И 63
РЕДАКЦИЯ АЛҚАСЫ/ РЕДАКЦИОННАЯ КОЛЛЕГИЯ
Куанышбаев Сеитбек Бекенович, А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университетінің Басқарма Төрағасы-Ректоры, география ғылымдарының докторы, Қазақстан Педагогикалық Ғылымдар Академиясының мүшесі;
Жарлыгасов Женис Бахытбекович, А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университетінің Зерттеулер, инновация және цифрландыру жөніндегі проректоры, ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты, қауымдастырылған профессор;
Скударева Галина Николаевна, педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент, Мәскеу облысындағы МОУ «Мемлекеттік гуманитарлық-технологиялық университеті» ректорының м.а.; Ресей Федерациясының жалпы білім беру ісінің құрметті қызметкері, Ресей;
Бережнова Елена Викторовна, педагогика ғылымдарының докторы, профессор Мәскеу халықаралық мемлекеттік қатынастар институты, Ресей;
Ибраева Айман Елемановна, «Қостанай облысы әкімдігінің білім басқармасы» ММ жетекшісі;
Онищенко Елена Анатольевна, «Педагогикалық шеберлік орталығы» жекеменшік мекемесінің Қостанай қаласындағы филиалының директоры;
Демисенова Шнар Сапаровна, педагогика ғылымдарының кандидаты, А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университетінің педагогика және психология кафедрасының меңгерушісі;
Утегенова Бибикуль Мазановна, педагогика ғылымдарының кандидаты, А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университетінің педагогика және психология кафедрасының профессоры;
Смаглий Татьяна Ивановна, А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университетінің, педагогика ғылымдарының кандидаты; педагогика және психология кафедрасының қауым.профессоры;
Жетписбаева Айсылу Айратовна, А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университетінің Ы.Алтынсарин атындағы әдістемелік кабинетінің меңгерушісі.
И 63
«Инновация, білім, тәжірибе-білім беру жолының векторлары»: 2023 жылдың 17 ақпандағы Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. I Кітап. – Қостанай:
А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университеті, 2023. – 1081 б. = «Инновации, знания, опыт – векторы образовательных треков»: Материалы международной научно- практической конференции, 17 февраля 2023 года. I Книга. – Костанай: Костанайский региональный университет имени А.Байтурсынова, 2023. – 1081 с.
ISBN 978-601-356-244-5
Жинаққа «Инновация, білім, тәжірибе-білім беру жолының векторлары» атты Алтысарин оқулары халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары енгізілген.
Талқыланатын мәселелердің алуан түрлілігі мен кеңдігі мақала авторларына заманауи білім беруді жаңғырту мен дамытудың, осы үдерісте қазақ ағартушыларының педагогикалық мұрасын пайдаланудың жолдарын, мұғалімдерді даярлаудың тиімді технологиялары мен форматтарын әзірлеу мен енгізу мәселелерін, ақпараттық қоғамдағы білім беру кеңістігінің ерекшеліктерін айқындауға, сондай-ақ педагогтердің инновациялық қызметінің тәжірибесін жинақтауға, педагогикалық үдеріс субъектілерін психологиялық-педагогикалық қолдауға мүмкіндік берді.
Бұл жинақтың материалдары ғалымдарға, жоғары оқу орындары мен колледж оқытушыларына, мектеп мұғалімдері мен мектепке дейінгі тәрбиешілерге, педагог-психологтарға, магистранттар мен студенттерге қызықты болуы мүмкін.
В сборнике содержатся материалы Международной научно-практической конференции Алтынсаринские чтения «Инновации, знания, опыт – векторы образовательных треков». Многообразие и широта обсуждаемых проблем позволили авторам статей определить векторы модернизации и развития современного образования, использования в данном процессе педагогического наследия казахских просветителей, вопросов разработки и внедрения эффективных технологий и форматов подготовки учителей, специфики образовательного пространства в информационном обществе, а также обобщения опыта инновационной деятельности педагогов, психолого-педагогической поддержки субъектов педагогического процесса.
