رات ی خ گنهرف و
History & Culture
The Spatial Structure of Courtyards and Prayer Halls in the Architecture of Caspian Shore Mosques During Ṣafavīd and Qājār Periods
Seyyed Vahid Ebrahimzadeh, PhD Student of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran
Dr. Hosein Soltanzadeh, Full Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Central Tehran Branch, Islamic Azad Univerity, Tehran, Iran (Corresponding Author)
Email: [email protected]
Dr. Jamaleddin Soheili, Associate Professor, Department of Architecture, Faculty of Architecture and Urban Planning, Qazvin Branch, Islamic Azad University, Qazvin, Iran
Abstract
The historical architecture of Caspian sea’s southern shores has not been studied extensively. The present study aims to identify the spatial structure of local mosques in the region and answer two questions: How similar or distinct are these mosques in their structure and function compared to the mosques in other parts of Iran, especially the central parts? And in which elements are these qualities reflected?
The conceptual foundations of the study are based on the assumption that region and culture affect the structural and functional characteristics of a mosque. A qualitative study is carried out through the descriptive-analytical method. Data has been collected using field obervation and library research.
The study concludes that the regional roots of prayer halls and courtyard spaces are especially more apparent in small mosques. In addition, cultural influences are more apprant in Jāmiʿ (grand) mosques.
Keywords: Local Mosques, Caspian Shore Architecture, Prayer Hall, Mosque Courtyard
Vol. 53, No. 1: Issue 106 Spring & Summer 2021, p.55-86
Print ISSN: 2028-706x HomePage: https://jhistory.um.ac.ir
Online ISSN: 2538-4341
Accept Date: 09-04-2022 Revise Date: 09-03-2022
Receive Date: 31-08-2021
DOI: https://doi.org/10.22067/JHISTORY.2022.72029.1070 Article type: Original Research
گنهرف و خیرات
History & Culture
بش و طایح ییاضف راتخاس لحاس دجاسم یرامعم رد ناتس
نیپساك یایرد راجاق و هیوفص هرود رد
میهاربا دیحودیس هداز
،یزاسرهش و یرامعم هدکشناد یرامعم هورگ،یرامعم یرتکد هرود یوجشناد ،نیوزق دحاو
یملاسا دازآ هاگشناد ،
ناریا ،نیوزق
ناطلس نیسح رتکد هداز
( )لوئسم هدنسیون
ه وضع ،یرامعم هورگ داتسا ناریا ،نارهت ،یملاسا دازآ هاگشناد ،یزکرم نارهت دحاو ،یزاسرهش و یرامعم هدکشناد یملع تای
Email: [email protected] لامج رتکد
یلیهس نیدلا
،یزاسرهش و یرامعم هدکشناد ،یرامعم هورگ یملع تأیه وضع و رایشناد دحاو
نیوزق ، ناریا ،نیوزق یملاسا دازآ هاگشناد
هدیکچ رابرد ۀ
،نیپساک یایرد یبونج لحاس یخیرات یرامعم شهوژپ
شهوژپ نیا فده .تسا هتفرگن تروص ینادنچ یاه
تها تش نازتیم هتک تتسا شسرپ نیا هب خساپ و قطانم نیا یموب دجاسم یرامعم ییاضف راتخاس ییاسانش زیاتمت و
رد یدرکراک و ید لاک هب ،ناریا یحاون رگید هب ت سن یحاون نیا یموب دجاسم
هتچ رد و تتسیچ یزتکرم شخب هژیو
؟تسا دوهشم یرصانع یگژیو رب گنهرف و میلقا هک تسا راوتسا ضرف نیا رب قیقحت یرظن ینا م رییأتت دجاسم یدرکراک و ید لاک یاه
یم یفیصوت شور زا و یفیک ،قیقحت عون .دنراذگ -
هدافتسا یلیلحت هدش
هناخباتک و ینادیم تاعلاطم اب تاعلاطا و یا
.تسا هدش یروآدرگ یم ناشن شهوژپ نیا دهد
، کچوک داعبا اب دجاسم رد ًاصوصخ ،طایح و ناتس ش یاهاضف یمیلقا أشنم زورتب رت
یم هدید عماج دجاسم رثکا رد ،بلاغ گنهرف تارییأت زین و دراد یرتشیب .دوش
دیلک هژاو اه عم ،یموب دجاسم : .دجسم طایح ،ناتس ش ،نیپساک یایرد لحاس یرام
لاس 35 – هرامش 1 - یپایپ هرامش 101 - ناتسبات و راهب 1000 ص ، 61 - 33
اچ اپاش یپ x 607 - 2222 HomePage: https://jhistory.um.ac.ir
یکینورتکلا اپاش 4143
- 2312
:تفایرد خیرات 00 / 07 / :یرگنزاب خیرات 3400
32 / 32 / 3400 :شریذپ خیرات
20 / 03 / 3403
DOI: https://doi.org/10.22067/JHISTORY.2022.72029.1070 یشهوژپ: هلاقمعون
همدقم یموتب دجاتسم یراتمعم هتب ،هتفرگ تروص ناریا یموب دجاسم یاهانب زا نونکات هک یتاعلاطم هعومجم رد ک س بتک رد وجتسج یکدنا اب .تسا هدش هتخادرپ رتمک روشک لامش دتع ،ناریا یرامعم خیرات و یسانش
امعم طوس م ریسفت و قیقحت تسا تفایرد لباق یحاون نیا یر
1. یگژیو یاراد هنهپ نیا یارتب هک تسا ییاه
یگژیو نیا تخانشزاب توافت( اه
ای و اه نآ لیلحت و )تاهباشت تلاتف یموتب دجاتسم رگید اب هسیاقم رد اه
.تشاد رظن رد ار یتاکن دیاب ناریا ت تایصوصخ زا أ
یحاون نیا یرامعم رد راذگریی
، د هک تسا نآ میلقا ًات تسن ییاوته و بآ یارا
و لدتتعم
توافتم ناریا طاقن ریاس هب ت سن و هدوب بوطرم .تتسا
و داتیز ناراتب لماتش هتک یتمیلقا ایاتصخ نتیا
تسا کاخ حطس تبوطر
، نامتخاس هک تسا هدش ثعاب بیتسآ لقادتح یاراد اتی و داتیز تمدتق اتب یاه
هب یعی ط یط رد زین ناراکداتسا و نارامعم .دوش هدید تردن شور نایلاس
نتیا اب دروخرب رد ار یفلتخم یاه
تیدودحم هتفرگ راک هب اه
دنا . تیمها رد هتکن نیا تخاس
نوتچ یمهم یاهانب ناتیامن یبوتخ هتب دجاتسم
ت و یحاون نیا درم هرمزور روما رد یدایز تیمها یاراد ینییآ یرامعم .تسا أ
هدوتب ناتنآ یگدنز رد راذگریی
تسا . س نیا خیرات هب یهاگن اب یم ار ینامدای و ی هذم یاهانب یناوارف نیمزر
تتفایرد ناوت .
هتب هتنوگ هتک یا
اما رباقم دننام نوگانوگ یاهدرکراک اب ،تشد و ناتسهوک رد ،نیمزرس نیا هنهپ رد نآ ی هذم عاونا ،ناتگداز
یم هدید هکر تم عاقب و اهرافناقس ،ایاکت لاک و ییاتضف لاتصفنا اتهانب نتیا زا یتخرب رد یتتح .دوش
اتب یدت
تیلاعف اتهانب نتیا زا یرایسب روصحمان طایح لاثم یارب .تسا هتفرگن لکش نآ رواجم یمومع یاه هتک
اتب
هب تلاحم زکارم ییاتسور هژیو
، کرتشم یم هدید یناوارف هب ،دنتسه دوش
.
