ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Л.Н. ГУМИЛЕВ АТЫНДАҒЫ ЕУРАЗИЯ ҰЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
Студенттер мен жас ғалымдардың
«Ғылым және білім - 2014»
атты IX Халықаралық ғылыми конференциясының БАЯНДАМАЛАР ЖИНАҒЫ
СБОРНИК МАТЕРИАЛОВ
IX Международной научной конференции студентов и молодых ученых
«Наука и образование - 2014»
PROCEEDINGS
of the IX International Scientific Conference for students and young scholars
«Science and education - 2014»
2014 жыл 11 сәуір
Астана
УДК 001(063) ББК 72
Ғ 96
Ғ 96
«Ғылым және білім – 2014» атты студенттер мен жас ғалымдардың ІХ Халықаралық ғылыми конференциясы = ІХ Международная научная конференция студентов и молодых ученых «Наука и образование - 2014» = The IX International Scientific Conference for students and young scholars «Science and education - 2014».
– Астана: http://www.enu.kz/ru/nauka/nauka-i-obrazovanie/, 2014. – 5830 стр.
(қазақша, орысша, ағылшынша).
ISBN 978-9965-31-610-4
Жинаққа студенттердің, магистранттардың, докторанттардың және жас ғалымдардың жаратылыстану-техникалық және гуманитарлық ғылымдардың өзекті мәселелері бойынша баяндамалары енгізілген.
The proceedings are the papers of students, undergraduates, doctoral students and young researchers on topical issues of natural and technical sciences and humanities.
В сборник вошли доклады студентов, магистрантов, докторантов и молодых ученых по актуальным вопросам естественно-технических и гуманитарных наук.
УДК 001(063) ББК 72
ISBN 978-9965-31-610-4 © Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық
университеті, 2014
5278
Макроэкономикалық, нарықтық және басқа да факторлар әсерінен елеулі тәуекелдерге ҧшырайтын активтер, банктердің жылжымайтын мҥлік және жер кепілдігімен қарыздар баруі осындай активтер ретінде қарастырылады.
Банктерден мҧндай қарыздарды сатып алу банктердің балансын ӛтімділігі аз активтерден тазартуға және банктерді ӛз шығындарын мойындауға мәжбҥрлейді. Активтерді сатып алу Стресті активтер қоры айқындайтын дисконтты немесе тәуекелдерді бӛлудің басқа нысанын баланстық қҧны бойынша жҥзеге асырылатын болады [5].
Ҥшіншіден, банктердің міндеттемелеріне уақтылы қызмет кӛрсетуді қамтамасыз ету мақсатында ӛтімділіктің қосымша кӛздері ҧсынылатын болады. Ресурстық базаны тҧрақтандыру мақсатында ҧлттық компаниялардың, акционерлік қоғамдардың, мемлекеттік кәсіпорындардың және жарғылық капиталына мемлекет қатысатын заңды тҧлғалардың активтері Ҧлттық Банктің басқаруындағы мемлекеттік ҧйымдардың уақытша бос ақша қаражаты отандық банктердің депозиттеріне орналастырылатын болады.
Список литературы
1 Четвериков, В. Две системы: Банки Казахстана// Эксперт Казахстан.- 2011.- № 21.- С.
52-62
2 АТФ Банк лидер среди депозитов: Банковские депозиты// Панорама.- 2012.- 13 июля.- С. 6
3 Досов, Р. Роль рейтинговых агентств в инвестировании : Инвесторам// Ценные бумаги.-2012.- №2.- С. 8-10
4 Муратов, Р. «Казахстан имеет самую развитую банковскую систему в СНГ»:
[Финансы]// Деловой Казахстан.- 2013.- 21 июля.- С. 3
УДК 658.155
ШЕТЕЛ КОММЕРЦИЯЛЫҚ БАНКТЕРІНІҢ НЕСИЕЛІК ҚЫЗМЕТ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ ЖҼНЕ БАҒАЛАУДЫҢ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ЖҤЙЕЛЕРІ
Асылбекова А.
