The Right of Innocent Passage of
Nuclearpowered Ships and Ships Carrying Nuclear Substances in International law and
Legal System of Iran
(Type of Paper: Research Article)
Saleh Rezaei Pishrobat*
Abstract
The innocent passage is a right accorded by international law to ships of all countries to pass through certain maritime zones under sovereignty of costal states.
The 1982 UN convention on law of sea, subject to certain conditions, has recognized this right in case of nuclear powered ships and ships carrying nuclear substances too.
However, in the national law and international practice of some states, including Iran, these ships are either not subject to such a right or their passage is subject to conditions in excess of the terms of the the convention. in view of such different laws and practice, it would be very hard to regard the1982 Convention provisions regarding innocent passage of nuclear powered ships and ships carrying nuclear substance as general international law and their application limited to only the parties to the convention.
Keywords
Nuclear powered ship, Ship Carrying Nuclear Substance, Right to Innocent Passage, Convention On law of Sea.
___________________________________________________________________
* Assistance professor, Nuclear Science and Technology Research Institute, Tehran, Iran.
Email: [email protected]
Received: July 29, 2019- Accepted: May 24, 2021
This is an Open Access article distributed under the terms of the Creative Commons Attribution 4.0 International, which permits others to download this work, share it with others and Adapt the material for any purpose.
یب روبع قح یتشک ررض
هتسه یاه هتسه داوم لماح و یا
رد یا
نیب قوقح ناریا یقوقح ماظن و للملا
( ون ملع :هلاقم ع _ ی
شهوژپ )ی
طابر شیپ ییاضر حلاص
*
هدیکچ
یب روبع نیب قوقح هک تسا یقح ررض یتشک هب للملا
هب اهروشک مامت یاه یخرب زا روبع روظنم
تلود تیمکاح تحت ییایرد قطانم ویا ناونک وتاسا سدراک اااعا ااه
1982 رد داحتم لالم
،اهایرد قوقح صوصخ تیاعر اب
ار قح نیا ،یایارش یتشک دروم رد
هت ه یاه داوم لماح و یا
هت ه نیاب ةیور و یلم نیناوق رد هک تسا یلاح رد نیا وتسا هتخانش تیمسر هب زین یا یاللملا
تلود یخرب یتشک نیا ، اریا هلمج زا ،اه
تایاعر هب اهنآ روبع ای سدشن یقح نینچ لومشم ای اه
اب وتسا سدش طونم وی ناونک طیارش رب دازام یایارش ،یتوااتتم ةایور و نیناواق نیانچ دوجو
یب روبع صوصخ رد روکذم وی ناونک تاررقم لیدبت یتشک ررض
هتا ه یاه داوام لاماح و یا
هت ه نیب قوقح ماع دعاوق هب یا هب للملا
راط هاب ااراص اهنآ لامعا و سدش نکمم یتخس یااه
یم دودحم وی ناونک ودوش
ناگژاودیلک
یب روبع قح لماح یتشک ،ررض
هت ه داوم هت ه یتشک ،یا
وی ناونک ،یا 1982
واهایرد قوقح
___________________________________________________________________
* ایداتسا هت ه ونا و مولع ساگشهوژپ ر اریا ، ارهت ،یا
و Email: [email protected]
:تاایرد خیرات 07
/ 05 / 1398 - :شریذپ خیرات 03
/ 03 / 1400
همدقم
یتشک ددرت هت ه یاه
هت ه داوم لماح و یا هت ه تعنص ةعسوت ةجیتن دیاب ار اهایرد رد یا
یا
،فیرعت ظاحل هب ودرک دادملق اهج رد
« هت ه یتشک
1یا یم قلاطا یتشک عون ره هب هاک دواش
هت ه تردق روتکار کی هب یا
تاسا سداش زاهجم »
(Brussels Convention, 1962, Art:1(1))
و
سرهب و تخاس تمدق یتشک نیا زا یرادرب
ةاهد لایاوا هب اه 1950
یامرب یرااجت یتاشک وددراگ
اناواس هت ه یتشک نیت خن2
هب هک دوب یماظنریغ یا تکراش ةلیاسو
ةانیزه ااب ییااکیرمآ یااه
9 / 46 رد و هتخاس رلاد ویلیم 21
یلاواج 1959 رد داش هاتخادنا االطا وناایقا ااهوتا.
3
هت ه یتشک یراجت یا
- رد و دش هتخاس لاردا املآ یروهمج طسوت هک دوب یرگید یتاقیقحت
لاس 1968 سرهب هب دیسر یرادرب
.(Bishof, 1989: 240)
یتاشک تایزم هتا ه یااه
نایا رد یا
تخوس هب هک تسا یریگ
یم و دنرادن زاین ررکم یاه تاا م دنناوت
ب یاه وداب ار ینلاواط رایا
تخوس دودح رضاح لاح رد ودننک یط ددجم یریگ 140
هت ه یتشک دراد دواجو اهج رد یا
تیلاعا رد بلغا هک هب یعااد و یماظن یاه
هتارگ راک سدش
دانا
.(World, Nuclear Association
.2019: 1)
« هت ه داوم لماح یتشک یا
4» امه ،زین هنوگ
اب ،تسادیپ شناونع زا هک یتاشک ه
یا
یم قلاطا هت ه داوم لمح یارب هک دوش
سدش هتخاس و یحارط یا ها نانچ ،یتاشک نایا وتسا
هت ه روتکار هب زهجم هت ه یتشک امزمه ،دشاب یا
ودش دهاوخ بو حم زین یا
یتشک ددرت هت ه یاه
هت ه داوم لماح و یا ونایقا و اهایرد رد یا
تعناص ةعاسوت زا اپ اه
هت ه اهج رد یا یتشک ودرک ادیپ جاور
هتا ه یااه هاب ،یا
تخواس هاب زااین مداع بباس یرایگ
یم سزوراما ودننامب تبات یصخشم اکم رد ای دننک تکرح ونایقا و ایرد یور ینلاوط تدم دنناوت
یتشک نیا هاب ااهنآ زا و دنراد یماظن دربراک بلغا اه
سااگیاپ اوانع سداتتاسا سراحتم یمااظن یااه
یم تشک ددرت جاور ودوش ی
هت ه داوم لماح یاه یرااکمه و تلاماعت تائاضتقا ةجیتن اساسا زین یا
هت ه هت ه تخوس ،میروت ،مویناروا وتسا سدوب اهروشک نیب یا رصم تخوس ،یا
مواینوتولپ ،سدش
هت ه یاهدنام پ و هت ه داوم یلصا قیداصم ،یا
هب یا یم رامش و یدااصتقا اداها ااب هاک دانیآ
شک هب یروشک زا یتعنص هباج رگید رو
یام اج دنواش
.(Welmeing, 2007: 3)
هاهد رد ،رایخا یااه
ساربآ جیلخ و امع یایرد ةقانم رد اریا ییایرد یاه یتشک ددرت دهاش زین راا
هتا ه یاه و یا
هت ه داوم لماح رویرهش رد وتسا سدوب یا
1399 هت ه وان زتیمین ا ا وی یا یتاشک( اکیرمآ5
هت ه تسویپ ده اب )یا دراو زامره ةاگنت زا هاقانم رد تالود نایا ییاایرد مجناپ ااگوان هاب ن
