The effect of water restriction on growth performance, water consuming pattern, digestibility, and slaughter parameters of Lori-Bakhtiari and Lori-Bakhtiari×Romanov lambs

(1)

Iaranian Journal of Animal Science

Online ISNN: 2008-4773

University of Tehran Press

Homepage: http://ijas.ut.ac.ir/

The effect of water restriction on growth performance, water consuming pattern, digestibility, and slaughter parameters of Lori-

Bakhtiari and Lori-Bakhtiari×Romanov lambs

3 , Abolfazl Zali

 , Mahdi Ganjkhanlou2 1 ,

Astamal -

Pourasad Kobra

Armin Towhidi5 4 ,

Mostafa Sadeghi

1. Department of Animal Science, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran. Email:

[email protected]

2. Corresponding author, Department of Animal Science, Faculty of Agriculture and Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran. [email protected]

[email protected]

Article Info ABSTRACT

Article type:

Research Article

Article history:

Received: 10 January 2022 Received: 9 October 2022 Accepted: 19 October 2022 Published online: 23 September 2023

Keywords:

Native sheep, crossbreeding, Water restriction, Tail,

carcass trait.

The aim of this study was to investigate the growth performance, water consuming pattern, digestibility, and carcass traits of Lori-Bakhtiari (LORI) and Romanov-Lori- Bakhtiari (CROSSbred) lambs under water restriction conditions. Twenty lambs (10 heads per genotype) with an average weight of 31±2.5 and an age of 8±2 months were used in four treatments with 5 replications in each in a completely randomized design with 2×2 factorial. Water-restricted (WR) lambs had free access to water for only one hour a day. All lambs were slaughtered after six weeks. Feed intake, daily weight gain and final weight were not affected by genotype and access to water, while water intake (p=0.001) and water to feed ratio (p=0.02) were significantly dropped with water restriction. Water-restricted lambs consumed almost 90 percent of their water intake in the first five minutes. Nutrients digestibility was not affected by the treatments, but the amount of fecal dry matter was significantly high in water restricted groups (p=0.03). Carcass weight and yield were not affected by the treatments, but the percentage and weight of tails in the CROSSbred lambs were lower (p≤0.0001), but part of this decrease was compensated by higher fat thickness (p=0.05) and visceral fat (p=0.03). The overall results of this study showed that genotype and water restriction did not significantly affect growth performance, so CROSSbred lambs can be used in water restricted area.

Cite this article:Pourasad Astamal, K., Ganjkhanlou, M., Zali, A., Sadeghi, M. and Towhidi, A. (2023). The effect of water restriction on growth performance, water consuming pattern, digestibility, and slaughter parameters of Lori-Bakhtiari and Lori-Bakhtiari×Romanov lambs.

Iranian Journal of Animal Science, 54 (3), 225-238.DOI:http//doi.org10.22059/IJAS.2022.336760.653867

http//doi.org10.22059/IJAS.2022.336760.653867 DOI:

.

Extended Abstract Introduction

The increase in the world population has led to a significant increase in the need to produce animal proteins.

However, the low production rate of fat-tailed native animals and the lack of water resources are important factors that make production in hot and dry areas more difficult. Crossbreeding with thin-tailed animal which

(2)

have high genetic value for production and reproduction, and water consumption at certain times of the day probably can improve the situation.

Material and methods

20 healthy sheep with 8±2 months age and average weight of 31.6±2.5, which were equally from Lori- Bakhtiari (LORI) and crossbred of Lori-Bakhtiari and Romanov (CROSSbred), was used in four treatments and five repetitions for Each treatment in this study based on a completely randomized design in a 2x2 factorial format (two levels for water and two levels of genotype). Half of the animals had free access to water, while the other half had free access to water only one hour a day. The experimental diet consisted of 56% forage and 44% concentrate. After 14 days of adaptation to the solitary environmental conditions, the animals were exposed to the treatments for 42 days and were killed at the end of the period. Feed and water intake measured daily, and water intake in water restricted group monitored in 5, 20, 40, and 60 minutes. The hot carcass weight of the lambs was recorded, and then, according to the standard method, the lambs were divided into neck, head, breast, leg and and tail pieces and the weight and its ratio to the final weight was measured. In the last week, animal feces were collected and apparent digestibility was measured by acid-insoluble ash. The data was analyzed with MIXED procedure for repeated data and GLM procedure for data Non-repetitive tests with SAS 9/2 version software.

Results and discussion

This study started in the middle of summer and the average temperature-humidity index reached from 27 to 21 during the test period. Dry matter intake, Average daily gain, total weight gain, final weight and feed efficiency were not affected by experimental treatments. The amount of water intake (4.28 versus 3.35 liters per day, p = 0.001) and water to feed ratio (3.40 vs. 2.84, p = 0.02) was significantly higher in treatments with free access to water, but not affected by genotypes. LORI and crossbred lambs in water restriction groups consumed more than 88 and 93% of the water consumed in one hour in the first five minutes, and the average consumption during 5-20, 20-40 and 40-60 minutes in both genotypes was approximately between 1-4 percent.

Fecal dry matter increased in both genotypes in response to water limitation (32.13 vs. 36.72 percent, P = 0.03), while the digestibility of different materials was not affected either by genotype nor water restriction. Water restriction had no significant effect on none of carcass traits, but genotype affect some of them. Carcass weight, carcass yield and weight of the carcass parts was not affected by the genotype, but the ratio of all carcass parts to the cacass weight weight was significantly higher in CROSSbred lambs (p≥0.03). In addition to, internal (0.75 vs. 0.33 kg, p=0.01) and total fat (2.08 vs. 1.45 kg, p=0.006) weight also was higher in CROSSbred lambs, while fat-tail weight (1.75 vs. 0.29kg, p= 0.0002) was higher in LORI genotypes.