«Тҧран-Астан» университетінің магистранты Астана, Казахстан
Нарық экономикасында таңдау еркіндігі серіктестің сенімділігіне сенушілікпен бекітілу керек. Шаруашылықпен айналысатын субъектілердің бағалары олардың ӛндірістік процесінің ауқымы мен теңдестіруінен ғана емес, сонымен бірге сыртқы ортаның контрагенттермен, серіктестермен және бәсекелестермен, экономиканың кҥйі мен коньюктурасы, заңнамалық базасы, салық климаты және басқа да факторлармен бейнелетін сыртқы ортаның әсер етуіне байланысты.
Сондықтан шешім қабылдау ҥшін ішкі бағалар жеткіліксіз және кӛбінесе тәуелсіз сарапшының бағасы қажет болады. Қазіргі қоғамда осы рӛлді несие жҥйесі атқарады.
Ӛз дамуын ол ӛткен ғасырдың басынан бастады, бірақ шетелдерде жҥйелер 1970-шы жылдары ерекше белсенді дами бастады. Біртіндеп несие жҥйесі ӛңірлік бойынша және сонымен бірге заттық-салалық белгілері бойынша қҧрылымдыққа ие болып, ҧлттықтан әлемдікке айналды. Moodys Investors , Service Standard & Poor‘s H Fitch Ratings Жҥйесі агенттіктері барлық әлем бойынша қызмет кӛрсетеді, 100-ден астам елде осы агенттіктердің жҥйесі бар, оларға әлемдік бизнес бейімделеді [1].
Қазіргі экономикалық жҥйеде банктік несиенің жҥйелері маңызды ақпараттық қҧралына, іскерлік қатынасты реттеуде, шаруашылық қызмет шегінде іскерлік қатынасты қолдау және орнату қҧралына айналды. Банктік несие жҥйелерінің пайда болуы әлемдік
5279
және ӛңірлік шаруашылық институттарының алуан тҥрлілігімен, шаруашылықпен айналысатын субъектердің санының ӛсуімен ғана емес, олардың арасындағы байланыс- тардың ӛсуімен, елдер, ӛңірлер, салалар, бизнес секторлары арасындағы экономикалық қатынасты дамыту қажеттілігімен туындаған. Субъектілердің алуан тҥрлілігі және олардың арасындағы қатынастар субъектілердің даму ҥрдістерін және қаржы кҥйін бағалауға мҥмкіндік беретін жай, тҥсінікті және кӛпшілік мойындаған межелігін қҧруды талап етті. Осы мәселені шешудің тҥрлі амалдары жҥйе агенттіктер рынокқа ҧсынатын жҥйелі бағалардың сан алуан тҥрін туғызды.
Нарық экономикасы шаруашылықпен айналысатын субъектілерге дербестік пен таңдау мҥмкіндігін берді, бірақ мемлекеттен кӛмек кҥтуге болмайтын жерде басқарушылық шешімдердің қате бағалары ӛсті. Жаңа жағдайда объективті ақпараттың тапшылығында шешім қабылдау ҥшін тәуелсіз баға қажет, тәуелсіз сарапшының пікірі пайдалы. Бҧл рӛлді экономикалық субъектілердің рейтингтік бағаларын жариялай отырып, жҥйе агентстволар ӛздеріне алады. Осылайша ӛңірлік және заттық-салалық белгілері бойынша қҧрылымдалған несие жҥйесі қҧрылады [2].
Экономиканың дамуы, нақты секторға ресурстарды тарту ҥшін, экономиканың нақты секторының, қаржы қызметі рыногының ақпараттық айқындығын арттыру қажет.
Шаруашылықпен айналысатын субъектерге ақпараттық қызмет кӛрсетуде жҥйе бағалары маңызды рӛл ойнайды.
