СЕКЦИЯ 13. ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҦЛТТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫ ЖЕТІЛДІРУ
13.1 Жасыл экономика - G-global коммуникативті
5824
1436. Рысбекова А.Р. Криминологическая характеристика женщины -
преступницы на Украине……… 5152
1437. Сулейменова М. Имплементация международно-правовых норм, регламентирующих право на жизнь в национальное законодательство Республики
Казахстан……… 5154
1438. Тишбеков Б.М. Қазақстандағы өлім жазасының кейбір мəселелері.. 5157 1439. Финк Д.А. Причины дорожно-транспортных происшествий в
странах Европы, Азии и Соединенных Штатах
Америки……… 5159
1440. Ыбырайым А.М. Причины девиантного поведения несовершен-
нолетних... 5162 1441. Шуляк Р.В. Проблема судейского усмотрения……… 5164
СЕКЦИЯ 13. ЖАҺАНДАНУ ЖАҒДАЙЫНДА ҦЛТТЫҚ ЭКОНОМИКАНЫ
5825 1456. Әкімбергенова
Әйгерім
Тұтынушылық сұраныс: ерекшеліктері,
факторлары, мəселелері... 5301 1457. Байгарашева Б.М. Сложности, перспективы и пути решения проблем
по переходу к «Зеленой экономике» в РК………… 5306 1458. Бектасова Алтын
Сабировна
Курс Казахстана на прогрессивный «Зеленый»
экономический рост……… 5309
1459. Берикболова Б.Ш Жаскайрат А.С.
Сагындыкова Ф.
Единый Накопительный Пенсионный Фонд……… 5314
1460. Болтаева Айсулу Турлыбеккызы
Зарубежный опыт повышения энергоэффектив- ности как условие модернизации зеленой
экономики………. 5318
1461. Бҧлақбай Азамат Мҧратбекҧлы
Қарашығанақ кен орнында MWD өлшеу жүйесін жанама оқпанды бұрғылауды автоматтандыруда
қолдану тиімділігін бағалау ... 5322 1462. Волошина Е.А. Инвестиционный капитал в Республике
Казахстан………. 5327
1463. Дюсембаев А.Е., Калданулы Б., Айтыкенов М.М.
Развитие малого и среднего предпринимательства
в Казахстане………. 5331
1464. Ералина Ф.М. Бюджеттік реттеудің тиімділігін арттырудың
жолдары... 5337 1465. Eрниязoвa A.,
Бaқытжaнoвa A ., Xaштaeвa А.
Қaлдықтaрды бaсқaру жүйeсiн жeтiлдiру... 5341
1466. Ертаскызы А «Жасыл экономика » ииновациларды дамыту
құралы ретінде... 5344 1467. Есенбек Гулдана
Абдуахитқызы
Қазақстанның адам капиталы сапасын жоғарлату
мəселелері... 5348 1468. Есентаева Д.К. Оценка и учет финансовых инвестиций………… 5352 1469. Есниязова Ботагоз Триботехника – как отрасль «зеленой экономики» 5355 1470. Ешенбаева С.Ә. Қазақстан Республикасындағы табиғи
ресурстардың экологиялық жағдайы... 5359 1471. Ешкеева А.Н. Политика республики Казахстан по привлечению
прямых иностранных инвестиций……… 5361 1472. Жакиянова А.С.,
Каримбекова М.С.
Қазақстан Республикасындағы газдарды тазалау
жүйелері жəне олардың қоршаған ортаға əсері... 5365 1473. Жанбырбаева
Динара Тилековна
Оптимизация деятельности банка по управлению
кредитным портфелем………. 5368 1474. Жанузакова Назерке
Болатбековна
Экологические аспекты водоснабжения в г.
Астане………. 5373
1475. Жигалова А.А. «Зелѐная экономика»: опыт, проблемы и
перспективы...
5379 1476. Жолумбетов Елдар
Маратбекович
Глобализация мировой экономики: украинский
кризис ……….. 5382
1477. Жолумбетов Елнур Маратбекович
Роль инвестиции в развитии сельскохозяйственной
продукции в РК……… 5386
1478. Жумабаева Замзам Государственно- частное партнерство в РК……..
5391
5826 1479. Жҧмабекқызы А.,
Есқақова Ф.
«Жасыл» экономика- Қазақстан дамуының жаңа
векторы... 5396 1480. Жунусова К.Ж. Проблемы обеспечения экономической
безопасности Республики Казахстан……… 5399 1481. Жунусова К.,
Рахимова А., Советова Д.
Формирование хлопково-текстильного кластера в
Казахстане ………. 5403
1482. Жылкайдарова А. Қазақстан Республикасының шағын жəне орта бизнестің қаржылық менеджментінің тиімділігі
жəне оның проблемалары... 5412 1483. Загидуллина Г.Н,
Чепикова Е.А
Основные проблемы и пути их решенияпри образовании кластеров в легкой промышленности Казахстана………
…..