Conclusion

The results obtained from this study showed that water restriction in time (not amount) per day had no effect on performance indicators and carcasses, and therefore it can be used in environments with limited access to water. On the other hand, due to the fact that almost 90% of the water consumed is consumed within five minutes, the time of receiving water can be considered even less. No difference in growth performance was observed between different genotypes, so due to less carcass fat and lower generation distance, it could be a better option for keeping in the farm.

(3)

یهرشن یماد مولع هرود ،نایرا

54 هرامش ، 3

نارهت هاگشناد تاراشتنا

اپاش یکینورتکلا

: 7949 - 2423

Homepage: http://ijas.ut.ac.ir//

ثأت ی ر دودحم ی

ت بآ ی وگلا ،دشر درکلمع رب ی

شراوگ ،بآ فرصم ذپ

ی ر ی

، هشلا تافص و

هرب - اه ی رل ی - تخب ی را ی مآ و ی هتخ رل ی - تخب ی را ی

× فنامور

ربک ی لامتسآ دساروپ

|1

دهم ی ولناخ جنگ

2

لاز لضفلاوب|

3ی فطصم| ی قداص

4ی مرآ| ی ن حوت ی د

5ی

1 . ماد مولع هورگ ی

، زرواشک هدکشناد ی

بط عبانم و یع ی

، ا ،جرک ،نارهت هاگشناد ی

نار . :همانایار [email protected]

2 . ،لوئسم هدنسیون ماد مولع هورگ

ی

نار . :همانایار

@ut.ac.ir u anlo Ganjkh

5 . مولع هورگ ماد ی

هلاقم تاعلاطا هدیکچ

:هلاقم عون یشهوژپ ةلاقم

رات ی خ رد ی تفا : 20 / 10 / 1400

رات ی خ یرگنزاب 17 : / 07 / 1401

رات ی خ ذپ ی شر 27 : / 07 / 1401

رات ی خ راشتنا 01 : / 07 / 1402

دیلک هژاو :اه

موب دنفسوگ ی

، مآ ی هتخ یگ ر ی

،

دودحم ی ت بآ ی

، هشلا تافص ،هبند .

ای ن سررب فدهاب هعلاطم ی

وگلا ،دشر درکلمع ی

شراوگ ،بآ فرصم ذپ

ی ر ی

، هرب هشلا تافص و یاه

رل ی -

تخب ی را ی رل(

ی مآ و ) ی هتخ رل ی - تخب ی را ی

× فنامور مآ(

ی هتخ ارش رد ) ی ط دودحم ی ت بآ ی دادعت .تسا هتفرگ ماجنا

20 ( هرب سأر 10 تونژ ره زا سأر ی

پ م اب ) ی گنا ی ن نزو 5 /

±2 31 و نس

±2 8 هام رد اهچ ر ت ی رام رارکت جنپ اب

هب فداصت ًلاماک حرط تروص ی

روتکاف بلاق رد ی

ل 2

× 2 ارب حطس ود اب ی

تونژ ی پ ارب حطس ود و ی

هدافتسا دروم بآ

م .تفرگ رارق ی

ناز فرصم کاروخ ی

، ازفا ی ش اهن نزو و هنازور نزو یی

ثأت تحت ی ر تونژ ی پ سرتسد هوحن و ی

هب

لاحرد ،تفرگن رارق بآ ی

هک می ناز ( بآ فرصم 001

/ 0 (p = ( کاروخ هب بآ تبسن و 02

/ 0 (p = دودحم اب ی ت

بآ ی شهاک ی تفا هرب . یاه اراد ی دودحم ی ت بآ ی رقت ی

ًاب 90 قد جنپ رد ار دوخ بآ دصرد ی

هق .دندرک فرصم لوا

شراوگ ذپ ی ر ی ذغم داوم ی ثأت تحت ی ر ت ی اهرام لو تفرگن رارق ی

م ی ناز دودحم رد عوفدم کشخ هدام ی

ت بآ ی رتلااب

( دوب 03 / 0 .(p = زو ن ثأت تحت نآ هدزاب و هشلا ی

ر ت ی اهرام ا اب ،تفرگن رارق ی

ن مآ رد هبند نزو و دصرد لاح ی

هتخ

اه اپ یی ن رت ( دوب 0001 /

˂0 شخب اما(p ی ا زا ی ن هب شهاک سو ی هل برچ تماخض ی

( رتلااب 05 / 0 (p = برچ و ی

اشحا یی ( 01 / 0 (p = اتن .دش ناربج رتلااب ی

ج لک ی ا ی ن تونژ داد ناشن هعلاطم ی

پ دودحم و ی ت سرتسد ی بآ هب

هب ار دشر درکلمع نعم روط

ی یراد ثأت تحت ی ر اربانب ،دندادن رارق ی

ن م ی ناوت مآ ی هتخ اه حم رد ار ی ط یاه دودحم اب ی ت

بآ ی داد رارق هدافتسا دروم .

دانتسا : ربک ،لامتسآدساروپ ی

؛ جنگ دهم ،ولناخ ی

؛ لاز ی

، قداص ؛لضفلاوبا ی

، فطصم ی

، حوت و ی د ی

، مرآ ی ن ( 1402 .) ثأت ی ر دودحم ی ت بآ ی وگلا ،دشر درکلمع رب ی

،بآ فرصم

شراوگ ذپ ی ر ی

، هرب هشلا تافص و -

اه ی رل ی - تخب ی را ی مآ و ی هتخ رل ی - تخب ی را ی

× فنامور یماد مولع هیرشن . ا

ی نار

، 54 ( 3 ،) 238 - 225 . DOI:

http//doi.org10.22059/IJAS.2022.336760.653867 :رشان .نارهت هاگشناد تاراشتنا هسسؤم .ناگدنسیون©

http//doi.org10.22059/IJAS.2022.336760.653867

DOI:

(4)

همدقم یتیعقاو دوجوم بآ عبانم شهاک و نیمز شیامرگ ،تیعمج شیازفا غ

ی لباقر و کشخ قطانم رد و تسا راکنا نی

هم کشخ

یاهروشک رتشیب رد نینچمه .تسا رتدیدش لاحرد

هعسوت هب صوصخ مرگ قطانم رد کشخ و

شراب لیلد هب ،نییاپ هنایلاس یاه

رد هنارس آ ماد و نییاپ دم رطخ دیلوت مک یموب یاه

ذغتءوس ی ه دراد دوجو نانچمه

( Sheehy et al., 2005

،نیا رب هولاع .)

