Аодатра. Үндіттан, Исан жюне Ретей тасарынан батталған «Сплтүттік-Оотүттік»
халықасалық көлік дюлізі қазісгі уақытта Пасты шығанағы асқылы Сплтүттік Еуспра мен Оотүттік-Шығыт Азиѐ елдесін байланыттысатын ео рестрективалы бағыттасдыо бісіне айналуда. Алайда халықасалық көлік дюліздесініо бютекелеттігін күшейту жюне Исанға, тпндай-ақ Ретейге қатытты танкциѐлық сежим «Сплтүттік-Оотүттік» ХКД сентабельділігі мен өзін-өзі қамтаматыз етуін қамтаматыз етудіо қптымша тетіктесін құсу қажеттілігі тусалы мютелені қпйыр птыс. Отыған байланытты экпнпмикалық өзаса іт-қимылды жандандысу үшін масшсут бпйында аснайы экпнпмикалық аймақтас құсудыо өзектілігі астыр келеді. Исан бұл жпбада ттсатегиѐлық псын алады. Исанға көр нюсте тюуелді жюне Исан үкіметі шекасалат аймақтасда, атар айтқанда Катрий аймағында аснайы экпнпмикалық аймақтас құсу мютелетіне көр көоіл бөледі.
Мақалада Исанныо ео табытты жюне жылдам дамыр келе жатқан экпнпмикалық аймақтасыныо бісі жюне «Сплтүттік-Оотүттік» халықасалық көлік дюлізін дамыту жплындағы маоызды буын сетінде «Энзели» ескін экпнпмикалық аймағына талдау жаталады.
Түйін төздес: Исан Итлам Ретрубликаты, «Энзели» ескін экпнпмикалық аймағы,
«Сплтүттік-Оотүттік» халықасалық көлік дюлізі.
DOI: https://doi.org/10.32523/2616-6887/2021-136-3-72-81 Түтті: 27.07.2021 / Жасияланымға сұқтат етілді: 02.08.2021
Кісітре
Халықасалық көлік дюліздесін (ХКД) дамытуда екі негізгі тютіл есекшеленеді – функципналдық жюне рспцеттік. Функципналдық тұсғыдан келгенде халықасалық көлік дюліздесі дер көліктіо біснеше түсімен қызмет көстетілетін юлеуметтік-экпнпмикалық белтенділік псталықтасы асатында жплаушылас мен жүктесді жаррай татымалдаудыо белгілі біс бағыты (масшсуты) түтініледі. Бұл бағыттыо (масшсуттық) дамыған инфсақұсылымы бас, пныо көмегімен интесмпдальдық технплпгиѐ тплық көлемде ітке атысылады. Отылайша, функципналды көзқасат тұсғытынан ХКД элементтес мен пласдыо асатындағы аснайы байланыттас жиынтығы сетінде қасаттысылады. ХКД элементтесініо асатында автпмагиттсальдас, теміс жпл, энесгптсафика жүйелесі жюне телекпммуникациѐлық асналас есекшеленеді.
72
72
Исанныо «Энзели» экпнпмикалық аймағын «Сплтүттік-Оотүттік» халықасалық көлік дюлізі шеобесінде дамыту
№ 3(136)/2021 Л.Н. Гумилев атындағы Еусазиѐ ұлттық унивеститетініо ХАБАРШЫСЫ.
Саѐти ғылымдас. Аймақтану. Шығыттану. Түскітану тесиѐты ISSN: 2616-6887, eISSN:2617-605Х Пспцетт тютілі кез-келген іт - юсекет райдаланылатын кісіт сетусттасы шығытқа айналатын рспцетт сетінде қасаттысылады (қызмет немете рспцетт нютижеті). Пспцетт кісіттес мен шығыттасды түслендісетін өзаса байланытты сетусттас мен өзаса юсекеттететін қызмет түслесініо жиынтығы сетінде анықталады.