5417 1484. Загипарова Г.С Современное состояние и актуальные проблемы
налогово-бюджетной политики РК………. 5422 1485. Захарова Е.С. Пути развития зеленой экономики в Казахстане на
примере системы JIPTO……… 5425 1486. Иманбалан Айнур
Арманкызы
Решение вопросов утилизации отходов в РК... 5428 1487. Исахан Д.Т. Формирование и развитие «зелѐной» экономики
Казахстана………. 5432
1488. Исенова К.К. Астана EXPO-2017: направления и привилегии.
Роль молодежи в подготовке к «Астана EXPO-2017
……….
5435 1489. Исламбек А.С. Социальная политика Казахстана в сфере
образования и здравоохранения ……… 5439 1490. Ищанова Р. Развитие зеленой экономики в Казахстане……….
5442 1491. Қабылдин А.М. Қазақстан Республикасындағы «жасыл
экономиканың» дамуын мемлекеттік қолдау... 5445 1492. Калипова К,
Аманжолова Д..
Развитие инновационного предпринимательства в
Республике Казахстан……….. 5448 1493. Калиева С.С. Сүт өнімдері өндірісінің экономикалық
тиімділігі... 5454 1494. Калиева М.Д. Коммерциялықбанктердің принципіретінде несие
саясатының мақсаты... 5457 1495. Каракесекова А.С.
Кҧраш Н.П
Қазақстанның инновациялық дамуын басқару
сапасын жетілдіру... 5460 1496. Лотова А,
Асанхан Е
Жасыл экономика – g-global коммуникативті платформасындағы диалогтың жаңа бағыты
ретінде... 5462 1497. Минов Станимир
Любомиров
How a firm’s competetive environment influences the choice of business strategy telecommunication
industry perspectives……….. 5465 1498. Минов Станимир
Любомиров
Analysis of the relationship between
telecommunication firm’s performance, role of luck
and market specific circumstances……… 5469 1499. Мҧзапбарова А.Ж. Кəсіпорынның пайдалылығы жəне оны арттыруды
жоспарлау жолдары………. 5472
1500. Муратова А.А. Органическое земледелие как один из способов
укрепления продовольственной безопасности 5476
5827
страны...
1501. Мухамедалиева Л.З., Конырбеков М.Ж.
Энергосбережение в ЖКХ - основа «Зеленой»
экономики Казахстана……….. 5479 1502. Мухамеджанова Г.Г. Зеленый рост и зеленый бизнес: проблемы и
перспективы в Республике Казахстан………. 5482 1503. Мухаметқанова А.Ж. Альтернативные источники энергии как условие
модернизации экономики………. 5487 1504. Мҧқҧшева Ә.
Қалдыбаева Т.
Рахман Ш.
Жасыл экономика. Энергияның балама көзі –
биогаз... 5492 1505. Мҧхатай Гҥлім
Шынтанқызы
Қазақстандағы «Жасыл экономика» жəне оның
даму жолдары... 5496 1506. Мырзалина Н.Б. Қазақстан Республикасындағы жұмыссыздық
деңгейі жəне оны төмендету жолдары... 5501 1507. Нукенева М.Б. «Зеленая» экономика как новый курс развития….. 5504 1508. Нҧрмағамбет И.И. Зеленая экономика - шаг к созданию «чистого
будущего»………. 5506
1509. Нурашева С.Н. Экономические аспекты регионального развития
Республики Казахстан... 5511 1510. Нҧрғали А. Н. Күн сəулесі – болашақтың сарқылмас
энергиясы... 5516 1511. Нурпеисова А.Е.,
Атимова М.Е.
Совершенствование системы управления отходами как одно из приоритетных направлений развития
«Зеленой экономики»……… ….. 5520 1512. Омар П.С. «Зеленая экономика»: глобальный тренд
развития.казахстанский путь……… 5525 1513. Орынбаев Н.М.,
Мукатова Е.Р.
Индустриальная революция – переход к зеленой
экономике... 5528 1514. Орынбасар К. О. Зеленый офис - как активная экологическая
позиция компании... 5530 1515. Перенчук М.П. Формирование стратегий международного
маркетинга под влиянием ценовой политики»…… 5533 1516. Пернебекова Ә. М. Современное состояние и проблемы гостиничного
бизнеса в индустрии туризма в Республике
Казахстан...
5537 1517. Пинега Т.В. Перспективы развития субъектов лакокрасочной
промышленности на основе экологизации
производства………..
5540 1518. Рамазанова Н.С. Жаһандану жағдайындағы «жасыл экономиканы»
дамыту қажеттігі мен маңызы……… 5544 1519. Рамашова А.Н. Қазақстан Республикасы ұйымдарында кадрлық
əлеуетті инновациялық басқару... 5548 1520. Рамм А.В.,
ТулекЕ.С.
Управления утилизации твердых бытовых
отходов…... 5552 1521. Сагидоллаева С. Қазақстан Республикасының инновациялық даму
перспективасы……… 5555
1522. Сагиндыкова А.Б. Современное состояние индустрии строительных
материалов в Казахстане………. 5559 1523. Сағынғали А.Р. Экологиялық экономика ерекшеліктері мен 5564
5828 мəселері....