همانرب ناتم شهاک یارب یناهج یاه هب

ناونع مهم رت ی ن هناخلگ زاگ ار یماد دحاو ره زا هدزاب شیازفا هب هجوت ،هدش هتخانش یا

یم رتشیب دنک

( Sejian et al., 2011

یرل دنفسوگ .)

- یرایتخب هب ناونع یتشوگ داژن کی -

یریش یاراد ،گرزب هبند ییازولقود

و نییاپ نس لااب غولب ا نآ هدزاب هک تس یم شهاک ار

(دهد

Khaldari and Ghiasi, 2018

.)

ااب ی ن لاح نزو شیازفا داژن نیا ،

هتسب هک دراد یبسانم هنازور یم هلگ پیتونژ و فلتخم یطیحم طیارش هب

هنماد دناوت دودح یا

200 ات 300 دشاب هتشاد مرگ

( Hashemi et al., 2014, Kazemi-Bonchenari et al., 2014, Khaldari and Ghiasi, 2018, Talebi and

Bagheri, 2020 )

.

دراوم زا یکی ماد هیذغت رد مهم

یم هدرپس یشومارف هب بلغا هک اه ملاس بآ هب یسرتسد موزل ،دوش

هب ناونع مهم رت ی ن

تسا یذغم هدام (

NRC, 2001

).

تیدودحم ( فرصم

هب تروص یم )یرادقم ای ینامز ماد دیلوت دناوت

ار اه هب صوصخ رد

لصف دیدشت لیلد هب لاس مرگ یاه شنت

دنک هجاوم هرطاخم اب ،هدش دراو ییامرگ (Chedid et al., 2014)

ناگدننکراوخشن .

اناوت کچوک اب هلباقم رد ییلااب یی

تیدودحم یم هک دنراد یبآ

نآ نییاپ دیلوت زا یشان دناوت دشاب اه

(Akinmoladun et

al., 2019) .

تیدودحم یم یبآ

اب دناوت م شهاک ،یفرصم کاروخ شهاک ثع آ فرص

و نزو شهاک ،موتکر یامد شیازفا ،ب

دوش نوخ تظلغ شیازفا (

Alamer and Al-hozab, 2004, Casamassima et al., 2008, Dos Santos et al., 2019,

Jaber et al., 2004, Vosooghi-Postindoz et al., 2018

) . ااب ی ن لاح م نیا ، هنوگ هب شهاک نازی ناویح

تدش ، تیدودحم

دراد نآ نامز و (Silanikove, 2000)

. زور هس ات ود یسرتسد ی

ک راب هرب رد بآ هب اتناس یراورپ یاه

ا نی س رد شنت یترارح

میلام کاروخ فرصم شهاک ثعاب و

هنازور نزو شیازفا و

هشلا تافص یم

دوش لاحرد ی هک تیدودحم 24

اس چیه هتع ریثأت

یبولطمان صخاش زا کی چیه رب

درادن هدش رکذ یاه (

Dos Santos et al., 2019

).

بآ ندروآ مهارف هب

تروص 2 ات 4 زور

ی ک راب هدام داژن رد هدریشریغ غلاب یاه

شهاک ثعاب یساوآ

،یفرصم بآ نزو شهاک و یفرصم کشخ هدام

لرتنک هب تبسن

یم یم شیازفا تیمورحم شیازفا اب شهاک نازیم و دوش دبای

(

Jaber et al., 2004

) . تیدودحم 50

رد بآ فرصم یدصرد

یچولب نادنفسوگ رد ناتسبات مرگ یاوه یم هنازور نزو شیازفا و کاروخ فرصم شهاک ثعاب

( دوش Vosooghi-Postindoz

et al., 2018

)

، لاحرد ی هک تیدودحم 20

ات 40 ناتسمز رد ایساموک یریش نادنفسوگ رد یدصرد (

Casamassima et

al., 2008

) ثأت ی ر ی بلاطم هب هجوت اب .تشادن ریش دیلوت و نزو ،یفرصم کاروخ رب هئارا

هدش ریخا هعلاطم ، هب

روظنم یسررب

ریثأت تیدودحم هرب( پیتونژ ود رد هشلا و دشر درکلمع یور رب یبآ

یرل یاه - نآ هتخیمآ و یرایتخب .دش ماجنا )فنامور اب اه

شور و داوم اه

هعرزم رد هعلاطم نیا مآ

و جرک رهش دمحم رد عقاو نارهت هاگشناد یعیبط عبانم و یزرواشک هدکشناد یشهوژپ یشزو

هام .دش ماجنا رویرهش و دادرم یاه هداد

نییعت یارب و هدش تفایرد هعرزم هب کیدزن یسانشاوه هاگتسیا زا یسانشاوه یاه

صخاش یترارح - تبوطر هلداعم زا ی ماد صوصخم

کبس یاه

)}

4 . 14 -

◦C RH)(db 31

. 0 - 31 . 0 {(

-

◦C THI = db

هطبار(

1 ) دش هدافتسا

( Marai et al., 2007

هک)

و کشخ جنسامد یامد نآ ردdb

ناشنRH

هدنهد تسا یبسن تبوطر لکش(

1 .)

