И 63
РЕДАКЦИЯ АЛҚАСЫ/ РЕДАКЦИОННАЯ КОЛЛЕГИЯ
Куанышбаев Сеитбек Бекенович, А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университетінің Басқарма Төрағасы-Ректоры, география ғылымдарының докторы, Қазақстан Педагогикалық Ғылымдар Академиясының мүшесі;
Жарлыгасов Женис Бахытбекович, А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университетінің Зерттеулер, инновация және цифрландыру жөніндегі проректоры, ауыл шаруашылығы ғылымдарының кандидаты, қауымдастырылған профессор;
Скударева Галина Николаевна, педагогика ғылымдарының кандидаты, доцент, Мәскеу облысындағы МОУ «Мемлекеттік гуманитарлық-технологиялық университеті» ректорының м.а.; Ресей Федерациясының жалпы білім беру ісінің құрметті қызметкері, Ресей;
Бережнова Елена Викторовна, педагогика ғылымдарының докторы, профессор Мәскеу халықаралық мемлекеттік қатынастар институты, Ресей;
Ибраева Айман Елемановна, «Қостанай облысы әкімдігінің білім басқармасы» ММ жетекшісі;
Онищенко Елена Анатольевна, «Педагогикалық шеберлік орталығы» жекеменшік мекемесінің Қостанай қаласындағы филиалының директоры;
Демисенова Шнар Сапаровна, педагогика ғылымдарының кандидаты, А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университетінің педагогика және психология кафедрасының меңгерушісі;
Утегенова Бибикуль Мазановна, педагогика ғылымдарының кандидаты, А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университетінің педагогика және психология кафедрасының профессоры;
Смаглий Татьяна Ивановна, А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университетінің, педагогика ғылымдарының кандидаты; педагогика және психология кафедрасының қауым.профессоры;
Жетписбаева Айсылу Айратовна, А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университетінің Ы.Алтынсарин атындағы әдістемелік кабинетінің меңгерушісі.
И 63
«Инновация, білім, тәжірибе-білім беру жолының векторлары»: 2023 жылдың 17 ақпандағы Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары. I Кітап. – Қостанай:
А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университеті, 2023. – 1081 б. = «Инновации, знания, опыт – векторы образовательных треков»: Материалы международной научно- практической конференции, 17 февраля 2023 года. I Книга. – Костанай: Костанайский региональный университет имени А.Байтурсынова, 2023. – 1081 с.
ISBN 978-601-356-244-5
Жинаққа «Инновация, білім, тәжірибе-білім беру жолының векторлары» атты Алтысарин оқулары халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары енгізілген.
Талқыланатын мәселелердің алуан түрлілігі мен кеңдігі мақала авторларына заманауи білім беруді жаңғырту мен дамытудың, осы үдерісте қазақ ағартушыларының педагогикалық мұрасын пайдаланудың жолдарын, мұғалімдерді даярлаудың тиімді технологиялары мен форматтарын әзірлеу мен енгізу мәселелерін, ақпараттық қоғамдағы білім беру кеңістігінің ерекшеліктерін айқындауға, сондай-ақ педагогтердің инновациялық қызметінің тәжірибесін жинақтауға, педагогикалық үдеріс субъектілерін психологиялық-педагогикалық қолдауға мүмкіндік берді.
Бұл жинақтың материалдары ғалымдарға, жоғары оқу орындары мен колледж оқытушыларына, мектеп мұғалімдері мен мектепке дейінгі тәрбиешілерге, педагог-психологтарға, магистранттар мен студенттерге қызықты болуы мүмкін.
В сборнике содержатся материалы Международной научно-практической конференции Алтынсаринские чтения «Инновации, знания, опыт – векторы образовательных треков». Многообразие и широта обсуждаемых проблем позволили авторам статей определить векторы модернизации и развития современного образования, использования в данном процессе педагогического наследия казахских просветителей, вопросов разработки и внедрения эффективных технологий и форматов подготовки учителей, специфики образовательного пространства в информационном обществе, а также обобщения опыта инновационной деятельности педагогов, психолого-педагогической поддержки субъектов педагогического процесса.