Материалы данного сборника могут быть интересны ученым, преподавателям вузов и колледжей, учителям школ и воспитателям дошкольных учреждений, педагогам-психологам, магистрантам и студентам.
УДК 37.02 ББК 74.00
© А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университеті, 2023
© Костанайский региональный университет имени А.Байтурсынова, 2023
Ы.АЛТЫНСАРИН МЕН С.КУБЕЕВТІҢ БІЛІМ БЕРУДІҢ ЗАМАНАУИ БАҒЫТЫНДАҒЫ АҒАРТУШЫЛЫҚ ИДЕЯЛАРЫНЫҢ ҮНДЕСТІГІ СОЗВУЧИЕ ПРОСВЕТИТЕЛЬСКИХ ИДЕЙ Ы.АЛТЫНСАРИНА И С.КУБЕЕВА СОВРЕМЕННЫМ ТРЕНДАМ ОБРАЗОВАНИЯ
«ҽрине алғырлық та, тапқырлық та, ептілік те, икемділік те, табандылық та қажет. Бҧлар оқытушының беделі болуының қҧралы болуы тиіс. Халық оқытушыны ҿзінің шын досы, ақыл айтар данасы, қараң- ғыда сҽуле шашар шам – шырағы деп білуі керек. Бҧл ҥшін оқытушы ең алдымен ҿз оқушыларының алдында беделді болуы қажет. Оның бір негізгі шарты – оқытушының ҿз дҽрісін жақсы меңгерген адам болуы былай тҧрсын, оның берген сабағы оқушыға ҽрі тҥсінікті, ҽрі қонымды болу қажет. Оқытушы ҽр бір сабаққа жақсы дайындалуы керек», – деген идеялары қазіргі ҧстаз бейнесінің қалыптастыру ҥшін де аса қажет. Оның айтуынша оқытушының беделді болуы, оқудың сапалы болуы оқушылардың тиянақты білім алып, саналы тҽрбиеленуін қамтамасыз етеді.
С.Кҿбеев мҧғалім беделін кҿтерудің тҿмендегідей ҥлгілерін ҧсынады:
Қоғамдық жҧмыстарды белсенді атқару қажет;
Педагогика ғылымын егжей – тегжейлі білуге міндетті;
Мҧғалім ҿз пҽнің ҿте жақсы білуімен қатар, басқа пҽндерден хабардар болғаны жҿн;
Ол сыныптың қҧрамын, ҽр баланың жеке бас ерекшелігін зерттеп ҥйренген дҧрыс;
Балалар ҧжыммен қоян – қолтық араласып, оларға талаптар қойып, олардың орындалып отыруын бақылауға міндетті;
Мҧғалім жҥріс – тҧрыс, киген – киімі, сҿйлеген сҿзі арқылы ҥлгі болуы керек;
Мҧғалім баланы жақсы кҿру қажет [7, 8].
Бҧл жҿнінде С.Кҿбеев «Орындалған арман» атты мемуарлық кітабында ҿткен ҿмір жолы, қоғамдық қызметі жайында жаза отырып «кез келген адам ҧстаз болмауы керек, оны жҥрекпен ҧғатын, бар кҥш жігерін аямайтын, балаларды жҥрегімен сҥйетін жан болу керек деген». Атамыздың осы сҿзіне кҿңіл бҿлер болсақ, қазіргі заманда мектеп бітіріп оқуға тҥсетін жастарымыз кҿп жағдайда мамандық таңдауда жҥрек қалауларымен келмейтіндіктеріде жасырын емес. Сондықтанда мҧғалім мамандығына жастар дайындықпен, мамандықтын қыр – сырын тҥсініп келуі қажет.