1524. Садыглы Нигяр Фаик кызы
Экологический консалтинг как фактор развития зеленных технологий в экотуризме Азербайджана
(на примере северо-западной части Республики)… 5567 1525. Сайрамбай Е. А. Қазақстанның «Жасыл экономика» бағытындағы
жолы жаһандану заманындағы елдің тұрақты дамуының кепілі ретінде...
5572 1526. СаметееваМ.А. ҚР агроөнеркəсіп кешенін орнықты дамуын
инвестициялауды жетілдіру жолдары... 5576 1527. Скендирова Д.М. Вклад некоммерческих организаций в практику
модернизации государства и гражданского
общества в Республике Казахстан... 5580 1528. Сламбеков Ануар Салық əкімшілігінің тиімділігі жəне оны жетілдіру
жолдары... 5584 1529. Тайбеков Д.Д. Сущность и теоретические основы обеспечения
экономической безопасности... 5589 1530. Талпакова Ж.Е. Байқоңыр –ғарыштық жібек жолы...
5595 1531. Тлеубердиева С.С. Переход на «Зеленую экономику» как фактор
системных преобразований в экономическом
развитии республики Казахстан... 5599 1532. Тлеугулова А.А. «Зеленая» экономика: глобальный тренд развития.. 5602 1533. Торебекова А.Е. Арал маңында «жасыл экономиканы» дамыту
негізі – экологиялық жағдайды тұрақтандыру... 5607 1534. Тохтарова Ж.К. Концессия: мемлекеттік – жеке серіктестіктің
тиімді механизмі ретінде... 5610 1535. Тӛлеу Н.М. Қазақстан-2050 стратегиясы жəне «Жасыл»
экономика мəселелері... 5613 1536. Умаргали Д Инновации – движущий фактор глобальной
конкуренции... 5616 1537. Фрибус А.А Некоторые аспекты в международном опыте
финансирования зеленой экономики... 5621 1538. Хайтбаева Ф,
Хайтбаев Ф
Инновационная экономика , как фактор
креативности развития экономики Казахстана... 5624 1539. Хасенова К.Е Зеленая экономика – основа для решения
экономических проблем ВКО... 5629 1540. Шавлинская А.М. Зеленая экономика - новый вектор устойчивого
развития……… 5634
1541. Шарипова Ж.К. Развитие банковской системы в условиях
глобализации... 5637 13.2 Туризм саласын дамытудағы заманауи мәселелер
5641 1542. Абильдина К.Р. Развитие малого бизнеса в сфере туризма……… 5641 1543. Азизова Самира
Саядгызы
Возможности развития треккинг туров в Азербайджане (на примере Аг-Гельского национального парка)...
5645 1544. Алиппаева Г.С. Государственное регулирование развития туризма
в Казахстане……… 5649
1545. Аскар Асель Особенности развития туризма……… 5652 1546. Аскаралиева Н.Д. Специфика учета в туризме... 5654
5829
1547. Борзова Ю.А. Индустрия гостеприимства в Республике
Казахстан: проблемы развития………. 5656 1548. Величко Е.В,
Мазин В.
Чернобыльская зона как перспективный маршрут
экстремального туризма……….. 5660 1549. Ермаханова А.И. Балқаш аймағындағы туризмнің даму жағдайы.... 5663 1550. Ермеков Бақытжан
Ермекҧлы
Туристік фирмалар қызметіндегі маркетингті жетілдіру (Шығыс Қазақстан облысы
материалдары негізінде)... 5665
1551. Есенгалиева Т.А. Атырау облысындағы іскерлік туризмнің дамуы
мен перспективасы... 5670 1552. Жунисбек Т.С. Развития индустрии туризма в республике
Казахстан – один из основных источников
дохода………. 5673
1553. Жҧмабеков Бейбарыс
EXPO – 2017 қарсаңында Сыр өңірінің туристік
əлеуетін дамыту жолдары... 5676 1554. Калиева А.Е. Шығыс Қазақстан облысында емдік-сауықтыру
туризмінің даму қарқыны... 5681 1555. Карплюк К.В. Перспектива развития промышленного туризма в
Украине(на примере Днепропетровского
региона)……… 5684
1556. Карплюк К.В. Опыт экологического туризма Швейцарии для повышения конкурентоспособности
туристической отрасли государства……… 5688 1557. Кенжембетова Ж.К. Состояние и перспективы развития туристской
деятельности в Казахстане……… 5691 1558. Красников П.Д. Основные тенденции развития международного
туризма……… 5695
1559. Кубаева М. А. Қонақ үй индустриясындағы отандық бренд
қалыптасуының мəселері мен мүмкіншіліктері... 5700 1560. Ли А.О. Развитие индустрии туризма с использованием
модели государственно-частного партнерства…… 5703 1561. Маулен А.Т. Экологический туризм – один из новых
направлений роста «Зеленой экономики»... 5706 1562. Муратова Жансулу Развитие медицинского туризма в Республике
Казахстан………. 5709
1563. Мукатова Р.А. Туристік индустрия дамуындағы туризм
менеджменті мен инфрақұрылымның рөлі... 5712 1564. Мҧхтар Л.К. Activities of the regional integration processes in
tourism in South-east Asian countries………. 5717 1565. Нурпеисова А.Е. Туристский кластер как инструмент повышения
конкурентоспособности отрасли………. 5719 1566. Пернебекова А.М. Современное состояние и проблемы гостиничного
бизнеса в индустрии туризма в Республике
Казахстан... 5723 1567. Сабырова З.Ш. Казахстан – страна с обеспеченными природными
и социально-экономическими ресурсами для
развития индустрии туризма……….. 5726 1568. Сағидуллақызы Ж Жасанды аттракцияға негізделген туристік өнім
қалыптастыру жолдарымен оның туристік
бизнестегі қолдану үлгілері... 5731 1569. Садуова Р.А. Современное состояние и проблемы развития 5735
5830
туризма в Республике Казахстан………..