___________________________________________________________________
1. Nuclear powered Ship 2. Savanah
3. Otto Hahn
4. Ship carrying nuclear substances 5.
USS Nimitz
جیلخ ،مین ت یرازگربخ( دش راا 28
رویرهش 1399 هتا ه یاهوان زین نیا زا شیپ و) ااکیرمآ یا
تیرومأم و ادها اب نیمه ودندوب سدش هقانم دراو فلتخم یاه
ههد رد روط یتاشک ریخا یاه
یااه
هت ه داوم لماح ساربآ رد یا
هب ،هقانم یاه یرااکمه و تلامااعت تائاضتقا ببس
نیاب یااه یاللملا
هت ه یراکمه نین مه و رگید یاهروشک اب اریا یا نیاب اه
هتا ه یاللملا یاهرواشک یاخرب یا
تکرش و اهروشک اب )یبرع ةدحتم تاراما( هقانم هت ه یاه
هتشاد ددرت ،یجراخ یا ودنا
یتشک روبع ،ادتبا امه زا هت ه یاه
و یا هتا ه هداوام لاماح تاحت ییاایرد قطاانم زا یا
تلود تیحلاص ای تیمکاح هب ،اه
ایز و اهراخ لیلد سدرت گ یلامتحا یاه
یام هک یا دنتا ناوت
طیحم رب تاتلاخم و تاضارتعا اب ،دنشاب هتشاد یلحاس یاهروشک یلحاس و ییایرد ت یز ییااه
تتلاخم نیا و دش هجاوم اد همادا ان مه تاضارتعا و اه
در
.(Connolly, 2016: 46)
روبع هکنیا
یب یتشک نیا ررض نیب قوقح رد اه
صواصخ نایا رد و تاسا یاتاررقم و داعاوق هاچ عبات للملا
یلایاس ،دراد ییوا مه و یراگزااس روکذم تاررقم و دعاوق اب دح هچ ات اریا تاررقم و نیناوق وتسا هتخادرپ آ خساپ یبایزرا و یسررب هب رضاح قیقحت هک تسا ،قایقحت ةنیاشیپ ظااحل هب
باتک دنچره باتک هلمج زا ،اهایرد قوقح هب طوبرم تلااقم و اه
نیب قوقح اهایرد للملا
ةتشون ،
یب روبع قح عوضوم ،ول و لیچرچ یتشک ررض
هب ار اه سدرک لیلحت و نییبت یلک روط سدانراگن ،دنا
هاشم رضاح ةلاقم اونع اب یصاخ شهوژپ دوجوم ةدشرشتنم عبانم رد دندرکن سد
.
یب روبع قح موهفم یتشک ررض
اه
یب روبع ،یدامتم ایلاس یتشک ررض
تلود دزن رد اه رااب نیتا خن وتشادن ینشور موهتم و انعم اه
یب روبع یتشک ررض لاجا رد اه
1930 نیب قوقح نیودت صوصخ رد ههلا نیا للملا
فایرعت هنوگ
:دش
« هب یتشک ه نانچ اب ریاغم یراک روبع ماگنه
یلحااس تلود یلام عاانم ای یمومع مظن ،تینما
یب آ روبع ،دهد ماجنا دوب دهاوخن ررض
و»
( دعب لاس دنچ 1949
نیب اوید ،) رد یرتا گداد یللملا
یب روبع زا یرگید فیرعت ،وار وک لاناک ةیضق :درک راهظا و هئارا ررض
« یاراب یراخ روبع هک مادام
یااب دااشاب هتااشادن یلحاااس تاالود تااسا ررااض
( » ،واال و لاایچرچ 1392
: 118 لاااس رد و) 1958
،
تراظن ةقانم و یلحاس یایرد صوصخ رد وی ناونک نیاب اواید یأر زا یریذپریثأت اب ،1
یاللملا
یب روبع موهتم زا ،واروک لاناک ةیضق رد یرت گداد :داد هائارا ار فایرعت نایا ررض
« یماداام روابع
یب یلحااس تالود تاینما و ماظن ،شامارآ لاخم هاک تاسا ررض داشابن
»
(Convention, 1958,
art:14,4)
بوصم ،اهایرد قوقح صوصخ رد دحتم للم وی ناونک تیاهن رد و 1982
دایئات نماض ،
یب روبع یلک فیرعت روابع قیدااصم زا یخرب ،تراظن ةقانم و ینیمزرس یایرد وی ناونک رد ررض
یب ریغ وی ناونک صوصخ نیا رد ودرک ررقم زین ار ررض 1982
ایب زا اپ هکنیا
« یمادام روبع هک
___________________________________________________________________
1.Convention on the Territorial Sea and Contiguous Zone
یاب ،داشابن یلحاس روشک تینما ای مظن ،شمارآ لخم تاسا رراض
»
(Convention, 1982, art:18)
یب ریغ روبع قیداصم یتشک ررض
بلاق رد ار اه 12
1دروم ودندرک ملاعا
سدزاود دراوم هکنیا صوصخ رد تالود نیاب ،یراصحریغ اای تاسا یراصح روکذم ةناگ
و ااه
لاتخا انادقوقح تلود و انادقوقح یخرب ودراد دوجو رظن
و قبااس یورواش داحتا هلمج زا( اه
یب ریغ روبع دراوم هک دنرظن نیا رب )اکیرمآ ةدحتم تلاایا تسا یرصح وی ناونک رد ررقم ررض
یب آ ریغ و یم بو حم ررض
( دنواش
(Wellming, 2007: 19
دااقتعا راگید یاخرب ،لاباقم رد و
دزاود دراوم هک دنراد س
روابع یالک فایرعت هب هجوت اب و ت ین یرصح وی ناونک رد روکذم ةناگ
یب یم زین یرگید دراوم دروم ب ح ، وی ناونک رد ررض یب ریغ روبع دناوت
ددراگ بوا حم ررض
(Hakapää & Molenaar, 1999: 132)
و نیب قوقح نمجنا رایخا ساگدید هب لائاق هلمج زا للملا
تسا
(Ferro, 2006: 7)
هب هک یب ریغ روبع آ داقتعا یم ررض
هتاشاد زاین یرگید قیداصم دناوت
آ طیارش هک یتشک روبع و دشاب تقر انچ
اب گرزب ةثداح هب تسا نکمم هک تسا نمیاان و روآ
طیحم رب سدرت گ یترا خ یاهدمایپ یم ،ددرگ رجنم ییایرد ت یز
وداشاب ااهنآ زا یاکی داناوت
هب حیحص مود ساگدید یم رظن
ا ؛دسر یب روبع فیرعت قلاطا ب ح هک لیلد نیا هب لاو رراقم ررض
یام دادملق یروبع عون ره ار آ هک وی ناونک رد تالود شامارآ و تاینما ،ماظن رد هاک دانک
یب ریغ روبع ،دنکن داجیا للاخا یلحاس یم ررض
هب یرگید قیداصم دناوت سدزاود دراوم زا ریغ
ةاناگ
دشاب هتشاد روکذم
(Ferro, 2006: 7)
دنب تاررقم قایس ایناث ؛
« ر » یام رراقم هاک روکذام دراد
« دشابن یتشک روبع ةمزلا هک رگید تیلاعا عون ره ماجنا
» هب یرگید دراوم دوجو لامتحا ، زارایغ
سدزاود دراوم یم نکمم ار روکذم ةناگ
ودزاس
___________________________________________________________________
1 و
« ره هب مادقا ره ای یحاس تلود للاقتسا و یضرا تیمامت ،تیمکاح هیلع روز زا سداتتسا ای دیدهت هنوگره )فلا
نیب قوقح لوصا ضقان هک یرگید وحن
،دشاب دحتم للم روشنم رد جردنم للملا
،حلاس عون ره اب یماظن نیرمت ای شیامزر عون ره ماجنا )ب ج )پ عم
،یلحاس تلود تینما ای عااد روما هب رارضا دصق هب تاعلاطا هنوگره یروآ ت -
،یلحاس تلود تینما ای و یعااد روما هب دز همال دصق هب یتاغیلبت هنوگره
،امیپاوه عون ره نتشن ای دورا ،زاورپ )ث
،یماظن ةلیسو عون ره نتشن ای دورا ،زاورپ)ج و لااک عون ره ةیلخت ای یریگراب )چ لقن ای لوپ
