УДК 796.12
ҚАЗАҚТЫҢ ҦЛТТЫҚ ОЙЫНДАР НЕГІЗІНДЕ СТУДЕНТТЕРДІ ҦЛТЖАНДЫЛЫҚҚА ТӘРБИЕЛЕУ
Уалиева А., [email protected] Кҿкше академиясы, Кҿкшетау Ғылыми жетекшісі – Ҧ.С.Марчибаева
Қастерлі де қасиетті тҽуелсіздігіміздің тірегі – білімді ҽрі саналы, парасатты, жан- жақты мҽдениетті, кҿкірегінде Отанға деген сҥйіспеншілігі бар азаматты тҽрбиелеп ҿсіру, қазіргі заманның басты міндеттерінiң біріне айналуда. Еліміздегі білім берудің бҥгінгі жағдайы қоғамдық ҿмірдің барлық салаларында тҥбегейлі мҽнге ие жҽне оның дамуы жалпы мемлекеттік саясаттың бағыттары ретінде қарастырылуда. Бҧл жҿнінде Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында: «Білім беру жҥйесінің басты міндеті азаматтық пен елжандылыққа, ҿз Отаны Қазақстан Республикасына сҥйіспеншілікке, мемлекеттік рҽміздері қҧрметтеуге, халық дҽстҥрлерін қастерлеуге, тҽрбиелеуге» - деп кҿрсетілген. Сондай-ақ «Білім» мемлекеттік бағдарламасындағы тҽрбиелеу жҥйесін жетілдірудің мақсаты: «Қазақстандық ҧлтжандылық, азаматтық, ізілік пен жалпы азаматтық, қҧндылықтар идеяларының негізінде тҽрбиелеушінің жеке тҧлға ретінде сапа қасиетін қалыптастыру» делінсе, жоғарыда кҿрсетілген тҽрбиелеу жҥйесін жетілдірудің мҽнінде: «білім беру ҧйымындағы ҧлттық мҽдени ерекшеліктерді ескере отырып, тҽрбиелеудің тиімді жҥйесін ҽзірлеу мен енгізу»–деп кҿрсетілген. Адамның рухани ішкі
418
жҽне сыртқы тазалығы адамгершілік, имандылық қасиеті, ақыл-ойының, дене бітімінің саулығы, тҽлім-тҽрбиесі туралы мҽселелерді адамзат тарихи тамырын тереңнен алады.
Халқымыз жас ҧрпақты рухани-адамгершілікке, салауаттылыққа тҽрбиелеуге ерекше кҿңiл бҿлiп, кейiнгiге талай ҧлағатты сҿздерiн, iс-тҽжiрибесiн қалдырған. «Қазақстан – 2030» Жолдауында Республика Президенті еліміздің ҧлттық қауіпсіздігін, тҽуелсіздік пен егемендігін танытатын мемлекетіміздің ҧзақ уақытты дамуын анықтады[1]. Білім беру мен тҽрбиенің негізгі міндеті – елін сҥйген адал азаматты тҽрбиелеу болса, осыған сҽйкес
«қазақстандық ҧлтжандылық пен ҧлттық елжандылық» студенттердің тҽрбиелік деңгейін бағалаудағы кҿрсеткіш болып қарастырылады. Ойынға зер салып, ой жҥгіртіп қарар болсақ, содан ҥлкен де мҽнді-мағыналы істер туындап ҿрбитінін байқаймыз. Ҿйткені, ең алдымен ненің болсын бас алып, жол бастар қайнар кҿзі болатыны белгілі. Ойынды біз бар ҿнердің бастауы деп білеміз. Ал қай ҿнер болса да кең арнаны, сулы шалқар дариядай болып кемеліне келгенше жолында кездескен сандаған ҥлкенді-кішіні арналардан бас қҧрайтын ҿзен сияқты ғой. Сол алып ҿзеннің орта тҧсынан шыққан адам, оның басы ҽуелде жылжып аққан бҧлақтан басталып еді дегенге онша илана қоймас та еді. Ҧлт ойындары біздің алдымызға тап осы суреттерді елестетеді. Ҿйткені бір кезде ол бар ҿнердің басы, олардан нҽр алатын бастауы болғаны анық. Шынында да, кҿне мҽдениет пен ҽдеби туындылар, ең алдымен, сан халық жиналған думанды-сауықта, ойын-той ҥстінде дҥниеге келіп, кҿптің игілігіне айналған. Сҿйтіп, бҥгінгі жҽне болашақ ҧрпақ ҧлт ойындарының ҿзі адам еңбегінің жемісі, халықтың фантастикалық ой қҧбылысының нышаны ретінде ҿмірге келгенін, оның бар ҿнердің бастамасы, халықтың ҽлеуметтік- экономикалық ҿмірінің айнасы екенін білуге тиіс.