Материалы данного сборника могут быть интересны ученым, преподавателям вузов и колледжей, учителям школ и воспитателям дошкольных учреждений, педагогам-психологам, магистрантам и студентам.
УДК 37.02 ББК 74.00
© А.Байтұрсынов атындағы Қостанай өңірлік университеті, 2023
© Костанайский региональный университет имени А.Байтурсынова, 2023
Ы.АЛТЫНСАРИН МЕН С.КУБЕЕВТІҢ БІЛІМ БЕРУДІҢ ЗАМАНАУИ БАҒЫТЫНДАҒЫ АҒАРТУШЫЛЫҚ ИДЕЯЛАРЫНЫҢ ҮНДЕСТІГІ СОЗВУЧИЕ ПРОСВЕТИТЕЛЬСКИХ ИДЕЙ Ы.АЛТЫНСАРИНА И С.КУБЕЕВА СОВРЕМЕННЫМ ТРЕНДАМ ОБРАЗОВАНИЯ
бейнеленген. Бҧл жаңа заман баласының тарихындағы жарқын белестің бірі деп қабылдадым. Білімге ерекше кҿңіл бҿлуі ойшыл дҥниетанымының ең басты ерекшелігі деген ойға келдім. Осы мақаланы жазу барысында ағартушы туралы біраз мҽліметтерге куҽ болдым. Орыс оқымыстысы Н.Ильминский қазақтардың ортасында қазақ тілін ҥйреніп алыпты. [7, б. 23–25] Ол ҿзінің «Алтынсарин туралы естеліктер» атты кітабында «Мен оған шын ықыласыммен брілдім, орыс тілінің қазақтар ҥшін де керек екенін алғашқы сезінгендердің бірі болды» деп жазған екен. Иҽ, бҥгінгі кҥні ҧлт ҧстазының арманы тҥгелдей дерлік орындалған секілді. Ҿз алдына ҧлттық мектептер кеңейіп, бҽсекеге қабілетті шҽкірттерін тҽрбиелейтін білікті ізбасарлары кҿбейді. Мен де соның бірімін. «Білім ғана жҥрекке шырақ жағар» демекші, кез – келген бҽсекеге тек білім арқылы қарсы тҧра аламыз. Сол ҥшін ҥнемі кҽсіби біліктілігімізді шыңдай тҥсіп, кҿпсҿзділіктен арылып, жаңалық жаршысы болуымыз тиіс.
Мҽселен, бҧған ҿзімнің жетістікке қолым жеткен сҽтімде кҿзім анық жетті. Яғни, терең білімді болсаң ғана жеңіс тҧғырынан кҿріне аласың. Бҥгінгі таңда Ыбырай атаның шығармалары маңызын жойған емес. Қайта мол мҧрасы мектеп игілігіне жарап, бізді терең біліммен сусындатып келеді дегім келеді.
Ҧлылықтың басында ҧстаз тҧрар демекші, ағартушының мҧрасын бҥгінгі ҧрпаққа жеткізу борышым деп білемін.