Бҥгінгі кҥні Кҿбеевтану тек халықтың, қоғамның, ғылымның ғана міндеті емес, оны оқып ҥйрену ҿзін мҽдениеті, білімді санайтын ҽрбір азаматтың парызы, оның ҧлттық кҿркемдік тҥсінігін тҽрбиелеу- мен ҿсудің бірден – бір қҧралы. Шығыс мақалында, былай дейді: «Егерде есімің ҿмірде мҽңгі сақталсын десең адам тҽрбиесімен айналыс». С.Кҿбеев те барлық ғҧмырын балаға арнаған. Жҽне шығармаларында ҥлкен тҽрбиелік мҽні бар ҿшпейтін маңызды, қҧнды ғибратты мҧрасы жатыр. Сол себепті де оның есімі мен ісі бҥгінгі ҧрпақтың жадында мҽңгілікке сақталуы қажет деп ойлаймыз.
Әдебиеттер тізімі:
1. Бержанов Қ., Мусин С. «Педагогика тарихы»
2. Жақсанов О., Ыбырайдың жолын қҧған зерделі шҽкірт // Қостанай, 2008 11 қараша 7 б.
3. Кҿбеев С. Орындалған арман, А., 1988 ж, 271 б.
4. Қабдолов З., Қирабаев С. ХХ ғасыр басындағы Қазақ ҽдебеитті ҽдебеиті 54–64 б.б.
6. Мырзалиев С., Кирабаев С., Қазақ ҽдебиеті Алматы 2001 ж. 178– 96 б.б.
7. Қирабаев С. Екі томдық шығармалар жинағы. 2.т. Сын мақалар мен зерттеулер. Алматы. 1992 ж. 7 с.
8. Рысбеков Қ., Ҿлмес мҧра қалдырған // Қазақстан мҧгалімі, 2004 ж. 30 қазан 10 б. 3(5)/2014
ҼОЖ 374.6
НӘЗИПА ҚҦЛЖАНОВА – ЫБЫРАЙДЫҢ ЖОЛЫН ЖАЛҒАСТЫРУШЫ ПЕДАГОГ
Уахитова Алмагуль Абдуалиевна Колдасбаева Екатерина Досановна қоғамдық пәндер оқытушылары Н.Құлжанова атындағы Торғай гуманитарлық колледжі Арқалық қаласы, Қазақстан E-mail: [email protected] Аңдатпа
Бұл мақалада Ұлы педагог, ағартушы Ыбырай Алтынсарин қазақ қоғамының мәдениет пен экономика жағынан мешеу кезінде ӛмір сүріп, халқымыздың демократиялық мәдениеті мен ӛнердің бір сыпыра саласында жаңадан ӛсіп ӛркендеуіне айқын жол ашып, баянды негіз жасағаны. Халықты оқуға шақырған, ӛнер – білімге жетелеген, ӛзінен кейінгі ағартушылық жолындағы ізбасары – Нәзипа Құлжанова туралы баяндалған.
Түйінді сөздер: Ағартушы, педагог, прогрессшіл, реформалар, оқу мен жазуды, қайраткер, жазушы, жазушы,аудармашы, қайреткер.
Аннотация
В этой статье великий педагог, просветитель Ибрай Алтынсарин создал повествовательную основу, которая позволила казахскому обществу, живущему во времена культурной и экономической жизни, вновь расти и процветать в одной из сфер демократической культуры и искусства нашего народа.
Рассказано о Назипе Кулжановой – последователе просветительского пути, призвавшем население учиться, ведущем к искусству – образованию.
Ключевые слова: просветитель, педагог, прогрессивный, реформы, грамота, деятель, писатель, писатель, переводчик, деятель.
Abstract
In this article, the great educator, educator IbraiAltynsarin created a narrative framework that allowed Kazakh society, living in times of cultural and economic life, to grow and flourish again in one of the spheres of democratic culture and art of our people. It is told about NazipaKulzhanova, a follower of the enlightenment path, who called on the population to study, leading to art – education.
Key words: Enlightener, teacher, progressive, reforms, reading and writing, figure, writer, writer, translator, figure.