Жҥйелердің қҧрылуының, ӛндірісінің, жаңартылуының және берілуінің жалпы міндеттері шаруашылықпен айналысатын субъектілерді бірнеше заңға сәйкес және бейресми белгілері бойынша топтарға бӛлуден қҧралады. Несие жҥйесінің қҧрылу және даму бағыттары экономикалық жҥйеде ҧдайы ӛндіріс процесінің және тауарлық- ақшалай легі процесінің негізгі қҧраушыларын қамтиды:
- ӛндіріс ( ӛндіруші, ӛнеркәсіпті, кӛлік ӛнеркәсіптері, байланыс және басқа салалар);
- қаржы саласы (банктер, сақтандыру ҧйымдары, қор рыногтары арқылы ӛтетін ақша қаражатының легі)
- тауарлар мен қызметтер легі тҧтынушыға келіп тірелетін және ӛтей алатын сҧраныспен қамтамасыз етілген тауарлар рыногы.
Банктің несиелік жҥйесін қҧру ҥшін экономикалық ақпараттың маңыздысына ӛндеу және бақылау ӛткізіледі. Экономика субъектінің немесе топтарының қызметін талдау нәтижелері, жҥргізушіге жолда бағыт кӛрсететін бағдаршамның тҥсі мен жылтылдағаны сияқты, шаруашылықпен айналысатын субъектінің кҥйін және келешектен ҥміт етуін бейнелейтін символдардың қисындасуымен кӛрсетіледі.
Әлемнің барлық жерінде жҥйелерді арнайы агенттіктер ӛндеп, ӛздері иеленіп жатыр. Олардың іс-әрекетінің тарихы ХІХ ғасырдан басталады. Тҧңғыш рейтингтік агенттіктер АҚШ-та пайда болды. Бҧлар аттары бҥкіл дҥниежҥзіне белгілі Moody‘s Investors Service (қысқаша Moody‘s) және Service Standard & Poor‘s (S&P). Дҥниежҥзілік рейтинг агентстволардың ерекшеліктерінің бірі - елдерге, ірі қалалар мен ӛңірлерге, жетекші банктер мен компанияларға жҥйелер мамандандыру. АҚШ-тың соңынан ҧлттық рейтингтік агенттіктер жҥйесі Канадада, Еуропада, Австрияда, Австралияда, Латын Америкасында қҧрылды [3].
Соңғы жылдары Батыста жеке банкілердің, соның ішінде ҥлкен кӛпҧлттық банкілерінің несие тӛлемділігіне кӛбірек кӛңіл бӛлінді. Бҧл олардың әр уақыт сайын міндеттемелердің кӛлемін ӛсіру ҥшін (яғни несиелік қуатын арттыру ҥшін) қарыздық міндеттемелердің (облигациялардың) нарығын пайдалануына байланысты. Бҧл банкілердің қарыз алушы ретіндегі сапасы ресми тҥрде тәуелсіз Жҥйе агенттіктерімен бекітіледі. Бҧл жҥйелер оқтын- оқтын қайта қарастырылып отырады және нәтижесіне байланысты жоғарыға (жоғарырақ жҥйесі) немесе тӛменге (тӛменірек жҥйесі) ӛзгеріп отырады. Жҥйелер жайлы немесе жайсыз жаңалықтар мен оқиғалардын нәтижесінде аяқ асты ӛзгеруі мҥмкін. Мҧндай банкілер нарықта қаржы ауысуының қҧны негізінен олардың Жҥйесі арқылы орнатылады.
Мооdys Investors Sегvісе, Stаndard & Роог's, Ғіісһ ІВСА және басқалар халықаралық ірі
5280 рейтингтік агенттіктер.
Stаndard & Роог's агенттігі - 1860 жылы қҧрылды және барлық белгілі жарияланымдардың негізін қалаушы. Бҧл агенттік халықаралық және ішкі нарықта Рейтингтік қызметтің барлық тҥрін ҧсынады және Нью-Йорк, Бостон, Вашингтон, Лондон, Токио, Стокгольм, Париж, Мадрид, Мельбурнде, Мексика мен Гонконгта ӛзінің офистері мен ӛкілеттіліктері бар.