Әдебиеттер тізімі:
1. Аңыз адам журналы 2020 ж № 4, 23 – 26 б
2. Ҽуезов М. Ыбырай естелігі 2020 ж №6, 25 – 28 бет 3. Ҽлемдік педагогикалық ой – сана: 2020 ж 38 – 39 бет 4. Білім шыңы газеті 2020 ж №5, 26 – 27 бет
5. Білімді ел журналы 2020 ж №4, 15 – 16 бет 6. Жаңа білім журналы 2020 ж №4, 27 – 29 7. Қазақстан мектебі 2021 ж №5, 11 – 14 бет
ҼОЖ 37.034
ҦЛЫ АҒАРТУШЫ ЫБЫРАЙДЫҢ ӘДЕБИ МҦРАСЫНЫҢ МАҢЫЗЫ МЕН ҚҦНДЫЛЫҒЫ Аxметова Жадра Жумагалиевна директодың оқу жұмысы жӛніндегі орынбасары
«Қостанай қызмет кӛрсету саласының колледжі» КМҚК Қостанай қаласы, Қазақстан Е-mail: [email protected] Аңдатпа
Ӛзектілігі. Ыбырай Алтынсарин ӛнегелі ісімен тарихта аты қалып, халыққа ӛнер – білім таратуда ӛлшеусіз еңбек сіңірген ағарту саласын жаңа сатыға кӛтерген биік тұлға. Ол нағыз халықшыл жазушы, ағартушы, ӛмір шындығын озық идея тұрғысынан таныта білген ӛз уақытының қажырлы қоғам қайраткері, ӛз заманының аса маңызды мәселелерін кӛтеріп, жыр тӛккен азамат ақын, жаңашыл жазушы, сол жаңаның тынымсыз жаршысы болғандығы қай заманда болмасын жастарымызға үлгіболып, мұраларының қазіргі кезге дейін ӛз ӛзектілігін жоймай келе жатқанының куәгері болып отырмыз. Ыбырай мұрасын кейінгі ұрпақ дәріптеп, асқақтата жырлайды. Бұл ақынның асыл армандарының іске асқанының кӛрінісі.
Түйінді сөздер: тұлға, педагог, тәрбие, құндылық , ағартушы.
Аннотация
Актуальность. Ибрай Алтынсарин – человек, который своим нравственным поступком вошел в историю и внес неоценимый вклад в популяризацию искусства и образования для народа. Он был подлинным народным писателем, просветителем, неутомимым общественным деятелем своего времени, поднимаю- щим важнейшие проблемы своего времени, поэтом – новатором, неустанным предвестником этого нового, и мы являемся свидетелями того, как его наследие до сих пор не теряет своей актуальности. Наследие Ибрая прославляется и воспевается последующими поколениями. Это воплощение благородных мечтаний поэта.
Ключевые слова: личность, педагог, воспитание, ценность, просветитель.
Аbstract
Relevance. Ibray Altynsarin is a man who made history with his moral act and made an invaluable contribution to the popularization of art and education for the people. He was a genuine folk writer, an educator, a tireless public figure of his time, raising the most important problems of his time, a poet – innovator, a tireless harbinger of this new, and we are witnessing how his legacy still does not lose its relevance. Ibray's legacy is celebrated and celebrated by subsequent generations. This is the embodiment of the noble dreams of the poet.
Key words: personality, teacher, education, value, educator.
Кҥллі қазақ даласына білім нҧрын шашқан, қара халықтың дархан даласына білім қоңырауын соққан Ыбырай есімін ҽр қазақ біледі. Ыбырай Алтынсарин – халықшыл жазушы, ҿмір шындығын
терең суреттей білген суреткер, заманының елеулі мҽселесін кҿтерген қоғам қайраткері, ҧлт ҧстазы.
Ыбырай атамыздың қажырлы еңбегі, кҥресі арқасында қазақ сахарасының тҿрінде бҧрын қҧлаққа шалынбаған жаңа ҽуен – балаларды білімге, ҿнерге шақырған қоңырау ҥні тҧңғыш рет естілді.
Атамыздың айрықша атап айтар тарихи еңбегінің бірі – оның қазақ балалар ҽдебиетінің негізін қалауы. Ы.Алтынсариннің бастаған жолы осы уақытқа дейін жалғасуда. Елімізде барлық бҥлдіршіндер жыл сайын мектеп табалдырығын аттап, он бір жылдық білім алып, ҥлкен азамат болып жаңа ҿмір есігін ашуда.
