Розетка түзу әдісімен АБЛ-ды жүргізу үшін келесі ингридиенттер мен жабдықтар қажет: 1. Гепарин; 2. Фиколл-верографин тығыздық градиенті (1,077-1,079 г/см); 3. 0,85 % натрий хлоридінің ерітіндісі; 4. 3 % сірке қышқылының ерітіндісі; 5. 0,1%- дық метилен кӛк ерітіндісі; 6. 95-96 % этил спирті; 7. пробиркалар, градуирленген және пастерлік пипеткалар, заттық және жабын әйнектер, пипеткалық дозаторлар (0,02 және 0,1 мл-ге), резиналық груша; 8. Горяев камерасы немесе жасушалардың автоматты есептеуіші; 9. Бинокулярлық микроскоп; 10. Кӛлденең роторы бар центрифуга; 11.
Термостат (370С); 12. Тоңазытқыш (40С); 13. Жасушалар есептеуіші; 14. Ареометр.
Зерттеу үшін қанды кӛктамырдан 3 мл мӛлшерде гепариндік пробиркаға алады.
Гепарин ерітіндісін дайындау. 1 мл-де 5000 бірліктен тұратын гепаринді натрий хлоридінің 1:9 қатынасындағы 0,85 % ерітіндісімен араластырады. Зерттелетін науқастан алынған әрбір мл қанға араластырылған гепариннің 0,05 мл мӛлшерін алады.
Тығыздық градиентін дайындау. 9,76 г фиколл-400 және 120 мл суды, 20 мл 76%- дық кез-келген рентген-контрасттық препараттың ерітіндісін (урографин, верографин, триомбраст, тразограф) араластырады. Градиенттің үлестік салмағы 1,077 г/мл болады.
Лимфоциттерді бӛліп алу. 1:1 қатынасындағы натрий хлоридінің 0,85%-дық ерітіндісімен араластырылған гепариндік қанды 3 мл тығыздық градиентіне қабаттайды және 35 минут 1500 айн/мин центрифугалайды. Интерфазадан лимфоциттерді пастер пипеткасымен жинап, 5 мл 0,85 % натрий хлоридінің ерітіндісімен 1500 айн/мин кезінде 20 минут центрифугалайды. Лимфоциттер ӛлшемінің концентрациясын Горяев
43
камерасында немесе жасушалар есептеуіші кӛмегімен анықтап, 1 мл-де 2*106 жасушаларға дейін келтіреді.
Глутар альдегидін жасау. 2 %-дық глутар альдегидын 1:7,3 қатынасында 0,85 % натрий хлоридінің ерітіндісімен араластырады.
Үлгілерді бояу үшін 0,05 % метилен кӛк пен 0,5 % сусыз Na2CO3 тұратын сулы ерітіндісін дайындайды.
Параллельды түрде екі тест орындалады:
1. Тәжірибе 2. Бақылау
Зерттелетін науқастың 10 мл мӛлшердегі қанын 1 мг гепаринге алып, шайқап, нӛмірлейді. Пробиркаға 3 мл фиколл-верографин құйып, градиентке (фиколл-верографин (триомбраст, тразограф, урографин қолданылуы мүмкін)) пастер пипеткасымен қанды тамызады. Центрифугаға 1,5-2,0 мың айн\мин кезінде 20-30 минутқа қоямыз. Басқа пробиркаға шамамен 5,0 куб физиологиялық ерітінді құйып, пастер пипеткасымен оралған пробиркадан лимфоциттер сақинасын алып, физерітіндіні қырына дейін құйып, центрифугаға 1,5 мың айн\мин кезінде 10 минутқа қоямыз. Үш рет айналдырған соң тұнбаүсті сұйықтықты тӛгіп тастайды, шамамен 0,5+ 0,4 + физерітінді= 0,7 7 үлгіге қалдырамыз. Кіші пробиркаларды антигендер саны бойынша нӛмірлеп, дозатормен әр пробиркаға 0,05 лимфоциттен қосамыз (бақылауда антиген жоқ). Антигендер: 0,05-К, А, В, С, Рп7, Рп15, Hib. 1 тамшы глутар альдегидын жақсы шайқап, әйнек бетіне жағамыз.
Үлгі кепкен соң үлгіні 960 спиртте бекітіп, метилен кӛк немесе Романовский-Гимза әдісімен бояймыз. Жасушаларды Горяев камерасында люминесцентті микроскопия кезінде жүргізеді. Розеткалар санын 700 лимфоцитке санап, Т-лимфоциттердің пайыздық қатынасын шығарады. Розеткаға кемінде 3 эритроцит байлайтын лимфоцитті санайды.
Нәтиженің диагностикалық бағалауын тәжірибе мен бақылауда анықталған АБЛ құрамының сенімді айырмасын статистикалық анықтау негізінде жүргізеді. Олардың мӛлшері арнайы реагентпен анықталған кезде бақылаушы реагентпен «розетка» түзетін лимфоциттер мӛлшерінен асқанда (Р<0,05), анықталған деп саналады. Т-лимфоциттердің абсолюттік мӛлшерін анықтау үшін зерттеу күні қанның жалпы клиникалық талдауын жүргізеді [8].
