Электр тізбектерінің теориясы. 5В071600

(1)

ЭЛЕКТР ТІЗБЕКТЕРІНІҢ ТЕОРИЯСЫ

5В071600- Аспап жасау мамандығы үшін №1-3 есептеу – сызбалық жұмыстарға арналған әдістемелік нұсқаулар мен тапсырмалар

Алматы 2018

АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА

ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ

Электротехника кафедрасы Коммерциялық

емес акционерлік қоғам

а к ц и о н е р н о е о б щ е с т в о

(2)

2

ҚҰРАСТЫРУШЫЛАР: Е.Х. Зуслина, Б. Онгар. Электр тізбектерінің теориясы. 5В071600- Аспап жасау мамандығы үшін №1-3 есептеу – сызбалық жұмыстарға арналған әдістемелік нұсқаулар мен тапсырмалар. – Алматы:

АЭжБУ, 2018.- 20 бет.

«Электр тізбектерінің теориясы» пәні бойынша есептік – сызба жұмысының тапсырмаларын орындау және әдістемелік нұсқау келесі тақырыптардан құралған: «Сызықты электр тізбектерінің өтпелі кезеңдерін классикалық әдіспен есептеу», «Сызықты электр тізбектерінің өтпелі кезеңдерін операторлық әдіспен есептеу», «Төртұштыларды есептеу», және де әдістемелік нұсқауда оларды орындау, безендіру талап етілген жәнеде әдебиеттер тізімі келтірілген.

Есептік – сызба жұмысының тапсырмаларын орындау және әдістемелік нұсқауы 5В071600- Аспап жасау мамандығы үшін, ЕТТ 2216– Электр тізбектерінің теориясы элективті пәні бойынша жұмыстық бағдарламаға сәйкес.

Кесте.8, Сурет. 22, библиогр. 7 атау.

Пікір беруші: тех. ғыл. канд., доцент Гали К.О.

«Алматы энергетика және байланыс университеті» Коммерциялық емес акционерлік қоғам 2018 жылғы басылым жоспары бойынша басылады.

 «Алматы энергетика және байланыс университеті» КЕАҚ, 2018 ж.

(3)

3

Кіріспе

«Электр тізбектерінің теориясы» пәні жоғарғы оқу орнының 5В071600 –

«Аспап жасау» мамандығының студенттеріне АЖМО8 «Электр тізбектерінің теориясы» модуліне сай алынған және де жұмыстық бағдарламасының жоспарымен кешенді эллективті пән ретінде қосылады.

Пәннің мақсаты – таратылған көрсеткіштері бар сызықты электр тізбегінің қалыптасқан режимде және өтпелі кезеңдерді есептеу, төртұштылар және электр сүзгілері, таратылған көрсеткіштері бар электр тізбектерін қалыптасқан режимде және сызықсыз элементтері бар электр тізбектерін талдау негізінде оқу.

Пәннің мәселесі – студенттердің негізгі білетіндері өтпелі кезеңдердің есептеу әдістерін, бейімделген көрсеткіштері бар сызықты электр тізбегінің қалыптасқан режимін және төртұштылар мен электр сүзгілерін есептеу әдістерін, таратылған көрсеткіштері бар электр тізбектерінінің қалыптасқан режимін және де тұрақты токтың сызықсыз элементтерін.. «Аспап жасау»

мамандығының студенттеріне арнайы және пәннің негізін түсіне отырып, есептер шығара білуге дайындау.

«Электр тізбектерінің теориясы» пәні бойынша үш есептік – сызба жұмыс келесі тақырыптар бойынша орындалады: «Сызықты электр тізбектерінің өтпелі кезеңдерін классикалық әдіспен есептеу», «Сызықты электр тізбектерінің өтпелі кезеңдерін операторлық әдіспен есептеу»,

«Төртұштыларды есептеу».

Есептеу – сызбалық жұмыстар кезеңі бойынша студенттер сызықты электр тізбектерінің өтпелі кезеңдерін классикалық және операторлық әдіспен есептеуді, төртұштыларды есептеуді үйрену қажет. Есептеу – сызбалық жұмыстарды есептеу студенттерге оқу шеберлігін және дәрежесін тексеруге көмектеседі, өз ойларын терең әрі нақты ойлауға ойын дамытады.