Ыбырай Алтынсарин қазақ қоғамына қандай ҿзгерістер енгізді? Қарапайым халықты сауаттандыру арқылы қараңғы қазақтың кҿзін ашу, білім беру арқылы жаңаша кҿзқарасты қалыптастырды. «Ҿнер – білім бар жҧрттар» ҿлеңіндегі дамыған елдер деңгейіне талпыну, озық, білімді ел қҧру идеясының дҽнін егіп кетті. Балаларға арналған ҽңгімелері арқылы адамгершілік, инабаттық, ҽдеп заңдарын бала бойына кішкентайдан енгізу керектігін кҿрсетті. Ол дін, салт – дҽстҥрмен тҽрбиенің байланысын жақсы тҥсінді. Ы.Алтынсариннің «Мҧсылмандық тҧтқасы» («Шараит – ул – ислам») кітабын жазып шығаруына екі тҥрлі жағдай себеп болды: біріншіден, сол заманда қазақ ауылдарында оқытылатын діни кітаптар («Иманшарт», «Кҽлем шариф», «Ҽптиек» т.б.) араб тілінде жазылғандықтан, оның мазмҧнын не молда, не оқушы тҥсінбей, қҧрғақ жаттаумен болды. Ал діни оқулықтардың мазмҧнын жете тҥсінбеген дҥмше молдалар дін – шариғат қағидаларын ҿздерінше бҧрмалап, теріс тҥсініктер беретін. Ыбырай ислам дінінің аяттарындағы адамгершілік, иманжҥзділік, қайырымдылық қағидаларын ҿзінің педагогикалық кҿзқарастарына негіздей отырып тҥсіндіруді кҿздеді. [1, б. 21] Былай қарасақ, ислам діні қазақ қоғамында 8 – 9 ғасырлар арасынан бастап таралса да оның шын мҽнін дҧрыс тҥсінуге де Ыбырайдың ықпалы тиіп отыр. «Парыз тҥсу тҥгіл бҧл мҧқтаж шарттарды білмеген кісі мҧсылман да болмайды. Қҧдай тағала ҿзі сақтасын, соның ҥшін бізбен қатар татар, тҥркі уҽ ғайри 16 халықтар аят хадистің 17 мҧқтаж, керекті бҧйрықтарын ҿз тілінше кҿшіріп, тҥсінетін кітаптар шығарып, діннің ғылымын жҧрттарына жайды. Бірақ біздің қазақ тілінде ҽркім тҥсініп оқып немесе біреу оқыса тыңдаған қара халық тҥсініп отыратын бір де бір кітап жоқ. Сол себептен жалғыз кітап таныған молдалар болмаса кҿп қара халық ҿзінің діні не екенін де кҽміл тҥсінбейді. Хатта кҿп адам осы қалыпша кҽпір болып та жҥрген шығар», [2, б. 5] – дейді ҿзінің кітабында.
Жан – жақты талант иесі Ыбырай Алтынсариннің есімі қашанда уақыт сынынан мҥдірмей ҿтіп, ҿз халқымен бірге жасасып келеді. Ҧстаздың қай шығармасын алмайық, мысалы, «Таза бҧлақ», «Бай баласы мен жарлы баласы», «Ҽке мен бала», «Бір уыс мақта» бҽрі де жас ҧрпақты мейірімділікке, адалдыққа, ізеттілікке, адамгершілікке, еңбекқорлыққа, білімділікке шақырады. Бҥгінгі ақпараттық техника заманында да Ыбырай атамыздың шығармалары мҽні мен мағынасы, тҽлімдік – тҽрбиелік, ағартушылық жағынан алғанда ҿзінің маңызын ҽлі жойған жоқ. Сонау 1861 – 1863 жылдары он тоғыз жастағы Ы.Алтынсарин қазақ балалары ҥшін Торғай ҿңірінде алғаш рет бір сыныптық мектеп ашу ісін қолға алып, ҽуелі оның ҥйін тҧрғызудан бастағанының ҿзі – кҿзсіз ерлік деп айтуға болады.