Қазақ халқының дене тҽрбиесiне, оны шынықтыруға, ептiлiкке, денсаулықты, кҿңiл- кҥйдi кҿтеруге арналған осы кездегi дене тҽрбиесi мен спорт нышаны ерте заманда-ақ халық кҽдесiне жараған. Сҿйтiп, кҿшпендi деп аталып келген қазақ халқы дене тҽрбиесiн, оның iшiнде спортты дамытуға кҿп кҿңiл бҿлгенi байқалады. Ежелден садақ тарту, бҽйге, сайыс, кҥрес, аударыспақ сияқты спорт тҥрлерiмен айналысқан қазақ халқы басқа да спорт тҥрлерiмен айналысу арқылы ҿздерiнiң рухани байлықтарын жетiлдiрiп, толықтырып отырған. Халық ҿзiне лайықты деп санаған ҧлттық спорт тҥрлерiн, ҽр тҥрлi дене жаттығуларын ҥнемi жетiлдiрiп келген. Алғашқы кезеңде спорт пен дене тҽрбиесi еңбекшiлердiң денсаулығын нығайту, жалпы гигиеналық мҽселелер, ҽскери шынықтыру даярлығын жақсарту мақсатында жҥргiзiлдi. Ҧлттық спорт тҥрлерi де жақсы жолға қойылған. Атап айтқанда қазақша кҥрес, тоғызқҧмалақ, сайыс, аударыспақ, бҽйге, кҿкпар, қыз қуу, жорға жарыс, атан жарыс, асық ату, бестас сияқты спорт тҥрiнен арнайы федерациялар қҧрылған. Ресми жарыстар ҿтiп тҧрады. Тоғызқҧмалақ ойыны Оңтҥстік Қазақстан, Қызылорда, Қостанай облыстарында кейбiр мектептерде пҽн ретiнде оқытылады.
Бҥкіл елімізде студенттерді ҧлтжандылыққа тҽрбиелеудің басты мҽселелерінің бірі – ол дене шынықтыру сабағымен терең оқыта білу. Дене шынықтыру сабағы негізі ер ба- лалардың табиғатына тҽн пҽн. Олардың бойында Отан алдындағы жауапкершілікті қалыптастыруымыз керек. Дене шынықтырудағы ойындар баланың ептілігімен, шыңдалуымен қатар оның ақыл-ойын да дамытады.Қазіргі таңда студенттердің дені сау, жан-жақты болғанын талап ететіні белгілі. Осы жҽне басқа да себептерге байланысты мектеп, лицей бітірген ҽрбір жасҿспірім оқу бағдарламасында берілген білімді толық меңгеруі тиіс. Дене тҽрбиесі сабағында жоғарғы сыныптағы ер балалардың дене қасиеттерін дамыту процесінде бірыңғай заңдылықтар негізінде жҥзеге асырылады:
жаттығулар мен жҥктемелерге сапалы кҿзқарас, сабаққа белсенді қатысу, ҧжымдылыққа тҽрбиелеу қабілеттілігін арттыру, дене мҥмкіншіліктерін дамыту.Ер балалардың сапалы жҽне болашақ ҿмірде керек қимыл қозғалысты жақсы жҽне дҧрыс меңгерген жағдайында денсаулығы жақсы, дене қасиеттері мен қабілеттері дамыған жауынгерді кҿруге болады.