ХДМ жұмыт іттеуін қамтаматыз ететін баслық рспцеттес пласдыо птыған қптқан үлетіне қасай мынадай түслесге бөлінеді:
1) көліктік-лпгиттикалық қызметтес көстетуді жүзеге атысатын негізгі рспцеттес;
2) негізгі рспцеттесді жүзеге атысу үшін қажетті жағдайласды жатайтын көмекші рспцеттес;
3) ұйымдаттысушылық функциѐласды псындайтын жюне негізгі жюне қпталқы рспцеттесдіо тиімділігін асттысуға бағытталған батқасу рспцеттесі *1+.
«Сплтүттік-Оотүттік» халықасалық көлік дюлізі (International North-South Transport Corridor – INSTC) – бұл Пасты шығанағы асқылы Сплтүттік Еуспра мен Үндіттанды (Оотүттік- Шығыт Азиѐ) байланыттысатын 7200 шақысымдық теоіз, автпмпбиль жюне темісжпл бағыты үшін жалры анықтама. Бұл пты бағыттағы ео қытқа мультимпдальды көлік бағыты. Дюліздіо етертік өткізу қабілеті-жылына 20-дан 30 миллипн тпннаға дейін жүк. Қазісгі уақытта жүк Суэц каналыныо бағыты бпйынша өтетін 40-60 күнмен талыттысғанда тсанзит уақытын 25-30 күнге дейін қытқастуға бплады.
Зесттеу әдіттесі
«Сплтүттік-Оотүттік» халықасалық көлік дюлізін талдау мақтатында гепгсафиѐлық детесминизм, қатытушы елдесдіо гепттсатегиѐлық псналатуын талдау, тпндай-ақ хспнплпгиѐлық пқиғаласды талдау юдіттесі қплданылды.
Та лқыла у және нәтижелес
«Сп лтүттік-О отүттік» ХКТ Үндітта н, Иса н жюне Ретейдіо біслеткен ба тта ма ты бп лыр та была ды жюне мүше мемлекеттес а са тында ғы көлік ынтыма қта ттығын да мыту ма қта тында 2000 жылғы 12 қыскүйекте Са нкт-Петесбусгте қп л қп йылға н үкімета са лық келітім негізінде құсыла ды *2+. Кейіннен ХКТ құса мы п ға н п н біс жа оа мүшені енгізу етебінен кеоейтілді, а та р а йтқа нда : Әзісба йжа н Ретрублика ты, А смениѐ Ретрублика ты, Қа за қтта н Ретрублика ты, Қысғыз Ретрублика ты, Тюжіктта н Ретрублика ты, Түскиѐ Ретрублика ты, Укса ина Ретрублика ты, Бела суть Ретрублика ты, О ма н, Сисиѐ, Бп лга сиѐ (ба йқа ушы). Сп нымен қа та с, Финлѐндиѐ, Эттп ниѐ, Ла твиѐ жюне Пюкітта н тиѐқты юлемніо көртеген елдесі жп ба ға қп тылуға қызығушылық білдісді; Түскіментта н тиѐқты ба тқа ла с сетми мүше бп лма уы мүмкін, біса қ п ла смен ба йла нытты бп луы мүмкін; Мьѐнма , Та ила нд, Ка мбп джа , Ла п т жюне Вьетна м тиѐқты та ғы ба тқа ла с Үндітта нмен Үндітта н-Мьѐнма -Та ила нд а втп мп биль жп лыныо жп ба ты жюне Шығыт-Ба тыт тса тнтрп ст дюлізі а сқылы Үндітта нмен ба йла нытты бп луы кесек, бұл ХКД-ніо О отүттік-Шығыт А зиѐға бп ла ша қта кеоеяіне мүмкіндік беседі.
Көртеген қа тытушы елдес үшін бұл жп ба ттса тегиѐлық ма оызды жюне ұза қ месзімді тира тқа ие бп ла ды. Негізгі ма қта тта с көлік жүйетініо тиімділігін а сттысу, қа тытушы елдес көлігініо ба слық түслесі (а втп мп биль, темісжп л, өзен, теоіз жюне юуе) а сқылы юлемдік на сыққа қп л жеткізуді қа мта ма тыз ету, жүк жюне жп ла ушы та тыма лда сыныо қа уіртіздігін қа мта ма тыз ету, көлік та ѐта тын үйлеттісу, көлік та ла тында ғы ба слық рсп ва йдеслес үшін тео, кемтітрейтін жа ғда йла сды қа мта ма тыз ету бп лыр та была ды.
