظن ینبم ار ناربراا ناسنا کی اب ایآ هکنیا رب
هدرا رارقرب طابترا یم تبث نیشام کی ای دنا
( دننا
Turing, 1950
).
خساپ داد ناشن گنیروت نومزآ یعونصم شوه هاگتسد یاه
خساپ زا ویخشت لباق ناسنا یعقاو یاه دنتسین
دنچ شیامزآ نیا هچرگا . لاس
تفرگ ما نا هاگتسد هب نآ دربراا ،
و یراتفگ یاه
دودحم صاخ فادها یارب دوب
(
McGuire & Smith, 2006: 1
).
عم ی اهرا ی فلتخم ی رد هتسد دنب ی عونصم شوه عاونا ی
.دراد دوجو شوه
عونصم ی رب ساسا عون دراراا و درکلمع دوخ هب هس
هتسد سقت ی م ی دوش : س ی تس
،هربخ ب ی ان یی شام ی ن
، ی گدا ی ر ی شام ی ن . هناماس همانرب هربخ یاه ها دنتسه ییاه
لئاسم لح یارب
فیرعت کی رد دودحم هدش نماد
ة یم هدافتسا صاخ وش
دن
؛ طیارش نیمخت ،نامرد هب هیصوت ،یکشزپ طیارش ویخشت دننام
نیمز یسانش (
Johnson-Laird, 1990
).
تسیس نیا ،
هب رواب یرایسب
، هب یعونصم شوه رد ار تفرشیپ نیرتشیب هدروآ دوجو
تسا
(
Tripathi, 2018: 3l
).
تسیس یاه ب ی ان یی شام ی ن ای تسیس کاردا و ییانیب سح اب ناهج کرد ناکما هنایار هب ها دنتسه ییاه
یم ار ییاونش نیا .دنهد
ییآراا طسوت تسیژولوپوت اه
و هملا ناصصختم ن
و نتم نی ز ارب ی خشت ی و تلاکشم رد
ی ک طخ لوت ی د و ...
یم هدافتسا دوش
(
Kakania et al., 2020: 4
).
تسد ة
،رخآ ینعی ی گدا ی ر ی شام ی ن
، هب لابند خساپ هب ا ی ن لاؤس تسا ها
« هنوگچ
م ی ناوت ی س ی تس اه ی پماا ی رتو ی یا زاسب ی ها هب روط راادوخ اب هبر ت دوبهب ی دنبا و ناوق ی ن ساسا ی ااح رب ةمه رف ای اهدن ی
ی گدا ی ر ی چ ی تس
؟
» (
Reese, 2017: 4
).
فرص رظن زا کبس ی ا درکلمع ی گدا ی ر ی
، ةمه ارت ی تاب روگلا ی ت اه ی ی گدا ی ر ی شام ی ن زا
شخب اه ی امن ی
،ش زرا ی با ی
، و هب ی هن زاس ی کشت ی ل هدش تسا (
Surden, 2019: 8
).
رد ی گدا ی ر ی شام ی
3ن روگلا ی ت اه م ی دنناوت زا
هداد و تاعلاطا اه
ی
4نلاا بب شزومآ ی دنن و روتسد قلخ لمعلا دننا
رب و لمع نآ ساسا ننا
د (
Changal, 2020: 18
.)
___________________________________
1. John.McCarthy 2. Alan Mathison Turing 3. machine learning 4. big data
یعونصم شوه هب
بجوم هتسد دنب ی دی رگ
،ی ها رب ساسا تردق و قمع نآ هئارا
،هدش هب هس ةتسد شوه عونصم ی
دودحم
،1
شوه عونصم ی مومع
2ی
، عونصم شوه و ی
قوف هداعلا سقت 3
ی م ی وش د . شوه عونصم ی دودحم
، ها شوه نآ هب
عونصم ی عض ی ف ن ی ز م هتفگ ی
،دوش فده تسارگ و ارب ی ما نا نداد ی ک فده رصحنم
؛تسا هدش یحارط دننام
خشت ی و رهچ ة
،ناسنا خشت ی و
،راتفگ گدننار ی شام ی ن
، سج ت و وج ی ا ی تنرتن ی . شوه عونصم ی دودحم شوه ناسنا ی ار لقت ی د ی ا رارکت من ی
،دنا
هکلب
ًافرص راتفر ناسنا ار رب ساسا نماد ة دودحم ی زا اهرتماراپ و مز ی هن اه بش ی ه زاس ی م ی دنا
4. شوه عونصم ی مومع ی
(AGI)
،
ها هب ةلزنم شوه عونصم ی وق ی ی ا شوه عونصم ی مع ی ق ن ی ز هتخانش م ی
،دوش موهفم شام ین ی اب شوه مومع ی تسا ها زا شوه
یا راتفر
،ناسنا اب اناوت یی ی گدا ی ر ی و لامعا
،شوه ارب ی لح ره لکشم ی لقت ی د م ی دنا عونصم شوه . ی
مومع ی م ی دناوت رد ره
عقوم یت ی هب هنوگ ا ی رکف دنا ی ا کرد دنا ها ی ک ناسنا نآ هنوگ رکف م ی دنا
5. شوه عونصم ی قوف هداعلا
(ASI)
ضرف ی تسا ها
طقف راتفر و شوه ناسنا ار لقت ی د ی ا کرد من ی دنا
؛ اجASI
یی تسا ها شام ی ن اه هاگآدوخ م ی دنوش و زا فرظ ی ت شوه و اناوت یی
ناسنا پ ی ش ی م ی گ ی دنر . ارادASI
ی ظفاح ة ب ی رتش و اناوت یی رس ی ع رت ارب ی شزادرپ و ز ت ی ه لحتو ی ل هداد اه و کرحم اه دهاوخ دوب .