(4)

4

1 Есептеу – сызбалық жұмыс №1. Сызықты электр тізбектерінің өтпелі кезеңдерін классикалық әдіспен есептеу

Жұмыстың мақсаты: сызықты электр тізбектерінің екінші ретті өтпелі кезеңдерін классикалық әдіспен есептеуді үйрену.

Есептеу – сызбалық жұмыс № 1 тапсырмасы

Сызықты электр тізбектері екінші ретті (1.1 - 1.10 суреттер), резистивті кедергі, индуктивтілік және сыйымдылық, сонымен қатар тұрақты ЭҚК көзіне қосылып құралған және де қалыптасқан режимде орналасқан. Тізбекте кілт қосылғанда және ашылғанда t = 0 уақыт кезінде коммутация жүзеге асырылып, өтпелі кезең басталады.

Келесілерді орындау қажет:

1) Электр тізбегіннің өтпелі кезеңінде бір тармақтың тогын немесе кернеуін классикалық әдіс бойынша анықтау.

2) Уақытқа байланысты анықталатын шаманың (ток немесе кернеу) сызбасының тәуелділігін компьютерлік бағдарламаны қолдана отырып салу.

Сызбаны 0 ден 5τ_max дейінгі аралықта (егер сипаттамалық теңдеудің түбірлері нақты және әртүрлі болса) және де 0 ден 5τ = 5/α дейінгі аралықта (егер сипаттамалық теңдеудің түбірлері кешенді p   j_еркболса) салу қажет.

Сұлба нөмері 1.1 кесте бойынша, ал тізбек көрсетіштерінің сандық мәндері 1.1, 1.2 және 1.3 кестелер бойынша анықталады.

1.1 кесте Оқуға түскен

жылы

Сынақ кітапшасының соңғы саны

Жұп 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0

Тақ 0 9 8 7 6 5 4 3 2 1

Сұлба № 1.1 1.2 1.3 1.4 1.5 1.6 1.7 1.8 1.9 1.10 Е, В 60 75 65 70 90 55 85 50 80 60

R₄,Ом − − − 64 78 84 52 68 70 75

1.2 кесте Оқуға түскен

жылы

Сынақ кітапшасының соңғы санының алдыңғысы

Жұп 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0

Тақ 0 9 8 7 6 5 4 3 2 1

L, мГн 30 40 20 25 35 24 15 18 10 32 R2, Ом 104 90 85 96 110 68 70 75 65 100 R3, Ом 95 78 80 110 65 84 90 100 86 75

(5)

5 1.3 кесте

Оқуға түскен жылы

Аты жөнінің алғашқы әріпі

Жұп БЛ

Ц

КХ І

ВМ ЧҢ

ГН ШҒ

ДО ЯҮ

ЕПР Ұ

ЖС ЗҚ

ТЭ ИӨ

УЮ ФҺ

АЩ ЫӘ

Тақ КХ

Һ

ВМ ЧӨ

ГН ШӘ

БЛЦ ЕП РҚ

ДО ЯІ

ТЭ ИҰ

ЖС ЗҮ

АЩ ЫҢ

УЮ ФҒ С, мкФ 3,0 2,0 3,8 2,5 4,0 4,5 2,5 4,8 2,8 2,6 R₁,Ом 100 90 110 85 96 80 78 120 105 75 Анықталатын

шама

u

^C

i

₁

u

_L

i

₂

i

₃

u

_R₁

ⁱ

₁

^u

_C

u

_R₂

u

_R₃

1.1 сурет 1.2 сурет

(6)

6

Есептеу – сызбалық жұмыс №1 орындауға әдістемелік нұсқау

Өтпелі кезеңді классикалық әдіспен есептеу әдістемесіне келесілерді орындау кіреді [Ә. 1 175 – 177 б.; Ә.2 251 – 258 с.; Ә. 3 4 – 19 б.]:

1) Тәуелсіздіктің бастапқы шартын орындау: ⁱ^L⁽⁰^),^u^C⁽⁰⁾, яғни коммутация заңы бойынша анықталатын:

) ( ) ( )

(0_ i 0 i 0_

i_L _L _L ; û^C⁽⁰^⁾^û^C⁽⁰⁾^û^C⁽⁰^⁾;

мұндағы ⁱ^L⁽⁰^^),^u^C⁽⁰^⁾ тізбекте коммутацияға дейін қалыптасқан режимде есептеліп іске асырылады.