Қалыпты жағдайда перифириялық қандағы Т-лимфоциттің құрамы лимфоциттердің жалпы санынан 50-70% аралығында ауытқиды.
Қолданылған әдебиеттер тізімі:
1. Дерябин П.Н., Каральник Б.В., Акатов А.К. Ж.Микробиология, 1988, №1, 94-102 б.
2. Дерябин П.Н., Каральник Б.В., Ж.Микробиология, 1985, №6, 87-90 б.
3. Чоудхури Мд.Юсуф. Антигенсвязывающие лимфоциты – их взаимосвязь с субпопуляциями Т-клеток и значение для иммунодиагностики ревматизма. Дисс,, канд., Алма-Ата, 1986, 125 б.
4. Славко Е.А., Дерябин П.Н., Каральник Б.В., Карабеков А.Ж. Определение антигенсвязывающих лимфоцитов как метод ранней диагностики сальмонеллеза и острой дизентерии// Здравоохранение Казахстана, 1999, №5-6, 43-46 б.
5. Прасолова Л.А. Диагностика стафилококковых и синегнойных гнойно- воспалительных и септических заболеваний по выявлению антигенсвязывающих лимфоцитов. Дисс. Канд.мед.наук, Алматы, 1990, 173 б.
6. Чучалин А.Г., Синопальников А.И., Яковлев С.В. и др. Внебольничная пневмония у взрослых: практические рекомендации по диагностике, лечению и профилактике.
Пособие для врачей. М.; 2004.
7. Жунусова Г.Б., Каральник Б.В., Динамика первого антигенспецифического этапа иммунного ответа на гоноккоковую вакцину\\Вестник КазНМУ.-Алматы.-2001.-
№13.-88-90 б.
44 УДК: 597.554.3:591.151
ЕСІЛ ӚЗЕНІНДЕГІ МӚҢКЕ БАЛЫҚ ПОПУЛЯЦИЯСЫНЫҢ ГЕНЕТИКАЛЫҚ ПОЛИМОРФИЗМІ ЖӘНЕ ЖЫНЫСТЫҚ ҚАТЫНАСТАРЫ
Жұмағұлова Ақмарал Әбдіразаққызы Жетекшілер: Ақбаева Л.Х., Кӛбетаева Н.К.
Биология мамандығының II курс магистранты Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті
Қазақстан Республикасы, Астана қаласы [email protected]
Есіл ӛзені балықшаруашылығының болашағы зор ӛзендердің бірі. Онда балықтардың 20 шақты түрі тіршілік етеді. Соның ішінде қарапайым немесе алтын мӛңке балық (Carassius carassius) және күміс мӛңке балық (Carassius autarus gibelio) сияқты балық түрлері бар.
Айта кетерлігі, күміс мӛңке балықтың саны алтын мӛңке балықтан әлдеқайда кӛп немесе басымырақ.
Күміс мӛңке балықтың алтын мӛңке балықтан бірқатар ерекшеліктері бар. Атап айтқанда, денесінің ұзындығы алтын мӛңке балықтан гӛрі қысқа, түсі күмістей, алтын түстілері де аз кездеспейді. Құрсағының түсі қаралау, арқасы құрсағынан қарағанда әлдеқайда қап - қара; жүзбеқанаттары сары түсті. Күміс мӛңке балықтың денесі алтын мӛңке балықтан қысқа болғанымен, ол анағұрлым тезірек ӛседі. Ең ірі дараларының ұзындығы 40 см-ге, салмағы 4 кг-ға дейін барады.
Carassius autarus gibelio жыныстарының тең емес қатынасы мамандардың назарын ӛзіне аударып келеді. Бұл жағдай Орта Азияның, Батыс Сібірдің және Еуропаның кӛптеген су қоймаларындағы аталған балық түріне тән. Есіл ӛзенінде Carassius autarus gibelio аналықтары тіршілік етеді, ал аталықтары сирек кездеседі. Тұтас алғанда ауланғандардың ішінде аталықтарының үлесі 5 - 6%-дан аспайды.
Аталықтары жоқ болған жағдайда күміс мӛңке балықтың популяциясында кӛбею басқа түрлердің: табан, сазан, торта балық, алтын табан балықтың қатысуымен табиғи гипогенез арқылы жүреді. Айта кетейік, ұрықтың ядролық материалы жұмыртқа плазмасында инактивацияланады және жаңа ағзаның дамуы тек аналық жүйеліліктің бақылауымен ғана ӛтеді, бұл жағдайда тағы да аналықтар пайда болады.
А.М.Кукурадзе мен Л.Ф.Мариаштың [1] мәліметтері бойынша кейбір ӛзендерде күміс мӛңке балықтың ӛсу қарқыны бойынша ерекшеленетін екі популяциясы бар, атап айтқанда, аталықтар 25% болып, мардымсыз ӛсетіндердің қатарынан табылады, ал тез ӛсетін форма аналықтардан тұрады.