رد تن ی
،ه لباق ی ت اه ی مصت ی گ ی ر ی و لح سم ول ة تادوجوم قوف
دنمشوه سب ی را رتهب زا ناسنا دهاوخ دوب
6.
ح زا ی ث هولج اه ی لمع ی عونصم شوه ی
، م ی تابر زا ناوت اه
ی دنمشوه
، 7
شام ی ن اه ی ناردوخ ،8
و روگلا ی ت اه یی ی دا درا ها
س ت ف ی ز ی ک ی و جراخ ی دنرادن و ارب ی فادها نوگانوگ ی هب م هتفرگ راا ی
رد .دنوش لاح
ی قوقح بوچراچ تسا نکمم ها ی
ااح
تابر رب
،اه لد هب ی ل تهابش رهاظ ی اب ناسنا روگلا زا توافتم ،اه ی
ت اه ی غ ی ر .دوش ضرف سوملم
2 . هام ی ت بم و ان ی لوئسم ی ت عونصم شوه ی
رد قوقح ا ی نار
اب دوجو شوه شقن نوزفازور شرتسگ عونصم
ی ، داعبا قوقح ی زا و لووسم هلمج ی
ت ندم ی شان ی قوقح ماظن رد نآ زا ی
ا ی نار نادنچ
دوهشم ن ی .تس رظن هب رد نوناق دوبن زوح
ة ف ن روا ی شوه عونصم ی
، هب روظنم ی نتفا ماظن بسانتم لووسم ی ت رد صوصخ شوه
عونصم ی
، عت یی ن لکت ی ف ةنیمز رد هام ی ت عونصم شوه ی
رد قوقح لاع رورض
ی .تسا
2 . 1 . سررب ی تارظن ةرابرد هام ی ت شوه عونصم ی لحت رد ی ل لوئسم ی ت ندم ی شان ی زا نآ رد قوقح ا ی نار
اب هجوت و هب ی گژ ی دوخ ارجا یی عونصم شوه ی
، هب ظاحل هام ی ت
،درکلمع م ی ناوت نآ ار اب ح ی
،ناو امن ی
،هدن وخش قوقح ی
، وخش
اراد ی للاتخا نهذ ی
،
،کدوا هدرب
، و لوصحم اقم ی هس را د.
هتسب هب ذپ ی شر ره ی ک
، عون لووسم ی ت و وخش ی ا صاخشا لووسم
نکمم تسا غت یی ر دنا ( تمکح ن یا و ناراکمه
، 1398 : 234 ن 239
Čerka et al., 2015: 376-389 ؛ ).
زا ا ی ن م ی
،نا بطت هس ی ق
عونصم شوه :تسا گنرد لباق ی
ةباثم هب ح ی
،ناو هب ةلزنم لوصحم
، ماقم رد وخش قوقح ی .
2 . 1 . 1 . عونصم شوه ی
هب ةباثم ح ی ناو
خرب ی عونصم شوه نانادقوقح ی
ح هب ار ی تاناو بشت ی ه هدرا دنا رد دوجوم دعاوق زا و گس صوصخ
هرهب اه هتفرگ ا دن ا زا و ی ن رط ی ق
لووسم عون ی
ت بت ار یی ن هدرا ا دن (
Kelley et al., 2016: 3; Kelley et al., 2010: 1861-1871
).
دب ی ن ترت ی ب ها شوه
عونصم ی ن و راادوخ ی
هم لقتسم ار اب ح ی ناو لها ی و شوه عونصم ی
ًلاماا ار کرحتم و راتخمدوخ ب
ح ا ی ناو شحو ی بطت ی ق هداد دنا
(
Kelley et al., 2010: 1861-1871; Barfield, 2018:193-203
تسخن ضرف رد .)