2) Тізбекте коммутациядан кейін Кирхгоф заңдары бойынша дифференциялдық теңдеулер құрылып жазылады.

3) Анықталатын шаманың, өтпелі ток немесе өтпелі кернеудің түрі жазылады:

( ) _кал _ерк

i t i i ; u t( )u_калu_ерк.

4) Тізбекте коммутациядан кейін қалыптасқан режимде қалыптасқан ток iқал және де қалыптасқан кернеу uқал есептеліп анықталады.

5) Еркін токты iерк немесе еркін кернеуді uерк анықталады, еркін ток iерк

немесе еркін кернеуді u_ерк анықтау үшін сипаттамалық теңдеу құрылады және де түбірлері анықталады. Еркін ток i_ерк немесе еркін кернеудің u_ерк жазылуы сипаттамалық теңдеудің түбңрлеріне байланысты.

6) Интегралдау тұрақтысы анықталатын шаманың бастапқы мәнімен және бірінші ретті туындысы (екінші ретті тізбек үшін) анықталады.

(7)

7

Сипаттамалық теңдеуді біртекті дифференциалдық теңдеуден алуға болады, яғни жалпы анықтағыш не кіріс кедергі бойынша. Кіріс кедергіні анықтаудың келесідей мағынасы бар:

а) кез-келген тармақтың коммутациядан кейінгі тізбек үшін Z(jω) кіріс кедергісін идеалды ток көзі орналасқан тармақсыз жазамыз;

б) Z(jω) кедергісіндегі jω - ны p – ға ауыстарамыз;

в) сипаттамалық теңдеуді анықтап, яғни алынған Z(p) – ны және де оны Z(p) = 0 нөлге теңестіреміз.

Сипаттамалық теңдеудің түбіріне байланысты еркін ток iерк немесе еркін кернеуді u_ерканықтаймыз:

- сипаттамалық теңдеудің түбірлері нақты және әр түрлі болса (p1< 0, p₂< 0):

1 2 1 2

( ) ^{p t} ^{p t}; ( ) ^{p t} ^{p t};

ерк ерк

i t  A e A e u t  A e A e

- сипаттамалық теңдеудің түбірлері нақты және тең болса p₁ = p₂ = p <0:

1 2 1 2

( ) ( ) ^pt; ( ) ( ) ^pt;

ерк ерк

i t  A  A t e u t  A A t e

- сипаттамалық теңдеудің түбірлері кешенді болса p_1,2    j_ерк:

( ) ^tsin( ); ( ) ^tsin( ),

ерк ерк ерк ерк

i t  Ae^^  t u t  Ae^^  t

мұндағы А, ψ және А₁, А₂ интегралдау тұрақтылары.

2 Есептеу- сызбалық жұмыс № 2. Сызықты электр тізбектерінің өтпелі кезеңдерін операторлық әдіспен есептеу

Жұмыстың мақсаты: сызықты электр тізбектерінің екінші ретті өтпелі кезеңдерін операторлық әдіспен есептеуді үйрену.

Есептеу – сызбалық жұмыс № 2 тапсырмасы

Сызықты электр тізбектері екінші ретті (1.1 - 1.10 суреттер), резистивті кедергі, индуктивтілік және сыйымдылық, сонымен қатар тұрақты ЭҚК көзіне қосылып құралған және де қалыптасқан режимде орналасқан. Тізбекте кілт қосылғанда және ашылғанда t = 0 уақыт кезінде коммутация жүзеге асырылып, өтпелі кезең басталады.