Басқа тұқы тәрізді балықтар сияқты мӛңке балықтарда келесі заңдылыққа ие: майда балықтардың арасында аталықтары кӛп болса, ірі балықтардың ішінде аналықтары жиі кездеседі. Ӛсімі аз экологиялық популяциялардың аталықтарын келесі бітім белгілері бойынша ажыратады: біріккенұлпалық жарғақшамен толық қамтылған сәулелер; түссіз құйрық жүзбеқанаты; жылдық сақиналары әлсіз кӛрінетін майда тегіс қабыршақтары;
дене жабыны сілемейленген.
Қосжыныстылық пен біржыныстылыққа байланысты Есіл ӛзеніндегі мӛңке балықтың үш бірдей түрлері тіршілік етеді. Қосжынысты кәдімгі (алтын) мӛңке балық – Carassius autarus және біржынысты күміс мӛңке балық - Carassius gibelio.
Бірқатар авторлардың [2,3] жұмыстары мӛңке балықтың аталған үш түрінің арасында нақтырағы гибридтері санының кӛптігі күміс мӛңке балықтың арасындағы гибридизацияның жеңіл ӛтетіндігі жӛнінде куәлік етеді. Н.Б.Черфастың [4] мәліметтері бойынша, күміс мӛңке балықтың қосжынысты формасының аталықтары денесінің соматикалық клеткаларындағы хромосомаларының орта саны 94 болып табылады, ал
45
біржынысты формадағы аналықтар (ӛсімі тез күміс мӛңке балықтың) соматикалық клеткаларындағы, сондай – ақ гаметаларының хромосомаларының орта саны 141 болып табылатын триплоидтар. К.А.Головинская [5] ӛмір сүру ортасындағы жағдай жақсы кезде аналықтарының саны, біржынысты форма кӛп болады, ал жағдай нашарлағанда қосжынысты форманың саны кӛбейіп, популяцияда аталықтарының саны айтарлықтай кӛп болады деген пікірді қолдайды. Табиғи сұрыптау күшейген кезде, тіршілік ортасы жиі ӛзгеріп тұратын жағдайда, мӛңке үшін ӛз түрінің аталықтарын кӛбейту процесіне қатысқаны тиімді. Себебі, осыдан пайда болған буын ӛзінің генетикалық әртүрлі сапалылығының арқасында тірі қалуға мүмкіндігі мол.
Біздің талдаған мәліметтеріміз Есіл ӛзеніндегі күміс мӛңке балықтың баяу және тез ӛсетін экологиялық формалары балықтардың симпатрикалық популяцияларын құрайды.
Екі форманың ӛкілдері де бірдей биотоптарда тіршілік етеді, бірақ сыртқы пішіні, ӛсу қарқыны және ӛлшемі мен салмағы кӛрсеткіштері бойынша ерекшеленеді.
Тез ӛсетін экологиялық форманың популяциясында аталықтардан, аналықтардан кӛбірек кездескен, аталықтардың үлесі 4%-дан аспайды. Аталықтар кӛбірек кездесетін баяу ӛсетін популяциялар диплоидты наборы бар аналықтардың үлкен бӛлігі ұшырасатындығы жайында және олардың гипогенез арқылы емес, ӛз түрінің аталықтарының қатысуы арқылы жыныс жолымен кӛбейетіндігі жайында куәлік етеді.
С.В.Межжерин, С.В.Кокодий [6] цитометрикалық талдау жүргізу арқылы, Carassius autarus даралар топтарын диплоидтық және триплоидтық даралардың қоспасы ретінде анықтады.
Басқа анықталған триплоидтар, біреуінен басқасы аналық болып шықты және олардың ішінде Carassius gibelio – 1 дараларын айқын диагностикалайтын константты – гетерозиготалы спектрлері бар балықтар жоқ болып шықты. Генотиптік құрамы бойынша анықталған полиплоидтар екі топқа бӛлінеді. Бірінші топқа жататындары константты гетерозиготалылықпен сипатталады және Carassius gibelio – 2-нің мӛңке балықтардың Carassius gibelio – 1 клонынан айырмашылығы – оларды қосжынысты мӛңке балықтан Carassius autarus – тан ерекшелеп тұратын диагностикалық аллельдері жоқ. Екінші топты болжам бойынша Carassius autarus - Carassius gibelio – 2 гибридтері болып саналатын триплоидтылар құрайды. Оның дәлелдері, біріншіден, бұл мӛңке балықтардың генотиптік құрылымдары дәл осы ӛмір сүретін екі форманың гибридтеріне сай. Екіншіден, клондық құрылым жағдайында болмайтын генетикалық полиморфизм орын алады. Үшіншіден, оларда жоғарыда келтірілген локустар бойынша гомозиготалар және гетерозиготалар да кездесіп отырады, бұл олардың қайта будандасуының белгісі болып табылатын рекомбинантты табиғатын кӛрсетеді.
Егер, осылайша Есіл ӛзенінде мӛңке балықтардың кӛптеген түрлері тіршілік құрса, су қоймасында алтын және қосжынысты күміс мӛңке балықтар тіршілік етеді. Олар гибридтеу арқылы алғашында бірін – бірі, ал сосын триплоидты Carassius gibelio – мен гибридтеу арқылы үш ата - аналық түрлерден басқа геном плоидтылығының түрлі дәрежелілігі бар тағы бес гибридті биотиптердің басын қосатын жарқыраған генетикалық қоғамдастықтардың пайда болуына алып келуі мүмкін.