Негізгі міндеттесдіо ішінде келітім а та р өтілді: жүк рен а да мда сды та тыма лда уға кететін уа қытты а за йту, көлік шығында сыныо құнын а за йту, құжа тта ма мен рсп цедуса ла сды жеоілдету жюне бісіздендісу (кеден есежелесін қп та ) *2+. Еуса зиѐда ғы ха лықа са лық жп ба ла сдыо қа та о бютекелеттігі жа ғда йында п ты ха лықа са лық көлік жп лыныо
73
73
Исанныо «Энзели» экпнпмикалық аймағын «Сплтүттік-Оотүттік» халықасалық көлік дюлізі шеобесінде дамыту
ВЕСТНИК Евсазийткпгп наципнальнпгп унивеститета имени Л.Н. Гумилева. № 3(136)/2021 Сесиѐ Пплитичеткие науки. Регипнпведение. Впттпкпведение. Тяскплпгиѐ.
BULLETIN of L.N. Gumilyov Eurasian National University. Political science. Regional studies. Oriental studies. Turkology Series
экп нп мика лық өмісшеодігі ма оызды мютеле бп лыр та была ды – бұл қыта йлық «Біс белдеу – біс жп л» ба тта ма ты жюне а месика лық Жа оа Жібек жп лы ба тта ма ты жюне La pis La zuli/«Ла зусит» мультимп да льдық көлік-тса нзиттік дюліз жп ба ты (А уға нтта н-Түсікментта н- Әзесба йжа н-Гсузиѐ-Түскиѐ).
Бұл тұса қтыо жа уа бы «Сп лтүттік-О отүттік» ККМ-ніо кешенді тп лтысылуы, ККМ-ге екі негізгі көзқа са ттыо үйлетуі: функцип на лдық жюне рсп цеттік. Бұл тек көлік дюлізі ға на емет, көлік дюлізініо жұмыт іттеуі үшін жа та ла тын көр функциѐлы экп нп мика лық а йма қ бп луы тиіт. Бютекеге қа білеттілік рен сента бельділікті а сттысу, юлеуетті ба сынша ра йда ла ну нұтқа ла сыныо бісі-бұл ККМ ма сшсуты жп лы бп йынша есекше экп нп мика лық а йма қта с құсу. Мыта л сетінде Иса нда құсылыр жа тқа н «Энзели» ескін экп нп мика лық а йма ғын (бұда н юсі-А ЭА ) қа са ттыса йық.
Та ѐу Шығыт, О отүттік Ка вка з жюне О ста лық А зиѐ өоіслесініо қиылытында , Еусп ра мен А зиѐ а са тында ғы ттса тегиѐлық ма оызды та уда ма сшсутта сыныо қиылытында п сна ла тқа н Иса н тиімді геп та ѐти жа ғда йға ие. Иса нныо экп нп мика лық жюне қа сжылық та ѐта тына ютес етудіо а йқында ушы фа ктп сы ұза қ уа қыт бп лды жюне қа зіс та ғы да А ҚШ рен п ныо п да қта тта сыныо ел экп нп мика тыныо п тын-энесгетика жюне қа сжы тектп сла сына қа тытты бісжа қты та нкциѐла сы бп лыр та была ды, бұл Иса н ба тшылығын елдіо ва лята лық- қа сжылық жа ғда йына есекше на за с а уда суға ға на емет, тп нда й-а қ өндісіттік құсылымда сды, қа сжы ұйымда сын жюне тұта тта й а лға нда экп нп мика ны та нкциѐлық шектеулесдіо ютесіне бейімдеудіо жа оа жп лда сын іздеуге мюжбүс етеді.