، زا ا نآ ها شوه عونصم ی ات دح
زی دا ی تحت لرتنا و رادهگن ی تسا دوخ فرصتم کلام
، دنتسم هب م دا ة 334 نوناق ندم ی ا ی
،نار رد تروص صقت ی ر کلام یا ربراا
___________________________________
1. artificial narrow intelligence 2. artificial general intelligence 3. artificial supernatural intelligence
4. Eban Escott. narrow, general, and super artificial intelligence.
https://codebots.com/artificial-intelligence/the-3-types-of-ai-is-the-third-even-possible 5. Eban Escott. Narrow, general, and super artificial intelligence.
https://codebots.com/artificial-intelligence/the-3-types-of-ai-is-the-third-even-possible
6. What Are The 3 Types Of AI https://www.deccanherald.com/brandspot/pr-spot/what-are-the-3-types-of-ai-853275.html 7. smart robot
8. self- driving vehicles
رد رادهگن ی نآ
، لابق رد یو ا تاراسخ
ی دا لووسم هدش تسا
رد اما . ضرف
،مود رد بطت ی ق عونصم شوه ی
رطخرپ ب ح ا ی ناو
شحو ی و کانرطخ
، قباطم رصبت ة 1 و 2 دام ة 522 ملاسا تازا م نوناق ی
م کح ی دب .دوش ی ن ترت ی ب و کلام ها شوه ربراا
عونصم ی هب قلطم تروص لابق رد
تراسخ اه ی ا ی هدشدا طسوت شوه عونصم ی دهاوخ لووسم .دوب
هچرگا هگن تشاد ن ح ی ناو
شحو ی هب دوخ ی صقت دوخ ی ر بوسحم م ی دوش
، ای ن لحت ی ل و ت بط ی ق ا اب ی ن ا ی دار انبم یی رد ناسنا ها تسا هجاوم ط
و حر لوت ی د
ح ی ناو شقن ی ح راتفر و درادن ی
ناو عبات بط ی تع تسوا تاذ و
؛ اما دپ ی دنروآد ة شوه عونصم ی ا ( تسا ناسن تمکح
ن یا و ناراکمه
،
1398 : 234 و 235 .) هب
،هولاع شوه درکلمع
عونصم ی نتبم ی روگلا رب ی ت اه ی هباشم رکفت قطنم ی ( تسا ناسنا
Čerka et al.,
2015: 683
.)
2 . 1 . 2 . عونصم شوه ی
هب ةلزنم ش ی ء و لوصحم
لحت ی ل دی رگ ی ها رد طوبرم راثآ دودعم دروم
ذپ ی شر ون ی ناگدنس رارق هتفرگ تسا قلت ی عونصم شوه ی
هب ةلزنم ش ی ء و لوصحم
تسا ( تمکح ن یا و ناراکمه
، 1398 : 238 و 239
؛ کلم
،هداز 1397 : 36 ن 40 ).
ا ی ن قلت ی زا ود ماظن
« لووسم ی ت شان ی زا کلام ی ت و
رادهگن ی شا یا
» و
« لووسم ی ت شان ی زا لوت ی د و ضرع ة ا لاا
» هرهب م ی درب ماظن تحت . تسخن
کلام ، یا فرصتم شوه عونصم ی
تراسخ لووسم اه
ی شان ی ( تسا نآ زا کلم
،هداز 1397 : کچ ی هد ).
و رد ور ی درک مود
، دعاوق لووسم ی ت شان ی ع زا ی ب لوت ی د رب شوه
عونصم ی راب م ی دوش و لوت ی هدنناد ی ا هضرع هدننا لووسم دهاوخ ( دوب
Veladeck, 2014: 140
زا .) ا نآ ارب ها ی لوت ی د شوه
عونصم ی هعوم م ا ی زا تخس و رازفا مرن و تسا مزلا رازفا ه
عونصم شو ی
زا رظن نف ی اب ی د رتما ی ن رطخ ار هتشاد هب ات دشاب
و مدرم صوصخ لاوما ی
و مومع ی سآ ی ب
،دسرن زا دی هاگد نوناق ی ن ی ز اب ی د دعاوق و عت تاررقم یی
ن هدش رد اضف ی مومع ی و صوصخ ی
اعر ی ت وش هب .د ا ی ن ترت ی ب دارفا ی لوت نوچمه ی
دنناد ه،
طبترم لماوع
، مرن سدنهم دننام رازفا
و تخس رازفا
، و هعسوت ناگدنهد
مرن دوجو رازفا د
را ن ره درکلمع وقن و د ی
ک م ی رب دناوت شوه درکلمع عونصم
ی ت أث ی راذگر دشاب . اب ا ی ن لحت ی
،ل دارا ة شوه
عونصم ی اضتقا ی و تاذ بط ی تع نآ ن ی تس
،نیاربانب . من
ی صخش ناوت ی
ت ناسنا ی ارب ی شوه عونصم ی دش لئاق ، هکلب ا ی ن هدارا
هجو اما .تسا نآ ندوب لوصحم
، زا ا نآ رد ها لوت ی د ا ی ن لماع جادوخ ناسنا شقن هدارا دجاو و ار ماقم رد
لوت ی دنناد حرطم ه
م ی دوش
، لووسم ی ت لوت ی دنناد اسانش لباق ه یی
دهاوخ ( دوب تمکح ن یا و ناراکمه
، 1398 : 238 و 239 ).