Ыбырай Алтынсарин 1841 жылы 20 қазанда Қазіргі Қостанай облысы, Затобол ауданында дҥниеге келді. Шын есімі – Ибраһим. Ыбырайдың ҽкесі Алтынсарыны 1844 жылы Кенесары Қасымҧлы жасақтары ҿлтіріп кеткен соң, анасы Айман ерінің інісі Қошанға тҧрмысқа шығады. Ыбырай тҽлім – тҽрбиені атасы Балғожа биден алған.
1846 жылдың 5 наурызында Балқожа Орынборға ҽдейі барып, Шекара комиссиясының председателі генерал – майор М.В.Ладыженскийге Ыбырайды жаңадан ашылуға тиісті қазақ бала- ларына арналған мектепке алуға арыз береді. 1850 жылы 22 тамызда Орынбор қаласында Шекера комиссиясы жанынан қазақ балалары ҥшін арнаулы мектеп ашылады. Оқу мерзімі жеті жылдық еді.
Осы мектепке қабылданған 30 баланың бірі болып Ыбырай да қолына алғаш қалам алды. Сабақ 24 тамызда басталды. Оқытылған негізгі пҽндер орыс, қазақ жҽне татар тілдері, сурет, сызу, есеп, география, тарих болатын. Христиан жҽне ислам діндері де оқытылды. 1857 жылы 15 маусымда бҧл мектепті 20 бала тҽмҽмдады, Ыбырай ҥздік бітірген бес оқушының бірі болып ресми куҽлік алып шықты. 1857–1859 жылдары Ыбырай Алтынсарин Балғожа бидің қарамағында хатшы болып жҧмыс атқарады.
1859 жылы 1 тамыздан бастап Орынбор облыстық басқармасына кіші тілмаш болып тағайындалады. Шекара комиссиясының председателі, орыс ориенталисі, ғалым, генерал – лейтенант В.В.Григорьевтің қарамағында жҧмыс істейді. Ыбырайға ілтипатпен қарап, ҿзінің бай кітапханасын пайдалануға мҥмкіндік береді. Осы кітапханада Ыбырай орыс жазушыларының шығармаларын, дҥниежҥзі ағартушыларының еңбектерін, ҧлы адамдардың ҿмірі жайлы кітаптарды кҿп оқыған. Ҿз заманының озат ой – пікірімен танысқан. Ҽдебиет, саясат, ағарту саласындағы журналдарды да зерделей қараған. Григорьев арқылы Алтынсарин ориенталист – ғалым Н.И.Ильминскиймен танысты, кейін онымен дос болып кетті.
Ыбырай Алтынсариннің хаты бойынша 1960 жылы Орынбор ҿлкесінің басқару орны Торғай бекінісінен қазақ балалары ҥшін бастауыш мектеп ашуға рҧқсат алынады. Мектепке ҿзі оқытушы болып тағайындалмақшы болады. Мектеп ашпақ болып Торғайға келеді, бірақ қиындықтар туады. Сол себептен ол оқушыларды ҿзі қабылдап, ҥйінде оқытады. Ол ең алдымен ауылдарды аралап мектеп ашуға қаражатжинайды.Осылайша армандаған мектептері салына бастайды. Ыбырайдың бҥкіл ҿмірін арнаған ағартушылық – педагогтық қызметі осылай басталады. Тікелей ҿзінің араласуымен халықтан жинаған қаржыға мектеп ҥйін жҽне интернат салып, 1864 жылы 8 қаңтарда мектептің жаңа ғимаратын салтанатты тҥрде ашады. Орынбор генерал – губернаторының тікелей тапсыруы бойынша Торғайда тҿрт рет уездік судья болып (1868–1874), Торғай уездік бастығының аға жҽрдемшісі (1876–1879) қызметін атқарады. Ыбырай инспекторлық қызметке кіріскен соң оқу – ағарту жҧмыстарын одан ҽрі жандандырып, Елек, Қостанай, Торғай, Ырғыз уездерінде бір – бірден екі кластық орыс – қазақ мектептерін ашады, оларды қажетті кітаптармен жасақтайды. Ҽсіресе, елді кҿшпелі ҿмір салтын ескеріп, Ресейдің халық ағарту жҥйесіне жаңа ҥлгілі білім беру тҽсілін ҧсыныс етеді.