دادعت 20 سأر ملاس دنفسوگ

±2 8 نزو نیگنایم اب ههام 5

/

±2 6 / 31 هک هب روط یرل داژن ود زا یواسم -

و )یرل( یرایتخب

یرل هتخیمآ -

( یرایتخب هتخیمآ

رد ،دندوب فنامور رد ) راهچ

رامیت ره یارب رارکت جنپ و رامیت حرط ساسا رب

ًلاماک یفداصت رد

بلاق لیروتکاف 2

× 2 )پیتونژ حطس ود و بآ حطس ود(

.تفرگ رارق هدافتسا دروم هعلاطم نیا رد ماد

اه سفق رد یاه یدارفنا

( 1

× 2 رتم ) هب روط یفداصت دنتفای صاصتخا اهرامیت زا کی ره هب .

سفق هلیم اب یدارفنا یاه ،دندوب هدش ادج رگیدکی زا ییاه

(5)

یملع(

- )یشهوژپ ثأت

ی ر دودحم ی ت بآ ی وگلا ،دشر درکلمع رب ی

ی ر ی

، و ...

/ نارگید و لامتسآ دساروپ 229

هب یمن تاناویح هک یروط هلیم نیا نایم زا ار ناشرس دنتسناوت

سفق زا کی ره .دنهد روبع اه یارب یدارفنا لطس یاراد اه

بآ

( 15 روخ و )یرتیل تیفرظ( کا

3 لطس نیب و دندوب )کاروخ مرگولیک سفق یاه

هرب ات دوب هدش یحارط یعناوم فلتخم یاه اه

زا دنناوتن سفق یگمه و دننک هدافتسا نارگید یاذغ و بآ دنتشاد رارق هدیشوپرس طیحم رد اه

. اهرامیت دب ی ن تروص ظنت ی م دش :

دازآ یسرتسد هب

رد بآ هرب یاه هتخیمآ و یرل و

دودحم یسرتسد هب

رد بآ هرب یاه زا دعب .هتخیمآ و یرل 14

زور تداع ذپ ی ر ی

هاگیاج هب یدارفنا

تدم هب تاناویح ،یطیحم طیارش ریاس و 42

تحت زور ریثأت

تفرگ رارق اهرامیت ه

.دندش راتشک هرود نایاپ رد و

آ هریج شیامز ی لماش 56 و هفولع دصرد 44

هرتناسنک دصرد

( NRC 2007

دوب )

و نآ تابیکرت لماش

کشخ هجنوی 68

/ 34 ،

زیر مدنگ هاک هدشدرخ

20 / 21 ، ترذ هناد 58

/ 12 ، وج هناد 45 / 18 ، ایوس هلاجنک 72

/ 1 ، هلاجنک ازلک 75 / 1 ، مدنگ سوبس 48

/ 8 ،

میسلک تانبرک 47

/ 0 ، ینیماتیو لمکم -

یندعم 48 / 0 و کمن 19 / 0 ییایمیش بیکرت اب مسیلوباتم لباق یژرنا

Mcal/kg

27 / 2 ،

یئتورپ ماخ ن 6 / 12 ،دصرد 6NDF

/ 41 دوب دصرد . دنتشاد کاروخ هب دازآ یسرتسد تاناویح لاحرد

ی هک یاراد تاناویح تیدودحم

( زور رد تعاس کی اهنت یبآ 16:00

ات 17:00 ) هب تروص .دندرک فرصم بآ یرایتخا یاراد هورگ رد بآ فرصم نازیم

تیدودحم

رد یبآ 4 نامز 5 ، 20 ، 40 و 60 نآ تبسن سپس و دش تبث هقیقد .دش هبساحم فرصم لک هب اه

،هعلاطم ینایاپ هتفه کی رد نازیم نییعت یارب دیسا رد لولحمان رتسکاخ یلخاد رگناشن شور زا

شراوگ ذپ یری رد یرهاظ

.دش هدافتسا شراوگ هاگتسد لک عوفدم

همه هرب موتکر هیحان زا اه عمج

روآ ی هسیک رد و پیز یاه

رارق راد دش هداد هنومن . سپ اه

رزیرف رد هاگشیامزآ هب لاقتنا زا 20

- کشخ هدام نازیم ،نیزوت و ییاشگ خی زا دعب .دندش یرادهگن هزادنا نوآ طسوت

دش یریگ .

هنومن بایسآ زا سپ اه

ماخ نیئتورپ ریداقم و

دش نییعت عوفدم و کاروخ یارب ماخ یبرچ

(AOAC, 1990)

. فایلا لولحمان

( یثنخ هدنیوش رد شور طسوت )NDF

هدش هیصوت سد هب

دمآ ت

(Van Soest et al., 1999)

. هنومن نینچمه کاروخ زا یریگ

زین هب تروص وب یگتفه آ و یرادهگن یهباشم طیارش رد و د

.دندش زیلان

،تاناویح راتشک و شیامزآ مامتا زا دعب هرب مرگ هشلا نزو ادتبا

اه دش تبث و سپ آزا ن هرب ، شور قبط اه درادناتسا

تاعطق هب

هولق و هنیسرس ،تسدرس ،ندرگ هزادنا هعطق ره نزو و میسقت هبند و نار و هتسار ،هاگ

ییاهن نزو هب نآ تبسن سپس و یریگ

دش هبساحم

( Kyanzad, 2001

.)

،نینچمه یبرچ تماخض

زی تسوپر ی هب سو ی هل سیلوک هزادنا یریگ .دش تایوتحمpH

هبمکش

زا هدافتسا اب رتمpH

لباترپ (

Metrohm

دئوس ، دش نییعت ) .

حرط زا هدافتسا اب شیامزآ زا لصاح جیاتن الاماک

بلاق رد و یفداصت لیروتکاف

2

× 2 قیرط زا مرن رازفا SAS (2002)

(Version, 2002) شیاریو

2 / 9 هیور MIXED هداد یارب

یاه هدنوشرارکت هطبار(

2 ) هیور و هداد یارب GLM

یاه

هدنوشرارکتریغ هطبار(

3 دش ماجنا ) لماش یرامآ لدم .