رب انبم ی ا ی ن رد ،رظن باستنا
زی نا هب لوت ی هدنناد اب رصنع ود ی
د هتشاد دوجو
دشاب
؛ تسخن
، ع دوجو ی ب زوتاا(
ی
،نا 1384 : 80 ا مود و ) ین ا هک ی ن ع ی ب هب دنتسم
لوت ی دنناد دشاب ه
1. رد ا ی ن تروص م ی لوت ناوت ی دنناد .درمش لووسم ار ه
2 . 1 . 3 . عونصم شوه ی
رد ماقم قوقح صخش ی
دج ی د رت ی ن هار عت رد لح یی
ن لووسم ماظن یت
ی عونصم شوه رب رظان ی
اطعا ی صخش ی ت قوقح ی عونصم شوه هب ی
ناملراپ طسوت
اپورا تس ها زا نآ هب وخش نورتکلا ی ک
2ی بعت ی ر هدش تسا (
Delvaux , 2016
) و دب ی ن ترت ی ب عونصم شوه ی
لها ی
ِت نتشاد
لاکت و قوقح ی
ف و زا هلمج شان تاراسخ ناربج و تخادرپ ی
ز زا ی نا اه ی هدمآرب .دراد ار دوخ زا
د ر قلت ی شوه عونصم ی ماقم رد قوقح وخش ی
، تامادقا نآ لقتسم زا ربراا و کلام دهاوخ دوب و اب طرش دوجو اراد یی
لقتسم ارب ی شوه عونصم ی
، ناربج تراسخ لامتحا ی ه رب شود نآ رارق م ی گ ی در (
Beck, 2016
).
ا ی ن رظن ی ه هچرگا هب ظاحل
توبث ی لباق ی ت لح هلوسم ار
،دراد تابثا نآ ن ی ز .تسا راوشد هب
ترابع دی
،رگ نابم ی رظن ی انتعا لباق یی
ارب ی قلت ی صخش ی ت
قوقح ی ارب ی شوه عونصم ی دوجو دراد . ا ام زا ی ک وس مم ی تاز قوقح وخش ی
لباق قابطنا لماا و رب ی گژ ی اه ی شوه عونصم ی
نی تس نوچ . اب شلاچ اه یی زا بق ی ل راوشد ی صوت ی ف لها ی ت تسا ی
،اف عت یی ن عبات ،هاگتماقا ی
ت
، اراد و یی هبور تسور مدنگ(
راا و
ناراکمه
، 1400 : 261 ) و زا وس ی دی
،رگ هب صخش تابثا ضرف ی
ت قوقح ی ارب ی شوه عونصم ی
، ی ک ی ا زا ی دار هم یاه تسا نآ
تنا اب ها س لووسم با ی
ت هب شوه عونصم ی رد صوصخ اهراتفر
ی ز ی نا لوت نآ راب ی
هدنناد و و ربراا لووسم زا کلام ی
ت لامتحا ی
___________________________________
1 . ع ی ب لباق لوت هب دانتسا ی
هدنناد ترابع تسا ع زا ی ب رد حارط ی
، ع ی ب رد تخاس
، و ع ی ب و لمعلاروتسد رد رادشه
( تمکح ن یا و ناراکمه
، 1398 : 241 ن 243
؛
کلم
،هداز 1397 : 97 ن 100 .) 2. electronic person
م فاعم ی وش ن هچ و د عونصم شوه راتفر اسب ی
هب طساو ة لوت رد وقن ی
د و را ت ی زاس ی ی ا دافتسا ة .دشاب ربراا و کلام تسردان
نچمه ی
،ن عونصم شوه نتسناد لووسم فرص ی
فاا ی ن ی
،تس اعر هکلب ی ت لکت و قح بسانت تائاضتقا ی
ف م ی دبلط ناکما ها
لووسم اب بسانتم ناربج ی
ت نآ هارف
؛دشاب رد لاح ی ها اراد بسا ح یی
عونصم شوه ی
هبم تسا ( تمکح ن یا و ناراکمه
،
1398 : 237 و 238 کلم ؛
،هداز 1397 : 30 ن 35 ).
هولاع رب ای
،ن ا ی دا صخش ی ت قوقح ی ارب ی روگلا ی ت اه ی عونصم شوه ی
نقت مزلتسم ی
ن تسا بجر(
ی
، 1398 : 462 ن 463 ).
