Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы - Вестник ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, 2011, №2
C.Ш. Садыкова, Л.А. Сабырбаева
Қазақстан сәулетiндегi жаңа тұрғын үй кешендерiнiң қазiргi заман тенденциялары (Астана қ-ның мысалында)
(Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетi, Астана қ.)
Мақалада Қазақстанның жаңа тұрғын кешенiнiң сәулеттiк актуалды мәселелерi қарастырылған. Мысалы 20 аяғы 21 ғғ. басында салынған жаңа тұрғын үй ғимараттары, соңғы шығармашылық iзденiстен және сәулеттiк тәжiрибе эксперементтерiнен талданған. Оның стильдiк құрылуы соңғы тенденцияда анықталған
20ғ. аяғында 21 басындағы Астананың тұрғын үй ғимараттар дамуындағы айқын көрiнiстер байқалған, жаңа кезең және олардың дамуы туралы айтуға мәжбiр болғаны, Қазақстанның жаңа астанасының тұрғын үй секторының белсендi құрылыстар салуымен байланысқан.
Сәулет тәжiрибесiндегi iзденiстер мен эксперименттер күрт асқынып және үлкейтiлгенi, жаңа шығармашылық идеялардың дамыуын ұлғайтты. Астана сәулетiнiң тұрғын үй кешендерiнiң айырмашылық ерекшелiгi - тенденциялардың алалығы мен көп бейнелiгi. Көп тенденциялар өзiнде жаңашылдық ерекшелiктерiмен бiрге, әр алуан электика көңiл күйiн бейнелейдi. Астана сәулетiнiң тұрғын үй ғимараттарының стильдiк ерекшелiгiне көпсанды бейнеқұру факторлары әсер етедi, олар: көркемдiк идеялы, құрылымдық, функционалдық, табиғи климаттық және қазiргi кездегi маңызды өңiр аспектiсi.
Сур.1."Северное сияние"тұрғын үй кешенi, Астана қ.
Сан алуандық стиль ортасында, сәулеттегi бақыланған тұрғын үй ғимараттарының, жаңа астананың хай-тек стилiнде салынған үйлер айқын көрiнедi. Хай-тек стилi өткен ғасырдың 70-шi жылдардың ғылыми-техникалық прогресстiң әсерiмен пайда болған, сәулеттегi формалардың радикалды жаңаруын символдайды. Астанадағы жаңа тұрғын үй ғимараттарының осы стильдi ең бiр айқындап көрсеткен кешенiнiң бiрi болған "Северное сияние", қазақстан сәулетшiлерiнiң Якова Эзау және Акжайык Сауменов жобасы бойынша салынған (сур.1). Оның сыртқы келбетiне әсер етiп, бастапқы бейнесi болып табылған солтүстiк Қазақстанда өсетiн ақ қайыңдар. Олардың өте әдемi, қайран қалатын-иiлген дiндерi. Жаңа тұрғын кешенi осы табиғат құбылысын ұқсастыратын тәрiздi. Ең сәттi болғаны, оның атауы
"Северное Сияние солтүстiк Қазақстан табиғатының барлық сұлулығын ашып көрсетедi.
208
С.Ш. Садыкова, Л.А. Сабырбаева
Сур.2."На водно-зеленом бульваре"тұрғын үй кешенi, "Изумрудный квартал"Астана, қ.
Кешен Астана қаласының жаңа әкiмшiлiк-iскер орталығында, су-жасыл бульварында орналасқан. Тұрғын үй құрылуының композициясын, ортақ платформамен бiрiктiрiлген үш биiктi нысаны құрайды. Үш "шыныланған"мұнараларының биiктiгi 32, 37 және 42 қабатын құрайды. Жалпы сәулет кешенi, минимализм ықшамды-лаконичный тiлiмен шешiлгенi, сонымен бiрге қазақстан сәулетшiлерiнiң сәулет ойы американ сәулетшiсi Мис ван дер Роэ
"шынылы көп қабатты үй"жағына қарай батыл бетбұрыс жасағаны куәландырады. Мис Ван дер Роэ көтергiш қаңқа немесе жақтауды, құрылымның негiзi ретiнде қарастырған, оған жұқа аспалы каңқа- фахверг айналы шыны, көлемдi жазықтықпен жабады. Оның шығармашылық пинципы "неғұрлым аз болса, соғырлым көп", (с.с. "соғырлым жақсы") болат пен шынының әсемдiк құрымның iзденiсiне әкеледi.
