3521 ОӘЖ 336.647
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ МЕМЛЕКЕТТІК БЮДЖЕТ ШЫҒЫСТАРЫНЫҢ МАЗМҰНЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ТИІМДІ ПАЙДАЛАНУ
Әшімтай Қанатбек Нартайұлы [email protected]
Л.Н.Гумилев ат. ЕҰУ студенті, Нұр-Сұлтан, Қазақстан Ғылыми жетекшісі – Кожахметов З. К.
Кез келген мемлекеттің қызмет етуінің маңызды бағыттарының бірі - ол мемлекеттік бюджет шығыстарын үйлесімді қалыптастырып, тиімді пайдалану болып табылады.
Мемлекеттік бюджеттің шығыстары – бұл қолданыстағы заңнама тәртібімен мемлекет тарапынан ақша қорларын қалыптастырып, бөлуге байланысты жүзеге асырылатын қызмет. Мемлекеттік бюджет шығыстары мемлекеттің өз міндеттері мен функцияларын орындауына байланысты туындайтын шығындарды білдіреді. Бұл шығындар мемлекеттің орталықтандырылған ақша қаражаты қорының қаражатын әр түрлі бағыттар бойынша пайдалану үдерісі жүргізілетін экономикалық қатынастарды білдіреді.
Мемлекеттік бюджет шығыстарының мәнін ашуда В.Дрожиева былайша анықтама береді: «Мемлекеттік бюджет шығыстары – бұл бюджет заңнамасының нормаларымен реттелген, қоғамдық маңызды мақсаттардың тиімділігіне қол жеткізуге арналған ақша қорын пайдалану үдерісі» [1].
Мемлекеттік бюджет шығыстарын Г.Поляк былай анықтайды: «Мемлекеттік бюджет шығыстары – бұл бір жағынан мемлекет, ұйымдар, мекемелер мен азаматтар, екінші жағынан, орталықтандырылған ақша қаражаты қорлары арасында туындайтын экономикалық қатынастар», - деп атап өтті [2].
Көптеген әдеби-ақпараттық көздерде, еңбектерде, Қазақстан Республикасы Үкіметінің, министрліктер мен ведомстволардың нормативтік актілері мен ұйымдардың жарғыларында мемлекеттік шығындарының мәні, мақсаты мен объектілері сан-алуан түрлі анықталғанымен оның негізгі сипаты нақты көрсетілген: бұл бюджет және бюджеттен тыс қорлардан және мемлекеттік кәсіпорындардың, бірлестіктер мен ұйымдардың меншікті қаражаты негізінде қалыптасып, пайдаланатын мемлекеттің ақша қаражаттары.
Яғни, жалпы мемелекттік шығындар екі деңгейде қалыптасады – ол мемлекеттік бюджеттік шығыстары және мемлекеттік бюджеттен тыс шығыстар.
Қазақстан Республикасының Бюджет Кодексіне сәйкес мемлекеттік бюджет шығыстары, бюджет тапшылығын қаржыландыру көздері болып табылатын қаражатты қоспағанда, бюджеттен төленетін ақша қаражаты. Авторлардың көпшілігі Қазақстан Республикасының Бюджет Кодексінің анықтамаларын ұстанады және өз жұмыстарында осы анықтаманы көрсетеді [3].
Мемлекеттік бюджет шығыстарының әлеуметтік-экономикалық мәні олардың ерекше экономикалық және әлеуметтік қызметтер атқарып, мемлекеттің әлеуметтік- экономикалық саясатының негізгі ақша-қаржылық құралы ретінде пайдаланылуын көрсетеді.
Мемлекеттік бюджет шығыстарының экономикалық мәні мен қызметі мемлекеттің ұлттық экономикадағы үрдістерде, ақша-қаражат арқылы, жалпы ұлттық өнімді бөлу және қайта бөліп, ұлттық табыстың өсуіне, экономиканы құрылымдық реттеп, өзгеруіне, шаруашылықтың жекелеген салалары мен секторларын дамытуға, ұлттық экономиканың бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал ету арқылы байқалады.
Мемлекеттік бюджет шығыстарының әлеуметтік мәні мен қызметі мемлекеттің әлеуметтік ақша-қаражат және табыс саясаты арқылы білім беру, денсулық сақтау, мәдениет т.б. осындай әлеуметтік салалардың дамуына ықпал ету арқылы жүзеге асырылады.
3522
М ө і ің і - ық қ ы ы ы ы
шығы ы қ ы ы і і і і і і , ғ ,
қ ғ ы ұ ы і . М ің шығы ы қ ы ы ы ы ы
і ш қ ғ .