Ескін жюне есекше экп нп мика лық а йма қта сды құсу-ИИР ба тшылығыныо экп нп мика лық та ѐта тыныо, п ныо ішінде та нкциѐлық сежимді еотесудіо ма оызды ба ғытта сыныо бісі. Қа зісгі уа қытта Иса н жеті ескін («Кешм», «Киш», «Ча ба ха с», «Энзели»,
«А са т», «А сва нд» жюне «Ма ку») жюне 16 а сна йы экп нп мика лық а йма қ (А ЭА ) жұмыт іттейді.
Иса нда ғы ескін экп нп мика лық а йма қта сдыо жұмыт іттеу ша стта сын тп лығыса қ қа са ттыса йық. А ЭА а ума ғында ғы кп ммесциѐлық кп мра ниѐла сдыо қызметі тиітті за ода смен жюне за она ма лық а ктілесмен сеттеледі:
«Иса нныо ескін экп нп мика лық а йма қта сын құсу жюне ба тқа су туса лы» за о;
Иса н А ЭА инветтициѐла у есежелесі;
o Иса н А ЭА -на имрп ст рен эктрп ст есежеті;
o А ЭА а ума ғында ва лята а йна лытыныо есежеті;
А ЭА а ума ғында кютірп сында сды, мүліктік жюне зиѐткеслік құқықта сды тіскеу туса лы за о;
А ЭА а ума ғында жұмыт күшін жа лда у, та қта ндысу жюне юлеуметтік қа мтызда ндысу қа ғида ла сы;
А ЭА а ума ғында ғы жес мен та биғи сетустта сды ра йда ла ну қа ғида ла сы.
А ЭА а ума ғында ва лята лық п реса циѐла с бп йынша ешқа нда й шектеулес жп қ, а л п нда тіскелген кютірп сында с ба слық та лықта сды төлеуден 15 жылға бп та тыла ды.
Ескін экп нп мика лық а йма қта с шетелдік ка рита л үшін өте та стымды. А ЭА а ума ғында десбет за оды тұлға құқығына жюне Иса нныо негізгі а ума ғында филиа лда с құсу мүмкіндігіне ие тп лығымен шетелдік ка рита лы ба с кп мра ниѐла сды тіскеуге бп ла ды *3+.
Иса нныо ескін экп нп мика лық а йма қта сы а са тында «Энзели» А ЭА есекше п сын а ла ды. Бұл а та лға н А ЭА Иса нныо Ка трий өоісі елдесімен негізгі та уда п ста лығына а йна луға тиіт екендігіне ба йла нытты. «Энзели» А ЭА а ума ғына Ретейден та уа сла с имрп стыныо елеулі көлемі өтетін Энзели рп стыныо а ума ғы қп тылға н. Біснеше сетейлік жюне біслеткен сетейлік- иса ндық кютірп сында с п ты А ЭА -ныо сезиденттесі бп лыр та была ды.
«Энзели» ескін экп нп мика лық а йма ғы Ка трий теоізініо п отүттік бөлігінде 9400 гекта с жес мен 40 км жа ға ла у жиегінде п сна ла тқа н жюне Сп лтүттік-О отүттік ха лықа са лық көлік дюлізінде бп ла п тысыр жюне Иса нныо тп лтүттігіндегі неғұслым белтенді рп ст п ста лығы бп ла п тысыр, ма оызды ттса тегиѐлық көліктік жюне тса нзиттік рп зициѐны а ла ды.
74
74
Исанныо «Энзели» экпнпмикалық аймағын «Сплтүттік-Оотүттік» халықасалық көлік дюлізі шеобесінде дамыту
№ 3(136)/2021 Л.Н. Гумилев атындағы Еусазиѐ ұлттық унивеститетініо ХАБАРШЫСЫ.
Саѐти ғылымдас. Аймақтану. Шығыттану. Түскітану тесиѐты ISSN: 2616-6887, eISSN:2617-605Х Неліктен та ода у Гилѐн рсп винциѐтыныо ра йда тына жа та лды?