1570. Сапиева А.П. Жамбыл облысы, Жуалы ауданы, Шақпақ өңіріндегі табиғи ресурстар жəне олардың
туризмде қолданылуы... 5739 1571. Снасапина А.С.
Касымханкызы А.
Ақтөбе облысындағы Әйтеке би ауданының
туристік мүмкіндіктері... 5742 1572. Ставицкая А.В. Повышение роли государственного содействия
развитию образовательного туризма... 5746 1573. Стеблянко И.О. Развитие туристической отрасли Украины:
проблемы и перспективы……… 5750 1574. Сҥйіндікова А. Е Қазақстандағы санаторлы – курорттық туризмнің
даму болашағы... 5753 1575. Тажибаев Т.К Развитие индустрии туризма в Республике
Казахстан... 5755 1576. Тайлюбек А.А. Государственное регулирование туристской
деятельности в Республике Казахстан... 5758 1577. Талпакова Ж.Е. Байқоңыр – ғарыштық жібек жолы... 5760 1578. Шилибекова Б.С. E-marketing the main in providing of the world
tourism product... 5764
4992
ғылымға жақын жастар жағын PhD докторантураның ішкі талаптары мен үдерістері қызықтырады. Болашақта PhD докторы атанудан үмітті кез-келген адам докторантурада оқудың ерекшеліктері мен қиындықтарын білгісі келетіні анық. Сол себептен, бұл деңгейдің ӛзіндік қыр-сырларын анықтап алып, анықталған кемшіліктерін жоюға бет бұру қажет.
Қолданылған әдебиет
1. Г. Әлиакпарова. Қазақстанның Болон үрдісіне қосылуы // ҚазАқпарат. 05.05.2013;
2. «ҚР мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарты. Жоғары оқу орнынан кейінгі білім. Докторантура.» // ҚР Білім және ғылым министрінің 2011 жылғы 17 маусымындағы №261 бұйрығымен бекітілген;
3. «ҚР ЖОО-да білім алатындардың академиялық ұтқырлығы тұжырымдамасы» ҚР Білім және ғылым министрлігінің 2011 жылғы 19 қаңтардағы Алқа мәжілісі аясында мақұлданған;
4. Uchi.kz // Планируется увеличение набора в докторантуру. 14.06.2013;
5. Uchi.kz // За 2 года вузами подготовлено около 450 докторантов. 18.02.2013;
6. ҚР Статистика агенттігінің ресми Интернет-ресурсы www.stat.gov.kz;
7. ҚР жоғары оқу орындарынан кейінгі білім туралы ҚР Статистика агенттігінің бюллетені. Астана, 2013;
8. ҚР Білім және ғылым министрлігінің 2013 жылғы 10 шілдедегі №269 бұйрығына 2- қосымша // «Жоғары оқу орындарында 2013-2014 оқу жылына PhD докторларды даярлауға арналған мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру туралы»;
9. «Ғылыми дәрежелер беру ережесін бекіту туралы» ҚР Білім және ғылым министрінің 2011 жылғы 31 наурыздағы №127 бұйрығы;
10. Д. Сабитов. Философский камень преткновения // Центр Азии. №13-14(50-51). 2011.
УДК 342.9(574)
КРЕДИТТІК ОҚЫТУ ТЕХНОЛОГИЯСЫ БОЙЫНША ОҚЫТУ ПРОЦЕСІН ДАМЫТУ ЖӘНЕ ЖЕТІЛДІРУ ЖОЛДАРЫ
Молдахметова П.Т.