Кҥллі қазақ даласына білім нҧрын шашқан, қара халықтың дархан даласына білім қоңырауын соққан Ыбырай есімін ҽр қазақ біледі. Ыбырай Алтынсарин – халықшыл жазушы, ҿмір шындығын терең суреттей білген суреткер, заманының елеулі мҽселесін кҿтерген қоғам қайраткері, ҧлт ҧстазы.
Ыбырай Алтынсарин қазақтың ағартушылық тарихында жҽне ҧлттық мектебінің қалыптасуында терең із қалдырды. Ҿз бойындағы кҥш – қуатын халық мақсаты ҥшін аямай жҧмсаған адал жанды азамат.
«Балапан ҧяда не кҿрсе, ҧшқанда соны іледі» деген сҿз бекерден бекер айтылмаса керек.
Ыбырайдың ҽкесі Алтынсары молдадан хат таныған қарапайым жан болса, анасы Аймен ертегі – жырларды жаттап ҿскен сауатты кісі болған. Осындай жандандардан тараған Ыбырайдың қазақ халқын білім нҽрімен сусындатуы тегін емес – ті.
«Мектеп – қазақтарға білім берудің басты қҧралы, – деп жазды Ыбырай Алтынсарин, – барлық ҥмітіміз, қазақ халқының келешегі – осы, тек осы мектептерде» [3]. Ҧлы ҧстаздың осы сҿзінен – ақ оның болашаққа бағытталған кҿреген саясатын кҿруге болады. Ҧлттың дамуы ол – ҧрпақтың білімді болуында екенін сол кезде тҥсінген Ы.Алтынсарин қазақ арасында мектептер ашып, халықты жаппай сауаттандыру жҧмысына кіріскен. Ыбырай Алтынсариннің айрықша атап айтар тарихи еңбегінің бірі – оның қазақ балалар ҽдебиетінің негізін қалауы. «Қазақ хрестоматиясына» енген алуан жанрдағы шығармалар мҧнын айқын дҽлелі. Ол тҿл туындыларын жазғанда да, орыс жҽне Европа халықтары ҽдебиетінен аудармалар жасағанда да бір мақсатты қатты ҧстанды. Ең алдымен ол туындылардың балалар ҧғымына сай олардың қиял – ойын шарықтататындай тағлымды да қызықты болуына баса назар аударады. Сондықтан оның ҽңгімелерінен балалар ҽдебиетіне қойылатын негізгі талаптардың барлығы да, атап айтқанда, туындының кҿлемінің шағындығы мен қҧрылысының қарапайымдылығы, тілінің таза, тҥсінікті ҽрі шҧрайлылығы, тҽрбиелік, танымдық мҽннің жоғарылығы, оқиғалардың балалар ҧғымы мен жасына сай, кҿркем ҽрі қызықты баяндалуы, балаларға тҽн мінез, ҽрекет, ой қиялдың табиғи шынайы ашылуы. [3, б. 138]
Ыбырай педагогтық мақсатына лайықтай жазған тҽрбиелік мҽні жоғары кҿптеген шағын ҽңгімелерін, ҿлеңдері мен ауыз ҽдебиеті ҥлгілерін, сондай – ақ, орыс педагогтері мен айтулы орыс қаламгерлерінен аударған шығармаларды еңгізген болатын. Бҧл шығармалардың тақырыптық – идеялық мазмҧнынан біз ҧстаз – тҽрбиеші ретінде алдыға мақсат етіп қойған адамгершілік
Ы.АЛТЫНСАРИН МЕН С.КУБЕЕВТІҢ БІЛІМ БЕРУДІҢ ЗАМАНАУИ БАҒЫТЫНДАҒЫ АҒАРТУШЫЛЫҚ ИДЕЯЛАРЫНЫҢ ҮНДЕСТІГІ СОЗВУЧИЕ ПРОСВЕТИТЕЛЬСКИХ ИДЕЙ Ы.АЛТЫНСАРИНА И С.КУБЕЕВА СОВРЕМЕННЫМ ТРЕНДАМ ОБРАЗОВАНИЯ
мҽселелерін кҿреміз. Олар жас жеткіншектерді адал еңбекке тҽрбиелеу, белгілі бір кҽсіпке, ҿнерге баулу, адам бойындағы адалдық, достық, мейірімділік секілді асыл қасиеттерді ардақтау, ҥлкенді, ата – ананы қадірлеу, ҿнер білімді байлық дҽулеттен жоғары қою т.б. жатады. Баршамызға бастауыш сыныптардан етене таныс, ҽрі ыстық «Кел, балалар, оқылық!» – «Қазақ хрестоматиясының» беташар ҿлеңі. Жазылғанына бір ғасырдан астам уақыт ҿтсе де, жас жеткіншектерді білімге, ҿнерге шақырады.