ثأت ی ر اهدقن ی ا رب دراو ی ن رظن ی ه تسا هاگداد ها دوب ا نآ ات ی
فان ا ی تلاا هدحتم
خا ی
ًار أر رد یی عونصم شوه ی
ارب مزلا تمس دقاف ار ی
اوعد حرط ی
قوقح ی ملق داد درا صخش و ی ت قوقح ی روگلا ی ت هب ار اه تدش
داد رارق هشقانم دروم (
Solove & Cirton, 2021
).
رد خساپ هب ا ی ن هب و اهدقن وی
هژ ا ی هکن شوه عونصم ی کلام لاوما ی ن ی تس ها دناوتب تمارغ ز ی نا اه یی ار ها دراو هدرا دزادرپب
و نچمه ی ن لووسم دادملق ندرا شوه عونصم ی
ِدراراا گدنرادزاب ی لووسم ی ت ندم ی ار هب اوزنا م ی دناشا اب ، ی د تفگ نی زا ی ن ی تس
دوخ عونصم شوه ی
تخادرپ تراسخ
ار ما نا دهد ات فادها لووسم ی ت ندم ی ققحم دوش
؛ م ی ناوت لوت ی ناگدنناد
، 1
هعسوت ناگدنهد ،2
یا ناربراا تح .تسناد تمارغ تخادرپ لووسم ار 3
ی ا رد ی ن تروص ناربج تراسخ ز ی نا دی هد زا
« ج ی ب اه ی
مع ی ق
4» هست اب ی ل ب ی رتش ی ما نا دهاوخ دش . نچمه ی ن رد ضرف هاگآدوخ ی وق
5ی عونصم شوه ی
م ی هب دناوت هنوگ ا ی همانرب ر ی ز ی
دوش ها پ ی اهدما ی وقلاب ة لهس راگنا ی ی ا ب ی تحا ی طا ی دوخ ار هب ناونع شخب ی زا اهرتماراپ یی ها لبق زا مصت ی گ ی ر ی هب ش نس نآ
م ی دزادرپ ظاحل دنا (
Changal, 2018: 46
).
2 2. . بت یی ن تارظن ةرابرد انبم ی لوئسم ی ت ندم ی شوه عونصم ی رد قوقح ا ی نار
انبم ی لووسم ی ت ندم ی عونصم شوه ی
اب لحت ی ل اه یم یپ رد ها یی دیآ
تسا هئارا لباق .
2 2. . 1 . لوئسم ی ت نتبم ی صقت رب ی ر
قباطم دام ة 953 ندم نوناق ی
ا ی نار
، ت صق ی ر هب انعم ی ت دع ی و رفت ی ط ا .تس اب ا ی ن
،انبم ز رگا ی نا دی هد طبار ة ببس ی ت م ی نا ز ی نا و
صقت ی ر دراو دننا ة زی ا دنا زارحا ار ن
، لووسم ی ت م تابثا ی دوش زوتاا(
ی
،نا 1382 : 183 .) انبم ی صقت ی ر رد تروص ی ها عونصم شوه ی
هب دوش هدافتسا تسردان تروص
، لباق جوت ی دهاوخ ه دوب . زی ار رب ا ساسا ی ن رووت ی م ی کلام ناوت
، ربراا
، لوت ی دنناد ه،
حارط
، و اس ی ر
لماوع نز ی ر ة را ت ی زاس ی عونصم شوه ی
هب .تسناد لووسم ار روظنم
لووسم تابثا ی
ت لوت ی دنناد ب ادتبا تسا مزلا ه ی
تحا ی طا ی و
طخت ی و ی نوناق تادهعت زا ی
تبقارم ن ها ا دوجو ی ن ن دهعت ی ز ن ی دنمزا تسا تابثا ن
دوش تباث
؛ نی ز ا ی هکن شان ی زا ای ن قن ض
سآ ی ب اه یی ز هب یا ن دی هد دراو هدش ا اما .تسا ی
ن رف ض لکشم اب ی بور ه ور
؛تس هب م رظن ی ز دسر ی نا هب شوه عونصم ی دنتسم
،تسا لوت هب هن ی هدنناد ( تمکح ن یا و ناراکمه
، 1398 : 244
؛ کلم
،هداز 1397 : 82 ن 85 ا .) ی تسا ن ضعب ها ی لوت نانادقوقح ی
د و
عونصم شوه زا هدافتسا ی
ار زا ا نآ ها اتن ی ج بولطمان پ لباق نآ
ی ش ب ین ی ن ی تس عون ی قت ص ی ر م ی دنناد (
Comandé, 2018:
).185
اربانب ی
،ن اب عوقو ررض و نآ دانتسا هب
شوه عونصم ی لوت ی دنناد تسا لووسم ه
؛ رگم هکنآ مدع صقت ی ر ها دنا تابثا ار دوخ
رما ی لباق ت أ لباق رد شلاچ .تسا لم ی
ت پ ی ش ب ین ی ررض و عناوم زارحا طبار ة ببس ی ت ناارا رظن ی ة صقت ی ر رد ا ی ن عوضوم ار هب هزرل
مرد ی شخت( دروآ ی
،د 1400 : 238 ن 242 ).