Біз ҧрпақ тҽрбиесінде дене кҥштері мен рухани кҥштері сай жетіліп, шынығып ҿсетіндей етіп тҽрбиелеу ісін қамтамасыз етуді дене тҽрбие саласының аса маңызды міндеттерінің бірі деп санаймыз.
Сондықтан да ҽрбір жаңа ҧрпақ ҥшін мҽнді тҽрбие – ҧлтжандылық тҧрғыдағы тҽрбие ҥлгісі болып табылады. Ҿйткені, мҧнда тҽрбиенің негізін замандар бойы қалыптасып келген асыл рухани қҧндылықтар жҽне биік ізеттілік пен қҧлықтылық тҧрғысындағы ҧрпақтан-ҧрпаққа жалғасып жататын, адамның адамдық қасиетін нығайтып, ҽрі асылдандыра тҥсетін, халықтың даналық ҿмір–салтынан туындап отыратын бҧлжымас ережелер мен қағидалар қҧрайды. Ҧлтжандық тҽрбие – адам ҿмірінің алтын арқауы. Ҧлтжандық тҽрбие жалпы адамзаттық рухани қҧндылықтарды жоққа шығармайды, қайта солармен ҥндесіп жатады. Бҧлар бір-бірін байытып, қҧнарландырып отырады. Ҧлжандық тҽрбиеден тереңдеп нҽр алған адам – рухани бай адам. Ондай адам жалпы адамзаттық тҧрғыдан мҽдени жҽне рухани қҧндылықтарды бойына тезірек сіңіреді, сҿйтіп, толық ҽрі кҽміл адам дҽрежесіне тезірек жетеді.
Студенттерге жан-жақты тҽрбие беруде ҥлкен жауапкершілікті мойындарына алған студент жастар ҧйымдары негізінен коммунистік тҽрбие принциптеріне сҥйенді.
Жоғарғы оқу орындары оқу-тҽрбие жҧмысының бағдарламалары, ҽдістемелік нҧсқаулар ҧлттық тҽлім-тҽрбиенің ерекшеліктерімен санаспады. Ҧлттық тҽрбиедегі ҧрпақ сабақтастығы сақталмады. Осыған орай, кейбір мҽселелердің басын ашып алмай тҧрып ҧлттық тҽрбиені дҧрыс жолға қою мҥмкін емес екені анық. Республикамыз бір саяси қҧрылымнан екіншісіне ауысып, басқару жҥйесі жаңа сападағы қарым-қатынасқа бет бҧрған ҿтпелі кезеңде қазақ этнопедагогикасы негізінде студенттерге ҧлттық тҽрбие беру жҧмыстары дағдарысқа ҧшырағаны белгілі. Мҧндай жағдайда заман ағымына қарата пайда болған тың ҧғымдарды айқындап, оларға анықтама беру қажеттігі туындады. Ҧғымдар, тҥсініктер, ереже, қағидалар арқылы студенттер санасында білім қалыптасып, ол ҿз кезегінде оның іс-ҽрекетіне бағыт береді. Біздің пайымдауымызша, ҧлжандыққа тҽрбиелеуде қазақстандық патриотизммен қатар сҥйенетін негізгі ҧғымның бірі – ҧлттық патриотизм. Бҧл орайда ҧлттық дҽстҥрлердің, олардың қҧрамдас бҿліктерінің(мҧның ішінде ҧлттық спорт тҥрлерінің де, адамдардың отан сҥйгіш қасиеттерін қалыптастыруда жҽне дамытуда қандай орын алатынының маңызы зор.