ادنا هک ددرگ هراشا مه هتکن نیا هب تسا زلا ًامومع دجاسم رد یرامعم یاه
تتیع ت وگلا کی زا دیاب
نآ رب دجسم ان ات دننک وحن رد اما ؛دریگ رارق اه
ۀ هب نآ ندرب راک تخیر ،یفرصم حلاصم ،اه
،اهاضف یسانش
م ؤ هفل ادنا یخرب فذح یتح ای و ینیمزرس یاه یمن داتجیا یتللخ ندوب دجسم ترورض رد هک اه
دتیامن
،
توافت هنافاکشوم شهوژپ و یسررب لاجم هک تسا ییاه رظنم نیا زا .دراد رت
هدتش یعتس شهوژتپ نتیا رد
ناریا یموب دجاسم هدنهد لکش یلصا راتخاس زا ادنا ود ات تسا –
ناتتس ش و طاتیح -
دروتم هتنهپ نتیا رد
قیقد یسررب .دنوش هداد رارق رت
رد هژتیو هتب نارتیا یزتکرم یحاون و هیحان نیا یموب دجاسم نیب ایآ هک تسا نیا شهوژپ يلصا شسرپ
1 . :کن یجراخ عبانم رد لاثم یارب . اهپآ روترآ ،پوپ
.ناریا یرامعم تمارک ۀمجرت ،ارسگنهرف :نارهت ،رسفا هللا 1631
؛ نلیه .تربور ،دنرب میالاا یراامعم .
تیآ رقاب ۀمجرت هللا
یش هداز ،هنزور تاراشتنا :نارهت ،یزار 3101
:کن یلخاد عبانم رد نینچمه و .میرکد ّمحم ،اینریپ
نارایا میالاا یراامعم اب یانشآ نیودتت .
،تعنص و ملع هاگشناد :نارهت ،نایرامعم نیسحملاغ 3120
؛ .فسوید ّمحم ،ینایک یرامعم
ناریا ۀرود میلاا ،تمس :نارهت . 1631 .
ادنا ت طایح و ناتس ش یاه رد طایح و ناتس ش یدرکلمع و ید لاک تازیامت و تاهباشت ؟دراد دوجو یتواف
نتیا لتیلاد ؟تتسا هتنوگچ نارتیا یزتکرم تلاف کشخ و رگ قطانم ِدجاسم هب ت سن هیحان نیا دجاسم تها ش توافت و اه تسیچ رد اه
؟ هیتشاح یحاوتن یموب دجاسم رثکا رد هک تسان م نیا رب شهوژپ هیضرف
ک یایرد یبونج ناریا یحاون رگید هب ت سن ییاهزیامت نیپسا
هب تارییأت هژیو یم هدید يمیلقا و یگنهرف
دوش .
رابرد هتکن دنچ ،هیحان نیا یموب یرامعم شهوژپ و یسررب یارب ۀ
لکش یگنوگچ تموکح یریگ
رد اه
رود ۀ یم رارق هراشا دروم یملاسا یحان نیا رد یمیدق دجاسم زا یخرب تخاس نآ وریپ ات دریگ
.ددرتگ راکشآ ه
ناتسا ناتسا لماش ناریا یلامش یاه هدس رد ناتسلگ و ناردنزام ،نلایگ یاه
طساو هب یملاسا نیتسخن یاه ۀ
هصخشم شل تبوعص و ییایفارغج یاه ک
ناملتسم ناتمجاهم هتسوت ،یفاتک یتگنج یورین نتشاد و یشکر
اب و رورم هب هکلب دشن ریخست یرطزا ناملسم نانارمکح اب یسایس هباور
نیتب ریفس ددرت ،حلص ،تارکاذم ق
نآ یملاتسا میلاتعت و دیاقع رشن هب ،اجنآ هب نامز نآ یزکرم نانارمکح فلاخم ناناملسم ندش هدنهانپ و اه
قطانم رد نلایگ ، درتک کتمک ناتتسر ط و ناتملید .
هتک ، وتلع تاداتس اته نآ آ ر رد ،نایعیتش روتضح
زا ،دندوب ضراعت رد یزکرم تموکحاب لوا نرق رخاوا
لاسا نید جاور ثعاب رورم هب هقطنم نیا رد رجه
.دش نآ شریذپ و یم زین دجسم تخاس هب ،دنتشاد اهرهش یخرب رد بارعا هک تاحوتف یخرب رد1
:دنتخادرپ
« دجتسم ،هتشگ نکاس یراس رد ،دوب هدومن غیلب یعس تیلاو حتف رد هک قدزرف بیصخلاوبا لوا بارعا زا
تخاس عماج
2».
تصرف رد ک ییاه تسد یارب بارعا اکح ه هتب اهرهتش یخرب هب یبای
یم تتسد نارود رد اتی و دتندروآ
شیارگ هک یدعب رد یدجاتسم ،دتش نایولع ندیسر تموکح هب ثعاب یولع ناگرزب و هعیش هب یمدرم یاه
هنارک فلتخم یاهرهش یپساک یایرد یاه
ن .دش هتخاس یاهرهتش زا هک ،لمآ دننام ییاهرهش رد لاثم یارب6
گرزب تخت و نارود نآ یم بوسحم هفیلخ لامع هاگ
،ریطمام ،یراس ،دش دجاسم نایور و ناگرگ ،آولاچ4
دش هتخاس اهرازاب رانک رد عماج .
ّمحموبا ،نایولع نارود رد نایناماتس ه لغ زا سپ شورطا یلع نب نسح د
تخاس اهدجسم یحاون نیا رد و تفر ملید تیلاو هب ناتسر ط تیلاو رب
1. ّمحم
،دیز نبد ناتتسر ط یتعاد
یم زاجح و قارع نایولع و تاداس یارب هدنزرا یغل م هنایلاس لیسو هب هک مه همئا دهاشم ریمعت رد .داتسرف
ۀ
درک رایسب جراخم یتسد هداشگ اب دوب هدش بارخ یسا ع هفیلخ لکوتم
3، تخاتس تیمها زا ناشن دوخ هک
1 ،یفسوی .
« نید لوحت ریس ناردنزام رد بهذم و
» ، 182 .
2 . ،ینلایگ ناردنزام خیرات ، 72 .
6 نیرز . ،بوک
،ناریا مدرم خیرات 2
/ 163 .
4 لُباب رهش میدق ان . .
1 . ،ینلایگ ناردنزام خیرات
، 314 - 317 .
3 نیرز . ،بوک ،ناریا مدرم خیرات 2
/ 164 .