1. Электр тізбегіннің өтпелі кезеңінде бір тармақтың тогын немесе кернеуін операторлық әдіс бойынша анықтау (1.1 – 1.3 кестелер бойынша сұлба нөмірлері және тізбектің көрсеткіштерімен анықталатын шамалар таңдалынады).

(8)

8

2. Уақытқа байланысты анықталатын шаманың (ток немесе кернеу) сызбасының тәуелділігін компьютерлік бағдарламаны қолдана отырып салу.

Сызбаны 0 ден 5τmax дейінгі аралықта (егер сипаттамалық теңдеудің түбірлері нақты және әртүрлі болса) және де 0 ден 5τ = 5/α дейінгі аралықта (егер сипаттамалық теңдеудің түбірлері кешенді p   j_еркболса) салу қажет.

Есептеу – сызбалық жұмыс №2 орындауға арналған әдістемелік нұсқау

Өтпелі кезеңді операторлық әдіспен есептеу әдістемесіне келесілерді орындау кіреді [Ә. 1 193 – 196 б.; Ә. 2 272 – 277 б.; Ә. 3 25 – 33 б.]:

1) Коммутацияға дейінгі тізбектің қалыптасқан режимінде индуктивтіліктегі токты i_L(0_-) және сыйымдылықтағы кернеуді u_C(0_-) анықтау.

2) Тәуелсіздіктің бастапқы шартын анықтау: i_L(0),u_C(0), коммутация заңы бойынша:

(0) (0 ); (0) (0 ).

L L C C

i i _ u u _

3) Эквивалентті операторлық сұлбасын құру (тізбек үшін сұлба коммутациядан кейін салынады).

4) Анықталатын шаманың бейнесі бойынша теңдеулер электр тізбегінің кез келген есептеу әдістерін қолдана құрылады: операторлық түрдегі Кирхгоф заңдары, контрлық токтар әдісі, түйіндік потенциал әдісі, эквивалентті генератор әдісі тағы басқада (тізбек үшін теңдеулер коммутациядан кейін орындалады) және де анықталатын шама бейне бойынша анықталады.

5) Анықталатын шаманың түпнұсқасын (оригиналын) жіктеу теоремасы бойынша анықтайды.

Эквивалентті операторлық сұлбасын құру үшін е(t) ЭҚК –ін E(p) бейнеге ауыстырамыз, ЭҚК тұрақты көзінің бейнесі E/p тең. Ток i(t) және u(t) кернеуді сәйкесінше I(p) және U(p) бейнелеріне ауыстырамыз.

Нөлдік бастапқы шарт кезінде i_L(0) = 0 және uC(0) = 0 индуктивтілікті L pL - ға, сыйымдылықты С 1/pC – ға ауыстырамыз. Нөлдік емес бастапқы шарт кезінде pL индуктивтілікке тізбектей ЭҚК LiL(0) есебінің көзі қосылады, ал 1/pC сыйымдылыққа тізбектей ЭҚК uC(0)/p есебінің көзі қосылады.

Электр тізбегінің операторлық сұлбасының элементтері 2.1 кестеде келтірілген.

2.1 кесте

Пассивті элементтің эквивалентті сұлбасы

Берілген сұлба Операторлық сұлба

(9)

9

Анықталатын шаманың түпнұсқасын анықтау үшін (ток немесе кернеу) бейне бойынша жіктеу теоремасын қолдана (2.2 кесте) анықтайды.

2.2 кесте

Жіктеу теоремасы Бейнелеу келесі бөлшектер бойынша анықталады:

... , ...