Ға тысла с бп йы Гилѐн рсп винциѐты Иса н Итла м Ретрублика тыныо тп лтүттік қа қра ты бп лды. О л Ка трий теоізініо п отүттік-ба тыт жа ға ла уын бп йла й тп зылыр, тп лтүттігінде Әзісба йжа нмен шектетеді (бұсын рсп винциѐ Ретей имресиѐты мен Кеоет О да ғымен шектеткен). О ныо а уда ны 14 мыо ша сшы килп метсден а та ды. Псп винциѐда екі жа сым миллип н а да м тұса ды. Әкімшілік п ста лығы-Ретеймен тығыз экп нп мика лық ба йла нытта смен та ныма л Решт қа ла ты.
Псп винциѐда өнескютір рен а уыл ша суа шылығы а йта слықта й да мыға н. Өндісіт көлемі бп йынша Гилѐн Иса нныо п тыз біс рсп винциѐтыныо ішінде жетінші п сында п сна ла тқа н. Решт а уда нында юстүслі өнімдес шыға са тын екі жүзге жуық кютірп сын ба с.
Тп қыма , бп ла т, электсп нды, мұна й-га з өнескютібініо қа сқынды да муына қа са ма тта н, а уыл ша суа шылығы а йма қтыо юл-а уқа тыныо негізгі көздесініо бісі бп лыр қа ла беседі. О л Гилѐн ЖІӨ-ніо 20% құса йды. О ныо да му деогейі бп йынша рсп винциѐ Иса нда төстінші п сында .
Гилѐн рсп винциѐты Иса нныо тп лтүттік қа қра ты дер кездейтп қ а та лма йды. Ежелгі за ма нна н бесі п л а сқылы Ретей мемлекетінен жп л жүсді, а л жа қында мұнда й жп лда с көбейе ба тта ды. Әзісба йжа нмен шека са да А тта са қа ла ты а сқылы а втп мп биль жп лы өтеді. О нда тп лтүттіктен жюне кесі ба ғытта жүктесдіо негізгі а ғыны өтетін кеден п сна ла тқа н. Бұда н ба тқа , рсп винциѐ «Сп лтүттік-О отүттік» ха лықа са лық көлік дюлізініо құса мда т бөлігіне а йна лды.
Сп лтүттік көсшілесмен жүк а ғыны мен жп ла ушыла с қа тына тын а сттысу үшін Иса н билігі Иса н, Әзісба йжа н жюне Ретей теміс жп лда сын қп ту ма қта тында «Сп лтүттік-О отүттік»
дюлізі бп йынша Ка звин-Решт-Энзели-А тта са да мыға н темісжп л құсылымын құсу туса лы шешім қа былда ды.
Жп л та лу туса лы үшжа қты келітімге 2005 жылы қп л қп йылды. Иса н уча ткетіндегі Ка звин-Решт-Энзели-А тта са теміс жп лыныо ұзындығы 375 ша қысымды құса уы тиіт.
Жп ба а ѐтында жа лры ұзындығы 17 ша қысым бп ла тын 82 көріс жюне жа лры ұзындығы 22 ша қысым бп ла тын 53 тп ннель та лынуы тиіт. Ұза қ месзімді жп тра сла сға тюйкет, бұл жп л Әзісба йжа н мен Ретей теміс жп лда сыныо құсылымына үйлетімді түсде енеді.
Жп ба ны ітке а тысға нна н кейін Ретей мен Иса н Еусп ра мемлекеттесімен теміс жп лмен ба йла ныта ды, бұл А зиѐ мен п отүттік-шығыт а йма қта сға , а та р а йтқа нда Үндітта н мен Индп кыта й түбегініо мемлекеттесіне жібесілетін жүктесдіо жеткізілімі мен құнын едюуіс төмендетеді, тп нда й-а қ қа зісгі тыныштыз Суэц ка на лы а сқылы немете жа лры А фсика а сқылы жүктесді жібесу қа жеттілігін жп ѐды.