نیا .دراد یولع هشیدنا رد و نامز نآ رد اهانب هنوگ
رد ًاصوصخ و راجاق نارود ترفاسم هطساو هب ،یرصان رصع
یپ یاه رد رد ،روتشک یلامش قطانم هب یپ
نیمز قیلاع ،نیا رب هولاع .دش مکاح یرتشیب شمارآ و تینما قطانم نیا ی تسن هعسوت رد نایعا و هاش یراد
هار شرتسگ ثعاب للع نیمه و هدوب راذگرییأت قطانم نیا
1یزاس نامتخاس و موکح یاه
رتتشیب یحیرفت و یت
نانچ .دش و یزاتسزاب ،یخیراتت ۀرود نتیا رد یحاوتن نیا گرزب دجاسم زا یرایسب ،دمآ دهاوخ همادا رد هک
نآ هب یتاقاحلا و هدرتسگ تمرم .دش هدوزفا اه
1 . شهوژپ هنیشیپ
رابرد ۀ شهوژپ دجاسم یرامعم هتک ناتسانش ناتتساب هتسوت راتیآ فشک زا .تسا هدش اجنا یرایسب یاه
سد هدز نآ لیلحت هب ت
2دنا رابرد هک ینارامعم ات ۀ
هتخادرپ شهوژتپ و هتعلاطم هب نآ .دتنا
رد وریتس میتسکام
« ناهفصا ییاتسور دجاسم روطت هلاسر
» میسقت ، ناریا یزکرم قطانم رد ار ناریا یتنس دجاسم تخاس یدنب
میسقت لیمکت رد یبرع و یناریا دجاسم هتسد ود هب رادگ هردنآ یدنب
، ا هدروآ دجاتسم عاوتنا هتمادا رد و تس
فلا :یلک هتسد هس هب ار یناریا .
ب ،نآ یور دت نگ اب یقاتراهچ .
هتناخ لیدت ت ناویا یاراد یناتیعا یاه
و اته
نوتس یاهرلاات ج ،دجسم هب راد
. هناخ لید ت دجاتسم و هدومن میسقت ؛دجسم هب ناویا راهچ ای ود یاراد یاه
م یمهم یاهانب زا هتفرگ اهلا ار یبرع ی
زا متهلم و یتسا ع یاتفلخ دهع ناریا رد یلحم حلاصم اب هک دناد
ویش ۀ نیمزرس رد یملاسا یرامعم ه هدش هتخاس ناریا زا جراخ یاه
نورتق رد و مجنتپ نرتق زا لت ق ات هک دنا
یم هدافتسا هیلوا تسا هدش
6.
نیمزرس دجسم یرامعم رد نآ ذوفن و یبرع دجسم هشقن جاور دنارب نلیه ام برعریغ یاه
و نارتیا دتنن
یناریا یرامعم زا ناویا و هناخد نگ رصنع ود قاحلا سپس هصخاش زا ار4
نآ یلکش یوگلا زین و یلک یاه اه
هنوگ هب ار .دنک یم میسقت رادد نگ و یناویا راهچ ،یناویاود ،یناویا کت ،یناتس ش یاه
ناطلس لک روط هب هکنیا نایب اب هداز رود یزاسرهش و یرامعم
ۀ رتیا یملاتسا تت تتحت نا
أ و یراتمعم ریی
رود یزاسرهش ۀ
تشاد رارق نیمزرس نیا رد ناتساب باتک رد
میالاا ارود رد نارایا یراامعم زا ار دجاتسم
نج ۀ تنوگ هس هب یرهش و یعامتجا ،یدرکراک بتارم هلسلس ۀ
هتیحان دجاتسم ،عماتج دجاتسم یلتصا و یا
1
،شونا ضایف ،مئاقلارظتنم و یلشن داژن متسر .
« ر یراجت درکراک یسررب ها
ناردنزام تلایا رد یرصان رصع یزاس
» ، 61 .
2 ناتساب . شهوژپ ر لیو دلانود و پوپ اهپآروترآ ،وریس میسکام ،رادگ هردنآ دننام یناسانش هتشاد صوصخ نیا رد ییاه
.دنا
6 . ،وریس
« ناهفصا رد ییاتسور دجاسم روطت 3
»
، 32 - 62
؛ ،وریس
« ناهفصا رد ییاتسور دجاسم روطت 2
» ، 340 - 330 .
4 . نلیه ،دنرب میلاا یرامعم ،
04 .
هلحم دجاسم یم میسقت یا
باتک زا یرگید تمسق رد و دنک هب
هک هتخادرپ عماجدجاسم یلکش لوحت نایب
تسا هدوب ناویا و بارحم ،طایح ،ناتس ش ،نآ یان م
1.
تتسد تنتپ هتب و تتسا هداد رارتق یسررب دروم نآ یلکش روطت ظاحل هب ار دجسم عاونا یکملاف ۀ
یلتصا
:تسا هدومن میسقت 3.
ورو ،لتئاح یاتضف نودتب و هداتس یلکش هب ،دجسم هب رهش یمومع یاضف زا رذگ د
ههد دجاسم دننام ؛طایح هب هداس لاسا زا دعب هیلوا نورق و اه
2 . رکیپ ۀ اب طایح درگادرگ دجسم ینامتخاس
.دراد نورد هب یور هک هل ق هب ور رب رد رتشیب قمع 1
. ناویا اب هک دجسم نحص یاهاضف و هرانم ،ددعتم یاه
.یناویاراهچ دجاسم دننام ؛تسا هدش هتسارآ طایح روداترود فقسم 4
. یارب دجسم یعمج و یدرف یاضف
م تدا ع و صولخ ؤ
ناتکرت تاعادتبا زا و دراد یتعفترم رایتسب یدت نگ لکش هک دحاو ششوپ کی ریز نانم
.تساریغص یایسآ ناملسم 3
. لتماکت و ینوتگرگد راتچد فتلتخم راودا رد و ناتمز لوتط رد هک یدجاسم
هدش یر دجاسم هعومجم و اراخب ،ناهفصا عماج دجسم دننام دنا دنقرمس ناتسگ
2.
هنوگ ،تاعلاطم یرایسب رد ًلاثم .تسا هدوب لیلحت و یسررب دروم دجاسم یسانش
شهوژپ رد
« هتعلاطم
رود رد رهشوب دجاسم یرامعم یبای وگلا یارب ناریا دجاسم یرامعم رد یا ۀ
راجاق » لماع ود هب ناگدنسیون
یگژیو و میلقا لماش دجاسم یانب لکش رد یلصا نیا رد یموب یاه
هتفای تسد یحاون دنا
. یکلم و تجح6
هنوگ هب یشهوژپ رد دجاتسم لماتش یلتصا هتنوگ هتس هتب و هتخادرپ ،یناریا دجاسم هسدنه رد نیداینب یاه
هناخد نگ ،یناتس ش هنومن رکذ اب یناویا و یا
هتفای تسد ییاه دنا
4. خیش یتمحر و یریصن اب یشهوژپ رد هداز
ناونع
« هنوگ ناردنزام دجاسم یسانش
» نوگ ود ، ۀ ت تحت هک ییاتسور دجاسم ه أ
هدوب میتلقا میقتتسم ریی و دتنا
تم هک یرهش دجاسم أ ّی
هت نج زا ر هدوب یداتصتقا و یعاتمتجا ،یتغیل ت یاه هدرک یتسررب ار دتنا
دتنا
1. تلاقم ۀ
« هنوگ ناریا ناتسدرک یگنهرف ۀزوح یموب دجاسم یلیلحت یسانش »
علاطم هب ۀ روتشک زا شتخب نتیا دجاسم
و هتخادرپ لماش یناتس ش یزکرم طایح و یناتس ش یلک یوگلا ود هب ار نآ هنوگ لوا ۀنوگ
یاهورهار اب ییاه
نآ رد هک یدجاسم لماش ، ود ۀنوگ و ،رادنوتس ناویا و ی ناج کتی و هرتجح یاراد علتض هس انثتسا نودب اه
نوتس ناتس ش لماش علض .تسا هدومن میسقت راد
نایساپ3
گ یسررب رد نارگید و یرمخ هنو
دجاتسم هناسانش
1 ناطلس . ،هداز راثآ و اهوگلا ،میهافم : میلاا ارود رد ناریا یرامعم ،
22 - 46 .