یترجاهم ،یلام ،یکرمگ تاررقم و نیناوق لاخرب داراا لاقتناو
،یلحاس تلود یتشادهب و طیحم یدج و یدمع یگدولآ هب مادقا )ح
، وی ناونک نیا تاررقم لاخرب ییایرد ت یز
،یریگیهام تیلاعا هنوگره )خ
،یشهوژپ و یتاقیقحت تیلاعا عون ره ماجنا )د تهج مادقا عون ره )ذ مت یس دومن لتخم
،یلحاس تلود تا یسأت ای تازیهجت رگید ای یتارباخم یاه
ودشاب هتشادن روبع اب یمیقت م ةابار هک یرگید تیلاعا عون ره ماجنا )ر »
یب روبع قح یتشک ررض
هتسه یاه هتسه داوم لماح و یا
یا
وصخ رد دحتم للم وی ناونک اهایرد قوقح ص
« هت ه یتشک یا
» هاب دیاش وتسا سدرکن فیرعت ار
نیاب داناسا رد فایرعت نایا آ زآ شیپ هک لیلد نیا صواصخ رد لا کورب ویا ناونک( یاللملا
سرهب یندم تیلوئ م هت ه یتشک ارادرب
1یا تسا سدوبن آ رارکت هب یزاین و سدش صخشم رگید )
نیمه و)هلاقم ةمدقم :سور(
ونک نیا روط زا یاتیرعت وی نا
« هتا ه داوام لاماح یتاشک یا
» اای و
هت ه ةدام دوخ لقادح
2یا یتاشک نیا زا فیرعت ةئارا مدع لاح ره هب وتسا سدرکن هئارا ناکمم ااه
یتشک نیا قیداصم ای موهتم رد ماهبا هب لمع رد تسا صواصخ رد ااکما نایا و دواش راجنم ااه
هت ه داوم لماح یتشک تم دنچره وتسا رتشیب یا
نیب یقوقح دانسا رد یتشک یقوقح موه یللملا
تسا سدش نشور یدایز دودح ات
(Gauci, 2016: 480)
نیاب یقواقح دانسا رد اما ، دواجوم یاللملا
یتشک زا یتیرعت
« هت ه داوم لماح یا
» دروم رد ودرادن دوجو
« هتا ه ةداام یا
» رد دانچره ،زاین
نیب قوقح قباس دانسا یخرب وی ناونک( للملا
1960 پ الاث صخش تیلوئ م صوصخ رد ایرا
هت ه یژرنا ةنیمز رد
3یا تاسا سداش هئارا آ زا یتیرعت )
(Convention, 1960. art:I(v)
یهیداب ،
یقواقح ظااحل هاب و هاتارگ ترواص داناسا آ عواضوم و اداها یاتسار رد فیرعت آ هک تسا یمن هت ه ةدام فیرعت دناوت س و اهایرد قوقح وی ناونک موهتم رد یا
آ اداها و عوضوم اب راگزا
هت ه ةدام فیرعت ایراپ وی ناونک رد ودشاب هت ه تخوس هب یا
4یا هب(
،یاعیبط موایناروا زارایغ
سدش فیعض مویناروا سدروارا و )5
وتسا سدش دودحم ازوترپ دنام پ و اه
یب روبع قح ایآ اما وی ناونک رد ررقم ررض
نیب یاه یذ یللملا یتاشک هاب تب ن طبر
یااه
هت ه هت ه داوم لماح و یا یم ادیپ یر ت زین یا
ویا ناونک تارراقم قلاطا ارهاظ ؟دنک یااه
نیب یم سزاجا ار یر ت نینچ طوبرم یللملا دنب ودهد
1 ةدام 14 و ینیمزراس یایرد وی ناونک
:تسا هتشاد راعشا صوصخ نیا رد تراظن ةقانم
« یتشک ، وی ناونک نیا تاررقم تیاعر اب یاه
یمامت یب روبع قح زا آ ریغ ای یلحاس زا معا اهروشک دواب دنهاوخ رادروخرب ررض
و»
نیامه هاب
سولاع ،زین اهایرد قوقح صوصخ رد دحتم للم وی ناونک وحن یتشک قلام هکنیا رب
قح زا ار اه
یب روبع هب ،سدرک رادروخرب ررض یب روبع قح لامعا صاخ روط
یتشک ررض هت ه یاه
لماح و یا
هت ه داوم تاسا سداد راراق حیراصت دروام زاین یایاراش تیاعر اب ار یا
(Convention, 1982,
art:23)
و سولاع وی ناونک رب ،زین قباس یوروش ریهامج داحتا و اکیرمآ ةدحتم تلاایا ،روکذم یاه
هینایب رد خیرات هب هک یکرتشم یا 23
ربماتپس 1989 هب اب ،دندرک رداص مااع تراابع دراب رااک
« یتشک مامت اه
» یب روبع قح یتشک ررض
هت ه یاه هتا ه داوم لماح و یا
و دایق وداب ار یا
___________________________________________________________________
1. Convention On The Liability Of Operators Of Nuclear Ships 2. Nuclear Substance
3. The Paris Convention on Third Party Liability in the Field of Nuclear Energy,1960 4. nuclear fuel
5. depleted uranium
:دااندرک قیدااصت طرااش
« یتااشک یمااامت رااص ،اااه
هاالومحم عواان رااه زا رااظن ةلیااسو رااه و یا
تکرح سدنهد یب روبع قح زا ،دنراد هک یا آ لاامعا و دانرادروخرب ینیمزراس یاایرد رد رراض
ا یلبق ةزاجا ای علاطا ب ک مزلت م ت ین یلحاس تلود ز
»
.(Roscini, 2002: 253)
رد نایا اما
نیمه و اهروشک یخرب یلم تاررقم و نیناوق ،هیور هک تسا یایارش و دانسا یخرب تاررقم روط
تقااوم همان نیب یاه یتشک عون نیا یارب ار یقح نینچ ای ،یللملا هتخانشن تیمسر هب اه
اای دانا
یایارش هب ار قح نیا زا اهنآ عتمت آ روبع یارب وی ناونک طیارش رب دازام
سدراک طونم اه دانا
(Hakapää & Molenaar, 1999: 132)
هب یتآ حابم رد هک وتخادرپ میهاوخ آ هب لیصتت
یتشک طیارش هتسه یاه
هتسه داوم لماح و یا یب روبع قح لامعا رد یا
ررض
یب روبع قح اهایرد قوقح صوصخ رد دحتم للم وی ناونک ک ررض
یتش هت ه یاه لماح ای یا
هت ه داوم هاب تما ق نایا رد هاک تاسا سدراک طونم یتیلاکت ماجنا ای طیارش تیاعر هب ار یا
یم آ یبایزرا و یسررب ومیزادرپ
3 . ماع فیلکت :یلحاس تلود تاررقم و نیناوق تیاعر
یتشک یمامت یتشک هلمج زا اه
هت ه اه هت ه داوم لماح ای یا هب یا
لاامعا مااگنه روابع قاح
یب فلکم دوخ ررض هنیمز رد یلحاس تلود تاررقم و نیناوق دنا
و یناریتاشک ینمیا هب عجار یاه
لباک زا تظاتح ،ییایرد تا یسأت زا تظاتح ،ییایرد کیاارت میظنت اتح ،هالول طوااخ و ااه
طیاحم اتح ،یریگیهام نیناوق ضقن زا یریگشیپ ،ایرد رادناج عبانم و یلحااس تالود تا یز
گشیپ یسررب و ییایرد یملع تاقیقحت ، آ یگدولآ لرتنک و شهاک ،یری ،کایاارگ وردایه یاه
دننک تیاعر یتشادهب و یترجاهم ،یلام ،یکرمگ
(Convention, 1982, Art: 21(4), 26(1), 54;
Convention, 1958, Art:17)
و داعاوق دایاب روکذام تارراقم و نیناوق بیوصت رد یلحاس تلود
وی ناونک نیب یاه
واحن هاب ار روابزم تارراقم و نیناواق دااتم لابق زا و سدرک تیاعر ار یللملا
ودنک لاعا اگمه یارب یضتقم
2 هب . صاخ فیلکت :صاخ یطایتحا ریبادت تیاعر و کرادم نتشاد هارمه