Нҽтижесінде, 1888 жылы 10 сҽуірде Орскіде бастауыш мектептер ҥшін қазақ жастарынан оқытушылар даярлайтын мҧғалімдер мектебі ашылады. Ыбырай мҧнан ҽрі қазақ жастары арасынан экономика, ауыл шаруашылығы, қол ҿнер кҽсіпшілігі салаларына қажетті мамандар даярлайтын училищелер ашуға кҿп кҥш жҧмсайды. Тіптен, Қостанайдан ашылатын ауыл – шаруашылық училищесіне ҿзінің иелігіндегі жерін беретіні туралы ҿсиет қалдырады. Ыбырайдың қазақ қыздары ҥшін Торғайда, Қостанайда, Қарабҧтақта, Ақтҿбеде мектеп – интернат аштыруының тарихи мҽн – маңызы зор болды.
Ыбырай орыс – қазақ мектептері ҥшін арнаулы оқу қҧралдарын шығару қажет деп санады.
Оқыту ҽдістерін жаңа бағытта қҧрды, оқуға деген баланың ынтасы мен қызығушылығын арттыруды кҿздеді, оқуды ана тілінде жҥргізді. Мектеп оқуында, ҽсіресе, ана тіліне ҥйретуде К.Д.Ушинскийдің ойларына жҥгінді. Қазақ балаларының таным – тҥсінігіне лайықты оқу – ҽдістемелік қҧралдар жазды.
Ы.АЛТЫНСАРИН МЕН С.КУБЕЕВТІҢ БІЛІМ БЕРУДІҢ ЗАМАНАУИ БАҒЫТЫНДАҒЫ АҒАРТУШЫЛЫҚ ИДЕЯЛАРЫНЫҢ ҮНДЕСТІГІ СОЗВУЧИЕ ПРОСВЕТИТЕЛЬСКИХ ИДЕЙ Ы.АЛТЫНСАРИНА И С.КУБЕЕВА СОВРЕМЕННЫМ ТРЕНДАМ ОБРАЗОВАНИЯ
Ол орыс – қазақ училищесінде Ушинскийдің «Балалар дҥниесін», Л.Н.Толстойдың «Ҽліппе жҽне оқу қҧралын», Д.И.Тихомировтың «Грамматиканың қарапайым курсын» оқу қҧралы ретінде ҧсынды.
Балаларды оқыту барысында Ыбырай оқушыларға ана тілін таза жҽне ҧқыптылықпен ҥйретеді. Шағын кҿркем шығармалар арқылы оларды жақсы мінез – қҧлыққа баулуды кҿздейді.
Оқушылардың діни кҿзқарастарын да ескеріп отырады. 1876 жылы Ыбырай Алтынсарин орыс – қазақ мектептеріне арнап «Қазақ хрестоматиясын» жҽне «Қазақтарға орыс тілін ҥйретудің бастауыш қҧралын» жаза бастады. Олар 1879 жылы Орынбор баспасында жарыққа шығады. Екі кітаптың да корректурасын Орынборға барып ҿзі оқыды. Бҧл еңбектер ғылыми деңгейде жазылған асыл мҧралар, қазіргі кезде де қадір – қасиетін жоймаған қымбат қазына. Осы жылдың 25 қараша кҥні Ыбырай Алтынсарин «Қазақ хрестоматиясының» бір данасын ПетербургкеВ.В.Григорьевке, бір данасын Қазанға Н.И.Илминскийге жіберді. 1884 жылы оның «Шарият – ҧл – ислам» («Тҽңірі заңдарының ережелері») деп аталатын еңбегі Қазан қаласында басылып шықты. Оны қолжазба кҥйінде Н.И.Ильминскийге, ҽріптестеріне кҿрсетіп, олардың орынды пікірлерін ескерді.