2 . ،یکملاف برغ و ناریا براجت رد یرامعم یریگ لکش ،
73 - 63 .
6 ،هدازدارم و یمیهاربا داژن .
« هعلاطم یا رد یرامعم دجاسم ناریا یارب وگلا یبای یرامعم دجاسم هشوب رد ر ۀرود راجاق
» ، 13 .
4 ،یکلم و تجح .
« مه ییارگ هس ۀنوگ نیداینب یسدنه و شیادیپ ۀسدنه دجسم یناریا
» ، 14 .
1 . خیش یتمحر و یریصن ،هداز
« هنوگ ناردنزام دجاسم یسانش
» ، نارمع لادنهم و یرامعم لم سنارفنک نیمشش :نارهت ،
3106 .
3 داخ . ،یتاولص ،نایرامعم و هداز
« هنوگ یسانش یلیلحت دجاسم یخیرات ۀزوح یگنهرف ناتسدرک ناریا
»
، نارایا یرامعم تاعلاطم ۀرامتش ،
11 و راتهب :ناتشاک(
ناتسبات 1613 :) 126 - 124 .
نوگ هس هب ،ناتسچولب یخیرات ۀ
نحص - نحتص ،ناتتس ش -
قاور - هتتشاد هراتشا هناتتس شود و ناتتس ش
1.دنا
شهوژپ رد نارگید و نایرامعم «
هنوگ یاهرتماراپ رب یلیلحت یخیرات دجاسم یدنب
زتیر ت رهش »
یلوتصا هتب
هتفای تسد زیر ت یخیرات دجاسم لیلحت یارب رم لودم تیاعر :دنا
یریگروتن ،هتل ق یاتتسار رد لیطتتسم عب
تصرع هتب دورو ،تعی ط اب یریگرد روظنم هب طایح نتشاد ،یتنس حلاصم زا هرهب ،یناتس ش راتخاس ،یفقس ۀ
هصرع زا هرهب و هل ق تهج هب تشپ و یلامش هه ج زا یلخاد مته روط هب یمومع و یصوصخ یاه
زا ناتمز
.تسا نآ یاهراکهار شهوژپ زا یخرب رد2
یاه تسا هدوب رظندم یمیلقا یان م دجاسم لیلحت دروم .
دننام
باتک دجاسم یراامعم عاب دراکیور ااب ناریا رد میلقا اب زاسمه یرامعم حارط لوصا رد ناگدتنراگن هتک
میلقا لمعلاروتسد تیاهنرد و هتخادرپ دجاسم یسررب هب ناریا فلتخم یاه نآ رد اتهانب تخاتس یارتب ییاه
هداد هئارا میلقا
6.دنا .تسا هدش هدنسب عماج دجاسم ای یرهش گرزب دجاسم هب اهنت ریا نیا رد
نامه راتبرد شهوژپ یلک روط هب ،تسا هدمآ هنیشیپ رد هک هنوگ ۀ
ًات لاغ نارتیا یموتب دجاتسم یراتمعم
هدوب هدش هتخانش دجاسم و یزکرم یحاون رد دجاسم یرامعم راتبرد یکدتنا رایتسب تاقیقحت و4
ۀ دجاتسم
یبونج هیشاح یموب هتک روتشک لامتش دجاتسم ییاوتتحم و یتنیع تارتیا و تتسا هدتش نیپتساک یاتیرد
دنرادربرد ۀ مه ه ۀ چیه رد ،دشاب قطانم نیا دجاسم عاونا ه شهوژپ زا ادک
شیپ یاه یاج و تسا هدماین هتفگ
یم راکشآ ار هنیمز نیا رد هدرتسگ قیقحت یلاخ رد طاتیح و ناتتس ش ادنا ود یسررب هب لاجم نیا رد .دزاس
.دش دهاوخ هتخادرپ یحاون نیا دجاسم 2 . قیقحت شور شور زا هدافتسا اب رضاح شهوژپ يفیصوت قیقحت
- روآدرگ اب و يلیلحت ی
هب تاعلاطا لیسو
ۀ تاعلاطم ه
هناخباتک تاعلاطم و دجاسم زا یخرب رد روضح و میقتسم هدهاشم ،ينادیم صرع رد ا
ۀ رامعم ی دجاتسم
رد .تسا هدش اجنا ناریا رد یموب هناخباتک شخب
ا ی زا يتفلتخم عبانمزا ، راتیآ یراگندنتتسم بتتک هتلمج
باتک و دجاسم یرامعم بتک دننام یرامعم هتس لماتش نارتیا لامتش یحاوتن و نارتیا یرامعم خیرات یاه
1 نا ساپ . .هدنور ،یلع جر و یرمخ
« هنوگ یسانش دجاسم ناتسچولب
،ناریا زا ۀرود هیراجاق ات رتصاعم
» ، نارایا یراامعم تااعلاطم ۀرامتش ،
11 راتهب :ناتشاک(
و
ناتسبات 1613 ):
181 - 221 .
2 . یلق ،یرافغ و نایرامعم ،هداز
« یلیلحت رب یاهرتماراپ هنوگ یدنب دجاسم یخیرات رهش زیر ت
» ، میلاا ازوریف لاس ، 6 ۀرامش ، 4 ناتتسبات و راهب :زیر ت(
1613 :)
46 - 34 .
6 . ،نایلیلج و زا هاط یرامعم عب درکیور اب ناریا رد میلقا اب زاسمه حارط لوصا
دجسم :نارهت ،یتشهب دیهش هاگشناد تاراشتنا ، 3100
.
4 هنوگ هب ار دجاسم اینریپ . یم میسقت تخت شوپریت و ی نط و یقاطراهچ و یناویا راهچ ،یناویا ود ،یناویا کت ،یناتس ش یاه
باتک رد و دنک یراامعم اب یانشآ
ناریا میلاا رابرد و هتخادرپ یزکرم قطانم یخیرات دجاسم هب رتشیب هتب ینخس روشک لامش قطانم یخیرات دجاسم ۀ
یتمن نایم :کتن .دروآ .میرکدت ّمحم ،اتینریپ
ناریا میلاا یرامعم اب یانشآ
،تعنص و ملع هاگشناد :نارهت ،نایرامعم نیسحملاغ نیودت . 3120
.