آ نآ لباقتم تارثا و داژن ،ب .دوب اه

هیلوا نزو زا هب

ناونع غتم ی ر هتسبمه

ییاهن نزو و بآ ،کاروخ فرصم یارب دش هدافتسا

. زا آ حطس رد یکوت نومز 5

یارب دصرد نیگنایم هسیاقم

.دش هدافتسا اه

هطبار 2 :

Y= μ+Gi+Wj+Pn+GWij+ GPin+WPjn +GWPijn +eijnl

هطبار 3 :

Y= μ+Gi+Wj +GWij +eijl

نآ رد هک ،هدهاشم ره رادقم =Y

،لک نیگنایم =μ

،داژن رثا =G

،بآ رثا =W

،نامز رثا =P

=GW

داژن رثا

× ،بآ رثا =GP

،نامز*داژن ،نامز*بآ رثا=WP

رثا=GWP

بآ

× داژن

× و ،نامز یشیامزآ هابتشا رثا =e

(6)

ثحب و جیاتن شنت ییامرگ

زا لصاح جیاتن یتبوطر صخاش

- رد یترارح لکش

1 .تسا هدش هداد ناشن رد امد لقادح و رثکادح زا رادومن مسر یارب

.دش هدافتسا نآ نیگنایم نینچمه و زور لوط بیترت هب هعلاطم یادتبا رد امد لقادح و رثکادح

99 / 38 و 34 / 31 هجرد تناس ی دارگ

یاهتنا رد هک دوب امزآ

هب شی 12 / 33 و 31 / 25 هجرد تناس ی دوب هدیسر دارگ .

صخاش نیا

شیامزآ یاهزور تشذگ اب شهاک لیلد هب

رد و رویرهش هام رد اوه یامرگ تدش هناتسآ

نیگنایم و لقادح ،رثکادح ،زییاپ هب دورو

یتبوطر صخاش -

یترارح

قبط .تفای شهاک

،نیققحم هیصوت تروصرد

ی هک ددع نیا زا رتمک 19 / 22 ،ییامرگ سرتسا نودب دشاب 2

/ 22 ات 29 / 23 ،طسوتم ییامرگ سرتسا

3 / 23 ات 59 / 25 گ سرتسا و دیدش ییامر

6 / 25 یم خر دیدش یلیخ سرتسا رتشیب و دهد

Marai et al., 2007 (

هداد .)

یاه

یم ناشن کی لودج شیامزآ عورش لیاوا رد تاناویح دهد

شنت یاه هدرک لمحت یرتشیب یترارح

شهاک نامز رورم هب و

تفای هب ، روط ی هک نیگنایم تدم نیا رد روکذم صخاش رقت

ی

ًاب 5 .تفای شهاک دحاو

لکش 1 . ( یترارح یتبوطر صخاش .شیامزآ یاهزور یط رد )THI

بی ش رت ی ن ( MAX THI ( نیرتمک ،)

MIN THI و )

( نیگنایم MEAN THI صخاش )

.زور کی لوط رد یترارح یتبوطر

اش صخ یدرکلمع یاه

صخاش هب طوبرم تاعلاطا لودج رد یدرکلمع یاه

1 آ یاهرامیت رد بآ فرصم نازیم .تسا هدم

رتلااب دازآ یسرتسد اب

یسرتسد هک دوب ییاهرامیت زا دودحم

( دنتشاد بآ هب 001

/ 0

= تحت یلو )p

ریثأت یهباشم یوگلا .تفرگن رارق پیتونژ

رد تشاد دوجو ندب هیلوا نزو مرگولیک ره یازا هب فرصم نازیم .

هک یدوجو اب زین یفرصم کشخ هدام رقت

ی

ًاب 66 / 7 رد دصرد

بآ هب دازآ یسرتسد یاراد تاناویح و هتخیمآ پیتونژ و یرل هب تبسن

دودحم یبآ تی دوب رتلااب ، ینعم راد ی دادن ناشن نینچمه .

تحت زین کاروخ هدزاب و ییاهن نزو ،یلک نزو شیازفا نازیم ،هنازور نزو شیازفا ریثأت

یاهرامیت یشیامزآ

هجوت اب .تفرگن رارق

هب دوب رتلااب بآ هب دازآ یسرتسد یاراد یاهرامیت رد یفرصم کاروخ هب یفرصم بآ تبسن ،بآ فرصم نازیم ندوب رتلااب

( 02 / 0

= ب لباقتم تارثا .)p

زا کی چیه یارب داژن و بآ نی تافص

ینعم روکذم .دوبن راد

هرب رد بآ فرصم نازیم یاراد اه

تیدودحم اهنت یبآ

72 / 21 رد هدش شرازگ ریداقم زا رتشیب هک تسا هتفای شهاک دصرد

تیدودحم 24

هرب رد بآ هتعاس اتناس یراورپ هتخیمآ یاه

یا ن س شهاک ثعاب اهنت هک تسا تشه

ش بآ فرصم یدصرد ،د

لاحرد ی هک تیدودحم 48

ات 72 شهاک ثعاب هتعاس 34

ات 47 بآ یدصرد دش

( Dos Santos et al., 2019 )

رتشیب فرصم.

یم دازآ یسرتسد یاراد یاهرامیت لیلد هب دناوت

.دشاب هعلاطم نیا رد رتلاابTHI

ره زا دعب هتعاس ود تیدودحم کاروخ

هد ی

(7)

یملع(

ی ر ی

، و ...

دادن شهاک ار بآ فرصم دیلوترپ نیاتشله یریش یاهواگ رد )زور رد تعاس شش(

( Nejad et al., 2015

و)

تیدودحم ود

شیم رد هتعاس هس ات شهاک ثعاب لادیروک یاه

جنپ ات 12 بآ فرصم یدصرد دش

( Nejad et al., 2014 )

مهارف .

ندرک

بآ هب تروص ود ات راهچ زور ی ک راب هدام داژن رد شهاک ثعاب یساوآ هدریشریغ غلاب یاه

50 ات 75 یفرصم بآ یدصرد دش

هک

ناشن هدنهد ماد ییاناوت شهاک تیدودحم هب خساپ رد اه

یم رتدیدش یاه دشاب

( Jaber et al., 2004 )

یم یبآ تیدودحم .