) (

0 1 1 1

n 1 n n n

0 1 1

m 1 m m m 2

1

b p b p

b p b

a p a p

a p a p F

p F



  _



мұндағы m<n, F₂(p)0 - сипаттамалық теңдеу. Түпнұсқа жіктеу теоремасы бойынша анықталады

Түбірлер теңдеулерінің

түрлері F₂(p)0, n2 Жіктеу теоремасы Түбілер p₁,p₂− нақты

және әртүрлі ( )

) (

p F

2

1 1 1 1 1 2 2

2 1 2 2

( ) ( )

( ) ( ) ( )

p t p t

F p F p

f t e e

F p F p

 

 

Түбірлер кешенді

1,2 ерк

p    j

) (

p F

2

1 1 1 1

2 1

( ) ( ) 2Re

( ) F p p t

f t e

F p

 

    Бөлімінде бір нөлдік

түбір: pF₂(p), түбірдің теңдеуі F₂(p)0,

түбірлері p₁,p₂− нақты және әртүрлі

) (

p pF

p F

2

1 1 1 1 1 1 2 2

2 1 2 1 2 2 2

(0) ( ) ( )

( ) (0) ( ) ( )

p t p t

F F p F p

f t e e

F p F p p F p

  

 

Бөлімінде бір нөлдік түбір: pF₂(p), түбірдің теңдеуі F₂(p)0 кешенді

1,2 ерк

p    j

) (

p pF

p F

2

1 1 1 1 1

2 1 2 1

(0) ( )

( ) 2Re

(0) ( )

F F p p t

f t e

F p F p

 

    

(10)

10

3 Есептеу-сызбалық жұмыс №3. Төртұштыларды есептеу

Жұмыстың мақсаты: төртұштылардың көрсеткіштерін есептеуді үйрену.

Есептеу-сызбалық жұмыс № 3 тапсырмасы

Пассивті симметриялы Т- және П-типті төртұштылар берілген (3.1 – 3.10 суреттер).

Келесілерді орындау қажет:

1) Кіріспе: қандай электр тізбегі төртұштылар деп аталады, төртұштыларға мысал келтіру. Төртұштылардың мағынасы қандай, төртұштылардың беріліс теңдеуін жазу.

2) Төртұштылар тармағының кешенді кедергілерін анықтау.

3) Кирхгоф заңдарын құрастыра және де теңдеулерді қолдана отырып, төртұштылардың А-көрсеткіштерін анықтау.

4) Қысқа тұйықталу және бос жүріс режимінде ток пен кернеуді қолдана отырып, төртұштылардың А-көрсеткіштерін анықтау.

5) А-көрсеткіші бойынша Z-, Y-, H-көрсеткіштерін алу (3.2 кестеден келісімді берілен нұсқа бойынша).

6) А-көрсеткішін қолдана отырып, төртұштылардың сипаттамалық кедергісін Z_сип анықтау.

7) Қысқа тұйықталу және бос жүріс көрсеткіштерін қолдана отырып, төртұштылардың сипаттамалық кедергісін Z_сип анықтау.

8) А-көрсеткішін қолдана отырып, тұрақты беріліс сипаттамасын Г_С, әлсіреу сипаттамасын А_С, тұрақты фазасын В_Санықтау.

9) Қорытынды: төртұштылардығ А-, Z-, Y-, H-көрсеткіштерін қанағаттандыру (келісімді нұсқа бойынша) үшін, алынған нәтиже бойынша талдау жасау, шарттардың орындалуын тексеру қажет.

Сұлба нөмерлері, активті, индуктивті және сыйымдылық кедергілердің мәндері 3.1 – 3.3 кестелерінде көрсетілген.

3.1 кесте Оқуға

түскен жылы

Аты жөнінің алғашқы әріпі

Жұп АБВӨ ГДЕҚ ЖЗИҰ КЛЫҮ МНҒ ОПРҢ СТУІ ФЧЦӘ ХШЩ ЭЮЯҺ Тақ КЛЫӨ ОПРІ СТУҚ ФЧЦҢ АБВҰ ГДЕҒ ЖЗИҮ МНҺӘ ЭЮЯ ХШЩ

№ схемы

3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7 3.8 3.9 3.10 R1, Ом 45 60 40 60 50 64 58 65 48 70 R2, Ом 30 55 68 65 55 45 75 58 65 60

(11)

11 3.2 кесте

Оқуға түскен

жылы Сынақ кітапшасының соңғы саны

Жұп 0 9 8 7 6 5 4 3 2 1

Тақ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0

ХL1, Ом 64 55 46 58 68 56 60 75 70 64 Х_C1, Ом 60 75 85 60 50 40 75 40 50 68 Анықталатын