Әдебиеттер
1. КукурадзеА.М., Мариаш Л.Ф. Материалы к экологии серебряного карася Carassius autarus gibelio (Bloch) низовья Дуная // Вопр. Ихтиологии – 1975.-15, вып.3. – С.
456 - 462
2. Межжерин С.В., Лисецский И.Л. Естесвенные гибридизация серебряного (Carassius autarus) и золотого (Carassius carassius) карасей: эволюционный феномен или поглощение одного вида другим? // Доп. НАН Украïни. – 2004. - №9. - С. 162-166
46
3. Межжерин С.В.., Лисецский И.Л. Генетическое структура популяций карася (Cypriniformes Cyprinidae, Carassius L., 1758), населяющих водоемы Среднеднепровского бассейна // Цитология и генетика. – 2004. - 38, №5. – С.
45-54.
4. Черфас Н.Б. Исследование однополой и двуполой формы серебристого карася Carassius autarus gibelio (Bloch) в связи естественным гипогенезом у данного вида:
Автореф. дис. ... канд.биол.наук – М., 1968. – 23 с
5. Головинская К.А., Ромашов Д.Д., Черфас Н.Б. Однополой и двуполой формы серебристого карася (Carassius autarus gibelio Bloch) // Вопр. Ихтиологии. – 1965. - 5. вып.4. – С. 614 – 629
6. Межжерин С.В., Кокодий С.В. Диплоидно – полиплоидной комплекс Carassius autarus - сarassius карповых рыб (Cyprinidae) в фауне Украины // Reports of National Academy of Sciences of Ukraine, 2007, №12. – P 162-166
УДК 616.248:615.373.085.373
СОДЕРЖАНИЕ ОБЩЕГО IGE В СЫВОРОТКЕ КРОВИ У БОЛЬНЫХ БРОНХИАЛЬНОЙ АСТМОЙ
Каримова М.Б.
Студентка 4-го курса ЕНУ имени Л.Н.Гумилева, г. Астана Научный руководитель – А.Ю. Акпарова
В последние годы во всем мире отмечается устойчивый рост заболеваний органов дыхания, среди которых особое место занимает бронхиальная астма (БА) [1]. Число больных БА в мире в 1998г. оценивалось в 155 млн. человек, а в настоящее время составляет около 300 млн. Предполагается, что в течение следующих двух десятилетий распространенность БА существенно возрастет [2].
Уровень заболеваемости астмой стремительно растет и в Казахстане. За последние 5 лет заболеваемость бронхиальной астмой увеличилась в Республике более чем в 2,2 раза. По данным ВОЗ, смертность от неѐ за последние 8 лет возросла на 30 % [3].
По данным современных эпидемиологических исследований, проведенных в соответствии с рекомендациями Европейского респираторного общества, среди взрослого населения астма регистрируется более чем в 5 % случаев, дети болеют чаще — до 10 % [4]. Высокая частота заболеваемости бронхиальной астмой у детей связана с тем, что у них уровень IgE постоянно растет, достигая пика к 10-15 годам. Затем происходит постепенное снижение синтеза IgE по мере увеличения возраста [5].
В сыворотке крови IgE очень мало (0,001%). Молекулярная масса IgE 190 тыс. Д, в нем содержится 12% углеводов. У IgE Н-цепи имеют четыре Сн-домена. После секреции плазматическими клетками IgE через Сн3-домен связывается со специфическими Fc- рецепторами тучных клеток и базофилов, присоединяясь к ним. При взаимодействии антигена с IgE на поверхности тучных клеток происходит освобождение из них гистамина и других биологически активных веществ, с которыми связано появление аллергических и других воспалительных реакций [6]. Такой процесс наблюдается и при БА. Под влиянием избытка биологически активных веществ повышается проницаемость микроциркуляторного русла, развиваются отек, серозное воспаление, бронхоспазм и прочие проявления патофизиологической стадии. Клинически это проявляется острым нарушением проходимости бронхов и развитием приступа БА [7].
Цель исследования – изучение содержания IgE в сыворотке крови у больных бронхиальной астмой в зависимости от степеней тяжести заболевания.
Материалы и методы.
Нами было проведено обследование 30 больных бронхиальной астмой, пролеченных в пульмонологическом отделении Онкологического диспансера г. Астаны. Больные в
47
возрасте от 17 до 47 лет, мужчин - 36,6%, женщин - 63,4%. Средний возраст больных составил 38 лет.
Обследование включало в себя анкетирование больных, проведение иммунологического исследования крови.
Исследование проводилось у больных с различной степенью тяжести заболевания:
легкой персистирующей, средней степени и тяжелой, по 10 человек в каждой группе.
Степень тяжести заболевания определялась врачами пульмонологического отделения.
Определение уровня общего IgE проводилось иммуноферментным методом с использованием коммерческого тест-набора (ЗАО «Вектор-Бест»/Кольцово, РФ). Для анализа использовалась свежая сыворотка или хранившаяся при температуре – 4С не более 48 часов. Результаты регистрировались с помощью ИФА-ридера на длине волны 492 нм. Результаты оценивались по кривой оптической плотности и выражались в единицах измерения (в норме уровень общего IgE не должен превышать 150 ед.).