Ыбырай ҿмірінің соңғы кҥндеріне дейін жанында болған сҥйікті шҽкірті, ҽрі ҽріптесі Ғ.Балғымбаевтың естелігінде мынадай жолдар бар: «Июль айының басынан Алтынсарин тіпті қатты ауырып жатты, ҿкпесі қабынған ба, ҽлде басқа бір жері ауыра ма, ҽйтеуір ісініп кетті». Ҧлы педагогтің қатты науқас екені бҥкіл Торғай даласына тарады. Онымен кездесуге кҿңіл білдіріп, денсаулық тілеуге дос – жарандары, ҧстаздары, шҽкірттері келіп жатты. 1889 жылы шілде айының 17 кҥні, кҥндізгі сағат 11–де, 48 жасына ҥш ай, ҥш кҥн қалғанда қайтыс болып, Тобыл ҿзенінің жағасына жерленді.
Ҧлы педагог, ағартушы Ыбырай Алтынсарин қазақ қоғамының мҽдениет пен экономика жағынан мешеу кезінде ҿмір сҥріп, халқымыздың демократиялық мҽдениеті мен ҿнердің бір сыпыра саласында жаңадан ҿсіп ҿркендеуіне айқын жол ашып, баянды негіз жасады. Халықты оқуға шақыр- ған, ҿнер – білімге жетелеген, ҿзінен кейінгі ағартушылық жолындағы ізбасары – Нҽзипа Қҧлжанова.
Нҽзипа Қҧлжанова Сегізбайқызы – ХХ ғасыр басындағы қазақ мҽдеиетінің ерекше із қалдырған тҧлғасы, ағартушы, ҧстаз, ҽлеуметтік қайраткер, журналист, жазушы, аудармашы. Қҧлжанова 1887 жылы 27 шілдеде Қостанай облысы Жанкелдин ауданында сатушының отбасында дҥниеге келген. Ол ҽуелде Торғай қаласындағы Приходская школында оқып, 1902 жылы Қостанайдағы прогимназияны тҽмемдаған. 1903–1904 жылдары Торғайдағы ҽйелдер училищесінде 15 жасында мҧғалімдік қызмет атқарған. Одан соң Орынбор қаласындағы Мҧғалімдер семинариясын бітірген. 1905–1950 жылдары осында мҧғалім болды.
Нҽзипа Сегізбайқызы жастайынынан бері ержҥрек, жігерлі кісі болған. Ҽке – шешесі Нҽзипаны бір жігітке атастырып, қалың малын алған. Қыз бой жетіп, осы жігітті сҥйемегендіктен, оған тҧрмысқа шығудан бас тартты. Нҽзипа қазақ даласының салты бойынша бҧрын берілген қалың малын қайтаруға тиісті болған. Қыздың отбасының материалдық жағдайы тҿмен болғандықтан, облыстық ҽскери прокурордың кҿмегіне жҥгінді. Сҿйтіп Нҽзипа Сегізбайқызы жаны қалаған адамға тҧрмысқа шыққан.
Жҧбайы Нҧрғали Қҧлжанов – осы заманның кҿрнекті ағартушыларының бірі. Ол да мҧғалімдік қызметін атқарған. 1905 жылы жанҧя Семей қаласына кҿшіп келген.Ерлі – зайыпты Қҧлжановтар Семейге келген кезде бҧл қала Қазақстандағы ірі мҽдени – ағарту орталығы дҽрежесінде еді. 1913 жылы Нҽзипа Сегізбайқызы Орыс география қоғамының Семей бҿлімшесінің «Азамат серіктестігі»
ҧйымының мҥшесі атанған.