Мооdys Investors Sегvісе, агенттігі 1900 жылы қҧрылды, ӛзінің қызметінің бас кезінде темір жол компанияларының, ӛндірістік және муниципалдық эмитенттердің облигацияларын рейтингтік бағалаумен айналысты, 70-жылдардың басында алғаш рет еуробондтарды шығару ҥшін жҥйелі зеттеулер жҥргізді. Токио, Лондон, Париж, Сидней, Франкфурт және Мадридте офистері бар.
Ғіtсһ ІВСА агенттігі екі жҥйелі компания — Ғіtсһ Investors Sегvісе L. Р. және ІВСА Limited-тің 1997 жылы қосылуы арқылы қҧрылды. Бҧл компания бағалаулары әлемдегі қаржы I мекемелері ҥшін жӛн деп қабылданатын ғаламдык (глобалдық) I жҥйелі агенттіктерінің ҥштігіне енеді. Ғіtсһ ІВСА 1000-нан аса банкілер мен қаржы мекемелеріне, 400 корпорация мен 50 елге ӛз жҥйелілерін анықтады. Агенттіктің жылдық табысы 150 млн АҚШ долларынан асады, әлем бойынша 20 шақты офисі мен ӛкілеттіктері бар.
Екінші деңгейдегі банкілердің халықаралық жҥйесін алуы ҥшін елдің ҧлттық жҥйесін алуы керек. Қазақстан Республикасы халықаралық рейтинг агенттіктерінен несиелік реитингіні 1996 жылдың қарашасында алды.
Қаржы саласында рейтингін беруге мамаңданған ірі агенттіктердің бірі Тhomson ВаnкWаtсһ Вrее 94 елде 1000-нан аса қаржы институттарына рейтинг берді және олардың мониторингісін жҥйелі тҥрде жҥргізіп тҧрады. Қазақстанда тәуелсіз жҥйеден басқа бҧл агенттіктен «Қазкомерцбанк», Қазақстанның Халық банкі бағасын алды.
Бҧл агенттіктер жҥйелердің келесі тҥрлерін береді: несиелік рейтингі — ӛзінің міндеттемелерін тӛлей алуы эмитентінің жалпы мҥмкіндіктерінің бағасы; эмиссияның несиелік жҥйесі — берілген қаржы бағдарламасы, қаржы міндеттемелерінің типтері мен қаржы бағдарламасына қатысты эмитенттің кредит тӛлеу қабілеттілігін ағымдағы бағалау;
мамандандырылған жҥйе - банкілік кредиттерге арналған жҥйелер (әдетте синдицияланған займдар мен жобалық каржыландыруды іске асырғанда қолданылады - мҧнда міндеттемелерін орындамаған жағдайда кепілдіктің қҧнын сараптай отырып, инвесторға қарызды ӛтеу мҥмкіндігін бағалайды), қҧнды қағаздарды жеке салулардың жҥйелілісі — мҧнда кредит берушілердің тәуекелдерін азайту ҥшін қосымша келісімшарттар мен кепілдік қамтамасыз етулерді бағалайды.
Халықаралық рейтингтерге ие болу қандай да болмасын банкінің имиджіне және неғҧрлым арзан несиелік ресурстар алуына ҥлкен ықпал етеді.
Америка Қҧрама Штатының несиелік жҥйесінің екі элементтен, яғни, банктік жҥйе федералды резервтік жҥйесі, елдің орталық банкінің қызметін атқарушы, коммерциялық банктердің, инвестициялық банктерінің, жинақтаушы банктерінің қызметтерін орындаушы, және банктік емес несиелік институттар.
Америка Қҧрама Штатының орталық банкінің қызметі Федералды резервтік жҥйе атқарады. Федералды резервтік жҥйесінің мҥшелері – Америка Қҧрама Штатының кредиттік жҥйесінің 70 пайыздан жоғары депозиттік салымдары бар ірі, меншікті коммерциялық банктері табылады.
Қазіргі кездегі Америка Қҧрама Штатында 15000 коммерциялық банкі қызмет жасауда.