شهوژپ نینچمه و ناتسلگ و ناردنزام ،نلایگ ناتسا ارب نیشیپ اه
ی عتمج روآ ی هدتش هدافتتسا تاتعلاطا
رب .تسا ا نیا ادنا ادتبا شهوژپ نیا رد آاس یاه
،طایح و ناتس ش تت و شقن سپس و هعلاطم
أ و میتلقا ریی
نآ یرامعم رد هدشدای قطانم گنهرف اه
يم يسررب ارب .دوش
ی شسرپ خساپ هب لوصح هب ادتبا شهوژپ اه
توافت و هتخادرپ دجاسم نیا ییاضف راتخاس يسررب يم شاکنک هب ار نآ تاهباشت و اه
یراذگ .م نتفاتی یارب
هنومن ناتسا فلتخم یاهاتسور و اهرهش یموب دجاسم زا یتسرهف ادتبا ،قیقحت دروم یاه هیهت هدش دای یاه
هشقن و دانسا لیمکت هب ت سن اهانب زا قیقد دیدزاب ای و دانسا یسررب اب سپس و اتب تتیاهن رد و دتش ادقا اه
هب دانسا قی طت و هسیاقم هنومن ،هدمآ تسد
اهن یاه .دندش شنیزگ یی
3 . یرظن ینابم
5 - 1 - تأ ینییآ یاهاضف رب یگنهرف ریث
نیمزرس رد یشاح یاه
ۀ یپساک یایرد یبونج ن
و داتقتعا دروتم هتتشذگ ناراتگزور زا ی هذم و ینییآ یاهانب
رباتقم ،دجاتسم دوتجو دتمآ شهوژتپ نتیا هتمدقم رد هتک یلیلاد هب .تسا هدوب یموب نامدرم یارب تیمها اما رع ،ناگداز مه رد ناگرزب و اف
ۀ یم تفای یناوارف هب ،نیمزرس نیا طاقن لیکتشت هتکنیا هتب هتجوت اتب ؛دوش
یم تروتص دجتسم رد راتب نیلوا یارب یملاسا تلود زا یتکی هتب ،عماتج دجتسم دوتجو نیارباتنب ،درتیگ
رود رهش یلصا تاصخشم ۀ
یم لیدت ت یملاسا .ددرتگ
و یدات ع روتما هتب هتقف نارود نتیا رد نآ تتیمها1
وکح یمن هدنسب یتم رود یناریا یاهرهش رد و ددرگ
ۀ هتن ،یملاسا یارتب ییاتضف هتکلب ،یدات ع نوناتک اتهنت
هقلحداجیا و فوتخ اگنه نانآ عمجت نوناک و را ج اکح هیلع درم یعامتجا تازرا م رگنس و آرد یاه
تسا هدوب رارطضا
2. دنچره هدس ناناملسم لا قتسا دروم نادنچ رباقم تخاس هیلوا یاه
؛تسا هدو ن لاسا
هنومن اما یارتب ی هذتم و ینییآ هوجو یاراد هک دنراد رارق ییایفارغج رتسب نیا رد یدعب نورق زا یناوارف یاه
تنتس یاتیحا و ظفح هب اهانب نیا دوجو .دنتسه هقطنم درم و یتگنهرف نیتنچمه و یتنید و یملاتسا یاه
عماوج یعامتجا هب
تنس نآ یاقب سا هدومن یدایز کمک اه
دتننام آدتقم نکاتما ردناتسکلا رفوتسیرک .ت
یم رکفت هت لا و تیناحور ،شتسرپ یارب یناکم ار د عم ای اسیلک هناتتسآ رد ار نآ شتقن و دناد
فتلتخم یاه
وا روضح و ناسنا یگدنز لحارم رد
ناکم نیا رد گرم و دلوت یم گنررپ اه
دنیب
6. هتب آدقم و ینییآ یاهانب
هب دجسم هارمه ناخ ناونع
ۀ خ دلاتب رد ور نتیا زا .دراد لاسا یایند یایفارغج و اهرهش رد ییلااو تیمها اد
هدوب دوخ نامز رد یرامعم نیرتدنمشزرا یاراد دجاسم یملاسا دتننامه ،یملاتسا رهتش روتهه یارتب .دنا
1 ،ی ی ح .
،رهش ات راش زا 42 .
2 ناطلس . ،هداز ناریا رد نیشنرهش و رهش رصتخم خیرات -
اب نارود زا ات ناتلا 5511
، 211 . 3. Alexander, Ishikawa, Silverstein, A pattern language, 332.
مه و قا طنا ،یرهش ره روهه هب ،رصنع هس ای اضف هس یناشوپ
اتضف هتس نتیا .دراد ترورض نآ ناکرا ناونع
ع م ناسنا ینامیا هجو( یرکف یاضف :زا دنترا ؤ
یلمع یاضف ،)نم .ید لاک یاضف و )رهش رب مکاح نیناوق(
تم ، وس رصنع هک أ
فاضا هب رگید لماع ود زا ری ۀ
یرتنه و یتملع ،یتنف ،یداتصتقا ،یتطیحم صاتخ هیارش
1.تسا قم رد ،درامگ تمه قطانم نیا یخیرات رایآ ت ی هب هک یدیتاسا زا هدوتس رهچونم مد
ۀ تتسخن دلج
دنمشزرا باتک دابآراتلاا ات اراتلاآ زا
یم :دسیون
« شیتپ لاس نارازه وسر و ننس زونه عاقب نیا زا یضعب رد
یم هدید لید ت و رییغت نودب نلایگ
،یش ِکراوز زور لاومعم .دوش یم اتپرب عاتقب نیا رد یلحم یرازاب2
.دوتش
یم اجنیدب هطقن نیرترود زا ار دوخ عاتم ناگدنشورف آا ل نیرتهب و نیرتون نارادیرخ و دنروآ
یم ار اه دنشوپ
هلق ای طاقن نیا هب یور و یم هداتفارود یاه
دننک
6.»
یراوگوس ،دایعا رد هلمج زا یفلتخم مسارم هب و اه
هژتیو
اما و هکر تم عاقب و اهرافناقس ،ایاکت ،دجاسم رد رحم ایا یم اجنا یحاون نیا ناگداز
همتاخ و عورش .دوش
هتسد ییامیپهار .تسا نکاما نیمه زا بلغا ، رحم هام رد رادازع یاه
4
دجاسم لیلحت یارب
،یموب ًاصوصخ لئسم ود دیاب روشک لامش رد ۀ
یتکی .تتشاد رتظن رد ار یتساسا ه
تأ یمیلقا تاریی یامتخاس و تفاب هک
ۀ تتسا هداد رارتق رییأتت تتحت ار قطانم نآ یرهش و یرامعم ه و
،رتگید
تأ یگنهرف تاریی شهوژپ دروم نامز رب مکاح
ادنا نیا ییوس زا . نیمزرتس رد کتیره هتک اه
،فتلتخم یاه
هتشاد یتوافتم روهه و زورب دنهد ناشن ،دنا
ۀ ت ه أ هدوب دجاتسم رتب یملاسا یایفارغج قطانم یموب تاریی دتنا
.
هب هنوگ نیمزرس رد هک یا یگژیو و یمیلقا و یطیحم هیارش ظاحل زا نوگانوگ یاه
یگنهرف یاه هک ییاج ات ،
ت ،هتشادن دوجو یتریاغم یملاسا تاداقتعا و اکحا اب أ
تسا هتفریذپ یدایز ریی .
تت رتگید یوس زا أ
داتعبا ریی
.تسا یزاسرهش و یرامعم رد مکاح یگنهرف تپار
ا تروپ شتسرپ پرتط اتب تت صوتصخ رد یتساسا
أ تاریی
یم رتییغت راچد میلقا کی رد ار یرامعم بلاغ لکش هک یگنهرف یم هتجوت دتنک
دتنک . و گتنهرف تارتیا یو
ناهج لکش رب ینیب شزرا یریگ
نامزاتس و هدتش هتخاتس هیحم رب ریؤم لحارم ریاسرب دقم ار اه اتضف یهد
یم .دناد شقن هب ندوب لئاق اب تروپاپار تازیامت یازسب
تنیمز ،هدش هتخاس هیحم روهه رد یگنهرف ۀ
لتماعت
هاگتسد نایم ار فلتخم یرکف یاه
رق ناکما داجیا اب تئا
یتم مهارف کرتشم لدم کی زا فلتخم یاه دروآ
1.