Ҧзақ жыл оқытушы болып жҧмыс істеген Нҽзипа қазақ мектептері ҥшін оқулықтар жазған. 1923 жылы Орынборда «Мектептен бҧрынғы тҽрбие», 1927 жылы Қызылордада «Ана мен бала тҽрбиесі»
атты ҽдістемелік кітаптары басылды. Нҽзипа Сегізбайқызы – ҧлттық педагогика ғылымының қалыптасуымен дамуына салмақты ҥлес қосқан салиқалы, зерделі зерттеуші. «Мектептен бҧрынғы тҽрбие» туындысында баланы қалай тҽрбиелеп ҿсіруді, табиғи қалпын бҧзбай, мінсіз баулуды, дҧрыс, жақсы сҿйлеуін, кҿркем мінезін, баланың саулығын, зейін – зердесінің жақсы болуын қамтамасыз еткен. Сондай – ақ Қҧлжанова мектеп жасына дейінгі балалар тҽрбиесіне ерекше кҿңіл бҿліп, оларға айтылатын сҿздің де, кҿрсетілетін іс – қимылдыңда орынды болуын ескерген. Танымал педагог бала бойындағы білуге, ҧғуға, кҿруге ҽуестікті тыйып тастамай, оларды бағыттап, дамытып отыру қажеттігін нақты мысалдармен тҥсіндіріп берген. «Халқыма деп іс қылдым», – деп Нҽзипа Қҧлжанова ҿзі айтқандай келешек ҧрпағына тҽрбиелік мҽні бар артына мол мҧра қалдырған.
Оның ағартушылық, ҧстаздық, қайраткерлік еңбегінің тағы бір кҿрінісі 1927 жылы Қызылорда қаласында 5000 данамен басылып шыққан – «Ана мен бала тҽрбиесі» кітабы. Бҧл кітап педагогтарға, тҽрбиешілерге, ересектер мен балалар дҽрігерлеріне анықтамалық кітап ретінде ҧсынылған.
Дарынды Нҽзипа ҧлы Абайдың шығармашылығын жақсы кҿрген, алғашқы абайтанушылардың бірі. Оған дҽлел – 1914 жылы 26 қаңтарда Семей қаласында жҧбайымен бірге Абай Қҧнанбаевтың қайтқанына 10 жыл толуына орай ҧлы ақынды еске тҥсіру кешін ҧйымдастырды. Кеште ақын ҿмірі мен шығармашылығы жҿнінде баяндаманы Назипаның ҿзі жасап, одан кейін Абай ҿлеңдері оқылады. Бҧл кеш туралы «Айқап» журналында да жазылды.
Н.Қҧлжанова – қазақ қыздарынан шыққан тҧңғыш журналистердің бірі. 1922 жылы «Еңбекші қазақ» газетінің редакция алқасының мҥшесі, 1923–1925 жылдары «Қызыл Қазақстан», 1925–1929
жылы «Ҽйел теңдігі» журналдарында жауапты қызметтер атқарады. «Айқап», «Қазақ», «Бірлік туы»,
«Алаш» басылымдарында оқу – ағарту мҽселелері туралы мақалалар жариялаған.
1929 жылы Нҽзипа апай ҥйде отырып жҧмыс істеуге мҽжбҥр болды. Мҧрағат мҽліметтерінің дерегінше, Қҧлжанованың денсаулығы нашарлап кетті. Бірақ ғалымның жағдайы жайында басқа пікір де бар. Яғни, Алашорданың қайраткерлерімен қарым – қатынас орнатып жҥргендіктен, патша сақшыларының «назарына ілігеді».
Туған халқы ҥшін ҿшпес із қалдырған Н.Қҧлжанова небҽрі 47 жасында 1933 жылы 21 тамызда Алматы қаласында,созылмалы аурудан дҥниемен қош айтысқан. Қайраткер қазақ қызының ҿмірі де, сол қысқа ҿміріндегі кездескен сан тҥрлі қиындықтармен атқарған ереулі қызметі де ҧмытылмайды, жҽне оның есімі қазақ мҽдениетінің тарихында мҽңгілік қалады.