Халқымыздың ардақты ҧлы Бауыржан Момышҧлының мына бір сҿздері дҽл бҥгін айтылғандай қымбат: ‖Патриотизм тҥсінігін мемлекеттің азаматы ретіндегі жеке адамның мҥддесінен тыс жалпылама, жадағай тҥсіндіруге болмайды.Патриотизмнің қҧрамдас бҿлігі болып табылатын маңызды элементтердің бірі-ҧлттық рух немесе ҧлтжандылық ҿз халқына деген сҥйіспеншілік ретінде қарастырылуға тиіс. Ҧлтжандылық ҿзінің шыққан тегінің бірлігі мен ортақтығы, туған жеріне, тіліне, ҿскен ортасына, мінез-қҧлқына, психологиялық жҽне этнографиялық ерекшеліктеріне басқалардан ҿзгеше ҽрі ерекше тарихи ҧлттық дҽстҥрлерге тығыз байланысты. Ҧлттық сезімдерді патриотизм арнасына, Отанға, ҧлтқа деген сҥйіспеншілік рухына бағыттау ҥшін бҧл ерекшеліктерді жақсы білу жҽне олармен міндетті тҥрде санасу қажет‖[2].
Ҧлтжандылықты қалыптастыруда салт-дҽстҥрлердің атқаратын орны ерекше.
Ҧлтжандылық дегеніміз – ең алдымен, белгілі бір ҧлттың ҿкіліне сҥйіспеншілікпен қарау, оның ҧрпақтан ҧрпаққа ҥзілмей жалғасып келе жатқан қҧндылықтарын бойына сіңіру.
Тереңірек пайымдасақ, мҧның ҿзі ҧлттарды ҧлылауға бағытталып, ілгеріде жҥргізілген кереғар ҧлт саясатының кесірінен ҧмтылып қалған дҽстҥрлердің жаңғыруы арқылы ҽрбір адамның ҧлтшылдығын кҥшейте тҥсіру болып табылады. Жоғары оқу орындарында студенттерге ҧлттық тҽрбие беру ісінің маңызы зор екенін біз кҿріп жҥрміз. Ҿйткені егеменді ел болған соң сол елдің елдік белгісі ҧлттық патриотизм тҽрбиесі айқын кҿрінуге тиіс. Ҧлтының наным-сенімдерін, саяси кҿзқарастары мен ҧстанған бағыт-бағдарын, ҿз ҧлтының ерекшеліктерін ҧлттың ҽрбір азаматы танып білуі керек. Ҧлттың салт-дҽстҥріне қҧрметпен қарау, оның тілі мен ділін, дінін сыйлау, жетістіктеріне шаттану – ҧлттың ҽрбір
ҿз ҧлтының тарихы мен географиясын, батырлары мен біртуар тҧлғаларының ерлік істерін білуіне негізделеді.
Қазақ елінің егеменді ел болуы ана тілінің салт-дҽстҥрінен, мҽдениетімен, тарихынан, рухани дҥниенің ҧлттық сана сезімін, тілі мен ділін, бауырмашылық қадыр- қасиетін ҿскелең ҧрпаққа қалыптастырудың тҽлім-тҽрбие идеясын басшылыққа алу деп тҥсіну қажет. Ендеше тҽуелсіз мемлекетіміздің бҥгінгі таңдағы білім беру саласының басты міндетінің бірі – жас ҧрпақ бойына ҿз қоғамына деген ҧлтжандылық сезімін қалыптастыру.
Ҧлттық қасиеттеріміздің ҧрпақ бойында қалыптасуы қоғам игілігі ҥшін маңызды.
Студенттерге ҧлттық тҽрбие беру жоғары оқу орындарында кең кҿлемде жҥргізілуі тиіс.