Бі і ші қ ғ – ұ ы ық қ ғ ы. О ың і - ық і
шығы ің ы ғ ы ың ө і і і ы
қ . , ң і і і і і - ғ і шығы
і і і ы ғы ң і қ ы. қ қ қ і і
ы ө ің қ ы ық ө і ө і і ы і .
і ші қ ғ - қш ы ың қ ы ғы ы ығы, ғ , і і і
қы ығы қ і қ ы і -ш ы ы ғ і і
і қ ғ қ і і і і і і і қш қ ы ы ы
ұ .
ші ші қ ғ – ың, і ы ың, ұ ы ың . .
і қ қ ғ ы.
ө і ші қ ғ – ық қ і і і і қ ғ ы, ғ ,
ық қ ы ы ы ғ шығы ық, ық- ық қ
ң ық ғ ы , қ ш ғ ғ і і і [4].
М і шығы ы ың і і ық ы ың
і - ық і ө і ( 1).
1. - М і шығы ы ың і қы і
Е к :[1] ізі а құ а ы ы.
М ө і ің і - ық қ ы ы ы ы ,
, ғ қ ғ ы і і қ ы ық і і .
ық , і шығы ы і і ө і і
і -ш ық ің і і. ғ , і шығы ы ың і і і і
ғ – ің қ і і ғы ы ың ңы ы ы
құ ы.
ы « і і і » ық ұғы ш шы ық і -
ц і і ы , ғ , қ ш қ ,
« і і і » – шығы ы ғы қ ы .
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
3523
М і ғ ң і і і і і і
і і , ү і ө і
ә і ә .
ғ ә і ғ і і і і ің ә і
, ұ ү ү і ө , ғ , ү ү і ә і і
ғ .
і ің і і і ғ ң і і і і – і і
( і ) ә ің ұ ғ ғ . ұ ә і
ғ ң , ү ө і ө і ,
- . . ә і ұ .
і і – – і ғ ң
і і і і – ( ) і ү і ң ү ұ і і і
, ң і і ұ .
і ің ү і і і ғ ң і і і і
і ң ғ ә і і
ө і ұ ү і ң ң ө і ғ і [5].
М і ғ ң і і і і і і ң ,
і [3].
-ғ ң ө і і і і ғ ң
і і і і ү і і і ө і:
- ғ і , ұ ұ
ғ , ғ ң ғ і ғ і ;
- ғ ғ і і і
ү і і і і ; ә і і , ә ңі і і і ;
- ғ ү і і і ұ і , і ғ
ғ і і ң ұ і і ә і
і і ;
- і ғ ң ғ ғ ү і
ә і і і ; ө і ің ғ ә
ө ұ ұ .
, і ің ғ – ң
і ә ғ ө і
ғ , ө і ғ
. ұ і ғ ұғ ғұ ә ,
і . ғ і і і
ғ ң , і і ә ү
і ұ ғ ғ . - ,
ұ і і і і і ү і і
ғ ң ғ ү і і .
Қ ы ғ ә тт р ті і і
1. . . [
] // . - 2016
2. . . : ,
[ ] / . . . - 4- ., . . М. : -
, 2013. - 703 .
3.« і» - 2008 ғ 4 ғ N
95-IV К і
4. , М. М. : [ ] / М. М. . 3- .,
. . - М. : - , 2014. - 444 .
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
3524
5. . . [
] // : . - 2012. - І :
( : 10.02.2016)
336.647
ЦИ ЫҢ Ш Ы Ы ИІ І І І Ы
Ж Ы
л р о Әл я л т ы ы [email protected]
. . і, -С ,
і і – . . ., і . .
– і
ің . ң і і,
ң і ң
.
ің і ң і, ң
ө і ің,
і ің і і .
і ң і ң і ің
, і і і і , ,
ө , - - , і,
. ң ө і і
і і , – ң і і,
, і -
, і - 1- ө і .
і ң і і і - ,
і і і , ө і
і ң -
і і і ің і і і і.
і і і і і .
і , і
,
і . і ң
( ңі) ,
ң і і. і і
, і ң .
і ң і
і і і ң і і і ө і і
. і і
ң
і , і і і і
ң і ө і і .
і і і , і
і і ( , і ) . ө і ң і
- , і ң ,
ң ө і і і і і і і і [1].
і і
і і і , і ң
. ө і і ,
Powered by TCPDF (www.tcpdf.org)