В основе метода ИФА лежит внедрение в систему антиген-антитело специального фермента, который связывается с одним из компонентов и меняет свой цвет. После сравнения окраски полученного комплекса с контрольными образцами делают вывод о наличии определенного антитела и его количестве. Иммуноферментный анализ — относительно простой метод, не требующий больших материальных затрат, но обладающий высокой чувствительностью, что дает возможность проводить исследование при наличии минимального количества подопытного материала. Важную роль иммуноферментный анализ играет в распознавании аллергических реакций, патологий иммунной системы [8].
Результаты и обсуждение.
Степень тяжести бронхиальной астмы определяли в соответствии с международными стандартами (GINA, 2007). У 10 больных (33,3%) была легкая персистирующая астма, у 10 больных - средней степени тяжести (33,3%) и у 10 больных - тяжелая астма (33,3%).
У больных с легким персистирующим течением была преимущественно атопическая астма, а при тяжелом течении заболевания наблюдали инфекционно-аллергическую астму (таблица 1).
Таблица 1. Клинические формы бронхиальной астмы Диагноз
Атопическая астма
Инфекционно- аллергическая
Смешанная астма
абс. % абс. % абс. %
Легкая
персистирующая астма
10 33,3 1 3,3
Средней степени
тяжести 5 16,7 5 16,7
Тяжелая астма 10 33,3
Всего 15 50 14 46,7 1 3,3
IgЕ был достоверно повышен во всех трех группах, но преимущество было у больных с астмой средней степени тяжести.
48
Рисунок 1 - Содержание общего IgЕ у больных бронхиальной астмой
Среднее количество IgЕ в сыворотке крови больных с тяжелой степенью составило 201,2 ± 26,2 МЕ/мл.
У больных со средней степенью тяжести заболевания выявлено достоверное повышение IgE в сыворотке крови. Оно составило 272,1 ± 12,4 МЕ/мл.
При анализе иммунограмм больных с легкой степенью тяжести мы получили повышение IgE в 4 раза по сравнению с контрольной группой. У группы больных БА легкой степени тяжести в сыворотке крови количество IgЕ составило 182,7 ± 43,1 МЕ/мл, у контрольной группы 45,6 ± 1,3 МЕ/мл.
Синтез и секреция IgE регулируется Т-лимфоцитами. Среди цитокинов, контролирующих продукцию IgE, есть два цитокина, оказывающих разнонаправленное действие на его синтез: интерлейкин-4 (IL-4) стимулирует, а интерферон-гамма – угнетает (IFN-γ). Растворимые низкоаффинные рецепторы FcεRII (CD 23) в ассоциации с IL-4 способствуют дифференцировке В-лимфоцитов в IgE-синтезирующие клетки, а INF-γ ингибирует этот процесс [9].
Антиген, поступая в организм, активирует макрофаги и вызывает секрецию ими ряда медиаторов, в том числе и интерлейкина-1 (IL-1), который стимулирует пролиферацию Т- клеток и является главным медиатором развития местной воспалительной реакции при любом типе воспаления. IL-1 способствует дифференцировке «нулевых» Т-хелперных лимфоцитов (Th0) в Т-хелперные клетки первого (Th1) и второго (Th2) класса, причем наибольшая стимулирующая активность IL-1 у больных с атопией связана с Th2- клетками, продуцирующие IL-4, который в свою очередь, обуславливает гиперпродукцию IgE.
Известно, что у больных атопическими заболеваниями отмечается функциональная несостоятельность Тh1-клеточной системы, степень которой, в числе многих других факторов, обуславливает тяжесть течения атопического воспаления и приводит к снижению IFN-γ.
В то же время известно, что продуцируемый Тh-1 клетками IFN-γ является антагонистом IL-4, который, в свою очередь, выступает в роли основного индуктора синтеза IgE. Таким образом, влияние IFN-γ приводит к снижению продукции IgE при атопическом воспалении, что имеет важнейшее значение в регуляции иммунного ответа при атопических заполеваниях.
Представляется возможным считать, что критерием, определяющим тяжесть периода обострения БА, может явиться не только повышенная концентрация типичных провоспалительных медиаторов в сыворотке крови, но и снижение содержания сывороточного IFN-γ, играющего у больных с атопией роль противовоспалительного фактора [10].
49
Таким образом, повышение IgЕ было отмечено во всех трѐх группах, что подтверждает атопический механизм развития заболевания, опосредованный IgE и определяет активность аллергического процесса.
Обострение БА характеризуется высоким содержанием в сыворотке крови IgE.
Повышенный синтез IgE связан с дефицитом IFN-γ при избытке IL-1α, который обуславливает развитие выраженного атопического воспаления и приступа БА [10].
Литература.
1. К.А.Масуев, Д.Г.Казанбеков, К.М.Алиева. Совершенствование методов реабилитации больных бронхиальной астмой на амбулаторном этапе лечения.
Пульмонология 2007; 5: 29
2. И.В.Демко, Н.В.Гордеева, М.М.Петрова, И.П.Артюхов. Бронхиальная астма в г.