Ҧлтжандылық тҽрбие – ҧлттық тҽрбие негізі деп білеміз. Ал ҧлттық тҽрбие ғаламдағы қҧндылықтарды бойына сіңіріп, ҿз қҧндылықтарын арттыра береді. Бірақ ол ҿндіріс жҽне экономика сияқты «ғаламдастыруға» келмейді, ҿркениеттілікпен дамып, қалыптасады. Сондықтан студенттер ҧлтжандылыққа сусындасын десек, ҧлттық тҽрбие беруді жҥйелі талдап, жоғары оқу орындарында патриот студенттер тҽрбиелеуді енгізу керек. Ҧлтжандылықты қалыптастырудың қҧралдары болып саналады: ҧлттық тіл, ҧлттық-ҽдеп ғҧрыптар мен салт-дҽстҥрлер, ауызекі халық шығармашылығы, ҧлттық тарих, ҧлттық сҽндік-қолданбалы ҿнер, ҧлттық ойындар, т.б. Ҧлттық мҽдениет, ҧлттық тіл, салт-сана мен дҽстҥр ҽрбір халықтың ҿмір сҥруінің жҽне жер бетінде сақталып қалуының негізгі кепілдері болып табылады. Бҧған қоса дҽстҥрлер, салттар, қоғамдық пікір адамдардың мінез-қҧлқын қалыптастыратын ҽлеуметтік реттеу екенін ҧмытпау қажет. Сайып келгенде, бҧлар адамдардың ҿзіндік санасына негіз болады.
Тҽрбиелеудің негізі университет қабырғасында дене тҽрбие ісін жақсартудың маңызын халықтық тҽрбиемен ҧштастырудан қаланады. Халықтық тҽрбие, ол ҧлт болып қалыптасуымен бірге туып, бірге дамып келе жатқан тарихи кҿне ҥрдіске жатады. Ондай тҽрбие жҥйесінің халықтық педагогикамен тығыз жҥргізілуі тиіс. Себебі, ішкі адам қасиетін, сыртқы кҥш қасиеті толықтырып, қанағаттандырып отырса, керісінше сыртқы кҥшті, ішкі қасиеттер қуаттайтындай ҥйлесімділікте болса, жеке тҧлғаның нағыз толық тҧтастығы сонда қалыптасатын болады. Ішкі кҥшке ақыл-ой, жҥрек, қайрат қуат, тазалық, т.б. жатады. Ал, сыртқы кҥшке жататындар, ол бҥкіл дененің қимыл-қозғалысы, бҧлшық ет кҥші, қол, аяқ, иық, бас. Ҧрпақ тҽрбиесі қоғам ҥшін лайықты мҧрагерлер тҽрбиелеу ісі. Бҧл асқан жауапкершілікті талап етеді, мемлекеттік
маңызы зор жҧмыс «сегіз қырлы, бір сырлы», ақыл-ойы жетік, сезімі сергек, жауапкершілігі мен іскерлігі жетілген, дені сау адам ҿсіру ісі ғасырлар бойы халқымыздың ең ізгі арманы болып келеді . Бҧл арман дене тҽрбиесін, адамгершілік тҽрбиесін, кҽсіптік тҽрбие беруді сіңіріп, іске асып отырады. Студенттердің денсаулығына қамқорлық жасауға біздің қоғамымыз мейлінше мҥдделі. Барлық студенттердің сабақтарда, сабақтан тыс уақытта, спорт секцияларында дене тҽрбиесін кҥн сайын ҧйымдастырып қолайлы жағдайлар жасау қажет. Студенттерге дене тҽрбиесін беру ҥшін спорт ҧйымдары мен клубтардың, кҽсіпорындар мен мекемелердің базасы кеңінен пайдалануы керек. Ҿмірге қажетті дағды жҽне іскерлік табиғи қозғалыстың барысында қалыптасады. Жастардың денесі тҥрлі жаттығулар кҿмегімен ширап, дамиды. Сондықтан кҥш, жылдамдық, тҿзімділік, икемділік сияқты адам қабілеттерін дамыту студенттердің қозғалтқыш тҽжірибесін байытады, дене қозғалғысын ҥйлестіреді. Студенттердің сапалы жҽне болашақ ҿмірде керек қимыл қозғалысты жақсы жҽне дҧрыс менгерген жағдайда Қазақстан Республикасының Қарулы кҥштерінің қатарында денсаулығы жақсы, дене қасиеттері мен қабілеттері дамыған жауынгерді кҿруге болады. Сондықтан да студенттерді сабаққа белсенді қатыстыра білу, дене тҽрбиесі сабағының атқаратын қызметі мен міндеттерін білу, қағидаларды, патриоттық –ҧлттық сезімді ояту мен дамыту жҧмыстарын сапалы тҥрде ҿткізу.