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Заң факультетінің магистранты, Астана, Қазақстан Ғылыми жетекшісі – Б.О. Алтынбасов, з.ғ.к, доцент
Елбасының «Қазақстан жолы – 2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ» атты кезекті Жолдауы отандастарымызды тағы бір серпілтіп тастады. Аталмыш Жолдаудың ӛзіндік ерекшелігі бар. Бұл Жолдау – еліміздің дамыған отыз елдің қатарына кіру жолындағы міндеттер мен тапсырмаларды айқындап берді. ХХІ ғасырдағы дамыған ел дегеніміз – белсенді, білімді және денсаулығы мықты азаматтар. Бұл үшін біз не істеуіміз керек? Барлық дамыған елдердің сапалы бірегей білім беру жүйесі бар. Ұлттық білім берудің барлық буынының сапасын жақсартуда бізді ауқымды жұмыс күтіп тұр [1]. Қазіргі таңда жастарымыздың білім мен ғылымға деген құштарлықтары ӛте зор. Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың салиқалы саясатын жүргізуінің арқасында бүгінгі күнгі жастарға бӛлінген кӛңіл, мемлекет тарапынан атқарылып жатқан қамқорлық жұмыстары ұшан – теңіз [2]. Елбасы ӛз Жолдауында: «Үлгерімі жақсы студенттер мен оқушыларды қолдаудың тиімді жүйесін жасау қажет деп санаймын» [1]
деп еліміздің жарқын болашағының ғылым мен білімге тікелей байланысты екенін кӛрсетті.
Білім мен ғылым – кез келген мемлекеттің сарқылмас қазынасы. Олай болса, заманауи
4993
талаптарға және әлемдік стандарттарға сай ұлттық білім жүйесін құру міндеті заңдылық.
Қазақстанның жоғары мектебінің әлемдік білім беру кеңістігіне интеграциялануының сатыларын қарастырып ӛтуге болады. Ең алдымен 1997 жылы Лиссабон Конвенциясына қол қойылып, ол ӛз кезегінде ратификацияланды. 2003 жылдан бастап кредиттік оқыту технологиясы Қазақстанның жоғары оқу орындарына ендіріле бастады. 2003 жылы Қазақстанның жоғары оқу орындары Университеттердің Ұлы Хартиясына қол қойды. 2004 жылдан бастап білім берудің халықаралық стандарттық классификациясына сәйкес жоғары білім беру саласында квалификациялар ендірілді. 2009 жылдан бастап Болон процесінің білім беру деңгейлеріне сәйкес жоғары және жоғары білімнен кейінгі білім берудің классификаторы енгізілді: бакалавриат, магистратура, докторантура. 2010 жылдың 11 наурызында Қазақстан Болон процесіне қосылды.
2003 жылдың 1 қыркүйегінен бастап республикамыздың алдыңғы қатардағы жоғары оқу орындарында экономикалық мамандықтардың 1 курс студенттерін кредиттік оқыту технологиясы негізінде оқыту басталды [3]. Кредиттік оқыту технологиясы ұлттық білім беру бағдарламаларын халықаралық мойындауды, студенттер мен оқытушылардың академиялық ұтқырлығын, сонымен бірге білім берудің сапасын жақсартуды қамтамасыз етеді.
Кредиттік оқыту технологиясы дегеніміз - білім алушы мен оқытушының оқу жұмысы кӛлемінің біріздендірілген ӛлшем бірлігі ретінде кредитті қолдану арқылы, білім алушының пәндерді таңдауы және реттілікпен оқуын дербес жоспарлауы негізінде оқыту [4].
Кредиттік оқыту жүйесі мәселелерін зерттеушілер оның Қазақстанда XX ғасырдың 90- шы жылдарының ортасынан бастап қалыптаса бастағанын кӛрсетеді. Бұл оқыту жүйесін зерттеу және игеру барысында оның тӛмендегідей артықшылықтары айқын болды:
– оқу жоспарлары мен бағдарламаларын бірыңғайлау арқылы студенттердің икемділігін арттыру;
– студенттер мен жұмыс берушілердің оқу жоспарларын жасауы;
– оқыту формалары мен әдістерін таңдауда;
– халықаралық аккредитацияға белсенді түрде қатыса алуы.
Кӛптеген қазақстандық жоғары оқу орындары (ЖОО) алдыңғы қатарлы шетелдік университеттермен халықаралық байланыстарды кеңейтіп, халықаралық жобалар (Еуроодақ арқылы қаржыландырылған бірқатар пилоттық жобалар) мен бағдарламаларға қатысты. Бірнеше ЖОО ТемпусТАСИС жобаларын жеңіп алды [5].
Бұл оқу мекемелерінің ұжымдарына кредиттік оқыту жүйесінің ережелерін ескере отырып білім беру үрдісін ұйымдастыруды белсендіруге ықпал етті.