Ыбырай мектебі – қазақ халқын ҧлт ретінде азаттыққа жетелеген, кҥреске дайындаған, ең алғашқы қазақ зиялыларын қалыптастырған мектеп. Кез келген нҽрсе нҽтижесімен ҿлшенеді. Ыбырай мектебінің жемісі, бҧл – Алаш партиясы. Ал, Алаш арыстарының бҽрі – осы мектептің тҥлегі деп айтуға толық негіз бар. Себебі, олар осы ҥрдіспен тҽрбиеленіп, «Қазақ хрестоматиясын» оқып ҿскендер. Соның арқасында Ҽлихан Бҿкейханов бастаған тҧлғалар қазақтың азаттығы ҥшін кҥресіп, мемлекетіміздің негізін қалыптастырды. [4] Себебі, тек білімді, зиялы халық қана халықтың мҧн – мҧқтажын тҥсінеді, қалай даму керектігін біледі, елінің мҥддесін қорғайды. [4, б 34]
Орыс ҽдебиетінің ықпалы ҽсерінен Ыбырай Алтынсарин ҽдебиетімізге пейжаздық табиғат лирикасын енгізіп, табиғат кҿріністерін суреттеуге арналған «Ҿзен», «Жаз» ҿлеңдерін ҿмірге ҽкелді.
Мҧндай тҧтас лирикалық, пейзаждық ҿлеңдер Ыбырайға дейінгі қазақ поэзиясында кездеспеген. Бҧл оқып отырған адамның рухани дамуына ҽсер етеді. Табиғат лирикасы арқылы сҧлулықты кҿре білетін сезімтал адамды тҽрбиелейді.
Еңбекті сҥю жҽне қадірлеу – Ыбырай ҽңгімелерінің негізгі тақырыбы. Оны жазушы шағын ҽңгімелерінде ҥгіт, ҿсиет тҥрінде берсе, кей шығармаларында халықтың қоғамдық санасын тҽрбие- лейтін реалистік суреттер арқылы бейнелейді. Ыбырай Алтынсариннің «Қыпшақ Сейітқҧл», «Киіз ҥй мен ағаш ҥй», «Дҥние қалай етсең табылады», «Бай мен жарлы баласы», «Ҿрмекші, қҧмырсқа, қарлығаш», «Сҽтемір хан», «Таза бҧлақ» тағы басқа ҽңгімелері еңбек тҽрбиесі мҽселесіне арналған.