دناوت

ثعاب هب گراک ی ر ی مسیناکم یاه یراگزاس نازیم شهاک و عوفدم تبوطر شهاک دننام

یدیلوت راردا

( دوش

Nejad et al.,

)2014 . لودج 1 . صخاش رب بآ دازآ یسرتسد و یبآ تیدودحم ریثأت یرل یاهدنفسوگ رد یدرکلمع یاه

- تخب ی را ی ( یرل هتخیمآ و )یرل -

یرایتخب

× )هتخیمآ( فنامور

p-value

SEM

یرل هتخیمآ

داژن*بآ داژن بآ تیدودحم

بآ

ی دازآ بآ تیدودحم

بآ

ی دازآ بآ اهصخاش

82 /

0 0/90 0/71 2/50 31/60 31/16 31/92 30/12 )مرگولیک( هیلوا نزو

36 /

0 0/58 0/25 0/78 38/80 39/01 38/50 40/17 )مرگولیک( ییاهن نزو

33 /

0 0/55 0/21 0/80 7/60 7/84 7/28 9/12 )مرگولیک( نزو شیازفا لک

33 /

0 0/55 0/21 0/019 0/181 0/186 0/173 0/217 )زور رد مرگولیک( هنازور نزو شیازفا 20

/

0 0/71 0/001 0/18 â3/27 â4/43 ^b3/44 â4/13 )زور رد رتیل( با فرصم

68 /

0 0/74 0/01 1/24 10/26 14/42 11/19 14/32 )هیلوا نزو هب( با فرصم دصرد

81 /

0 0/08 0/12 0/055 1/16 1/24 1/25 1/36 )زور رد مرگولیک( یفرصم کشخ هدام

88 /

0 0/11 0/20 0/32

63 /

3 4/01 4/13 4/61 نزو هب ( کشخ هدام فرصم دصرد

)هیلوا 40

/

0 0/15 0/028 0/22 ^b2/92 ^a3/67 ^b2/77 ^a3/13 یفرصم کشخ هدام/با فرصم

48 /

0 0/93 0/38 1/45 15/13 15/38 14/18 16/58 ییاذغ لیدبت بیرض

رطس ره رد توافتم فورح ناشن

هدنهد ینعم توافت نیگنایم نیب راد ( تسا اه

05 /

>0 .)p

هب ،بآ فرصم رتمک شهاک لابند

مدع غت یی ر تحت ار هنازور نزو شیازفا ،کاروخ فرصم نازیم رد ریثأت

رارق یفنم دادن

.

( ناراکمه و امیساماساک 2008

دندرک نایب ) تیدودحم

20 ات 40 چیه ناتسمز رد ایساموک یریش نادنفسوگ رد یدصرد ثأت

ی ر ی

یور رب و کاروخ فرصم ریش دیلوت

تشادن ندب نزو یدصرد هس شهاک ثعاب طقف و

(دش

Casamassima et al., 2008

،)

یریش یاهواگ رد کاروخ زا دعب هتعاس ود تیدودحم نینچمه

( Nejad et al., 2015

شیم رد هتعاس هس ات ود و )

یاه

لادیروک

( Nejad et al., 2014

ثأت)

ری ینعم تشادن کاروخ فرصم رب یراد .

ااب ی ن لاح تیدودحم 50

رد بآ فرصم یدصرد

شهاک ثعاب یچولب نادنفسوگ رد ناتسبات مرگ یاوه 40

و کاروخ فرصم یدصرد 60

هنازور نزو شیازفا یدصرد دش

( Vosooghi-Postindoz et al., 2018 )

بآ ندروآ مهارف .

هب تروص ود ات راهچ زور ی ک راب رد نادنفسوگ هدریشریغ غلاب

شهاک ثعاب یساوآ هب یفرصم کشخ هدام

نازیم 25 ات 45 یدصرد نزو شهاک و 10

ات 20 اب لرتنک هب تبسن یدصرد

بآ هب دازآ یسرتسد

(دش

Jaber et al., 2004 )

تیدودحم.

ی ک هزور رد هرب تناس یراورپ یاه ا ا

نی س ثأت ی ر ی کاروخ فرصم رب

فا و ز یلو تشادن هنازور نزو شیا تیدودحم

شهاک ثعاب هزور هس ات ود 20

ات 30 ،یفرصم کشخ هدام یدصرد 40

ات 50

مادنا نزو شهاک و هنازور نزو شیازفا یدصرد مادنا و یلخاد یاه

لوت ی لثمد ی دش

( Dos Santos et al., 2019

.)

تیدودحم

67 ات کاروخ فرصم شهاک ثعاب زین بآ فرصم یدصرد 28

ات هنازور نزو شیازفا و دصرد 62

دصرد دش شهاک نازیم و

رد یاراد هورگ تیمورحم

،بآ فرصم 33

دوب رتمک دصرد

( Adeniji et al., 2020

.)

نآزا اج یی هک یرورض رصانع زا یکی بآ

تسا یذغم داوم بذج و مضه یارب

( Casamassima et al., 2008

هب شنکاو رد کاروخ فرصم شهاک نیاربانب ،)

تیدودحم

یم رظن هب یعیبط یبآ دیدش نینچمه .دسر

هب روط یم ناونع لومعم یعیبط طیارش رد دوش

)شنت نودب(

دنفسوگ ره یازا هب

(8)

،یفرصم کاروخ مرگولیک 87

/ 2 یم فرصم بآ رتیل دننک

( NRC, 2001

طیارش رد تبسن نیا .)