Красноярске: использование различных методов для оценки уровня контроля.
Пульмонология 2007; 2: 68
3. КазИнформ 3.05.2005 www.inform.kz
4. Н.А. Геппе, А.Р. Денисова, Н.И. Соколова. Новое в комбинированной терапии среднетяжелой и тяжелой бронхиальной астмы у детей. Пульмонология 2007; 4: 12 5. Л.А.Горячкина, Н.М.Ненашева, М.Ч.Тотикова, Н.В.Шмелева. Особенности
бронхиальной астмы у подростков мужского пола. Пульмонология 2008; 2:18 6. Е.С. Воронин, А.М. Петров, М.М. Серых, Д.А. Девришов. Иммунология. Москва
2002: 76
7. В.И. Маколкин, С.И. Овчаренко. Внутренние болезни. Москва 1987: 43 8. www.infomedical.ru
9. А.А. Тотолян. Иммуноглобулин Е: структура, продукция, биологические эффекты и диагностическое исследование. Аллергология 1998; 2: 4-7
10. О.В. Зайцева, А.В. Лаврентьев, С.В. Зайцева, Г.А. Самсыгина. Интерлейкин-1 альфа, фактор некроза опухолей-альфа и интерферон-гамма в сыворотке крови у детей при бронхиальной астме в различные периоды заболевания. Аллергология 2000; 3: 8-12.
УДК 612.017.42
БРОНХТЫ ДЕМІКПЕМЕН НАУҚАСТАРДЫҢ ИММУНОКОМПЕТЕНТТІ ЖАСУШАЛАР АПОПТОЗЫНЫҢ САРЫСУЛЫҚ МАРКЕРЛЕРІНІҢ ҚҦРАМЫН
ЗЕРТТЕУ Маутина М.Г.
Астана қ. Л.Н.Гумилев атындағы ЕҰУ, 4 курс студенті.
Ғылыми жетекші Акпарова А.Ю
Ағзаның сыртқы орта жағдайларына реакциялық жауабы жеке генетикалық ерекшеліктерге байланысты екендігі белгілі. Әр түрлі генотиптердің эндогенді және экзогенді факторлармен әсерлесуіне байланысты жеке сезімталдық және бронхты демікпенің дамуы байланысты.
Адам генетикасының жаңа бағыттарының бірі - сыртқы орта әсеріне жауап беретін реакциялардың қалыптасуына жауап беретін гендердің тізбегіндегі түрлерін анықтау болып табылады. Мұндай гендерге ксенобиотиктер детоксикациясының, ДНК репарациясының және апоптоздың бақылау гендері жатады.
Жасушалардың бағдарламаланған ӛлімінің молекулалық механизмдерін зерттеу биологиялық ғылымның қазіргі кездегі ең күрделі және маңызды мәселесі болып табылады. Бұл мәселенің ӛзектілігі кӛптеген аурулардың жасушаның бағдарламаланған ӛлімінің реттелуінің бұзылуымен байланысты болуымен анықталады. Нақты аурулармен қатар жүретін жасушаның бағдарламаланған ӛлімінің реттеудің бұзылуының нақты механизмдерін анықтау берілген аурудың патогенезін және этиологиясын анықтауға
50
кӛмектеседі. Соның салдары ретінде – жасушаның бағдарламаланған ӛлімінің реттелуінің бұзылуын түзету мүмкіндігі болып табылады [1-3].
Бронхты демікпе кезінде иммунокомпетентті жасушалар апоптозының бұзылуы қабыну ошағындағы сыртқы модулятор гендерінің (ИЛ-5) және bcl-2, bcl-xl, bcl-w, bak (агонистер) сияқты апоптоздың жасушаішілік эффекторлар белсенділігінің артуымен байланысты. Жасушадағы пролиферациялық және апоптоздық белсенділіктің негізгі реттеушісі p53 генінің ӛнімі болып табылады. Бұл транскрипциялық факторға жатады және проапоптоздық гендерді белсендіреді, сондай-ақ, антиапоптоздық эффекторлардың белсенділігін басып-жаншуға қабілетті [4].
Жҧмыстың мақсаты. Бронхты демікпе кезінде иммунокомпетентті жасушалар (p53, bcl-2) апоптозының сарысулық маркерлерінің құрамын анықтау.
Материалдар және әдістемелік қҧралдар.
Біздің зерттеуімізде 30 адам тексерілді. 10 науқаста демікпенің жеңіл түрі, тағы 10 науқаста аурудың орташа формасы, және қалған 10 адамда бронхты демікпенің ауыр түрі деген диагноз қойылды.
Нәтижелер сау және жасы 18-ден 45-ке дейінгі 10 адамнан тұратын бақылау тобымен салыстырылды.
Науқастарға жалпы клиникалық, иммунологиялық тексеру, сондай-ақ, апоптоздың қансарысулық маркерлеріне зерттеу жүргізілді.
Қан сарысуындағы Bcl-2, P53 концентрациялары иммуноферменттік жинақ (BMS244/2 Bcl-2, Bender MedSystems Bcl-2 үшін; BMS256 P53, Bender MedSystems P53 үшін) кӛмегімен ӛлшенді. Bcl-2 үшін жинақтың құрамына ұяшықтарда Bcl-2, Р53-ке сорбцияланған арнайы антиденелері бар сәйкесінше микропланшеттер кіреді.