ةدام 23 هاب اهایرد قوقح وی ناونک یاب روابع قاح لاامعا یاراب ار یایاراش صااخ رواط
رراض
یتشک هت ه یاه ح و یا
هت ه داوم لما :تسا هتشاد راعشا و صخشم یا
« یتشک هتا ه یاه و یا
یتشک هت ه داوم لماح یاه هب یجراخووو یا
یب روبع قح لامعا ماگنه ار مزلالا سرادام دیاب وووررض
صاخ یطایتحا تامادقا و هتشاد سارمه هب هب ررقم1
تقااوم ةلیسو هامان
نیاب یااه تایاعر ار یاللملا
دننک و»
شیپ ا ایون قواقح مواس انارتنک هب یقرش یاپورا یاهروشک یخرب طسوت سدام نیا ةیلو
دش هئارا اهایرد
.(Nordquist, 2012: 218)
هاک تاسا یداناسا روکذام ةداام رد سرادام زا روظنم
یب زا اوتب آ اسارب یتشک نیا دوب نمیا و راخ
ودراک اانیمطا لواصح روابع اایرج رد اه
نیمه تحا ریبادت تیاعر زا دارم روط یتاشک روابع و ددرت هک تسا یتامادقا و یریبادت ،صاخ یطای
یب و نمیا ار اهایرد رد یم راخ
نیاب قواقح رد یدیدج اتب ن موهتم ،یطایتحا ریبادت ودزاس لالملا
طیحم یم بو حم ت یز ةهد لیاوا هب آ روهظ ةقباس و دوش
1980 یمرب یمااگ ریبادت نیا وددرگ
سدش بو حم یریگشیپ لصا زا رتارا یم ذاختا یدراوم رد و
یناشور ةنااشن ای لیلد یتح هک دوش
شرآ و یوسوم( درادن دوجو ترا خ و راخ زورب یارب ،روپ
1394 : 69 تاقااوم داداعت و) هامان
یااه
نیب یتشک نیا یارب صاخ یطایتحا ریبادت ذاختا و سرادم رودص اهنآ رد هک یللملا شیاپ ااه
یانیب
تشگنا و دودحم ،تسا سدش و تسا رامش
ایرد رد اج ینمیا وی ناونک بواصم2
1974 هالمج زا
مهم یم بو حم اهنآ نیرت دوش
و ساانراخ داوم لمح رب رظان هک رکذلاریخا وی ناونک متته لصا
هت ه داوم هلمجزا یتاشک امتخااس صوصخ رد ار یصخشم یاهدرادناتسا ،تسا یا
لاماح یااه
هت ه داوم هت ب ةوحن و یا
هتا ه داوم تظاتح و یدنب زا ااهنآ تایاعر هاک تاسا سدراک رراقم یا
یم بو حم صاخ یطایتحا ریبادت قیداصم نیمه ودوش
یاباواض وی ناونک نیا متشه لصا روط
یتشک ینمیا صوصخ رد ار هت ه یاه
شیپ یا یانمیا باجوم ااهنآ لاامعا هاک تاسا سدرک ینیب
یم یتشک نیا یدرونایرد دوش
.(Kissi, 2005: 23)
ونک نایا تاررقم قباام یتاشک ، ویا نا
یااه
هت ه داوم لماح یم یا
هب یکرادم ت یاب هاچ لامح هب زاجم دنک صخشم هک دنشاب هتشاد سارمه
هت ه ةدام عون تالود و دنتا ه یا
نیانچ دواخ یاهردانب رد دایاب زاین ویا ناونک واضع یااه
یتشک آ یانمیا و روکذام سرادام نتشاد زا و سدرک لرتنک ار ییاه وداننک اانیمطا لواصح ااه
یتروصرد مزلا تازایهجت داقاا یتاشک هاک ددرگ صخشم و دشاب هتشادن دوجو طوبرم سرادم هک
هت ه داوم لمح یارب داش داهاوخ فقوتم ردنب رد لکشم عار امز ات تسا یا
(Roscini, 2002:
و252)
نیمه یتاشک رواتکار تخااس و یحارط ینمیا و تملاس تسا سدرک حیرصت وی ناونک روط
هت ه ت هب دیاب یا یذ عجارم دییأ
بحاص تلود حلاص یام عجارم نیا ودسرب مچرپ
ذااختا ااب تا یاب
سارابآ ،اهردانب ،مدرام موامع ،هامدخ هک دننک لصاح انیمطا مزلا ریبادت اایرج رد ااهایرد و ااه
هت ه یتشک یدرونایرد تاارگ دهاوخن رارق لوقعمان یریگوترپ ضرعم رد یا
(Wellming, 2007:
یسررب زا اپ و27)
یاه یذ عاجارم یوس زا یهاوگ ،طیارش تیاعر تروص رد و مزلا تالود حلااص
بحاص یتشک نیا هب و رداص مچرپ تالود وداش داهاوخ اااعا اه
نایا دورو زا شیاپ ،داهاعتم یااه
یتشک دراک دانهاوخ یاسررب ار اهنآ طوبرم سرادم و یهاوگ ،دوخ یاهردنب هب اه
.( Marr, 2003:
___________________________________________________________________
1. Special precautionary measures
2 . International Convention for the Safety of Life at Sea (SOLAS)
187)
فیلکت اهایرد قوقح وی ناونک ار صااخ یطاایتحا ریبادات ذااختا و سرادام نتشاد سارمه
یتشک هب اارص یتاشک دوب یجراخریغ ای یجراخ وتسا سدرک دودحم یجراخ یاه
ااسارب ااه
یم صخشم اهنآ تیعبات وی ناونک قباام ودوش
1982 ار یرواشک تیعبات یتشک اهایرد قوقح
دراد ار آ مچراپ دروآرد زازاتها هاب قاح هاک تشاد دهاوخ
.(Convention,1982, art:91,1)
یتشک یب روبع لحم یلحاس تلود تیعبات هک ییاه داداملق یجرااخریغ یتاشک ،دانراد ار رراض
یمن وی ناونک تاررقم لومشم و سدش هاب فیلکت دش دودحم ودنوش
و سرادام نتاشاد سارامه
یتشک هب صاخ ریبادت ذاختا یتشک دش انثت م و یجراخ یاه
ماش زا یجرااخریغ یااه آ لو
یتشک هک دشاب هتشاد یپ رد ار دساا یلات نیا تسا نکمم هت ه یاه
هت ه داوم لماح ای یا یا
هب یجراخ ریغ طیحم و دننک روبع یلحاس تلود ییایرد قطانم زا نمیاریغ وحن
و ییاایرد ت یز
تلود نیا یلحاس لواصح هاک ،روکذام فایلکت ةتا لا اب نیا و دنهد رارق راخ ضرعم رد ار اه
یمطا یتشک نیا ینمیا زا ان هب اه
یب روبع ماگنه وت ین راگزاس ،تسا ررض
تقااوم زا روظنم اما همان
نیب یاه ةدام رد روکذم یللملا 23
دارام اایآ ؟تا یچ ویا ناونک
تقااوم همان تلود هک تسا ییاه روابع لاحم تالود زا ماعا( اهایرد قوقح وی ناونک وضع یاه
یب تیعبات یتشک هک یتلود و ررض مزلا اهنآ یارب و هتاریذپ ار آ )دراد ار آ
هاکنیا ای تسارجلاا
تقااوم قلام همان
تالود تیواضع مداع اای تیواضع و سدواب رظندم لامعا لباق یاه واضع یااه
نیمه ؟درادن آ رد یریثأت اهایرد قوقح وی ناونک تقااوم زا روظنم ایآ روط
هامان روکذام یااه
تقااوم یمامت همان
بق زا معا ،اه وی ناونک داقعنا زا دعب ای ل
1982 هاکنیا اای تاساهایرد قوقح
تقااوم طقا همان
یم لماش ار ییاه ااهایرد قواقح ویا ناونک داش یایارجا زا شیاپ هک دوش
سدش دقعنم هب ،لوا لایس صوصخ رد ؟دنا
ةدانیامن ااهایرد قواقح ویا ناونک تارکاذام مااگنه
زا داعب هک درک داهنشیپ لاردا املآ تلود
« تاقااوم هامان نیاب یااه یاللملا
» تراابع
« اامومع
هتاریذپ سدش » دشن عقاو انارتنک لوبق دروم داهنشیپ نیا هک دوش هااضا