Қазақ ҧлттық ойындарының студенттерге тигізетін тҽрбиелік мҽні орасан зор жҽне де дене тҽрбиесінің баға жетпес қҧрамы .Қазақтың ҧлттық ойындары тек ойын сауық жағынан ғана емес ол-спорт ,ол-ҿмір сҥру ҥшін маңызы бар ҥлкен тҽрбие қҧрамы сонымен қоса ҧлттық ойындар ерлікті, ептілікті,тапқырлықты, табандылықты тағы басқа мінез ерекшеліктерін қалыптастырады .Дене тҽрбиесі сабағында ҧлттық ойындар студенттердің денесін шынықтырады, рухани жағынан ҿсіреді, ой- ҿрісін кеңейтеді. Ҧлттық ойындарды пайдаланумен студенттердің денсаулығын жақсарту жолында, қан айналымын, тыныс органын, зат алмасу процесін жҽне жҥйке жҥйелері жҧмысын нығайтуда маңызы зор.
Қазақтың ҧлттық ойындары дененің шынығуын қажет етеді. Сол секілді қозғалыс спорт ойындары да адамның еңбекке деген қажырлығын жҽне шыдамдылығын талап етеді. Бала жасынан ойнаған ойындарының ҽсерінен болашақ жҧмысшы ғана тҽрбиеленіп қоймай, мҥсінді, дені сау , қоғамның қиындығына тҿзімді азамат шығады,- деп атақты педагог А.С.
Макаренко айтқандай, дене қозғалыстарын жҥйелі қалыптастыру Отанның болашақ азаматтарын жан-жақты тҽрбиелеуге ҽсерін тигізеді [4].
Ҧлттық ойындармен шҧғылданатын студент қандай іске болсын қабілеттері артып, жылдамдық, шыдамдылық сияқты сапа қасиеттері ҿседі. Ҧлт спорты да спорттың басқа да тҥрлері сияқты барлық спорт ойындармен ҧқсастығы бар. Мысалы: доп ойнау, қуыспақ, жасырынбақ, атысу ойындарын барлық ҧлттың балалары ойнайды. Демек, ойындардың да бірыңғай негізі жҽне заңдылығы бар. Біріншіден, ойындар барлық дҽуірлерде, тарихи кезеңдерде болған, адам алғашқы қауымынан бастап, мҽдениеттің жоғарғы даму сатысына дейінгі кезеңде қозғалыс қимылдарымен дене дамуының небір жетістіктерін дҽлелдеп келеді.Ҧлт ойындары қай қоғамда қалыптаспасын, ол даму ерекшеліктеріне байланысты барлық ҿнерді ҿз бойына сиғызудың салдарынан да қазақ халқының кҿретін киносы кҿңіл ашар театрының рҿлін атқарады. Демек, қазіргі бізге жеткен мҽдениет пен ҿнердің, театр элементтерінің қай - қайсысы болса да ойын ҥстінде кҿрсетіліп, сол ойыншылардың ҽр тҥрлі мҽнерлі орындалуының нҽтижесінде келіп, яғни қайталау жаттығулардың салдарынан бҥгінгідей ҥлкен мҽдениет пен ҿнердің негізін қалады. Ҧлттық спорт тҥрлерi мен халық ойындары жеткiншек ҧрпақты ҥйлесiмдi тҽрбиелеудiң ажырамас бҿлiгi болып табылады.