Кредиттік оқыту жүйесінің дәстүрлі «сызықты» оқыту жүйесінен ерекшеліктері:
– дәстүрлі жүйеде оқытудың мақсаты ақпарат пен нақты білім беру болса, жаңа жүйеде нақты білімнің негізінде шешім қабылдай білу дағдыларын дамыту, яғни шығармашылық әрекет пен ӛздігінен танып-білуді және кәсіби құзіреттілігін қалыптастыру;
– білім алушылардың оқу жоспарындағы пәндерді таңдаудағы кӛп еркіндігі, әр студенттің ӛз жеке оқу жоспарын жасауға тікелей ӛзі қатысуы, оқыту бағдарламасының икемділігі және таңдау курстарының кӛптігі;
– студенттердің оқытушыларды таңдаудағы еркіндігі;
– «студент-оқытушы» қарым-қатынасының «субъект-субъект» болып ӛзгеріп, оқытушының ұйымдастырушылық және қосалқы рӛл атқаруы;
– студенттерге пән таңдауда, оқу траекториясын таңдауда кӛмектесетін академиялық консультанттардың енуі (эдвайзер);
– оқу үрдісін ұйымдастыруда факультеттердің еркіндігі, оқу үрдісін қажетті әдістемелік материалдармен (баспа және электронды) қамтамасыз ету қажеттігі;
– әр студенттің эдвайзер кӛмегімен оқу пәндерін меңгеру үшін білім беру траекториясын
4994 таңдау арқылы оқытудың жекелендіруі;
– студенттің ӛздік жұмысының (СӚЖ) үлесінің артуы, оның оқытушы қатысуынсыз жүргізілетін СӚЖ және оқытушы жетекшілігімен жүргізілетін студенттің ӛздік жұмысы (ОСӚЖ) болып бӛлінуі;
– игерген білім сапасының емтиханда бағаланып, сынақтың болмауы;
– оқу уәждемесінің артуы, шетелде оқу мүмкіндігі, академиялық мойындау кепілдігі;
– оқытуда интерактивті әдістердің кеңінен қолдану мүмкіндігі;
– білім деңгейінің нақтылығы, баға жүйесінде дәстүрлі бағалаудан ӛзгеше жинақталатын сынақтық жүйенің енгізілуі және дәстүрлі бағалау жүйесіне аудару механизмінің болуы, бағалау жатады [6].
Кредиттік оқыту технологиясы мыналарды кӛздейді:
1. Білім алушылар мен оқытушылардың әрбір пән бойынша еңбек шығынын бағалау үшін кредиттер жүйесін енгізу;
2. Білім алушылардың жеке оқу жоспарын қалыптастыруға тікелей қатысуын қамтамасыз ететін элективтік пәндердің каталогына енгізілген таңдауы бойынша пәндерді олардың таңдау еркіндігі;
3. Білім алушылардың оқытушыларды таңдаудағы еркіндігі;
4. Білім алушылардың білім алушылардың білім траекториясын таңдауына ықпал ететін эдвайзерлерді оқу үдерісіне тарту;
5. Оқытудың интерактивті әдістерін пайдалану;
6. Білім беру бағдарламаларын меңгеруде білім алушылардың ӛзіндік жұмыстарын жандандыру;
7. Оқу үдерісін ұйымдастыруда факультетке және кафедраларға академиялық еркіндік беру, білім беру бағдарламаларын қарастыру;
8. Оқу үдерісін қағазды және электронды тасымалдағыштардағы барлық қажетті оқу және әдістемелік материалдармен қамтамасыз ету;
9. Білім алушылардың оқудағы жетістіктерін бақылаудың тиімді әдістері;
10. Әрбір оқу пәні бойынша білім алушылардың оқудағы жетістіктерін бағалаудың балдық -рейтингтік жүйесін пайдалану [4].
Әрине, кредиттік оқыту технологиясы шын мәнінде кӛзделген мақсаттарына жетсе, оқу процесі мен білім беру процесі ӛте жоғары деңгейде жүзеге асырылатын еді. Себебі, кредиттік оқыту технологиясының студенттер мен оқытушыларға берер артықшылықтары ӛте кӛп.
Дегенмен, тәжірибе кӛрсетіп отырғандай, кредиттік оқыту технологиясы әлі де толық ендірілмеген, кредиттік оқыту жүйесін енгізу барысында оның кейбір механизмдерінің іске аспай қалғандығын байқауға болады. Оған дәлел ретінде бірнеше мысал айтуға болады. Ең алдымен еліміздегі білім беру процесіне тікелей қатысатын оқытушылар мен білім алушылардың үлкен екі топқа бӛлінгенін аңғаруға болады: кредиттік оқыту технологиясын жақтаушылар және оған қарсы шығушылар. Кӛптеген оқытушылар ӛздерінің теріс пікірлерін дәріс сабақтарының ұзақтығына сәйкес білдіріп жатады. Кредиттік оқыту технологиясы бойынша оқу үдерісін ұйымдастырудың ережесін бекіту туралы ҚР Білім және ғылым министрінің бұйрығының [4] 3-тарау, 23-тармағына сәйкес бір академиялық сағат дәрісханалық сағаттың 50 минутына тең. Осыған байланысты аталған жаңашылдыққа қарсы шығып жатқан педагогтардың саны да аз емес. Кез келген педагогқа қатысты туындаған мәселе – ол уақыттың жетіспеуі, яғни бұрынғы сызықтық жүйе бойынша сабақ ұзақтығы 1,5 сағат болса, ал қазір небәрі 50 минутты құрайды. Ал пәндердің мемлекеттік стандарттары ешбір ӛзгеріссіз қалған, сол себепті педагог оқу материалын дәл сол қалпында, бірақ екі есе аз уақытта жеткізуі тиіс [7].