2 . 2 . 2 . لوئسم ی ت ضحم
رب ساسا ای ن رظن ی
،ه لووسم ی ت شان ی تسا لعف دوخ زا .
از ای ن ور
، رد لووسم ی ت ضحم زارحا صقت ی ر ن ی زا ن ی تس
،نیاربانب . رد
دراوم
م لامعا صاخ ی
دوش
؛ ا نآ رصت ننقم ها ی
ح دراد و لووسم ًاتدمع ی
ت شان ی هارمه راتفر زا
هب رطخ اب م رامش
ی کلم( دور
،هداز 1397 :
___________________________________
1. manufacturer 2. developers 3. user 4. deep pockets 5. strong self- awareness
87 ن 89 ؛ تمکح ن یا و ناراکمه
، 1398 : 245 رد .) ب ی رتش س ی تس اه ی قوقح ی مز هس رد ین
ة مدص ة شان ی ح زا ی تاناو شحو ی
،
لووسم ی ت شان ی لوصحم زا
، و لاعف ی ت اه ی غ کانرطخ ی
ر فراعتم ا را رب ( دراد د
Harpwood, 2009: 21
.) هب رظن یم دسر من ی ناوت
لوت فرص ی د ه شو عونصم ی تسناد کانرطخ لوصحم ار تمکح(
ن یا و ناراکمه
، 1398 : 252 )؛
نکل نوناق م راذگ ی ارب دناوت ی
زی نا دی هد
، اب ضرف صقت ی
،ر هست ی ل .دوش لئاق تابثا رد
2 . 2 . 3 . دانتسا فرع ی
للادتسا ی ها رد در رظن ی ة ش ی ء و لوصحم ندوب
شوه عونصم ی هدمآ و دعاوق لووسم ی ت شان ی ع زا ی ب لوت ی د لااا ار اب قبطنم
شوه عونصم ی من ی دناد ا ی ن عونصم شوه ًلاوا ها تسا ی
ناماس ة ی گدا ی ر ی ت ها تسا م ار دوخ برا
ی و دزومآ مصت ی تام لقتسم
م ی گ ی در و طقف نامز ی هدنزاس لووسم تسا ها ناوتب ز ی نا ار هب وا بستنم درا
Čerka et al., 2015: 386( .)
هب
،هولاع دورو
زی نا زا حان ی ة ا ی ن لوصحم شوه(
عونصم ی هب ) هنوگ ا ی طبار هاگ ها تسا ة
ببس ی ت زا ار ب ی ن م ی ز و درب ی نا لباق کلام هب باستنا
یا فرصتم و دصتم ی نا تسین (
Mackie, 2018: 1323
.)
اربانب ی
،ن لحت ی ل دی رگ بت یی ن و جوت ی ه لووسم ی ت شوه عونصم ی
، غ و کانرطخ زا عا ی
ر کانرطخ
، رد ا قوقح ی نار رب انبم ی
فرع دانتسا ی
ارب .تسا ی لووسم ققحت ی
ت ندم ی شان ی شوه زا عونصم ی
، لاخرب اس ف ی ر شا ی
،ا بلس لاعفا ی پ و ی ش ب ین ی ریذپان شوه
عونصم ی ن ی ز م ی لووسم بجوم دناوت ی
ت .دوش
نچمه ی
،ن لووسم ققحت ی
ت ندم ی
، عا دادرارق زا ی
غ و ی ر دادرارق ی
، رد ماظن ع ی ب لوت ی
،د ع زارحا هب طونم ی
ب شوه رد
عونصم ی و طبار و ررض زورب ة
ببس
ّی ت م ی نا کلم( تسا ود نآ
،هداز 1397 : کچ ی هد لووسم .) ی ت لوت ی هدنناد رد ز ناربج ی نا اه ی لام ی
تراسخ هدراو هب شوه عونصم ی عم ی بو ار رد رب من ی گ ی
؛در تراسخ هب رظان هکلب اه
ی د لاوما هب دراو ی
رگ غ(
ی ر زا دوخ شوه
عونصم ی ن و ) ی ز تراسخ اه ی مسج ی و ونعم ی شان ی ع زا ی ب شوه عونصم ی تسا .