Сур. 3."Хайвилл"тұрғын үй кешенi, Астана қ.
Бұл тақырып басқа да сулы-жасыл бульварында орналсқан тұрғын үй кешендерiнiң қатарын жалғастырады. Олардың iшiнде , көрсеткiштi мысалдары болатын тұрғын үй кешендерi: "Изумрудный квартал"и "На водно-зеленом бульваре", построенные строительной компанией "Базис А"
Қазiргi заман технолоиясының идеясы жаңа тұрғын кешенiнде "Хайвилл"(рис.3).
қолданылған. Сәулеттiк философияға "Хайвиллдiң"iшкi құрылымының ұйымдастырылуы,
"ақылды үй"маңызды түсiнiгi ендiрiлген, мысалы кешен пәтерлерi "кiлтке"тапсырылады сонымен бiрге, хабарландыратын электронды камераларымен қорғау жүйелерiмен, орнатылған тұрмыстық техникаларымен, сандық құлыптарымен, ауаны тазарту жүйелерiмен, ас және жуыну бөлмесiнде портативтi теледидарымен жабдықталады. iшкi бөлмелерiн әрлендiруде қазiргi заман технологиялық әрлендiру әрлендiру материалдарын қолданады.
Сонымен бiрге, сыртқы сәулеттiк-көркемдiк бейне шешiмi, кешеннiң жаңашыл iшкi құрылымымен қарама-қайшылыққа келдi. Сәулеттегi тұрғын үй ғимаратында қарама- қарсы қойылған сәулеттiк стильдерi шоғырланған, мысалы функционализм мен классика.
Қасбетiн шешуде классикалық үшжекелiк тектоника кестесi (подиум - негiзгi бөлiм - маңызды аяқталуы). Подиумды сәулеттiк өңдеу кезiнде, классикалық сәулет элементтерi көрiнедi, олар: ордер жүйесiнiң бағаналары, фронтондар, декоративтi горизонталды белбеулер, арка ойықтары және т.б. Жалпы, "Хайвилл"тұрғын үй кешенiнiң сәулеттiк бейнесiн шешуде,
209
Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ Хабаршысы - Вестник ЕНУ им. Л.Н. Гумилева, 2011, №2
қазақстан сәулетшiлерi тарихи мұраға өзгерiстi, қазiргi заман технологиялық материалдарын қолдана отырып, қазiргi заман интерпретациясын жасауға тырысқан.
Сур. 4.Есiл жағалауындағы тұрғын үй кешенi, Астана қ.
Сонымен бiрге, Астананың тұрғын үй фондының құрылысының үлкен көлемi, сәулеттегi прогресстi бағыттағы, өткен ғасырдың 40-50 жылдарда тараған функционализм идеясын кеңiнен таралуына әсер еткен. Соның бiрiншi мысалы ретiнде, ондағы функционалды аспект, кеңiнен сәулеттiк жайғастыру өңдеуiн алады, Есiл өзенiнiң жағалауында жаңа тұрғын үй кешендерi пайда болады (сур. 4). Тағы айтатын жай, жаңа тұрғын үй фондының көбi, Астанада салынған, функционализм идеясына бет бұрған, ол бiрiншiден, экономиялы және индустриалды технологиялы екенiн айқындайды.
Сур.5."Сезам"тұрғын үй кешенi, Абай даңғылы , Астана қ.