«Ҿрмекші, қҧмырсқа , қарлығаш» ҽңгімесінде кішкентай жҽндіктердің де ҿмір, тіршілік ҥшін тыным таппай еңбек ететінін айта келіп, оларға ҥлгі етеді. Қарлығаш, ҿрмекші сияқты сен де еңбек ет, босқа жатпа деп ҥйретеді. «Ҽке мен бала» деген шығармасының тҥйінін «Аз жҧмысты қиынсынсаң, кҿп жҧмысқа тап боларсың» деп еңбекке, тиянақтылыққа тҽрбиелейді. [5, б. 55]
Бҥгінгі кҥнгі жаңартылған білім берудің де алға қойған қағидасының бірі баланы мҽжбҥрлі емес, білім алуға қызықтыру арқылы білімге деген уҽжін арттыру арқылы оқушыны қҧзыретті тҧлғаға айналдыру. Ыбырай балаларға сабақты ҿте қызықты тҥсінікті етіп беруге тырысты. Нҽтижесінде молдадан сабақ алған балалар бір жылда ҽзер хат таныса, Ыбырай оқытқан балалар небҽрі ҥш айда оқи алатын, орысша, татарша жаза білетін болды. Заманауи Қазақстанда білім беру мен ғылым жҥйесін жаңғырту барысында ҧстаздар аталған қасиеттерді оқушылардың бойына сіңіруге тырысады
Мектеп бағдарламасында Ы.Алтынсариннің шығармашылығын меңгертуге бірнеше сағаттар бҿлінген. Мектеп табалдырығын жаңа аттаған бҥлдіршін «Кел, балалар, оқылық» ҿлеңін жаттап ҿссе, кейінгі сыныптарда ҧлы ағартушының тҽрбиелік мҽні ҿте жоғары ҽңгімелері мен лирикаға тҧнып тҧрған ҿлеңдерін оқып – ҥйренеді. Ҥйреніп қана қоймай, сол туындылардың астарында жатқан адамгершілік асыл қасиеттерді бойларына сіңіріп ҿседі. Ҽр шығармасында Ы.Алтынсарин адамгершілікке сай келетін жақсылық істердің не екенін ашып беруге тырысады. Ол халық қамын ойлау, қоғам пайдасын ҿз жеке басының пайдасынан жоғары қою адамгершіліктің ең жоғары ҿлшемі деп санайды.
Рухани – адамгершілік тҽрбие ҿзіндік сананы дамытуға жағдай жасауды, жеке тҧлғаның ҽдеп ҧстанымын, оның қоғам ҿмірінің нормалары мен дҽстҥрлерімен келістірілетін моральдік қасиеттерін жҽне бағдарларын қалыптастыруды болжайды. Рухани – адамгершілік қҧндылықтармен білім жҥйесін дамытып қалыптастыру жаңа қоғамның дамуындағы мҽні зор, маңызды бағыт. Рухани – адамгершілікке тҽрбиелеу арқылы жас ҧрпақтың болашағына жол сілтеу – бҥгінгі таңдағы маңызды мҽселе. Ҧлы педагог – ағартушы Ыбырай Алтынсаринның ҿнегелі ҿмірі мен еңбектері біз ҥшін мҽңгі ҿшпейтін мҧра. Қазақ ҽдебитеіне тҥрлі жаңа ҥлгідегі туындылар, жаңа тақырыптар, жаңа жанрлар ҽкелген реалист жазушы, ағартушы ақын Ыбырай шығармашылығы – қҧндылығы жойылмайтын асыл мҧра.
Әдебиеттер тізімі:
1. Мақала «Ы.Алтынсариннің педагогикалық ой пікірлері» https://baribar.kz/student/11754/y – altynsarinninh – pedagogikalyq – oy – pikirleri/
2. «Мҧсылманшылықтың тҧтқасы», 5 – бет. «Фатима – принт» баспаханасы 2014. – 64 б.
3. Мақала «Ыбырай Алтынсарин туралы», Ы.Алтынсарин атындағы арқалық педагогикалық институты сайты. Авторы: Куанышбаев Сейтбек Бекенҧлы, ректор
4. «Қостанай таңы» газеті. 26 қаңтар 2021 ж. Ыбырай музейіне 20 ж. Авторы: Салтанат Ҿтелбаева.
5. «Қазақ ҽдебиеті» оқулығы, авторы: С.Ч.Тҧрсынғалиева, Ҽ.С.Берекенова, «Арман – ТВ» баспасы 2013 ж.