دروفمام نینچمه رف دقت هب رظن3
هت نج هب ت سن گنهرف ینییآ و کیل مس یاه گتنهرف ناتمه یداتم یاه
1 . یقن ،هداز
« یملاسا رهش یتسیچ رد یلمات
» ، 7 .
2 اما ترایز هب درم هک لاس زا ینیعم زور . هداز
یم اه .دنور
6 ،هدوتس . ،دابآراتلاا ات اراتلاآ زا .تفه ،لوا دلج
4 یر تعلخ . ،یکامیل
« اقب اما و هکر تم ع هداز ناردنزام برغ یاه
» ، 113 . 5. Rapoport, House form and culture, 19.
6. Louis Mumford.
.دراد نیدب1
ادنا هنوگ زورتب رتگید گتنهرف زا تواتفتم ،گتنهرف کتی رد ناتسکی درتکلمع اب یرامعم یاه
یم کن .دن زا سپ و یملاسا نامکاح یاهانب شرتسگ و داجیا رد یعس هراومه ،یملاسا نارود رد ناریا ناهاش نآ
هتشاد دوخ نارود رد ی هذم ا
هتب یناکم زا ار یرامعم لوصا و میهافم یهاگ ،زاس و تخاس شرتسگ نیا .دن
یم لقتنم رگید ناکم شیدنا .درک
ۀ ویش هب ییاهانب داجیا ثعاب هنا لط هعسوت گنهرف ه ۀ
د یتموتکح یرامعم ر
.دش توافتم یموب یرامعم اب ییاهرهش هب هیوفص تتیلاعف نیرتتشیب ،تتخادرپ هعیتش بهذتم شرتتسگ هب هک یزکرم تموکح نیتسخن ناونع
هر قم یزاسون هب شتموکح یادتبا رد ار دوخ ینارمع و غتیل ت تتهج رد ،نوگاتنوگ یاهرهش رد یعیش یاه
هرود رد و درک زکرمتم عیشت تی ثت م تتمرم هتب دعب یاه
هرود دجاتس نانچ .تتشاد هتجوت نیتشیپ یاته
هتک
نلیه دنرب مهم هتتسناد نیتشیپ دجاتسم هعتسوت و ریمعت رد ار نایوفص ینید یرامعم رهاظم و قیداصم نیرت
2.تسا امز ۀرود رد دجسم تخاس نیرتشیب یلو هتک تتفرگ تروص ناهفصا رهش رد لوا آا ع هاش یراد
مهم زا ییاضف راتخاس ظاحل هب دجاسم نیرت
هب زین ناریا یرامعم خیرات یم رامش
یم ،عومجم رد .دنیآ ناوتت
.دوب زکرمتم ناهفصا رد مه مک دادعت نآ و دوب مک نایوفص ۀرود رد دجسم نتخاس نازیم تفگ
6
راجاق ۀرود رد یرامعم (
1131 - 1624 تنتس هتب ت تسن یفرگتش تلاوتحت راتچد )یتسمش یرتجه
معم نایم نیا رد اما تسا هدش نیشیپ یرامعم مادا رد دجاسم یرا
ۀ تارییغت یاراد هیوفص و هیدنز یرامعم ه
یمن یساسا ید لاک وحن رد و دوش
ۀ هویش تانییزت و ششوپ ه یم یرتشیب هولج یگنرف یاه
هتساوا اتت و دتبای
هشیر ناریا رد یرامعم راجاق نارود ،یتنتس یراتمعم لوتصا اب طا ترا رد و هتشاد ار دوخ یموب و یتنس یاه
یگژیو لقا یاه .تسا هتفرگ لکش ییایفارغج هیارش و یمی یتنعی ،یتلک پرتط ظاحل زا راجاق ۀرود دجاسم4
هرود یراتمعم زا هتتفرگرب هریغ و ر نم ،بارحم ،هرانم ،د نگ ،ناتس ش ،ناویا راهچ نتشاد لیتصا و لت ق یاته
هتک دش انب گرزب یاهرهش رد یناطلس ان هب یسرادم و دجسم ،هاش یلعحتف دهع رد .تسا ناریا زا یتخرب
نآ هداشگ ینحص و یناویا راهچ راجاق دجاسم ید لاک ظاحل هب .تفای ینوزف عماج دجاسم زا ناشرا تعا اه
.تسا هدش هتخاس رازاب لد رد ًامومع و دراد
1
1 . ،تروپاپار ناسنا نکسم لاانش ، 76 .
2 . نلیه ،دنرب میلاا یرامعم ،
303 .
6 . یمویق ،یدنهدیب یرامعم : میلاا ندمت رد رنه ععومجم 2
، 270 .
4 ،نمادکاپ . ااتوک هاگن اویش رب شیارگ و اه
،نارهت رد یرامعم یاه 14
.
1 . یمویق ،یدنهدیب یرامعم : میلاا ندمت رد رنه ععومجم 2
: 132 .
5 - 2 - تارثا میلقا ی
،ناریا یایفارغج یتسیز عونت رد نیمزرس
یشاح یاه ۀ
یپساک یایرد یبونج ن
هنماد ات هتتشر یلامش یاه
یگژیو یاراد زر لا هوک تگلج نتیا .تسا دوخ خیرات و میلقا رد صاخ یاه
ۀ هتب طاتقن زا یتخرب رد کتیراب
لقادح لصاف ییاهاج رد و ۀ
عیسو ه نماد و ایرد لحاس نیب یرت ۀه
هوک نتیا یفارگوتپوت عونت هب هجوت اب .تساه
هیاپهوک ،یناتسهوک یحاون دوجو و قطانم تلقا هتیلا راتهچ ،یلحاتس و یتشد ،یا
قطاتنم نتیا رد هتنایم می
یم هدهاشم هدش تیاعر قطانم نیا رد یکرتشم لوصا میلقا اب زاسمه یرامعم رظن زا عومجم رد یلو ؛دوش
تسا . نآ راتنک رد و اوته ناتیرج ،تتبوطر ،اوته یاتمد ،دیتشروخ شباتت مهم لماع راهچ هک اجنآ زا1
اته
ناراب
،دنتتسه یتمیلقا تامیتسقت هدتننک نییعت یوج یاه ط نکیتل2
هق آایقم یدتنب هتس رد یتمیلقا یاته
هتسد هتتسد هتب نآ هتعومجم ریز هک تسا هئارا لباق درخ و هنایم ،نلاک آایقم یدنب هدرتتسگ یاه
لتباق یرت
.تسا میمعت 6
تیار زا میسقت نیرت یدنب
میسقت ،ییاوه و بآ یاه هتب ار ناهج هک تسا نپوک هب قلعتم یدنب
یم میسقت ییاوه و بآ هتسد راهچ یامن
و رتگ ،درتس ،بوطرم و لدتعم میلقا راهچ هب ناریا آاسا نیا رب .د
.تسا هدش میسقت بوطرم و رگ و کشخ 4
قطانم نیا رد هنایلاس یامد نیگنایم 3
/ 34 ات 32 نآ هنایلاس یامد ناسون و 23
ات 13 دارگیتناتس هتجرد
تسا دودح میلقا نیا قطانم رثکا رد هنایلاس یگدنراب . 700
ات 2200 یلیم رد اوته ی سن تبوطر .تسا رتم
لقادح ناتسبات 30
ات 23 رثکادح ناتسمز رد و دصرد 63
ات 03 تتسا دصرد
1. یتمیلقا تاتصخشم نتیا
هتب .تتسا هدروآ دوتجو هب نامز لوط رد ار دوخ اب رهانتم یرهش تفاب و یرامعم هتنوگ
مهم زا هتک یا نیرتت
دوب انب زا بآ عفد و تبوطر هلئسم لح ،نارامعم تایبرجت تسا ه
. یم شرگن نیمه اب تتشاد رتظن رد ناوت
هتفر للاحمضا هب ور تعی ط ربارب رد ندش روهقم تروص رد هدش هتخاس یاهانب هک .دنا
توافت هتب ار یدرتف هتب رتصحنم یرامعم ،ناریا قطانم رگید اب قطانم نیا ییاوه و بآ یاه هدروآ دوجو
ط هب ار ناریا روشک یلامش قطانم یرامعم یرایسب .تسا ت تحت میقتسم رو
أ یم هتقطنم نیا میلقا ریی .دتنناد
باتک رد ناریا تنلا عینبا میلقا لاررب هتنوگ راتهچ ،نارتیا فتلتخم طاتقن رد یتنس یاهانب یسررب یارب ،
نارک ،نآ یان م رب و تسا هدش هتفرگ رظن رد یلصا ۀ
یپساک یایرد یبونج ه ن
هتب تتسد کتی ناوتنع ۀ
لقتتسم ه
1 . ،زا هاط
، یرامعم حارط ، میلقا شناد 323
.