.(Nordquist, 2012:
دیق ه نانچ219)
« هتاریذپ امومع سدش
» یم هااضا روابع لاحم رواشک هک یدراوم رد یتح ،دش
یب بحاص روشک و ررض تقااوم وضع مچرپ
ماه داندوبن هامان داناسا نایا تارراقم دایاب
« اامومع
هتاریذپ سدش » یم ارجا ار یطایتحا تادیهمت و سرادم دروم رد داهناشیپ داشن هتاریذپ ودندرک
یم املآ هنیرق دناوت
بیوصت دصق هک دشاب نیا رب یا تقااوم قلام وی ناونک اگدننک
هامان ااه
آ رط اهایرد قوقح وی ناونک یاضعا هکنیا زا معا ،سدوب تاشادرب نایا رگا ودنشابن ای دنشاب
یم حرام لایس نیا تروص نیا رد ،دشاب حیحص تالود مازاتلا هک دوش
ویا ناونک واضع یااه
تقااوم تاررقم تیاعر هب اهایرد قوقح همان
یقواقح یاانبم هاچ راب ،دنت ین اهنآ وضع هک ییاه
ت رد ار یمازتلا نینچ یانبم دیاب ارهاظ دروم نیا رد هک تسا راوتسا تلود تادهع
داهاعتم یااه
ت ج وی ناونک زا یشان تلود هک حیضوت نیا اب ودرک وجو
داتم رذگهر زا ، وی ناونک وضع یاه
ةدام 23 تقااوم تاررقم تیاعر هب همان
سدش دهعتم حب دروم یاه هب هکنیا ودب ،دنا
یمسر روط
دنوش عقاو اهنآ رط
(Ferro, 2006: 10)
واجو زاین یراگید ساگدید اما و آ ااسارب هاک دراد د
تقااوم زا روظنم همان
تقااوم طقا ،روکذم یاه تالود هاک تسا ییاه
ویا ناونک داهاعتم یااه
یم بو حم آ رط اهایرد قوقح ارادارط و اگدننک حرام هلمج زا ات برع و رصم ودنوش
هب ساگدید نیا یم رامش
دنیآ
.(Ferro, 2006: 10)
دوب یب ن لصا اب ریخا ساگدید هاک تاداهاعم
نیب قوقح لوصا هلمج زا هب للملا
یم رامش سداهاعم لاواصا ارایز ،دراد یرتاشیب یراگزااس ،دایآ
یمن تلود رب دناوت یمن بو حم آ رط هک ییاه
ودشاب راثآ نمضتم ،دنوش
لاتخا زین مود شسرپ خساپ صوصخ رد هاک داندقتعم اگدنا یون یاخرب ودراد دوجو رظن
ترابع قلاطا
« تقااوم ن هما نیب یاه یللملا » تقااوم ود ره هب آ لومش رب یاتآ و دواجوم یااه
یم تللاد ةدام تاررقم یارجا ییایوپ و دننک
23 تارشیپ اب آ دش راگزاس و وی ناونک و ااه
تاقااوم هاب ویا ناونک تارراقم یر ت یاضتقا زین یتآ تلاوحت هامان
و یروراض ار یاتآ یااه
بانتجا یم ریذپان خرب اما ودزاس
ةداام تارراقم هک دنرظن نیا رب ،رگید ی 23
قواقح ویا ناونک
تقااوم اارص اهایرد همان
یمرب رد ار یتآ یاه تقااوم نینچ هک ینامز ات و دریگ
همان و دااقعنا ییاه
مزلا سدشن ارجلاا یب روبع قح ،دنا
یتشک ررض هتا ه یاه
هتا ه داوام لاماح و یا هاب یا
باجوم
هاوخن لامعا لباق وی ناونک دانراد یهاگدید نینچ ات برع و رصم ودوب د
(Ferro, 2006: 10)
و
تقااوم دش دودحم همان
ةدام رد روکذم یاه 23
تاقااوم هب هامان
هاتاریذپ یااه سدانیآ رد سداش
هب یقانم یمن رظن
یام صخاشمان امز ات وی ناونک تاررقم یارجا قیلعت بجوم و دسر ودواش
مزلا هک للادتسا نیا اما دش ارجلاا
تقااوم همان شریذاپ هاب طوانم سدانیآ رد تالود کی رب یا
هب سدهاعم نیب تادهاعم دوب یب ن لصا اب ،تسا تلود ةلیسو
وتسا راگزاس یللملا
طیارش تیاعر مدع یارجا تنامض
یب روبع قح لامعا اهایرد قوقح وی ناونک رد هک دش سداد حیضوت یتشک ررض
هت ه یاه اای و یا
هت ه داوم لماح یا
یتشک نیا یوس زا یایارش تیاعر ای فیلاکت ماجنا هب وتاسا سداش طوانم ااه
یتشک نیا مزلا سرادام روابع مااگنه هاب و داننک تیاعر ار یلحاس تلود تاررقم و نیناوق دیاب اه
هتخانش هب ار صاخ یطایتحا تامادقا و دنشاب هتشاد سارمه هب ار سدش صواصخ نایا رد ودنروآ لمع
یم هک یلایس ام دناوت
هاب لمع مدع ای فیلاکت نیا ماجنا مدع یارجا تنامض هک تسا نیا دوش حر
یتشک رگا ؟ت یچ طیارش نیا هت ه یاه
هت ه داوم لماح ای یا هاب یا
روابع قاح لاامعا مااگنه
یب هاب ار مزلا سرادام اای ،دننکن تیاعر ار یلحاس تلود نیناوق دوخ ررض و دناشاب هتاشادن سارامه
ر ار صاخ یطایتحا تامادقا اایآ ؟دواب داهاوخ یقوقح راثآ هچ نمضتم اهنآ فلخت نیا ،دننکن تیاع
یم روکذم فیلاکت هب درکن لمع یب روبع قح لاوز هب دناوت
یتاشک نیا ررض یاب رایغ اای ااه
رراض
ااهنآ زا یاخرب ودانرادن یدحاو رظن انادقوقح صوصخ نیا رد ؟دوش رجنم اهنآ روبع دش دادملق سدرک راهظا درکن لمع هک دنا
هشدخ ررقم طیارش هب یب روبع قح هب یا
یتاشک نایا رراض دراو ااه
یب روبع ای سدرکن یب ریغ روبع هب ار اهنآ ررض
یمن لیدبت ررض یب ریغ روبع دراوم اریز ؛دنک
ماامت ررض
یتشک یتاشک لماش هک اه هتا ه یااه
هتا ه داوام لاماح اای یا یام زاین یا
ةداام رد ،دواش 19
ررقم اهایرد قوقح وی ناونک تالود تارراقم و نیناواق تایاعر( روکذام فیلاکت ماجنا مدع و سدش
هب و یلحاس داوام رد رراقم صااخ یطاایتحا ریبادات ذااختا و مزلا سرادم نتشاد سارمه
21 و 23
هب یدراوم زا ) وی ناونک یمن با ح
یب روبع هک دیآ یتشک ررض
یاب ریغ روبع هب ار اه لیدابت رراض
نیودت رگا ودنک ناونک اگدننک
تالود تارراقم و نیناواق ضاقن دنتاشاد داصق اهایرد قوقح وی
هب و یلحاس یتاشک یواس زا صااخ یطایتحا ریبادت ذاختا مدع و مزلا سرادم نتشادن سارمه
یااه
هت ه هت ه داوم لماح و یا یب ریغ روبع دراوم زا ار یا
یتشک نیا ررض یم ،دننک دادملق اه
تا یاب
ةدام رد ار دراوم آ 19
وی ناونک یاب رایغ روابع قیداصم ایب ماقم رد هک
سدواب رراض دایق ،دانا
یم نیازا ،تسا هتارگن تروص یدیق نینچ هک اجنآ زا ودندرک یاب روابع قاح ور
یتاشک رراض یااه
هت ه هت ه داوم لماح ای یا یلحااس تالود و تا ناد ظواتحم اان مه دیاب ار دروم نیا رد یا
یمن ودوش اهنآ روبع عنام ببس نیا هب دناوت یم ساگدید نیا ارادارط
تالود صواصخ نیا رد دنیوگ
یم اارص یلحاس یتشک روبع دناوت
تیاداه صخاشم ییاایرد یاهریا م زا ددرات هب ار یطاخ یاه
دننک
(ferro, 2006: 8)
و دانب هاب دواخ للادتسا تیوقت رد انادقوقح نیا 1
ةداام 24 ویا ناونک
سدرک دانتسا اهایرد قوقح یم ررقم هک دنا
دراد