көрсеткіштер Z Y H Z Y H Z Y H Y

3.3 кесте

Оқуға түскен

жылы Сынақ кітапшасының соңғы санының алдыңғысы

Жұп 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0

Тақ 0 9 8 7 6 5 4 3 2 1

Х_L2, Ом 48 50 45 62 70 40 64 56 50 70 Х_C2, Ом 55 46 65 35 40 56 58 60 60 50

(12)

12

Есептеу-сызбалық жұмыс №3 есептеудің әдістемелік нұсқауы Төртұштыларды есептеу [Ә.1 295 – 300 б., 310 – 317 б.; Ә.4 79 – 90 б.].

Г- типті төртұштының мысалында А-көрсеткішін анықтауды қарастырайық. Кирхгоф заңымен теңдеу құрастыра отырып, Г- типті төртұштының (3.11 сурет), А-көрсеткішін анықтайық.

3.11 сурет – Г- типті төртұшты

(13)

13

Төртұшты үшін Кирхгоф заңымен теңдеу құрастырамыз (3.11 сурет):

1 2 2 2

1 1 1 2

. /

U U Z I

I U Z I

  

  

& & &

& & & (3.1) U̇₁теңдеуін екінші теңдеуге қоямыз:

2 1 1 2 1

1 ( 2 2) 2 2 (1 ) .2

I& U&Z I& Z  I& U& Z  Z Z I& (3.2) (3.1, 3.2) теңдеулерін шеше отырып, төртұштының беріліс теңдеуінен А- көрсеткіштерді анықтаймыз:

1 2 2 2

1 2 1

1 2 2

.

(1 )

U U Z I

I U Z Z Z I

  

   

& & &

& & & (3.3) (3.3) теңдеуін қарастыра отырып А-көрсеткіші бойынша жазамыз:

11 12

1 2 2

21 22

1 2 2

U A U A I , I A U A I

  

  

& & &

& & & (3.4)

Г-типті төртұштының А-көрсеткіштерін жеке бөліп жазамыз (3.11 сурет):

2

11 12 2 21 22

1 1

1; ; 1 ; 1 Z .

A A Z A A

Z Z

     (3.6)

Қысқа тұйықталу және бос жүріс режимінде ток пен кернеуді қолдана отырып, төртұштылардың А-көрсеткіштерін анықтау.

А11 және А21 көрсеткіштерін U̇1, U̇2 кернеулері арқылы және де İ1 тогын 2 - 2́^ˈұшында бос жүріс бойынша анықтаймыз:

2 2

11 ( 1 2)_I 0; 21 ( 1 2)_I 0.

A  U U& & _ A  I U& & _ (3.7) 3.11 сурет бойынша İ₁тогын және U̇₂ кернеуін 2 -2́^ˈ ұшында бос жүріс бойынша келесі теңдеулер арқылы анықтаймыз:

1 1 1; 2 1.

I&U Z& U&U& (3.8) (3.8) теңдеудегі İ1 тогын және U̇2 кернеуін (3.7) теңдеуге қойып, А11 және А21 көрсеткіштерін аламыз:

(14)

14

11 21

1

1; 1 .

A A

  Z (3.9) А₁₂ және А₂₂ көрсеткіштерін U̇₁ кернеуі және де İ₁, İ₂ токтары арқылы 2 - 2́^ˈ ұшында қысқа тұйықталу бойынша анықтаймыз (3.12 сурет):

2 2

12 ( 1 2)_U 0; 22 ( 1 2)_U 0.

A  U I& & _ A  I I& & _ (3.10)

3.12 сурет –2 -2́^ˈ ұшында қысқа тұйықталу жасау

3.12 сурет бойынша İ₂ тогын 2 - 2́^ˈ ұшында қысқа тұйықталу жасай отырып келесі теңдеу бойынша анықтаймыз:

1 1

2 1

2 1 2

U Z .