Жоғарыда аталған бұйрықтың 31-тармағына сәйкес оқу сабақтары басым түрде белсенді шығармашылық нысандарда жүргізілуі тиіс (кейс-стади, іскерлік ойындар, тренингтер,
4995
диспуттар, дӛңгелек үстелдер, семинарлар) [4]. Демек, сызықтық жүйедегі қалыптасып қойған бір сарынды дәрістер бұдан былай жүргізілмеуі тиіс болатын еді. Білім беру барысында студенттердің ӛзіндік шығармашылық жұмыстарына, ғылыми-зерттеу жұмыстарына баса назар аударылуы тиіс еді. Кредиттік оқыту жүйесі бойынша сабақ үстінде дәстүрлі дәрістердің орнына оқытушы студенттерге тек қана бағыттар кӛрсетіп, оқу материалында аса кӛңіл бӛлінуі тиісті сұрақтарға ғана назар аудартуы қажет. Яғни, бұл жүйе бойынша студенттер силлабустарда кӛрсетілген тақырыптарға сәйкес дәрістерге алдын ала дайындалып келіп, дәріс уақытында оны талқылап, қосымша сұрақтар қою арқылы ӛз білімдерін бекітуі тиіс. Дегенмен, қазіргі кездегі жоғары оқу орындарындағы нақты жағдайға келетін болсақ, студенттердің дәрістерге дайындалмай келетінін, ал оқытушының дәрісті монотонды оқып беруін анық кӛруге әбден болады.
Кредиттік оқыту бойынша жоғары оқу орындары білім берудің инновациялық тәсілдерін қолдануы тиіс. Яғни, кез келген жоғары оқу орны тиісті материалды-техникалық құралдармен толық қамтамасыз етілуі тиіс. Компьютерлік сыныптар, мультимедиялық құралдар, спутниктік телекӛрсетілім, электронды кітапхана қоры, Интернет желісі – бұның бәрі жаңа оқыту жүйесінің негізгі техникалық құралдары. Дегенмен, еліміздегі ең үздік деп танылған ұлттық университеттерінде де бұл жаңашылдықтардың ӛте аз болуы тиісті деңгейде білім беруге кедергі келтіреді. Қазір компьютер, интерактивті тақта, мультимедиялық проекторы бар, кез келген жерде жоғары жылдамдықты желісіз интернет Wi-fi бар, яғни сабақ ӛткізуге материалдық-техникалық базасы толық қамтылған аудитория саны ӛте аз.
Кредиттік оқыту бойынша білімді бақылаудың негізгі әдісі ретінде компьютерлік тестілеу қарастырылады. Семестр барысында екі рет аралық бақылау жүргізіледі. Дегенмен, кейбір оқытушылардың пікірінше тестілеу білім алушылардың білімін тексеруге толық мүмкіндік бермейді. Себебі, студенттер қорытынды бақылауға ӛз бетінше ізденіп дайындалудың орнына дайын тұрған тест сұрақтары мен жауаптарын жаттап алып жатады [8].
Қазіргі таңда типтік оқу жоспары білім алу процесінде аса маңызды болып тұр. Типтік оқу жоспары - жоғары білім мамандығына регламенттелген оқу пәндерінің тізімі және кӛлемі, олардың оқу реті мен бақылау формасына арналған құжат. ҚР Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 10 сәуірдегі №158 бұйрығына [9] қосымшасында жоғары және жоғары білім беруден кейінгі білім беру мамандықтары бойынша типтік оқу жоспарларының тізімі кӛрсетілген. Аталған тізімнің 36 қосымшасында 5В030100-Құқықтану мамандығының типтік оқу жоспары кӛрсетілген. Салыстыру үшін 2006 жылғы 050301-Құқықтану мамандығының бакалавриатына арналған Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандартын (ҚР МЖМБС 3. 08. 279-2006) [10] алуға болады. Аталған стандарттың А қосымшасы типтік оқу жоспарына арналған. Оған сәйкес, мамандық бойынша базалық пәндердің міндетті компонентіне келесі пәндер кіреді: мемлекет және құқық теориясы, шет елдердің мемлекет және құқық тарихы, саяси және құқықтық ілімдер тарихы, Қазақстан Республикасының мемлекет және құқық тарихы, Қазақстан Республикасының конституциялық құқығы, шет елдерінің конституциялық құқығы және т.б. Ал 2012 жылғы типтік оқу жоспарына сәйкес базалық пәндердің міндетті компонентінде келесі пәндер кӛрсетілген: кәсіби қазақ (орыс) тілі, кәсіби шет тілі, мемлекет және құқық теориясы, ҚР Конституциялық құқығы, ҚР Азаматтық құқығы (жалпы, ерекше бӛлім), ҚР Қылмыстық құқығы (жалпы, ерекше бӛлім).