2 . 2 . 4 . لوئسم ی ت کارتشا ی
ماگنه سررب ی و عت یی ن صاخشا
،لووسم بسح دروم
، ره تسا نکمم ی
ک زا لوت ی
،هدنناد
،حارط
،هدنشورف کلام
، یا فرصتم شوه
عونصم ی
ِلووسم تراسخ اه ی شان ی زا نآ و دنوش هتخانش زا
ا ی ن ور انبم ی لووسم ی ت ن ی ز نکمم تسا هب عبت و بسانتم اب ره ی ک
بت یی ن و نوگرگد وش د . هب روط لا ی
، رد رد لووسم صاخشا ددعت تروص رف
ای دن لوت ی د و زوت ی ع و هرهب گ ی ر ی زا شوه عونصم ی
،
لووسم ی ت ا ی ناش رد ا قوقح ی
،نار اب هجوت هب انثتسا یی لووسم ندوب ی
ت نماضت ی
، اارتشا ی تسا کلم(
،هداز 1397 : کچ ی هد ).
هب هولاع
،
فرح هب هجوت اب ه ا
ی همانرب ندوب ون
ی س ی روگلا ی ت اه ی عونصم شوه ی
تراظن تاظحلام و ی
نامزاس اه ی أت یی دنناد ة ا ی نم ی
روانف ی اه ی م ،روهظون ی
لووسم هب ناوت ی
ت اه ی اارتشا ی ب ی ن مانرب ه ون ی
،ناس عسوت ه
،ناگدنهد اهداهن
ی طبترم
، و رد دراوم ی
تلود دش لئاق اه
؛ پ رب ها ی چ ی گد ی ماظن لووسم یت ی م ی ازفا ی د ما(
ین ی ،ناراکمه و 1398
: 98 ن 100 باتهم ؛ ،روپ 1400 : 303 ).
2 . 2 . 5 . لوئسم ی ت نتبم ی رب لعف غ ی ر لوئسم(
ی ت ن ی تبا
1ی )
انبم ی لووسم ی ت ندم ی شوه عونصم ی م ار ی ناوت بلاق رد
« لووسم ی ت نتبم ی رب غ لعف ی ر
» ن ی ز بت یی ن را د . ناروآور هب ا ی ن دی هاگد
ادتبا لووسم ی ت ار
ًافرص رب کلام راب م ی دننا
Čerka et al., 2015: 386 ( )
و اب ا ی ن ا ی دار هجاوم م ی دنوش ها لامعا شوه
عونصم ی زا کلام لقتسم تسا و رب ساسا حرط هدنزاس و حارط مادقا م ی دنا بجر(
ی
، 1398 : 459 ).
هچرگا هب رواب خرب ی لحت ی ل
لووسم ی ت ن ی تبا ی ارب ی حارط تارش شوه
عونصم ی ب ه لد ی ل نادقف هطبار ا ی ان ها ی ب ار لووسم اهررض ی دی رگ ی شوه(
عونصم ی ) رارق دهد ن ی ز نادنچ قفوم یت ی هب ن تسد ی دروا شخت(
ی
،د 1400 : 244 ن 245 )،
ون ی هدنس نآ رب تسا ها ا ی ن رظن ی ه اب بت یی ن
بسانم مأت ی ن دننا ة ازم یا ی ره ود
« رظن ی ة وخش قوقح ی
» و
« رظن ی ة لوصحم
2» و عفار شلاچ اه ی ره ی ک هب رظن م ی دسر
؛
___________________________________
1. vicarious liability
2 . هب نآ ،هولاع زا ها هنوگ اهروشا قوقح ی
برع ی ، دننام رصم ، لقن هدش
،تسا لووسم ی ت شان ی شا زا یا زا بق ی ل لووسم ی ت لعف غ ی ر قلت ی م ی وش رهم و هدازدمحا( د ی
،را
1396 : 78 .)
دب ی ن ترت ی ب ها ذپ اب ی شر عونصم شوه ی
ماقم رد قوقح وخش ی
غ(
ی ر ) لووسم ی ت ار بسح دانتسا فرع ی و هب وحن اارتشا ی هب
شود ی ک ی ا دنچ لماع ناسنا ی و صاخشا قوقح ی طبترم م ی دنکفا .
3 . هام ی ت بم و ن ا ی لوئسم ی ت ندم ی عونصم شوه ی
رد قوقح اهروشک ی وضع داحتا ی ة اپورا
رد شوه یندم تیلووسم تیهام ییاپورا یاهروشا هتسد رد یعونصم
یاه تیلووسم هژیو یاه و نییبت
هدش لیلحت .تسا
شسرپ
یم ایآ ها تسا نیا یساسا هچ ات و ناوت
یم هزادنا تسیس ناوت هتسد رد ار یعونصم شوه یاه
تیلووسم دوجوم یاه اب هژیو یاه
یانبم بسانم و دنا نگ لیلحت
درا
؟
3 . 1 . هام ی ت لوئسم ی ت ندم ی عونصم شوه ی
اهروشک رد ی
داحتا وضع ی
ة اپورا
علاطم ة یم ناشن یقیبطت تیلووسم اهروشا تاررقم رد ها دهد
هژیو یاه رد
هورگ راهچ هئارا
هدش ایشا زا یشان تاراسخ :تسا ،1
یشان تاراسخ تیلاعف زا
کانرطخ یاه یشان تاراسخ ،2
تاناویح زا
، 3
یشان تیلووسم ریغ لعف زا
یتباین تیلووسم(
)4
(
Evas,
2020: 13
).