I I

Z Z Z

 



&

& & (3.11)

(3.11) теңдеудегі İ1, İ2 токтарын (3.10) теңдеуге қоя отырып, А12 және А22

көрсеткіштерін анықтаймыз:

2

12 2 22

1

; 1 Z .

A Z A

   Z (3.12) Барлық көрсеткіштер – еселеуіштер жүйелері бірдей төртұштыларды сипаттайды және олардың арасындағы ерекше қарым-қатынас бар. Мысал ретінде А-көрсеткіші арқылы Y-көрсеткішін алайық. Төртұштының беріліс теңдеуін A-көрсеткіші арқылы жазып және де I1, I2 токтарын анықтаймыз:

22 11 22 12 21

1 1 2

12 12

11 12

1 2 2

1 11

21 22

1 2 2

2 2

12 12

( )

.

A A A A A

I U U

A A

U A U A I

U A

I A U A I

I U

A A

  

  

    

     



(3.13)

Y түрде беріліс теңдеулер жүйесін салыстырамыз:

(15)

15

11 12

1 1 2

21 22

2 1 2

I Y U Y U

  

   (3.14)

(3.13) теңдеуі бойынша келесіні аламыз:

22 11

11 12 21 22

12 12 12 12

; ; 1 ; .

A A A

Y Y Y Y

A A A A

      (3.15)

Т- немесе П-типті төртұштылар үшін А11 = А22 көрсеткіштері тең.

Симметриялы төртұштының сипаттамалық кедергісі келесі теңдеулер бойынша анықталады:

12

. .

21

; ,

сип сип б ж к т

Z A Z Z Z

 A  (3.16) мұндағы Z_б.ж, Z_қ.т – бос жүріс және қысқа тұйықталу көрсеткіштері.

Симметриялы төртұштының сипаттамалық тұрақты берілісі келесі теңдеу бойынша анықталады:



¹¹ ¹² ²¹



ln .

ГC  A  A A (3.17) 4 Есептеу – сызбалық жұмысты безендіру және орындау талаптары 1 Есептеу – сызбалық жұмыс келесілерден тұрады:

а) титульдық бет (үлгі келтіріледі);

б) мазмұны;

в) кіріспе;

г) тапсырма;

д) негізгі бөлім;

е) қорытынды;

ж) әдебиеттер тізімі;

к) қосымшалар.

2 Тапсырманың мәтіндері, барлық нұсқалар үшін суреттер және олардың сандық мәндері толық жазылуы қажет.

3 Есептеу – сызбалық жұмыстың әр бөлімінде тақырыптары болуы қажет.

4 Жұмыс қолжазба түрімен немесе компьютерлік басылымда қолдана Times New Roman 14 шрифтімен орындалады Мәтін А4 ақ қағазының бір жақ бетінде жазылады. Беттің төрт жағында да жолдар (шеттерінде) сол жағында – 25 мм, оң жағында –18 мм, үстіңгі жағында – 20 мм, асты жағында – 25 мм етіп қалдырылады.

(16)

16

5 Барлық беттер титульдық беттен бастап беттік нөмірлер қойылады.

Беттік нөмірлер беттің астыңғы жағында ортада нүктесіз қойылады.

6 Есептіктер түсініктемелермен бірге жазылуы қажет. Есептік теңдеулер және соңғы нәтижемен ғана келтірілмеу қажет. Жұмыста есептіктер және түсініктемелер қысқартылып жазылған болса, қорғауға жіберілмейді де студентке қайтарылып қайта толықтырылуға беріледі.

7 Суреттер, сызбалар және сұлбалар ұқыпты орындалып және нөмірленген болу қажет.

8 Сызбада міндетті түрде бейнеленген шамалар, оның өлшем бірліктері көрсетілуі қажет. Сызба не диаграмма масштабтарын ыңғайлы етіп таңдап алу қажет. Таңдалып алынған масштабқа сәйкесінше сызба және диаграмма ауқымы (шкала) жазылады.

9 Көрсеткіштерде анықталған өлшемдер, соңғы нәтижелердің міндетті түрде өлшем бірліктері жазылады. Барлық электрлік шамалардың белгіленуі ГОСТ – қа сәйкес болу қажет.