Сп нымен бісге, «Сп лтүттік-О отүттік» ба ғытыныо түркілікті ітке а тысылуын күтреттен,
«Әзісба йжа н теміс жп лда сы» ЖА Қ жүк та тыма лда ушыла сы үшін уа қытша ба ғытты ба тта й п тысыр, жүк тса нзиті үшін күсетке қп тылды. Үндітта нна н, Иса нна н жюне ба тқа елдесден жүктесді Иса н Рештіне темісжп л а сқылы та тыма лда йтын жюне тп л жесден Әзісба йжа нға а втп мп биль көлігімен жеткізетін тхема жа та лды.
2016 жылда н ба тта р бұл уа қытша ба ғыт өзініо өмісшеодігін ға на емет, тп нымен бісге а йта слықта й тиімділігін дюлелдеді. Бұл ба ғытта Иса нна н Ретейге мыода ға н тп нна жүк жеткізілді.
Жп ба ны ітке а тысу жа й ға на емет, негізінен қа сжы сетустта сыныо жетітреушілігінен, тп нда й-а қ А ҚШ-тыо Иса нға қа тытты та нкциѐлық сежимініо қа та ода уына н бп ла ды.
Дегенмен, бістіндер тп лық а ѐқта луға жа қында р келеді.
«Сп лтүттік-О отүттік» ХКД да мыту үшін Решт – А тта са (Иса н) – А тта са (Әзісба йжа н) жа оа темісжп л желітін ра йда ла нуға бесу месзімдесі үлкен ма оызға ие. Ү.ж. 27 на усызында Иса н мен Әзесба йжа нныо жп ға сы ла уа зымды өкілдесініо қа тытуымен а ттық жүктесін а уыттысыр тиеуге а сна лға н тесмина лдыо жюне А тта са -А тта са темісжп л уча ткетініо бісінші кезеоініо а шылу сютімі өтті.
«Сп лтүттік-О отүттік» дюлізін тп лық ітке қп ту үшін Иса н та са рына Решт – Ка звин
75
75
Исанныо «Энзели» экпнпмикалық аймағын «Сплтүттік-Оотүттік» халықасалық көлік дюлізі шеобесінде дамыту
ВЕСТНИК Евсазийткпгп наципнальнпгп унивеститета имени Л.Н. Гумилева. № 3(136)/2021 Сесиѐ Пплитичеткие науки. Регипнпведение. Впттпкпведение. Тяскплпгиѐ.
BULLETIN of L.N. Gumilyov Eurasian National University. Political science. Regional studies. Oriental studies. Turkology Series
жп лыныо уча ткетін (164 килп метс) а ѐқта у ға на қа ла ды. Иса н та са ры жп ба ны ітке а тысудыо кешігуін қа сжы сетустта сыныо жп қтығымен1 түтіндіседі. Сп л тиѐқты, та ғы біс жетітрейтін буын – Әзісба йжа н шека са тында ғы Иса нныо Ка трий ма оы қа ла ты А тта са мен Рештті ба йла ныттыса тын тта нда стты ұзындығы 167 ша қысымдық темісжп л желіті. Біса қ «Сп лтүттік- О отүттік» жп ба тыныо Әзісба йжа н жа ғы үшін ттса тегиѐлық ма оыздылығын еткесе п тысыр, Әзісба йжа н шығында сдыо біс бөлігін – ша ма мен 500 млн. А ҚШ дп лласын өзіне а лды.
Әзесба йжа н Псезиденті Ильха м Әлиев а ғымда ғы жылдыо на усыз а йында Иса нға жа та ға н сетми та ра сы ба сытында ««Сп лтүттік-О отүттік» жп ба тыныо біс бөлігі бп лыр та была тын Иса нмен біслетір та лыныр жа тқа н А тта са -Решт теміс жп лы бүкіл Еуса зиѐ а йма ғы үшін жа оа мүмкіндіктес а ша тынын» мюлімдеді.
Са ра с ба сытында Әзісба йжа н мен Иса нныо Ка трий теоізіндегі біслеткен жұмыты жюне А тта са -Решт теміс жп лыныо құсылыты туса лы бісқа та с құжа тта сға қп л қп йылды *4+.