هب و یوهام ورملق هب هتسب وضع یاهروشا تاررقم تیعقوم شریذپ یارب فاطعنا تیلباق هژیو
تراسخ یواعد دیدج یاه
شوه اب طبترم یم لیلحت یعونصم
ره رد .دنوش راهچ زا کی
تسد ة هیز ت دروم هقبط لباق هورگ هس رد اهروشا ،لیلحتو
یدنب
دنتسه . لوا هورگ
،
« زاب
5» و
« فاطعنا ریذپ
6» تسیس لماش ، هدرتسگ لوصا هب ها تسا ییاه
یم هیکت یا دننا
نیاربانب . ناکما
،مود هورگ .دنراد ار دیدج طیارش اب یقوقح یراگزاس
« طلتخم
7» تسیس لماش ، تسیل ها تسا ییاه
تیعقوم زا یعماج هئارا ار اه
یم ،موس هورگ .دننا
« هتسب
8» و
« کیراب
9» تسیس ، رارق ششوپ تحت ار ییاه یم
ًلاصا ای ها دهد چیه یارب
هتسد زا کی یاه
و هئارا یتاررقم ضحم تیلووسم هناگراهچ ت
أ یمن نیم نا ن نآ ،صاخ هورگ یارب دودحم رایسب ار تیلووسم ای د رد ه
رایسب طیارش
صاخ
، یم لامعا دننا
(
Evas, 2020:13
).
رد دوبن تاررقم وی ژ ة لووسم اب طبترم ی
ت عونصم شوه ی
، ناوق ی ن لخاد ی اهروشا ی وضع داحتا ی ة
،اپورا بسح دروم
، اهرتسب ی ی
توافتم ةنیمز رد هام ی ت شوه عونصم ی و لووسم ی ت شان ی زا نآ هئارا م ی دنهد . بسح سناتپ ی ل نوناق ی ذپ ی شر عونصم شوه ی
هب
ةباثم ی ک ش ی
،ء لاعف ی ت کانرطخ
، و ح ی ناو
ًاعبط و دنراد ار راازاس
نوناق ی لووسم ی ت شان تراسخ ی
شا زا ی
،ا لاعف ی ت کانرطخ
،
ح ی ناو
، و ن ی ز لووسم ی ت ن ی تبا ی ار ردابتم م ی دننا .
فلا ) شان تراسخ ی
شا زا ی
:ا
شسرپ ا ی ن تسا ها آ یا لابق رد شا یا لووسم ی ت ضحم ذپ ی هتفر م ی دوش
؟ رگا نچ ی ن
،تسا آ یا
شا یا ی سوملمان دننام
رن م اهرازفا و شوه عونصم ی ار ن ی ز رد رب م ی گ ی
؟در (
Evas, annex 1: II
).
یلم نیناوق ییاپورا
رد ار تیلووسم دراوم نیرتشیب صوصخ
« ایشا
» هدروآ دنا
؛ لماش ها ةمه
وم یدرا یم یشان تراسخ ها دوش
صاخ ءیش کی زا هدش دراو )بویعم یایشا زا ریغ(
و نیناوق .دشاب یور
ة رد اهروشا هطبار
اب و موهفم ءیش تیهام .تسا توافتم
هراپ یم طرش ار ندوب سوملم تاررقم یا لاح ؛دنناد
ریغ دراوم اهروشا یضعب هکنآ رد زین ار سوملم
ورملق موهفم دراو ءیش
یم رد رگید فلاتخا عوضوم .دننا ایآ ها تسا نآ صوصخ نیا
« کانرطخ ندوب
»
؟تسا تیلووسم طرش ءیش
و زاب تاررقم اب یاهروشا فاطعنا
نیا رد ریذپ هطیح
دنله ،ینوتسا ،یساورا ،هسنارف دننام(
، )ینامور عوضوم هب دودحم ار
و اهلااا یمن بویعم یدیلوت یایشا رد زین ار سوملمان یایشا ؛دننا
رظن یم یگژیو .دنریگ بجوم اهروشا لیبق نیا تاررقم یاه
یم دوش
، هب شیپ مدع غر رد ینیب
رد رگا ،ینونا تاررقم هدنورپ هدنیآ
تراسخ یاه یشان
مرن زا رازفا ای و رصانع ریاس ای تیروگلا
___________________________________
1. strict liability for 'things'
2. strict liability for 'dangerous' activities 3. strict liability for 'animals
4. vicarious liability 5. open
6. flexible 7. mixed 8. close 9. narrow