10 Кіріспеде берілген бөлімдерді кіргізіп жазу керек.

11 Есептік – сызба жұмысының қорытындысында есептеу әдістерін талдауын келтіру; әртүрлі әдіспен алынған нәтижелерін салыстыру.

12 Есептік – сызба жұмыс силлабус бойынша берілген уақытында тексерілуге беріледі. Уақытында тапсырмаған студентке қосымша тапсырма немесе басқа нұсқа беріледі (оқытушының қалауымен), сондай – ақ жұмыстың қорытынды бағасы (баллы) кемітіледі.

(17)

17

А қосымшасы Титульдық беттің үлгісі

КОММЕРЦИАЛДЫҚ ЕМЕС АКЦИОНЕРЛІК ҚОҒАМ АЛМАТЫ ЭНЕРГЕТИКА ЖӘНЕ БАЙЛАНЫС УНИВЕРСИТЕТІ

«Электротехника» кафедрасы

«Электр тізбектерінің теориясы» пәні бойынша

№__ ЕСЕПТЕУ – СЫЗБАЛЫҚ ЖҰМЫС

(Жұмыстың толық аты)

5В071600 – Аспап жасау мамандығы бойынша

Орындаған____________________________ Тобы_______________________

(А.Ж.Т) (Топ шифрі)

Есепті қабылдаған__________________________

(есеп қабылдаған күні)

Оқытушы________________________________________

(А.Ж.Т., ғылыми дәрежесі, атағы)

_______________ «______» _____________201_____ж.

(қолы)

Алматы 201__ж.

(18)

18

Әдебиеттер тізімі Негізгі

1 Бакалов В. П., Дмитриков В. Ф., Крук Б. И. Основы теории цепей:

Учебное пособие для вузов. Под ред. В. П. Бакалова. – 4-е изд. – М.: Горячая линия – Телеком, 2013. – 596 с.

2 Бессонов Л. А. Теоретические основы электротехники. Электрические цепи: Учебник для бакалавров /Л. А. Бессонов. – 11-е изд., перераб. и доп. – М.: Юрайт, 2013. – 701 с.

3 Жолдыбаева З. И., Зуслина Е. Х.. ТЭЦ 2. Примеры расчета установившихся и переходных режимов в электричсеких цепях с сосредоточенными и распределенными параметрами: Учебное пособие.–

Алматы: АУЭС, 2010. – 80 с.

4 Жолдыбаева З.И., Зуслина Е.Х. Теория электрических цепей 1.

Примеры расчета установившихся процессов в линейных электрических цепях: Учебное пособие. – Алматы: АУЭС, 2009. – 93 с.

5 Жолдыбаева З. И., Зуслина Е. Х. Применение MathCad в теории электрических цепей. Учебное пособие. – Алматы: АУЭС, 2012. – 86 с.

Қосымша

6 Бакалов В. П., Дмитриков В. Ф., Крук Б. И. Основы теории цепей:

Учебник для вузов. Под ред. В.П. Бакалова. – 2-е изд., перераб., и доп. – М.:

Радио и связь, 2000. – 592 с.

7 Шебес М. Р., Каблукова М. В. Задачник по теории линейных электрических цепей: Учебное пособие для электротехнических, радиотехнических спец. вузов. – 4-е изд., перераб. и доп. – М.: Высшая.

школа, 1990. – 544 с.

Мазмұны

Кіріспе ..……….. 3 1 Есептеу - сызбалық жұмыс №1. Сызықты электр тізбектерінің өтпелі кезеңдерін классикалық әдіспен есептеу... 4 2 Есептеу - сызбалық жұмыс №2. Сызықты электр тізбектерінің өтпелі кезеңдерін операторлық әдіспен есептеу ………... 7 3 Есептеу-сызбалық жұмыс №3. Төртұштыларды есептеу …………... 9 4 Есептеу – сызбалық жұмысты безендіру және орындау талаптары ……. 15 А қосымшасы... 16 Әдебиеттер тізімі... 17