Сп лтүттік көсшілесмен та уда жа та у үшін құслық рен юуе жп лда сына н ба тқа , Гилѐн рсп винциѐтында біснеше теоіз рп стта сы құсылды. О ла сдыо негізгіті - Энзели жүк рп сты. О л шетелдік кютіркеслесдіо қа жеттіліктесін қа мта ма тыз ете а ла тын за ма на уи инфса құсылымға ие. Энзели рп стында жылына 6 миллип н тп нна ға дейін жүк түтісуге жюне тиеуге а сна лға н 10 ма ма нда ндысылға н а йла қ ба с. О ныо а уда ны 95 га құса йды жюне 6000 тп нна ға дейін тыйымдылығы ба с кемелесге қызмет көстете а ла ды. Пп стта ісі а ттық элева тп сы ба с.
Па сп мда с мен кемелес п да н А ттса ха нь, Ма ха чка ла , О лѐ, Ба ку, Түсікменба шы жюне Ка трийдіо ба тқа да теоіз жа ға тында ғы қа ла ла сына ба са ды.
Энзелиде п сна ла тқа н ИРСО ТР жюне «Ха за с Си Ширринг Ла йнт» кп мра ниѐла сы Иса нныо Ка трий бп йынша жүк та тыма лда ушыла сы бп лыр та была ды. ИРСО ТР кп мра ниѐты Кеоет О да ғымен біслетір 1970 жылы құсылды, қа зісгі уа қытта п л Ка трий бп йынша ға на емет, Еділ мен Жесп ста теоізі бп йынша да та тыма лда уды жүзеге а тыса ды. О л Ка трийдегі жа лғыз сефсижеса тп с кеменіо иеті бп лыр та была ды. «Ха за с Си Ширринг Ла йнт» көлік кп мра ниѐты 1992 жылы құсылға н, п ныо иелігінде кп нтейнеслесді, техника ны, үйінді жюне тутыма лы жүктесді та тыма лда у үшін жа бдықта лға н п н екі жа оа құсға қ жүк та титын кеме ба с. О л тп нымен қа та с Қа са жюне Жесп ста теоіздесінде жұмыт іттейді.
Энзелидіо ескін а йма ғы үш негізгі блп кта н тұса ды:
1-блп к. Гп лша н а уда ны жюне 2091 гекта с жесді а ла тын та уда а ла оы, п ныо ішінде - ха лық тығыздығы төмен а уылша суа шылық жеслес мен тұсғын а уда нда с, юдемі жа ға жа йла с мен сексеа циѐлық жюне туситтік п сында сға қп л жетімділік.
2-блп к. Ха та нсп уд индуттсиа лды ра скі жюне ша ма мен 946 га а ума қты а лыр жа тқа н а йма қ, п ға н индуттсиа лды ра ск жюне ұлттық та ѐба қ а ума қта сы кіседі.
3-блп к. Кеме жүктесін тиеу жюне түтісу үшін бесілген а ума ғы 106 га Энзели а йла ғы.
«Энзели» А ЭА а стықшылықта сы:
* Еділ мен Еділ-Дп н ка на лы а сқылы Еусп ра ныо тп лтүттік жюне О отүттік рп стта сына п оа й қп л жеткізуге бп ла ды;
* Ка трий бп йынша Ретей, Түсікментта н, Қа за қтта н жюне Әзісба йжа н рп стта сымен ба йла ныт;
* ТМД елдесініо тұтыну на сықта сына кісме жп лда сдыо бп луы;
* Решт ха лықа са лық юуежа йына қп тылу;
* Энзели – Решт – Ка звин ха лықа са лық а втп ма гиттса лі;
* Ма ма нда ндысылға н жұмыт күшініо бп луы;
* Ка трий теоізініо п са та н зп с га з жюне шикі мұна й кен п снына жа на ту;
* Ка звин – Энзели – А тта са теміс жп лы;
* Иса н а тта на тына жа қын (Тегеса н ша ма мен 360 км);
* 5 энесгетика лық түйінге жа қындық;
* Да мыға н инфса құсылым.
За о жюне та уда рсефесенциѐла сы:
76
76