« یاب روابع عناام دایابن یلحاس تلود یتاشک رراض
هب ،یجراخ هب ودوشب ، وی ناونک تاررقم اسارب زج
لاامعا ةاناهب هاب دایابن یلحااس تالود ،سژایو
یتشک رب یتامازلا ، وی ناونک اسارب بوصم تاررقم و نیناوق ای وی ناونک تاررقم یجرااخ یاه
دش شودخم ای راکنا هب رجنم لمع رد هک دنک لیمحت یب روبع قح
دوشب آ ررض و»
امه وت ین لاکشا و دقن زا یراع انادقوقح نیا للادتسا و رظن هنوگ
،داش سداد حیاضوت هک
ةدام رد 19 یب روبع اهایرد قوقح وی ناونک سدزاود دراوم هب دودحم ررض
و سداشن روکذام ةاناگ
یاب روابع مواهتم زا ویا ناونک هاک یالک فیرعت هب رظن سداد هائارا رراض
دانب و
« ر » ةداام 19
یب ریغ یاهروبع لامتحا هک وی ناونک شیپ ار رگید ررض
یاب رایغ روبع ،تسا سدرک ینیب رراض
یم هب و یلحاس تلود نیناوق ضقن و دوش لماش زین ار یرگید دراوم دناوت سرادام نتشادن سارمه
یتاشک یوس زا صاخ یطایتحا ریبادت ذاختا مدع و هتا ه یااه
ه داوام لاماح اای و یا هتا
یا
یم هاب یلحااس تلود تاررقم و نیناوق ضقن ودشاب دراوم نیا ةلمج زا دناوت یتاشک ةلیاسو
یااه
هت ه هت ه داوم لماح ای یا یمن اساسا ،تسا سدش طرش اهنآ تیاعر هک یا
و حلاص ،مظن اب دناوت
یتقو و تسا مظن رارقتسا نیناوق لامعا و عضو زا ده اریز ،دشاب راگزاس تلود آ شمارآ نایا
یم ضقن نیناوق یم همال راچد طوبرم یلحاس تلود شمارآ و مظن هک تسا یهیدب ،دنوش
ودواش
هب یم صاخ یطایتحا ریبادت ذاختا مدع و مزلا سرادم نتشادن سارمه ییاایرد ددرات یانمیا دناوت
یتشک نیا ترواص نایا رد هاک دنک دیدهت ار یلحاس تلود شمارآ و مظن و دربب لایس ریز ار اه
روبع یب تسا نکمم و سدوب مظن لخم اهنآ هاب اانیمطا یاااعا داه ااب ودواشن بو حم ررض
تلود یب و نمیا رب ینبم یلحاس یاه یتشک دوب راخ
هت ه یاه یا
هتا ه داوام لماح ای و یا
نیودت هک دوب وی ناونک اگدننک
1982 یب روبع قح لامعا اهایرد قوقح یتشک نیا ررض
ار اه
نتشاد سارمه هب قواقح مواس اناراتنک رد وداندرک طوانم صااخ ریبادت ذاختا و همزلا سرادم
یب روبع قح هک دوب نیا هیلوا ساگدید ،اهایرد یمن ررض
یتاشک هب تب ن دناوت هتا ه یااه
اای یا
هت ه داوم لماح هب ،یا
و یداعب لحارم رد اما ودنک ادیپ یر ت ،دنراد هک یصاخ یاهراخ ببس
یسررب و حب زا اپ یز یاه
تلود نیب یلک شزاس و دا نایا تاریذاپ اناراتنک تایاهن رد ااه
یتشک یب روبع قح زا یایارش تیاعر اب اه هک تتگ دیاب قباوس نیا هب رظن ودنوش رادروخرب ررض
وی ناونک 1982
یب روبع یتشک ررض هت ه یاه
هتا ه داوام لماح ای یا سارامه هاب ،هاب ار یا
ادت ذاختا و ینمیا هتبثم سرادم نتشاد زاراحا آ زا داه و سدراک طوانم صااخ یطایتحا ریب
یتشک نیا ینمیا یمن اهنآ ،دوشن لمع فیلکت نیا هب ه نانچ وتسا سدوب روبع ماگنه هب اه
دانناوت
دنوش رادروخرب قح نیا زا
(Gemma, 2017: 240)
یم یلحاس تلود و وی ناونک اسارب دناوت
آ روبع زا ی ناونک ودروآ لمع هب یریگولج اه
تلود هب ار سزاجا نیا و روابع زا هک تسا سداد اه
یب ریغ یتشک ررض دننک یریگولج اه
.(Convention, 1982, art: 25, 1)
یتشک یوس زا روکذم طیارش تیاعر مدع هت ه یاه
هت ه داوم لماح ای یا سولاع ،یا
هاکنیا راب
یم یب روبع قح لاوز تابجوم دناوت ا نکمم ،دروآ مهارا ار اهنآ ررض
تیلوئا م دروام با ح تاس
یتشک یندم و یرتیک قواقح ویا ناونک تاررقم بجوم هب ودشاب هتشاد یپ رد زین ار روکذم یاه
یتشک هک دشاب هتشاد دوجو یراکشآ لیلاد ه نانچ ،اهایرد هاب اه
تارراقم و نیناواق روابع مااگنه
ضقن یتشک زا یشان یگدولآ لرتنک و شهاک ،یریگشیپ ةنیمز رد ار یلحاس تلود سدرک
تلود ،دنا
یم روکذم ترواص رد و دانک یاکیزیا یاسرزاب ار آ اپاس و یاسررب ار یتشک نیا سرادم دناوت
داهد راراق یندام و یراتیک بایقعت تحت دوخ مکاحم رد ار آ یتح ماهتا تابثا
(Convention,
1982, art: 220, 2)
یسرزاب و یسررب هتبلا و هاب دایاب وانظم یتاشک زا اه
خأات وداب و تعراس ری
ماجنا بحاص تلود هب یتشک بیقعت بتارم و سدش تلود ریاس و مچرپ
یذ یاه دواش سداد علاطا طبر
.(Convention, 1982, art: 231)
یسررب ریااس و یتاشک قباواس ،سرادام دراوم هب دیاب تلود یاه
ااپ ،دشاب مزلا ه نانچ ،یکیزیا یسرزاب ماجنا و سدش دودحم طوبرم دانسا مااجنا یاسررب نایا زا
یم یدراوم رد طقا یسرزاب وددرگ و یتاشک تیعضو هک دوش لصاح انیمطا هک دریگ ماجنا دناوت
تا ین یاااک آ سرادام اای و هتاشادن تقباام سرادم اب آ تازیهجت و طیارش
.(Convention,
1982, art: 226)
یتشک نیا بیقعت هس ات یتشک ه نانچ و دراد ینامز تیدودحم اه
زا ااپ لااس
لباق رگید ،دوشن بیقعت ییایرد یگدولآ یریگشیپ و شهاک هب طوبرم تاررقم ضقن داهاوخن بیقعت
دوب
.(Convention,1982, art: 228,2)
یتشک هت ه یاه هت ه داوم لماح ای یا
یگنج ه نانچ ،یا
یم طقا یلحاس تلود و دنت ه بیقعت زا وصم ،دنشاب یتلود ای آ جوراخ داناوت
ار ااه هاقانم زا
یم دروم نیا رد ودنک تساوخرد دوخ ییایرد نیاب تیلوئ م اوت
بحااص تالود یاللملا رد مچراپ
تخاس حرام ار سدراو تارا خ لابق
.(Convention, 1982, art:31)
تلود ۀیور اه
نیب ةیور و یلم نیناوق یب روبع صوصخ رد اهروشک یخرب یللملا
یتشک ررض هت ه یاه
اای و یا
ه داوم لماح هت
شیپ اهایرد قوقح وی ناونک تاررقم رد ه نآ اب ،یا تواتت ،سدش ینیب
رد و اه
یب روبع قح اساسا اهروشک یخرب ودراد زین یتاضراعت یتح یدراوم یتشک نینچ یارب ررض
ییاه
سدراک ملااعا عونمم ار اهنآ روبع و هتخانشن تیمسر هب ار لحااس ،یتیئااه ،نیاتناژرآ ودانا
،جااع
لیا ،هیرجین ینواتیل و یناامور ،لائوزانو و نیاپی
(Whelming, 2007: 36)
ییاهرواشک هالمج زا ،
یتشک روبع اهنآ نیناوق هک دنت ه هت ه یاه
هت ه داوم لماح ای یا ینیمزراس یاایرد زا ار یا
سدرک ملاعا عونمم دوخ تلود نیا زا رگید یکی زین دنلزوین ودنا