Антиденелермен жабылған ұяшықтарды 300µl Wash Buffer екі рет шаяды. Әрбір ұяшыққа 50 µl-ден коньгатты, белгіленген FITS (Bcl-2 үшін), биотин (Р53 үшін) енгізді. Содан кейін, 50 µl ұяшықтарға үлгілерді Sampl Dileunt қосылған 1:10 (Bcl-2 үшін), 1:2 (P53 үшін) қатынасында енгізген. Екі сағаттық инкубациядан кейін байланыспаған коньгатты шайып жойған, ұяшықтарға 100 µl-дей құрамында пероксидазамен (Bcl-2 үшін), стрептавидинмен (P53 үшін) белгіленген екіншілік антиденелері бар коньгаттарды енгізді.
Байланыспаған коньгатты 30 минуттық инкубациядан кейін шайып жойған. Содан кейін, субстраттық комплекске 100 µl TMB Substrate Solution қосқан. Ол субстратты комплекспен ӛзара әрекеттесіп боялған ерітінді түзеді. Ферменттік реакция 100 µl Stop Solution қосқан кезде аяқталды. Анықталатын ақуыз концентрациясын кӛрсететін бояудың қарқындылығын толқын ұзындығы 450 нм кезінде Microplanshet Reader (BiolabSystem) кӛмегімен ӛлшеді. Bcl-2, Р53 концентрациясын дайын ақуыздық препараттар негізінде құрылған стандартты қисық бойынша анықтады.
Зерттеудің алынған нәтижелерінің статистикалық ӛңдеуін t Стьюдент критериін пайдалану арқылы жасады. Топтарды зерттеу кезіндегі айырмашылықтың дұрыстығын p<0,05-0,01-0,001 санады.
Нәтижелер мен нәтижені талқылау
Сау адамдардың қансарысуындағы р53 ақуызының құрамы жоғары болып шықты, бірақ антиапоптоздық әсері бар ген ақуызының (bcl-2) деңгейі ӛте тӛмен болып шықты.
Керісінше, бронхты демікпемен ауыратын науқастардың қансарысуында bcl-2 ақуызының мӛлшері жоғары екендігі, ал р53 концентрациясы тӛмен екендігі анықталды (1 кесте).
1 кесте. Бронхты демікпемен ауыратын науқастардағы апоптоздың қансарысулық маркерлерінің мӛлшері
Зерттелген науқастардың тобы Р53 (U/ml)
p Bcl-2 (U/ml)
p
51
Жеңіл формадағы демікпе, (n=10) 2,3 1,2 Орташа түрдегі демікпе, (n=10) 1,7 1,8
Ауыр демікпе, (n=10) 1,56 <0,05 2,5 <0,05
Бақылау тобы, (n=10) 3,13 1,1
Алынған нәтижелердің сараптамасы бойынша иммунокомпетентті жасушалар (р53 ӛте жоғары мәні және bcl-2 ӛте тӛмен мәні) апоптозының деңгейі жоғары науқастардан тұратын 2 топ құралған - 12 (40%) және апоптоздың тӛмен деңгейі - 11 (36,7%) науқас.
Апоптоз процесі тӛмен болып шыққан топпен салыстырғанда - 70,2%, апоптоз белсенділігінің қансарысулық белгілері бар науқастарда перифериялық қандағы нейтрофилдердің мӛлшері жоғары болатындығына кӛз жеткіздік - 75,5% (1-сурет).
Лимфоциттердің популяциялық және субпопуляциялық құрамына сараптама жасау кезінде апоптозы тӛмен топтағы науқастарда табиғи киллерлердің (CD56+-клеткалар) сәл азайғаны, цитоксикалық лимфоциттердің (CD8+) және HLA-DR+- жасушаларының (белсенген жасушалар) артқаны айқындалды және бақылау тобымен салыстырғанда осы кӛрсеткіштердің сенімді ӛзгеруі байқалды (2-сурет).
0 10 20 30 40 50 60 70 80
с нижение р53 и повыш ение bc l-2
повыш ение р53 и с нижение bc l-2
контр.гр.
%
ЛФ Нейтр
Сурет 1 - Бронхты демікпемен ауыратын науқастардағы апоптоздың қансарысулық маркерлердің деңгейіне байланысты нейтрофилдер мен лимфоциттердің құрамы
0 10 20 30 40 50 60 70 80
C D3+ C D4+ C D8+ C D56+ C D19+ HL A -DR
%
с нижение р53 и повыш ение bc l-2 повыш ение р53 и с нижение bc l-2 контр.гр.
Сурет 2 - Бронхты демікпемен ауыратын науқастардың қансарысулық маркерлердің деңгейіне байланысты
перифериялық қанындағы
лимфоциттердің салыстырмалы құрамы
Иммунокомпетентті жасушалардың апоптозы тӛмен топтағы науқастардың Т- цитоксикалық лимфоциттердің, HLA-DR+- жасушаларының, В-лимфоциттердің (СD19+-клеткалардың) абсолюттік мәнінің артқаны кӛрсетілді (Сурет 3).