شنت ییامرگ ییاذغ و شیازفا

رد یلو هتفای تیدودحم

یم تباث ای هتفای شهاک یبآ دنام

زین ام هعلاطم رد یتلاح نینچ و ، دش هدهاشم

، لاحرد ی هک هرب رد یاه

اتناس هتخیمآ یراورپ ا

نی س رد دودحم ی ت اه ی دش کاروخ هب بآ تبسن شیازفا ثعاب زور ود یلااب

( Dos Santos et al.,

)2019

تسا هدوب اهرامیت نآ رد کاروخ فرصم دیدش شهاک نآ لیلد هک

( Sejian et al., 2010

.)

صخاش زا کی چیه رب داژن رثا ینعم یدرکلمع یاه

اب قفاوت رد هک دوبن راد هجیتن

تسد هب هتخیمآ زا هدمآ یاه

یدنز و لاش

لز اب دوب دندادن ناشن کاروخ هدزاب و هنازور نزو شیازفا رد یتوافت چیه هک

( Kashan et al., 2005

جیاتن هباشم نینچمه ،)

هب تسد هدمآ هتخیمآ زا اب لیزرب یموب یاهداژن یریگ رپورد یتشوگ داژن

دوب فرصم هک کاروخ

تحت ار ریثأت رد یلو دادن رارق

( اوان اداروم دننام یخرب

Morada Nova

تشاد یرتمک هنازور نزو شیازفا )

( Issakowicz et al., 2018 )

شیازفا نازیم.

نزو هنازور یرل یاهدنفسوگ رد -

دودح یرایتخب 200

زور رد مرگ

( Talebi and Bagheri, 2020

،)

258 زور رد مرگ

( Kazemi-Bonchenari et al., 2014

،)

( Hashemi et al., 2014

و ،)

( Khaldari

and Ghiasi, 2018

نییاپ هعلاطم نیا رد هک تسا هدش شرازگ)

نیشیپ تاعلاطم زا رت دوب

یم هک نییاپ لیلد هب دناوت ندوب رت

دودح( تاعلاطم ریاس هب تبسن هعلاطم نیا رد کاروخ فرصم 5

/ 1 مرگولیک

( Khaldari and Ghiasi, 2018

و)

9 / 1 مرگولیک

( Hashemi et al., 2014 )

یم ار کاروخ فرصم شهاک نیا تلع .دشاب)

ندوب رتلااب رد ناوت فایلا

هریج

( Mertens, 1987 )

و شنت ییامرگ

( Marai et al., 2007

هعلاطم نیا رد دوجوم)

.تسناد شرازگ هرب رد هنازور نزو شیازفا تسا هدش صلاخ یاه

یرل - نآ هتخیمآ و یرایتخب ات دلوت زا فنامور اب اه

شش گهام ی ( رگیدکی هباشم 200

،تسا )زور رد مرگ لاحرد

ی هک هتخیمآ رد یاه

یرل - یرایتخب و سکاپ ینات هب روط ینعم نییاپ یراد ( رت

160 دوب )زور رد مرگ

( Talebi and Bagheri, 2020

هک ،)

ناشن هدنهد

یم هنازور نزو شیازفا نازیم رب پیتونژ رثا .دشاب

ااب ی ن لاح شرازگ تسا هدش کاروخ فرصم و هنازور نزو شیازفا نازیم

هرب یرایتخب یرل یاه 15

هتخیمآ زا رتلااب دصرد نآ یاه

فنامور اب اه دوب

( Khaldari and Ghiasi, 2018

لاحرد )

ی هک

نیققحم شرازگ یرگید هتخیمآ دندرک

شیازفا ثعاب هلوراش صوصخب و فنامور اب یریگ 30

و 50 صخاش نیا یدصرد رد اه

هبند دنفسوگ یساوآ راد

دش

( Abdullah et al., 2010

نزو رد شیازفا نازیم و )

ژن رتلااب یاه شیب هلوراش دا

دوب رت جیاتن نیا .

یم ناشن عونتم تحت هنازور نزو شیازفا و یفرصم کاروخ نازیم دهد

ریثأت ییاوه و بآ طیارش ،شرورپ هرود لوط

، ،تیریدم

،هریج یژرنا و بیکرت )... و یریش ای یتشوگ( داژن عون و تاناویح کیتنژ

یم دشاب

Abdullah et al., 2010, Khaldari (

and Ghiasi, 2018, Marai et al., 2007Mertens, 1987 )

.

بآ فرصم یوگلا

لودج رد بآ فرصم یوگلا هب طوبرم تاعلاطا 2

یاراد یاهرامیت .تسا هدمآ تیدودحم

زا شیب یبآ 88

بآ زا دصرد

رد ار تعاس کی رد یفرصم جنپ

رادقم نیا و دندرک فرصم لوا هقیقد هب

روط ینعم هرب یارب یراد هتخیمآ زا رتلااب یرل یاه

اه

( دوب

˂0001

= رگید نامز هس رد فرصم نازیم .)p

دودح هتفر مه یور 11

و 3 / 6 هرب رد بیترت هب ار فرصم لک دصرد یاه

لیکشت هتخیمآ و یرل داد

.

ناشن کدنا نامز تدم رد بآ یلااب ریداقم فرصم نآ ییاناوت و ناگدننکراوخشن شراوگ هاگتسد دایز مجح هدنهد

اه رد

تسا هدش شرازگ .تسا ندب هتفر تسد زا بآ یبایزاب هک

وت یاراد تاناویح رادقم هب بآ هریخذ ییانا

18 ات 40 ندب نزو دصرد

دنتسه هاتوک نامز تدم رد دوخ

(Silanikove, 2000)

دننک یریگولج زیلومه داجیا زا بیترت نیدب ات

(Silanikove, 1992)

.

لااب فرصم نازیم بآ ی

هعلاطم نیا رد

ًلاامتحا لوط رد هدش داجیا یگنشت رب هبلغ یارب 23

تعاس دشاب . ااب ی ن لاح فرصم

دودح 90 رد بآ زا دصرد جنپ

رایسب هقیقد غ

ی هرظتنمر و عرد ی ن لاح یم و تسا شخبدیما دناوت

هب ناونع رد یتیریدم هتکن کی

ناکم یسرتسد هک ییاه هب

اب بآ تیدودحم تسا هجاوم

، .دوش هتفرگ راک هب

(9)

یملع(

ی ر ی

، و ...