Демек, құқықтық ілімдердің іргетасы, негізі болып табылатын Қазақстан Республикасының мемлекет және құқық тарихы, саяси және құқықтық ілімдер тарихы деген сияқты бұрынғы міндетті пәндер қазір модульдік жүйеде таңдаулы пәндер болып қалған. Ал заң факультетіне енді келген студенттер ол пәндердің маңыздылығын түсініп, оларды таңдай қояды ма жоқ па белгісіз. Егер де студенттер аталған фундаментальді пәндерді таңдамаған болса, міндетті болып табылатын ӛзге пәндерді қалайша бастамасыз оқи алады?
4996
Сонымен бірге кредиттік оқыту технологиясының жағымды жағы ретінде таңдау еркіндігін айта аламыз. Кез келген студент ӛзіне қызықты элективті пәнді таңдауға, сонымен бірге сабақ беру әдісі мен әдістемесі ұнайтын оқытушыны таңдауына еркіндік берілген [11].
Яғни, студент оқытушыны ӛзі тандауы қажет. Сонда ғана оқытушының бәсекелестікке қабілеттілігі артады, сұранысты қанағаттандыра алатындай жағдайда болуы және үнемі білімін қазіргі талапқа сай жетілдіріп отырады. Ол оқытушының ӛз жұмысына деген жауапкершілігі мен қатар материалдық жағынан қамтамасыз етілуіне де мүмкіндік береді [12]. Мәселен, АҚШ университеттерінде студенттер сабақ кестесін ӛздері белгілеп, арнайы профессорларымен жеке, кей жағдайларда онға жуық студенттер болып қалаған уақыттарында оқиды. Шетелдік Болон жүйесінде топтық оқу мүлде жоқ, яғни, еркіндік басым. Кредиттік жүйенің тиімділігі кез-келген студенттің ӛзінің бейіміне қарай қалаған пәнін таңдай алады [13] .
Кредитік жүйеге ауысуға байланысты кездескен кемшіліктер мен қиындықтарға қарамастан Қазақстанның ЖОО-дағы реформалау үрдісін, университеттік білім берудің ұлттық және әлемдік дамуының бағыттарын зерттеу барысында мынандай оң беталыстар айқындалды:
– қазіргі заманғы әлеуметтік-мәдени жағдайлар үздіксіз білім берудің ӛзіндік құндылық идеясын, студенттердің және оқытушылардың ұдайы ӛз білімін жетілдіруін талап етеді;
– білім беру мазмұнының таңдамалы және кӛпдеңгейлі болуы;
– қоғам сұранысы мен әлемдік білім жүйесіне ену талаптарына сәйкес жаңа мамандықтардың, жаңа оқу пәндерінің енгізілуі;
– барлық мамандықтардың білім беру стандарттарының, типтік оқу бағдарламаларының кредиттік оқыту жүйесіне байланысты жаңаруы;
– барлық оқу пәндері бойынша оқу-әдістемелік кешендердің жаңаруы;
– ақпараттық қоғам жағдайында білім беру үрдісінде аудиториялық жүктеменің қысқаруы, студенттің ӛздік жұмысының үлесінің артуы;
– студенттің оқуға уәждемесінің артуы және оқыту-
дағы негізгі салмақтың оқытудан білім берудегі студенттің ӛзіндік әрекеті түріндегі оқуға ауысуы;
– оқытушының рӛлінің ӛзгеруі және СӚЖ маңызының артуына байланысты оқытушы құзіреттілігіне талаптың жоғарылауы;
– оқытуда интерактивті әдістердің, жаңа педагогикалық және ақпараттық технологиялардың кеңінен қолдануы;
– пәнаралық байланыстың маңызының артуы [14].
Жаһандану үрдісі жағдайда қысқа мерзімде әлемдік білім беру кеңістігіне қосылу және халықаралық білім стандарттарына жақындау міндетін жүзеге асыру үшін еліміздің жоғары білім беру жүйесі кредиттік технологияны енгізумен қатар, отандық озық тәжірибе мен дәстүрді, тұлғаның мүддесі мен қабілетін ескере отырып, білім беру мекемелері мен бағдарламаларының алуан түрлері мен формаларын қолдануда.
Қолданылған әдебиет 1. strategy2050.kz;
2. «Баянтау» газеті. «Қазақстан жолы -2050: Бір мақсат, бір мүдде, бір болашақ»
Жолдауы. 07.02.2014;
3. Б.Әбдікәрімұлы,Б. Андасова. Кредиттік оқыту жүйесі бойынша болашақ экономистердің ӛздік жұмысының педагогикалық шарттары., Астана, 2007;
4. «Кредиттік оқыту технологиясы бойынша оқу үдерісін ұйымдастырудың ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2011 жылғы 20 сәуірдегі № 152 бұйрығы;
5. С.Б.Абдыгаппарова, Г.К.Ахметова, С.Р.Ибатуллин, А.А. Кусаинов, Б.А.Мырзалиев,