Бҧл коммерциялық банктердің ерекшілігі – филиалсыз, яғни банктердің бӛлімшелері болмайды. Сондықтан да Америка Қҧрама Штатында ең кӛп коммерциялық банктер болып табылады. Соңғы екі он жылдықта әсірісе, операциялардың кӛлемі тез қарқында дамуда.
Американдық банктер холдингтік компаниялар арқылы ӛз клиентеріне инвестициялық қызмет кӛрсетеді. Коммерциялық банктерге тікелей жолмен корпоративті бағалы қағаздар мен операциялар орындау ҥшін тиім салынған; электронды қызметтер және брокерлік қызметтер кӛрсетіледі. Несиелік институттар арнайы салалары мен шаруашылық қызмет
5281
салаларын несиелендіру мен айналысады. Инвестициялық қызмет банктердің маңызды бағыты болып табылады. Инвестициялық банктер ҧзақ мерзімді ссудалық капиталды қалыптастырады және оны облигациялар мен басқа да несиелік міндеттемелерді шығарумен және орналастыру мен ӛз қарыз алушыларына ҧсынады. Америка Қҧрама Штатының инвестициялық банктерінің классикалық типтерінің мінездемесіне тән белгі болып, заңдылықтарына сәйкес коммерциялық банктер инвестициялық қызмет пен айналысуына тиым салынған, тек оларға мемелекеттік және муниципалды облигациялармен операциялар жҥргізу кӛрсетілген.
Америка Қҧрама Штатының коммерциялық банктері ҧзақ, орта, қысқа мерзімді ссудаларды шағын және орта бизнеске, ірі корпорацияларға, федералды және жергілікті ҥкімет органдарына береді. Сонымен қатар, қаржылық және трассталық қызметерді орындайды. Бірақта, американдық банктер заңдылықтарға сәйкес, бағалы қағаздар иелері бола алмайды.
Список литературы
5 Дауранов И., Шмикина А., Рудецких А. Малый бизнес: проблемы оформления кредита // Вестник предпринимателя 2011 г. N4 –с. 21-27.
6 Зиябеков Б. Кредитное бюро–инструмент выявления рисков // Банки Казахстана 2012 N3.
7 Семенов,С. Рейтинговая методика оценки эффективности банков/С. Семенов//
Банковские технологии.-2012.-N 2.-С.59-62.- ISSN 0201-7296
УДК 332.146(574)
ОЦЕНКА СОСТОЯНИЯ ИНВЕСТИЦИОННОГО КЛИМАТА И ИНВЕСТИЦИОННОЙ ПРИВЛЕКАТЕЛЬННОСТИ КАЗАХСТАНА
Ахметова Айдана Рашидовна [email protected]
Студент 3-курса Экономического факультета
специальности «Финансы» ЕНУ им. Л.Н.Гумилева, Астана, Казахстан Научный руководитель – Ниязбекова Ш. У.
В настоящее время в отечественной и зарубежной научной литературе существует множество определений термина «инвестиции». На наш взгляд, определение, предложенное
«Большим экономическим словарем» наиболее полно отражает сущность инвестиций. В нем показано, что «инвестиции – средства, реализуемые в виде долгосрочных вкладов либо государственного, либо частного капитала в разные отрасли экономики как внутри страны, так и зарубежном с целью получения положительного эффекта в будущем, (основной и оборотный капитал, ценные бумаги, интеллектуальная собственность, акции, банковские вклады, производственное оборудование и т.д.)» [1].
Являясь локомотивом в развитии экономики, инвестиции имеют огромное влияние на экономическое состояние, как отдельного субъекта хозяйствования, так и страны в целом. А рациональное привлечение иностранных инвестиций в экономику страны и их освоение способствуют повышению производительного потенциала ее экономики, служат важным инструментом передачи положительных технических и управленческих навыков зарубежных стран. Развитие инвестиционной деятельности в целом зависит от особенностей государственной политики, проводимой в инвестиционной сфере государства.
Проводя анализ инвестиционной политики Республики Казахстан, следует отметить, что основной целью государства является достижение благоприятного инвестиционного