لااس رد آ ااملراپ هاک تاساه
1987 اق بیوصت اب یتشک روبع ینون
هت ه یاه یتشک و یا
هتا ه حلااس هاب حل م یاه زا ار یا
درک ملاعا عونمم تیمکاح تحت ییایرد قطانم
.(Reitzig, 2005: 2)
زا راگید یاخرب ،لباقم رد
تلود یب روبع تیلک اه یتشک نیا ررض
هتاریذپ ار اه سزااجا ای علاطا ب ک هب ار آ لامعا اما ،دنا
اص تاماقم زا یلبق سدرک طونم دوخ ةحل
و لااغترپ ، اتا کاپ ،تالام ،یابیل ،یتوابیج ،اداناک ودنا
تلود هلمجزا ،یبرع سدحتم تاراما یب روبع هک دنت ه اه
یتشک ررض هتا ه یاه
لاماح اای و یا
هت ه داوم هحلاص تاماقم یلبق علاطا هب ،اهنآ ییایرد قطانم زا یا
،راصم وتسا سدش طونم اش
ع ، امع ،یزلام ،هنیگ تلود وزج زین نمی و هیکرت ،یدوعس ات بر
نایا روابع هاک دنت ه ییاه
یتشک تالود نایا وتسا سدش طورشم یلبق ةزاجا ب ک هب اهنآ ینیمزرس یایرد زا اه با ک ااه
ویا ناونک هاک صااخ یطاایتحا ریبادت ذاختا قیداصم هلمج زا ار یلحاس تلود زا یلبق ةزاجا یتشک یارب ار آ ذاختا هت ه یاه
یا هتا ه داوم لماح ای هتا ناد ،تاسا سدرماش مزلا یا
دانا
.(Suykens, 2011: 390)
تقااوم یخرب رد یلبق ةزاجا ای علاطا ب ک طرش همان
نیب یاه یاللملا
شیپ و هجوت دروم زین تاقااوم وتاسا هاتارگ راراق ینیب
هامان ااب ااکیرمآ دداعتم ةابناجود یااه
تلود هتا ه یتشک روبع ةنیمز رد رگید یاه اس یا
تاقااوم ،اناوا هامان
ااب ااملآ ةابناجود یااه
تلود هت ه یتشک روبع یارب رگید یاه اهوتا یا
تقااوم هلمج زا1
همان سدوب ییاه اهنآ رد هک دنا
یب روبع یتشک نیا ررض تلود زا یلبق ةزاجا ب ک هب ینیمزرس یایرد زا اه
یذ یلحاس یاه طبر
دش طونم
.(Wellming, 2007: 37)
ةیملاعا 1992 طیاحم صواصخ رد وایر ،هعاسوت و تا یز
2
___________________________________________________________________
1. Otto Hahn
2. The Rio Declaration on Environment and Development
وی ناونک 1991
اقیراآ ةراق هب سانراخ داوم دورو تیعونمم صوصخ رد وکاماب یرااتار دک ،1
1991 نیب اناژآ هباج صوصخ رد یمتا یژرنا یللملا
لاکتورپ ،ازواترپ دناما پ یزرامارا ییاج
1996 م یاایرد زا تاظاتح صواصخ رد ولاسراب وی ناونک هب مظنم ریمزا رابارب رد هانارتید
هنارتیدم یایرد یگدولآ زا یریگشیپ صوصخ رد یگدولآ شیپ ،2
داوام ایوان 2001
ویا یمک
نیب قوقح تیلاعا زا یشان یزرمارا ایز صوصخ رد للملا
عونمم یاه نیب قوقح رد سدشن
للملا
(Roscini, 2002: 255)
لاکتورپ و 1998
هاقانم ویا ناونک هاب یقااحلا اراهت رد تایوک یا
یگدوالآ لاباقم رد ایرد ت یز طیحم تظاتح ةنیمز رد یراکمه صوصخ
(Wellming, 2007:
تقااوم رگید زا ،37)
همان نیب یاه هب یللملا یم رامش یاب روابع ااهنآ رد هک دنیآ یتاشک رراض
ااه
هت ه هت ه داوم لماح ای یا وتسا سدش طونم یلحاس تلود یلبق علاطا هب یا
ود آ رد هک زین یلمع دراوم تل
یتشک روبع اب اه هت ه یاه
هتا ه داوام لماح ای و یا زا یا
سدوب فلاخم تیحلاص ای تیمکاح تحت ییایرد قطانم لااس رد وتاسا هتاشاد دوجو ،دنا
1992
ایرام یکو تاکلآ یتشک ،دواب ها نارا دصقم هب روشک نیا موینوتولپ نت نیدنچ لماح هک نپاژ3
هب یزلام ،یزنودنا روشک هس تتلاخم لیلد هاگنت زا ت ناوتن روپاگنس و
ااکلاام و روپاگناس یااه
نیمه ودهد رییغت دنلیزوین و ایلارتسا تمس هب ار دوخ ری م دش روبجم و دنک روبع لاس رد روط
1995 هت ه داوم لماح یتشک روبع نکینیمود یروهمج و وکیروتروپ لاتنیپ کیتیاساپ یا
زا4
یلاوج رد ودندرک عونمم ار انوم لاناک 1999
ود ، تخواس لاماح یتاشک ود یبونج یاقیراآ تل
هت ه ةایوناژ رد ودراک عانم دواخ ینیمزرس ییایرد هب دورو زا ار نپاژ هب یا 2001
سااگداد زاین
لاماح هاک ،یا یلگنا یتشک دورو عنام روشک نیا تلود داد روتسد نیتناژرآ 0
8 تخواس نات
هت ه رصم یا بآ هب ،دوب سدش
دوش لرتنک تحت یاه
(Roussini, 2002: 262)
و
نیب ةیور صواصخ رد ااهایرد قواقح ویا ناونک تاررقم هک تسا تیعقاو نیا رگنایب روکذم یللملا
یب روبع یتشک ررض هت ه یاه
هت ه داوم لماح ای یا تلود یمامت لوبق دروم یا
یامن و تا ین اه داناوت
ونک تارراقم ری تت رد دیاب تیعقاو نیا و ددرگ رادروخرب یناهج و ماع تیهام زا ااهایرد قواقح ویا نا
،یوخا تاداس(
1394 : 5 ودریگ رارق هجوت دروم تاررقم نیا یارع و یدادرارق ارا ساگیاج یبایزرا و )
ناریا یقوقح درکیور
یب روبع دروم رد اریا یقوقح ماظن یتشک ررض
هت ه یاه هت ه داوم لماح و یا
مااظن دننامه ،یا
___________________________________________________________________
3. Bamako Convention on the Ban of the Import into Africa and the Control of Transboundary Movement and Management of Hazardous Wastes within Africa
1. Protocol on the Prevention of Pollution of the Mediterranean Sea by Transboundary Movements of Hazardous Wastes and their Disposal, Izmir Protocol 1992
2. Alcatsuki Mara 3. Pacific Pintail
تلود زا رگید یخرب یقوقح لااب رد هک ییاه
توااتت ،تاهباشت یخرب مغریلع ،دش سراشا آ هب ییااه
قواقح وی ناونک تاررقم اب زین 1982
ونااق ،ااهایرد قواقح ویا ناونک داننامه ودراد ااهایرد
جیلخ رد اریا یملاسا یروهمج ییایرد قطانم بوصم امع یایرد و راا
31 نیدروراا 1372
،
یب روبع هکنیا ملاعا زا اپ هک تسا یروبع ررض
، ونااق ( دشابن روشک تینما و شمارآ ،مظن لخم
1372 ةدام : 5 یب ریغ روبع دراوم )
1ررض یتشک لاخراب ، ارایا ونااق ااما وتاسا سدرک اصحا ار اه
وی ناونک تاررقم 1982
یاب روبع دروم رد ار قح فصو هکنیا نمض ، هاب رراض
روابع ،سدرابن رااک
یتشک هت ه یاه هت ه داوم لماح ای و یا
ار ،یا یب روبع تائانثتسا زا سدراک رراقم و هتا ناد رراض
:تسا