Лимфоциттердің мӛлшері туралы алынған мәліметтер бронхты демікпемен ауыратын науқастардың қан сарысуындағы апоптоздық ақуыздардың мӛлшерімен ӛзара байланысты және сонымен апоптоздың мәнін биологиялық құбылыс ретінде растайды. Апоптозы тӛмен топтағы науқастарда иммуноглобулин Е артқаны байқалды (сурет 4).
52
0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 1800 2000
C D3+ C D4+ C D8+ C D56+ C D19+ HLA-DR
[109/л
снижение р53 и повышение bcl-2 повышение р53 и снижение bcl-2 контр.гр.
Сурет 3 - Бронхты демікпемен ауыратын науқастардың қансарысулық маркерлердің деңгейіне байланысты
перифериялық қанындағы
лимфоциттердің абсолютті құрамы
0 50 100 150 200 250 300 350 400
с нижение р53 и повыш ение bc l-2
повыш ение р53 и с нижение bc l-2
контр.гр.
МЕ/мл
Сурет 4 – иммунокомпетентті жасушалар апоптозының алуан түрлі белсенділігіне ие науқастардағы Е иммуноглобулинінің жалпы құрамы
53
Жүргізілген зерттеулер бойынша келесі мәліметтерге қол жеткіздік: апоптоздың белсенуімен науқастардың перифериялық қанында нейтрофилдер құрамы жоғары және IgE мәні тӛмен болады. Осы мәліметтерге қарап, бұл топта нейтрофилдік қабыну басым деп айтуға болады.
Тх2 иммундық жауаптың белсенуін кӛрсететін апоптоз белсенділігі тӛмен топтағы науқастарда IgE мӛлшері жоғары болады. Тх2-жасушалар CD30 молекулалар экспрессиясының жоғары деңгейіне ие, мұны Тх1 қарағанда апоптозға тұрақтылығы жоғары фактор ретінде қарастыруға болады. Сондай-ақ, Тх1 клеткалардың FasL ӛндіру қабілеті анықталды. Сонымен қатар, IgE мес жасушаларда FcsR -мен ӛзара әрекеттесіп, эндогенді цитокиндердің (ИЛ-4, ИЛ-6, ИЛ-13, ФНОα) индукция жолымен олардың тіршілігін қолдайды (апоптозды алдын алады).
Сонымен, бронхты демікпе кезінде про- және антиапоптоздық эффекторлар әсерінен иммнокомпетентті жасушалардың бағдарламаланған ӛлімінің бұзылуы байқалады. Бұл қабынудың персистенциясына және ауруға сай клиникалық-функционалдық белгілерімен байланысты. Иммунокомпетентті жасушалардың апоптозы тӛмен топтағы науқастардың Т-цитоксикалық лимфоциттердің, HLA-DR+- жасушаларының, В- лимфоциттердің (СD19+-жасушалардың) абсолюттік мәнінің артқаны дәлелденді.
Әдебиеттер
1 Скулачев В.П. Явление запрограммированной смерти. Митохондрии, клетки и органы:Роль активных форм кислорода // Соросовский Образовательный Журнал. -2001.-
№6(7). -С.4-11.
2 Утешев Д.Б.,Сергеев А.В., Утешев Б.С. Апоптоз: фармакологические аспекты //
Экспериментальная и клиническая фармакология. -2000. -№7(61). -С.7-65.
3 Самуилов В.Д., Олескин А.В., Лагунова Е.М. Программируемая клеточная смерть // Биохимия. -2000. – Т.65(8). - С.1029-1046.
4 Булгакова В.А. Оценка функциональной активности иммунокомпетентных клеток при атопической бронхиальной астме у детей // Иммунология.-2008.-№5.- С.284- 289.
5 Аббасова С.Г., Липкин В.М., Трапезников Н.Н., Кушлинскии Н.Е. Система FAS- FASL в норме и патологии. Вопр. биол., мед., фарм. химии. 1999; 3: 3-17.
УДК 616-005.4: 575.113
РОЛЬ МОЛЕКУЛЯРНЫХ ГЕНОВ В РАЗВИТИИ ИШЕМИЧЕСКОЙ БОЛЕЗНИ СЕРДЦА
Омарова Асем
Научный руководитель Акпарова А.Ю.
Евразийский национальный университет им. Л.Н.Гумилева, г.Астана
Несмотря на достигнутые успехи в лечении сердечно-сосудистых заболеваний (ССЗ), они продолжают оставаться главной причиной заболеваемости и смертности в мире, унося ежегодно более 17 млн. жизней.
Только в странах Европы от ССЗ в год умирает до 3млн человек, что составляет 48,3% от общей смертности. Уровень смертности от ИБС также высок в таких странах как Финляндия, Северная Ирландия, Англия и Австралия. Так в Казахстане смертность от ССЗ составляет 57% (1).
Среди терапевтических заболеваний распространенность ССЗ в Казахстане составляет 1078,9 случаев на 10,0 тыс. взрослого населения и занимает второе место.
Среди сердечно-сосудистых заболеваний ишемическая болезнь сердца (ИБС) является ведущей причиной ограничения трудоспособности и летальности населения.