2 ،یردیح . عمانرب نامتخالا شخب رب عیکت اب ناریا رد یژرنا یزیر ،
142 .
6 . ،یمیهیدروپ پ طیحم حارط رد میلقا نابز عمانرب رد لاانش میلقا دربراک :رادیا
،عنایم و نیک سایقم :لوادلج ،طیحم حارط و یزیر دیهش هاگشناد :نارهت
،یتشهب 3100 .
4 . ،ییامسک ،یرامعم و میلقا 337
- 370 .
1 .
،نایلیلج و زا هاط دجسم یرامعم عب درکیور اب ناریا رد میلقا اب زاسمه حارط لوصا
، 13 .
تایصوصخ زا .تسا هدش یسررب فلا :تسا هدمآ ریز دراوم هرانک نیا ییاوه و بآ
. اتمت رد دایز یگدنراب
ًاصوصخ ،لاس لوصف ب ناتسمز و زییاپ لوصف رد
. ًات سن تبوطر ج لاس لوصف امت رد دایز
. متک فلاتخا
جرد ۀ زور و بش نیب ترارح د
. .یتا ن عیسو ششوپ میسقت نیا دوجو اب1
یدنب قتیقد لاکشا دیاب ،اه ار نآ رت
هدرخ رد میلقا ه نج نیا .درک وجتسج یمیلقا هنوگ ره یاه تم ار یرامعم عون همه هقطنم میلقا یلک یاه
أ زا ری
یم هدید همادا رد یلو تسا هتخاس دوخ ادنا لکش هک دوش
روط هب یدایز یموب دجاسم رد ،ثحب دروم یاه
ت تحت اهنت لماک أ
ه نج ریی تسا هدو ن یمیلقا یاه .
تیعضو اب بسانتم ،لگهاک ،بوچ دننام یموب حلاصم بلغا قطانم نیا رد یدربراک حلاصم ،یمیلقا
هقاس ،گنس ،رجآ هگلج تیعقوم نتفرگ رظن رد اب ،هاک و تنرب یاه
.تسا هدوب انب یناتسهوک ای یا
4 . هتفای اه
هدوب روشک یگنهرف ثاریم ت ی لومشم هک یموب دجاسم زا یدادعت زا ،دنا
24 تختنا شهوژپ یارب هنومن با
هدش هشقن و تادنتسم و کرادم یاراد هک دنا لتماک یاه
تمه لماتش و دوتب یرت ۀ
طاتقن رد و دجاتسم عاوتنا ه
هگلج و یا هیاپهوک و یا دنتسه یناتسهوک :زا دنترا ع دجاسم نیا .
عیدب دجتسم تتشر هتللا
، عماجدجتسم
تشل رشروج اشن
، جاحدجسم تشر ناخدمص
، تشر یفوتسمدجسم ،
تتشر عیمس جاحدجسم ،
جتسم د
ناجیهلا هیر کا ،
لیگ دجسم نباکنت هلحم
، رون هدلب عماج دجسم ،
روتن تتن عماتج دجسم ،
عماتج دجتسم
رون دورلای ، لمآ آا عاقآدجسم ،
نسح امادجسم لمآ یرکسع
، لمآ عماجدجسم ،
لباب یلضافوبا دجسم ،
لباب عماجدجسم ،
لباب قوسراهچ دجسم ،
لتباب هلحمرگدور دجسم ،
تباب یداتتسا و یناتتسر ط دجتسم ل
،
لتتباب یناندتتع هتتللا تتتیآ دجتسم ،
مهاکدجتتسم لتتباب کیب
، یراتتس کتتلیت دجتتسم ،
یراتتس عماجدجتتسم ،
پرفدجسم یراس دابآ
، ناگرگ عماجدجسم .
قادصم نییعت رد هنومن باختنا و اه
:تتسا هدوتب پرتطم ریز یاهرایعم ،رظن دروم یاه 3
راتیآ دوتجو .
یلکش - راجاق هرود ات هتشذگ نارود یرامعم زا یراتخاس 2
. اتنب دتیدجت اتی تمرم لاس و تخاس لاس 1
.
اهانب رد )ناتس ش و طایح(شهوژپ دروم ید لاک رصانع دوجو 4
هنومن یناوارف . یکی رد راتخاس ظاحل هب اه
هگلج قطانم زا هیاپهوک ،یا
.یناتسهوک و یا
هدمآ دوجو هب فلتخم راودا رد دجاسم نیا دنا
م و یزتکرم دجاتسم یخرب هیلوا یانب گنس ای و دجاتس
هدس هب عماج یم هیوفص زا ل ق هیلوا یاه
دسر نارود زا ییاهراگدای ا لاغ یلو ای هیوفص
ای و هدوب راجاق هب انب
هدش هتفگ یمیلقا تاضورفم هرود نیا رد
اه یساسا تمرم هدتش
هتفای ییاتضف راتخاتس رد رتییغت اتی و و دتنا
1 . ،نایدا ق لاررب
،ناریا تنلا عینبا میلقا 16
.
نآ هب ییاهانب تتسا هدتش قاتحلا و هفاضا اه
. لکتش 3 یگدتنکارپ هتنومن ییاتیفارغج
ناتشن ار شهوژتپ یاه
یم .دهد هب دجاسم هنومن رد ناتس ش و طایح یراتخاس یسررب نمض همادا رد نآ یتفرعم هب ،هدمآ تسد
اته
یم .میزادرپ لکش
1 هنومن ییایفارغج یگدنکارپ:
)ناگدنراگن(شهوژپ یاه
0 - 1 - )نحص( طایح
ژاو ۀ هملک طایح ضف کی هب هک تسا یبرع یا
روصحم همین ای روصحم زاب یا یم هتفگ
یناتعم اتما دوش
یم یعادت ناریا یزکرم یحاون رد هچنآ اب یحاون نیا رد طایح یحاوتن فلاخرب هت لا هک تسا توافتم ،ددرگ
طایح همه هک یزکرم هنومن ناریا لامش یحاون رد ،دنتسه روصحم اه
کتی هتک دنراد دوجو دجاسم زا ییاه
مریغ طایح ای زاب یاضف همادا رد .یناتسروگ نورد دجاسم دننام دنراد روصح
هب هتسد رد طاتیح یتلک یدنب
یحاون نیا دجاسم یم هتخادرپ
.دوش یم هدید طایح زا یلصا هتسد هس هیحان نیا دجاسم یسررب رد هک دوش
یگژیو یاراد ادکره .تسا ییاه
هک دنتسه یدجاسم ،لوا هتسد نآ رد
طایح اه اه ی ش یوس کی رد روصحم علاضا رد و دراد رارق ناتس
طایح نیا رگید
ًلاومعم اه یاهاتضف و رتصانع ناتمز تتشذگ یتط رد یهاگ .دراد دوجو یتامدخ یاهاضف
تسا هدش هفاضا نآ هب زین هسردم و ناتس ش دننام یرگید .