شهاک 20 نآ هب تبسن بآ فرصم یدصرد شن دنتشاد بآ هب دازآ یسرتسد هک ییاه

نا هاگتسد دودحم تیفرظ هدنهد

.تسا شراوگ اب یلاموس یاهزب هک ینامز

تیدودحم یبآ

ود ات راهچ بیترت هب ار دوخ بآ فرصم نازیم ،دندش هجاوم هزور

34 / 1 ، 01 / 2 و 51 / 2 ربارب بآ فرصم هک ینامز اما دنداد شیازفا بآ هب دازآ یسرتسد نامز هب

تروص ل ،دش هبساحم زور رد رتی

تفای شهاک

(Mengistu et al., 2007)

هرب رد تلاح نیا .

اتناس یراورپ هتخیمآ یاه ا

نی س هک تسا هدش هدهاشم لیزرب

تیدودحم یاه

24 ات 72 ثعاب هتعاس دش

بیترت هب تاناویح 80

/ 1 ، 89 / 1 و 06 / 2 دصرد هورگ لرتنک

، هک دننک فرصم بآ

ناشن ییاناوت شهاک هدنهد ماد

رد دودحم ی ت اه ی یم زور کی یلااب ندیشون تاعفد دادعت ،بآ فرصم نامز شهاک اب .دشاب

یم راب ره رد هک یرادقم و هتفای شهاک یم شیازفا دنشون

دبای

(Al-Ramamneh et al., 2012)

دنیارف نیا .

رد رضاح هعلاطم

.تسا هدش هدهاشم کدنا نامز رد لااب رایسب ریداقم فرصم اب

لودج 2 . هرب رد بآ فرصم یوگلا رد بآ ندش هئارا تعاس رد یبآ تیدودحم یاراد یاه

اهدنفسوگ ی یرل - تخب ی را ی ( یرل هتخیمآ و )یرل -

یرایتخب

× فنامور

)هتخیمآ(

p-value

SEM

داژن

داژن یبآ تیدودحم-یرل یبآ تیدودحم-هتخیمآ اهصخاش

0001 /

˂0 0/84 ^b93/70 ^a88/92 هقیقد5

13 /

0 0/52 2/80 3/43 هقیقد20

0001 /

˂0 0/46 ^b1/87 ^a4/47 هقیقد40

0001 /

˂0 0/41 ^b1/61 ^a3/16 هقیقد60

بآ1

هب تروص دازآ رد یفرصم بآ نازیم .تسا هدش هئارا زور رد تعاس کی یلو 5

،ییادتبا هقیقد 20

،هقیقد 40 و هقیقد 60 هقیقد هزادنا گ ی ر دصرد ات تسا هدش ی

رطس ره رد توافتم فورح .دوش هبساحم یفرصم بآ ناشن

هدنهد ینعم توافت نیب راد می گنا ی ن اه (تسا 05 /

>0 .)p

شراوگ یریذپ

شراوگ یریذپ یذغم داوم تحت

ثأت لودج( تفرگن رارق یشیامزآ یاهرامیت ری 3

) . مدع غت یی ر رد شراوگ یریذپ

ًلاامتحا هب

و یفرصم کشخ هدام شهاک مدع لیلد مدع

غت یی ر قازب دیلوت رد هتیرلاومسا و یراگدنام نامز شیازفا ثعاب ود نیا اریز ،دشاب

و هدش هبمکش ازا

ی ن ور شراوگ یریذپ یم شیازفا ار د

دنه

( Silanikove, 1992 )

دنچره.

رامیت ود نیب یفرصم کشخ هدام

هب دازآ یسرتسد یاراد دوبن توافتم رگیدکی اب بآ

، ااب ی ن لاح هرب رد کاروخ فرصم رادقم ، یرل یاه

- یرایتخب رد هعلاطم رضاح

نیشیپ تاعلاطم زا رتمک

(دوب

, Hashemi et al., 2014Khaldari and Ghiasi, 2018 )

نیا .

تلاح یم بیکرت لیلد هب دناوت

و هریج شنت .دشاب هدش دراو ییامرگ نآزا

اج یی هک تحت زور زا یتاعاس رد لقادح هعلاطم نیا تاناویح ریثأت

شنت ،دندوب ییامرگ

شنت نیا یم

کاروخ فرصم شهاک اب دناوت شراوگ

یریذپ دوبهب ار دهد و ازا ی ن ور کاروخ فرصم نوچ تاعلاطم هب تبسن

نزو رد نیشیپ تاناویح ربارب یاه

،تسا هدش رتمک ثأت

ی راذگر آ تیدودحم ی یم شهاک یب

رد شیازفا .دبای شراوگ

یریذپ رد

تسا هدوب کاروخ فرصم شهاک لیلد هب نیشیپ تاعلاطم

( , Nejad et al., 2014Vosooghi-Postindoz et al., 2018 )

،

دنچره شهاک شراوگ یریذپ رد دودحم ی ت اه آ فرصم دیدش ی زین ب

دتفایب قافتا تسا نکمم تیعمج دیدش شهاک هب هک

وزوتورپ آ رد ای ن هنوگ تسا هدش هداد تبسن دراوم

( Adeniji et al., 2020

شیازفا .)

شراوگ یریذپ یاهواگ رد یذغم داوم

اب کاروخ رد کاروخ فرصم رد رییغت نودب دیلوترپ یریش فایلا

نییاپ رد رتلااب تیفیک و رت شنت

شرازگ زین طسوتم ییامرگ

تسا هدش

( Nejad et al., 2014

ن لماوع نیا هیلک .)

یم ناش دهد شراوگ آ فرصم ریثأت تحت اهنت یریذپ یمن رارق ب

،دریگ

،یبآ تدش عون هکلب .تسا مهم زین هریج و طیحم یامد