« هت ه تخوس اب یاهروانشووو روبع ییاایردریز و اهرواناش نین مه و یا
داوام لاماح یااه
ارایا یملااسا یروهمج هحلاص تاماقم یلبق تقااوم هب طونم ینیمزرس یایرد زا ووویجراخ یمتا دوب دهاوخ »
، وناق(
1372 ةدام : 9 ی ناونک لاخرب و) ،زامره ةاگنت آ رظنم زا هک ،اهایرد قوقح و
نیب ةگنت یام هتخانش یتیزنارت روبع تاررقم لومشم یللملا دواش
(Razavi, 1997: 55)
، ونااق رد
آ زا روابع و هتخاناشن تیماسر هب زمره ةگنت دروم رد )یتیزنارت روبع( یروبع نینچ ، اریا زاین
یب روبع تاررقم لومشم ضوت رد وتسا سدش ررض
زا روابع نایا هک دش رکذتم دیاب یتیزنارت روبع حی
وی ناونک تاعادبا 1982
هاگنت دروام رد و سداش بوا حم ااهایرد قوقح یناریتاشک لاباق یااه
نیب یم لامعا یللملا اای دازآ یااهایرد هاب ار یدااصتقا یرااصحنا قطانم ای دازآ یاهایرد هک ددرگ
یم لصتم یداصتقا یراصحنا قطانم یب ییایض( دننک
،یلدگ 1393 : 353 و(
یب روبع دشن بو حم قح یتشک روبع دش طونم و ررض
هتا ه یاه داوام لاماح اای یا
هت ه تواتت سدمع زا ،روشک ةحلاص تاماقم صاخ تقااوم هب یا ویا ناونک ااب اریا وناق یاه
یم بو حم هب ودوش
هب صوصخ رد ،نیا زا ریغ تواتت زین تارابع و اگژاو یریگراک
نیب ییاه آ
یم سدهاشم ود هب اریا وناق ودوش
تراابع یاج
« هتا ه یتاشک یا
» اای
« داوام لاماح یتاشک
___________________________________________________________________
1 « و فلا - مادقا ای اریا یملاسا یروهمج للاقتسا و یضرا تیمامت،تیمکاح هیلع روز زا سداتتسا ای دیدهت هنوگره
نیب قوقح لوصا ضقان هک یرگید وحن ره هب دشاب للملا
ب - نیرمت هب مادقا حلاس عون ره اب رونام ای
ج - عمج دشاب روشک یداصتقا عاانم ای یعااد روما ،یلم تینما ایز هب هک یتاعلاطا هنوگره یروآ
د - دشاب روشک یداصتقا عاانم ای و یعااد روما ،یلم تینما هب دز همال آ زا روظنم هک یتاغیلبت هنوگره
س - وکیله و امیپاوه عون ره لاقتنا و دورا و زاورپ لحاس و رگید روانش یاهدحاو هب ورین و یماظن تاودا و رتپ
و - لقن اریا یملاسا یروهمج تاررقم و نیناوق لاخرب لوپ و لااک عون ره هیلخت ای یریگراب ،داراا لاقتناو
ز - طیحم یگدولآ هنوگره داجیا اریا یملاسا یروهمج تاررقم لاخرب ییایرد ت یز
ح - رهب و یدایص تیلاعا هنوگره س
ییایرد عبانم زا یرادرب
ط - هشقن ،یملع شهوژپ عون ره ماجنا سزرل ،یرادرب
هنومن و یراگن یرادرب
ی - مت یس رد للاتخا داجیا روشک تا یسأت ریاس ای یطابترا یاه
س - ودشابن یتشک روبع همزلا هک یرگید تیلاعا عون ره ماجنا
»
هت ه یا » وی ناونک هک 1982
هب ار آ ،تاسا سدرب راک
« هتا ه تخواس ااب یاهرواناش یا
» و
« یمتا داوم لماح یتشک
» هب هجوت اب اما ،تسا سدرکن فیرعت ار روانش وناق وتسا سدرک سداتتسا
وغل موهتم هب آ ی
یم رظن ماع موهتم یتشک اب ه یاقم رد روانش دسر لیااسو و دشاب هتشاد یرت
تکرح هب یرگید بآ یور سدننک نیمه ودوش لماش زین ار یتشک زا ریغ
هب ، اریا وناق روط زا ریغ
هت ه یاهروانش ،یا
« ییایردریز یامتا داوم لماح یاه
» ویا ناونک رد هاک سدراک راکذ زاین ار
1982 آ هب هاب ریخا دروم رد هتبلا وتسا سدشن سراشا یام راظن
باکترم ارایا راذاگنوناق داسر
یب هب و سدش یتقد ترابع دیق یاج
« یامتا ییاایردریز
» تراابع ،
« ییاایردریز داوام لاماح یااه
یمتا » هب ار ،تاسا لواداتم لامع و عاقاو رد ه نآ اریز ،ت ین قیقد و حیحص هک تسا سدرب راک
ح هک تسا یمتا ییایردریز هت ه روتکار قیرط زا آ قرب و تکر
یم نیمأت یا ییاایردریز وددرگ
ییایردریز هب ،یمتا داوم لماح یم قلاطا یا
یم لمح یمتا داوم هک دوش راضاح لاح رد هک دنک
یمن سداتتسا و درادن دوجو ییایردریز نینچ اساسا ودوش
وی ناونک دننامه ،زین اریا وناق 1982
دواخ تاررقم رد ،
« تاشک ی ییاایردریز و ااه یااه
هت ه تاحیل ت لماح یا
» یتشک دننامه اهنآ ددرت هک ار هت ه یاه
هتا ه داوام لماح ای یا یا
هب و سدادن رارق هجوت دروم ،تسا جیار ااهنآ دروام رد ار یالبق تاقااوم با ک موزل صخشم روط
شیپ یتشک وتسا سدرکن ینیب هت ه تاحیل ت لماح یاه
یتاشک هلمج زا یا ا ه ییااه
هاک دنت
یم یلحاس یاهروشک ییایرد قطانم زا اهنآ روبع یتشک دننامه دناوت
هت ه یاه داوم لماح ای یا
هت ه ت یز و ینمیا یاهراخ ،یا ودشاب هتشاد یپ رد اهروشک نیا یارب یتینما یتح و یایحم
یتاشک عون نیا روبع ،)دنلزوین( اهروشک یخرب وناق رد هک تسا یلاح رد نیا ااصخشم زاین ااه
ملاعا عونمم تسا سدش
(Reitzig, 2005: 2)
و یتشک نیا هتا ه رواتکار اب ه نانچ ،اه
تاکرح یا
یتشک تاررقم ،دننک هت ه یاه
داشاب نایا رایغ رگا اما ودوب دهاوخ لامعا لباق اهنآ دروم رد یا
هت ه یتشک روبع طیارش رد دواجوم داوام هاکنیا راگم ،دوب دهاوخن لامعا لباق اهنآ دروم رد یا
س هت ه حلا هت ه داوم ،یا
یتشک نیا و دنوش ری تت یا هت ه داوم لماح اه
لوماشم و یقلت یا
یتشک روبع تاررقم هت ه داوم لماح یاه
هاب آ شریذاپ هاک یریا تت ،دانریگ رارق یا ینااسآ
یم و ت ین نکمم ودوش عقاو تتلاخم و ضارتعا دروم دناوت
یتشک تقااوم ب ک ةوحن و امز اریا وناق یااه
هتا ه هتا ه داوام لاماح اای یا زا یا
یم لأخ نیا هک تسا سدرکن صخشم ار هحلاص تاماقم نیایآ تاررقم رد دناوت
نایا یایارجا هامان
( ونکات هناتسأتم هک ، وناق 1399
نیمه وددرگ رطرب ،تسا سدشن بیوصت ) ، ارایا ونااق روط
وی ناونک لاخرب 1982
هب ، ریبادت تیاعر و سرادم نتشاد سارمه طیاراش زا ار صاخ یطایتحا
یب روبع یتشک ررض هت ه یاه
هت ه داوم لماح ای و یا زاین لأاخ نایا هاک تسا سدرکن ررقم یا
یم نییآ رد دناوت شیپ وناق ییارجا ةمان
ها نانچ ، ارایا ونااق ااسارب وددراگ عاتترم و ینیب
یتشک هت ه یاه هت ه داوم لماح ای و یا
هب یا هب تردابم روبع ماگنه هاک داننک یلاامعا ماجنا