هتسردم یاراد هک تشر یفوتسم دجسم دننام یا
قوسراهچ دجسم ای و تسا نحص رد کرتشم ،
و یناتسر ط دجسم رد یرتگید ناتتس ش هتک لتباب یداتتسا
نارتیا یزتکرم یحاوتن دجاتسم یزتکرم طایح فیرعت اب نانچمه یلو .تسا هدش هتخاس طایح رگید یوس اهرهش هدرشف و یمیدق تفاب رد دجاسم نیا بلاغ .دنتسه توافتم اهاتسور و
هتلحم درکراک و هتشاد رارق یا
هقطنم ای تیآ ،هلحم رگدور دجاسم .دنراد یا هللا
لباب یلضافوبا و یناندع
، تتشر ناخدمتص جاح دجسم ،
،رون دورلای عماج دجسم ناجیهلا هیر کا و لباب کیب مهاک
.دنتسه هتسد نیا زا
1 . همه نلاپ و ریواصت هرادا زا اه .تسا هدش هیهت ناردنزام و نلایگ یگنهرف ثاریم لک یاه
لودج 3 روصحم طایح یاراد یموب دجاسم :
1
فیدر
دجسم مان تاحیضوت
نلاپ ریوصت
تیآ 1 یناندع هللا
لباب :تخاس لاس
راجاق هی ناتسبش :تهج
یقرش - یبرغ
طایح ینوریب : رجآ :هیامتخاس هرانم کی :هرانم یبوچ یرجآ
و یناتسربط 2 لباب یداتسا :تخاس لاس
یراجاق ه ینورد :طایح ،رجآ :هیامتخاس بوچ :هرانم 2 هرانم یبوچ یرجآ
6 لباب یلضافوبا :تخاس لاس
1260 یرمق یقرش :تهج -
یبرغ ینوریب :طایح روصحم ،رجآ :هیامتخاس بوچ
1 یجاح :زا نلاپ .
،یمساق جنگ .عمان رتفد ،دجاسم :مشش 12
.
دور 4 هلحمرگ
لباب :تخاس لاس
1513 ق ناتسبش :تهج
یلامش - یبونج
ینوریب :طایح امنقات :یدورو ،رجآ :هیامتخاس بوچ هرانم کی :هرانم یبوچ یرجآ
1 مظاک لباب کیب
1
:تخاس لاس 1002 یرمق ناتسبش :تهج
یقرش - یبرغ ینورد :طایح ،رجآ :هیامتخاس بوچ
3 لباب قوسراهچ :تخاس لاس
اتسبش یبونج ن
لاس 1211 ق -
یلامش ناتسبش لاس 1505 ق
ناتسبش :تهج یقرش - یبرغ ینورد :طایح ،رجآ :هیامتخاس بوچ
3 رون دورلای :تخاس لاس
1250 یلامش :تهج -
یبونج ینوریب :طایح ،گنس :هیامتخاس بوچ ،رجآ
8 تشر یفوتسم :تخاس لاس
1205 ق :تهج
یقرش - یبرغ اب کرتشم:طایح
هسردم اس ،رجآ :هیامتخ
بوچ
1 یراس کلیت :تخاس لاس
یانب
یراجاق یلعف ه
ینورد :طایح تشخ :هیامتخاس بوچ و
12 ناجیهلا هیربکا :تخاس لاس
1250 ق :تهج
یلامش - یبونج
یزکرم :طایح رجآ :هیامتخاس رد هرانم کی :هرانم انب هشوگ
رد وتسرم یزکرم طایح لکش اب دنتسه یدجاسم ،دنراد دوجو قطانم نیا دجاسم رد هک یرگید هتسد ًا لاغ هک ،ناریا یزکرم تلاف یم هدید کشخ و رگ قطانم دجاسم رد
هب .دوش ادتنا لاتثم ناونع ییاه
نوتچ
یم هدید طایح علاضا رگید رد ،هل ق رب فرشم رادج رب هولاع ،ناویا و قاور طایح نیا بلاغ .دوش
یاراد اته
سدنه نیا .دنتسه یمظنم هسدنه ۀ
ًاتمومع هک ینیمز رد مظنم ه هتب درادتن یتمظنم لکتش
بوچراتچ ناوتنع
یم لکش ار لصتم یاهاضف یقبام ،یلصا لصفم دجاسم نیا ید لاک ازجا .دهد
رت عماتج و هتتسد زا رت یاه
ًا لاغ و تسا رگید دجاتسم نتیا نایناب نتشاد رظن رد اب ور نیا زا .دنتسه عماج دجاسم و یرهش قطانم رد
نیا یم تفایرد هنوگ اتی و هدتش هتخاتس نارتیزو و نامکاح ،ناهاشداپ روتسد اب دجاسم زا هتسد نیا هک ددرگ
هدش انب دیدجت ًامومع آاسا نیا رب و دنا
هب زا زا دجاتسم عاونا ریاس زا رتمک و هدوب رادروخرب تیعضو نیرت
ت یموب و یمیلقا تایصوصخ أ
هتفریذپ ریی
1دنا دننام یزکرم قطانم ناراکداتسا و نارامعم زا یخرب هک ییاج ات
لاس رد لباب عماجدجسم تاریمعت رامعم ،يناهافصا لد ع داتسا 3220
ای 3223 يناهفصا میهاربا داتسا و
معت رامعم ّمحمازریم نارود رد نآ یدعب تاری یلعحتف متظعا ردص عیفش د
هدتش يتفرعم راتجاق هاتش رد .دنا
ه یتک ناطاطخ ان دجسم نیا اه
، ّمحم ينادمه میهاربا د ّمحم و2
ت ّمحم و يتنارهط دهم د هدتید ،يتقت د
يم دوش
6. هار اما پرط نیا تقباطم یارب نارامعم ار ییاهراک تشاد هقطنم یمیلقا صاوخ اب اه
هت دنا . لکتش دتنچره
هته ج رتب هولاتع اتهانب بلاغ یلو ،تسا نآ نوماریپ رد ییاهانب اب یزکرم طایح تروص هب دجاسم یرهاه
1 ناطلس . ،هداز
، راثآ و اهوگلا ،میهافم : میلاا ارود رد ناریا یرامعم 42
.
2 . سم هتش ن گنس .تسوا ریا زین لمآ عماجدج
6 یجاح .
،یمساق جنگ عمان
، رتفد ) ود شخب(عماجدجاسم :متشه ،
71 .
جاح 11 ناخدمص
تشر :تخاس لاس
1550 ق یلامش :تهج -
یبونج هطوحم:طایح ینوریب :هیامتخاس و رجآ
نامیس رد دبنگ :هناخدبنگ انب زکرم