Ыбырай Алтынсарин – ғасырлар ҿтсе де, заман ҿзгерсе де ҿзі ҿмір сҥрген заманы мен ҿмірінде қазақ балаларына «Кел, балалар, оқылық» деп жар салудан тынбаған, сол арқылы қазақ балаларының надандық қамытын киюіне жол бермеген бірден – бір тҧлға болып қала бермек. Оның қызметінің басты саласы – бала оқыту, ҧстаздық екенін ҧмытпау біз ҥшін міндет. Ыбырай – жаңа дҽуірдегі қазақ ҽдебиетінің қалыптасуына қомақты ҥлес қосқан. Ол қазақ жастарын ең алдымен оқу, ҿнер – білім, техниканы игеруге шақырады. Автор оқу – білімнің тек ізденіс, еңбекпен табылатынына мҽн берді. Бҧған инемен қҧдық қазғандай ыждаһаттылық, талап пен сабырлылық қажет екенін ескертеді. Ал оқымаған надандарды ақын аз ғана сҿзбен сынап, олардың ақ, қараны айырмайтын кҿрсоқыр екенін айтады. Оқу, білімнің пайдасы қандай, ол неге керек деген мҽселеге келгенде, оның ҿмір ҥшін, болашақ ҥшін қажет екенін талдап кҿрсетеді. Жастарды ҿнер – білім, техниканы игеруге ҥндеу ақынның «Ҿнер – білім бар жҧрттар» деген ҿлеңінде ҿз жалғасын тапқан. Ол ҿнер – білімі жетілген елдердің артықшылығы қандай, олар сол ҿнерімен нені игеріп отыр, ертеңгі ҿмірдің талап – тілектері не секілді кҥрделі мҽселелерді жастар алдына кҿлденең тарту арқылы оларға ой тастап, ҿнер – білімді батыл игеруге шақырады. Қазақтың ҧлы ағартушысы Ыбырай Алтынсарин ашқан мектептерде ерлі – зайыпты Қҧлжановтар оқып қана қоймай, ҧлы ҧстаздарының жолын қуған ХХ ғасыр басындағы қазақ тарихында ағартушылық жолын бекем ҧстанған, оқыту тҽрбиелеу ісінің теориясына да, практикасына да Нҽзипа Қҧлжанова именбей кірісіп, еңбек сіңірді. Міне, Нҽзипа Қҧлжанованың қаламгерлік мҧраты мен эстетикалық талғамын айқындайтын барша шығармалары жазушы мҧрасының қҧндылығын кҿрсетеді. Екі педагогтеағартушы да балаларды ҿнер – білімгеге шақырып, қазақ халқының кҿзін ашқан педагогтер.
Әдебиеттер тізімі:
1. Ҽ.Ламашев «Ыбырай Алтынсарин жҽне оның достары мен ізбасарлары», Алматы «Қазақстан», 1988 ж.
2. С.Қирабаев, Ҥ.Асыл, К.Қҧрманбай, С.Дҥйсебаев, Б.Ҽрінова 10 сыныпқа арналған оқулық «Қазақ ҽдебиеті (ХІХ ғ.)», Алматы «Мектеп», 2014 ж.
3. С.Қалиев, Ж.Молдабеков, Б.Иманбекова «Энтопедагогика», Астана, 2007 ж.
4. Ҧлттық энциклопедия, Алматы, 2004 ж.
5. «Алаш» қозғалысы. Алматы, 2008 ж.
УДК 37.013
ФЕНОМЕН ПРЕЕМСТВЕННОСТИ В СОВРЕМЕННОЙ ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ Усембаева Асия Хамитовна магистр педагогики и психологии старший преподаватель кафедры педагогики и психологии КРУ им. А.Байтурсынова;
Костанай, Казахстан E-mail: [email protected] Аннотация
Актуальность и цель. Для успешного развития современного профессионального педагогического образования становится необходимой новая интерпретация преемственности. Эта необходимость обусловлена тем, что проблема преемственности приобретает особое значение, так как способствует обнаружению новых подходов и процессов в различных сферах образования. Цель работы заключается в анализе актуальных педагогических идей просветителей прошлого и путей их использования в современном образовании.
Ключевые слова: преемственность, профессиональное педагогическое образование, педагогическая деятельность.