Сур.6."Триумф Астаны"тұрғын үй кешенi
Астана сәулетiндегi жаңа тұрғын құрылыстарының өңiр факторының негiзiндегi бейнеқұру мүмкiндiгiнiң iзденiсi маңызды орнын алады. Қазiргi уақытта бiрқатар салынған кешендер,
210
С.Ш. Садыкова, Л.А. Сабырбаева
ұлттық стилистика мен колоритының қазiрге заманға сай интерпретациясын көрсетедi. Соның iшiнде Абай және Республика кешен бойындағы, Есiл өзенiнiң жағалауындағы "Арман"тұрғын үй кешенi. Қасбет экстерьерлерiндегi декор элементтерi, сипатты күмбезбен аяқталуы, сәулетшiлердiң осы бағыттағы iзденiсiн айқын көрсетедi (сур. 5).
Соңғы үлкен құрылыстарының бiрi болған, Астана сәулетiнiң тұрғын ғимараттарының көпбейнелi стиль тенденцияларын сипаттаған, қаланың сол жағалауында салынған "Астана Триумфы"болып саналады. Дәстүрлi классика бейнесiне негiзделген, кешеннiң сәулеттiк- көркемдiк образын шешуде, қасбет пластикасын байыту ынтасы, басты болып табылады. Онда ордер элементтерi, пилястрлер, горизонталды декоративтi белдеулер, мүсiндi декор кеңiнен қолданылады. Қалақұрылыс акцентi ретiнде, кешендердiң аяқталуы түрi мұнаралардың шпиль элементтерiн қолдануы болды. Жалпы ғимараттың сәулеттiк образы, өткен ғасырдың 40- шы жылдың аяғы 50-шi жылдың басында салынған Москвадағы жетi биiктi ғмараттарының эклектикалы сәулетiн көшiредi. Қазiргi кезде "Астана Триумфы"тұрғын үй кешенi, сәулеттiң назар аударарлық және Қазақстанның жаңа астанасының басты биiктi акцентiнiң бiрi болып табылады (сур.6).
Соңғы салынған құрылыстардың iшiнде, неоклассика стилiндегi, сулы-жасыл бульварында салынған "Нұрсая"тұрғын үй кешенi айрықшаланады. Сонымен бiрге, оған сипатты болған классика сәулетiнiң дәстүрлi элементтерiне бет бұрылыс жасағаны, бiрақ-та жаңа оқылыстағы, қазiргi заман құрылыс материалдарын қолдануына байланысты, мысал ретiнде керамогранит, қазiргi заман витражды шыны (сур.7).
Сур.7"Нурсая"тұрғын үй кешенi
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. Дженкс Ч. Язык архитектуры постмодернизма / Пер. с англ. А.В.Рябушина, М.В.Уваровой; Под ред. А.В.Рябушина, В.Л.Хайта - М.: Стройиздат, 1985. - 136 с.
2. Иконников А. Степанов Г. Основы архитектурной композиции. - Издательство
"Искусство"Москва 1971. - 221 с.
Садыкова С. Ш.,Сабырбаева Л. А.
Современные тенденции в архитектуре новых жилых комплексов Казахстана (на примере г. Астана) В статье рассматриваются актуальные проблемы формирования современных тенденций новых жилых комплексов Казахстана. На примере новых жилых зданий, построенных в период с конца 20 начало 21 вв. проанализированы последние творческие искания и эксперименты архитектурной практики. Выявлены последние тенденции их стилевого формообразования.
Sadykova S.Sh., Sabyrbaeva L.A.
Modern tendencies of Architecture of new housing estates of Kazakhstan (on example of Astana)
The actual problems of formation modern tendencies of architecture of new housing estates are considered in this article.
The last creative researches and experiments of architectural practice are analyzed by example of new residential buildings which were constructed during the period from the end of the 20 century to the beginning of the 21 century. The last tendencies of their form formation are revealed.
Редакцияға 12.01.11. қабылданды Басылымға 29.01.11. жiберiлдi
211