Қазiргi дене шынықтыру ҽдістемесінде ғасырлар бойы сомдалған жҽне сыннан ҿткен халық ойындары мен ҧлттық спорт тҥрлерi арқылы студенттер тҽрбиелеудiң бай тҽжiрибесiн пайдалану қажет. Бҧл халықтық педагогиканың сарқылмайтын қазынасы жҽне қазiргi заман жағдайында оның пҽрмендi кҥшi бар, себебi онда халық арасында дене шынықтыру- сауықтыру жҽне спорттық-бҧқаралық жҧмысты дамытудың жҽне салауатты ҿмiр салтын қалыптастыру ҥшiн қажеттi дайын қалыптарының негiзi салынған. Олардың сауықтыру мҥмкiндiктерi мен қолданбалы сипатын аша отырып, ҧлттық спорт тҥрлерi мен халық ойындарын одан ҽрi дамыту жҿнiнде нақты шаралар қолдану қажет. Ҧлттық спорт тҥрлерi мен халық ойындарын дамыту студенттер арасындағы мҽдениеттердiң де ҿзара кiрiгу ҥрдісінде ҥлкен рҿл атқарады.
Ҧлт-ойындарыны – ата-бабамыздан бізге жеткен ҿткен мен бҥгінгіні байланыстыратын баға жетпес байлығымыз, асыл қазынамыз. Сондықтан оны ҥйренудің.кҥнделікті тҧрмысқа пайдаланудың заманымызға сай ҧрпақ тҽрбиелеуге пайдасы орасан зор. Ойын баланың алдынан ҿмірдің есігін ашып,оның творчествалық қабілетін оятып,бҥкіл ҿміріне ҧштаса береді В.А.Сухомлинскийдің сҿзімен айтқанда:
«Ойынсыз ақыл-ойдың қалыпты дамуы да жоқ жҽне болуада мҥмкін емес. Ойын дҥниеге қарай ашылған ҥлкен жарық терезе іспетті, ол арқылы баланың рухани сезімді жасампаз ҿмірмен ҧштасып, ҿзін қоршаған дҥние туралы тҥсінік алады, ойын дегеніміз ҧшқын білімге қҧмарлық пен еліктеудің маздап жанар оты». Міне ойын жетелейтін, адамға қиялымен қанат бітіретін осындай ғажайып нҽрсе, ақыл-ой жетекшісі, денсаулық кепілі, ҿмір тынысы демекпіз [3]. Ҧлттық спорттық ойындардың мақсаты, міндетті тҥрде жеңіске жету емес, денсаулықты сақтау,ағзаның дҧрыс ҿсуіне,қалыпты дамуына жағдай жасау.Жастардың денесінің мығым,шымыр болуы келешекте Отанын қорғауға даиын
маңызы зор. Дене тҽрбие сабағында – ҧлттық негізінде тҽрбие беруде ҥлкен маңызды рол атқарады.Ҧлттық ойындар адамның шығармашылық қабілетін оятып ,бҥкіл ҿміріне ҧштасып отырады.Ойынсыз ақыл ойдың қалыптасып отыруы да мҥмкін емес. Ойын дегеніміз ҧшқын білімге қҧмарлықпен еліктеудің маздап жанар оты. Міне сол сияқты қазақтың ҧлттық ойындарының тынысы осындай ғажайып нҽрсе .
Тҧжырымдай келе, студенттердің тҽрбие жҧмыстарында ҧлтжандылық сезімді оятатын шараларды кеңінен ҿткізу. Студенттердің бойындағы ҧлттық тҽрбиені дамыту.
Жоғарғы оқу орындарында оқу-тҽрбие жҧмысын жоспарлауда дене тҽрбиесі сабағымен тығыз байланысты. Ҧлттық сезімді оятуға спорттық шаралар кеңінен ҿткізу керек. Сонымен бірге ҧлттық тҽрбиемен байланыстыра тҽрбиелесек, Қазақстан елінің ҽрі сапалы, білімді, салауатты, кез келген уақытта ҿз елін қорғай алатын айбынды азаматтары бар, ата-бабамыздан қалған ҧлағатты сҿз «тепсе темір ҥзетін жігіт‖ болатына кҽміл. Тарихының кҿнелігіне қарамастан ойын ҥнемі жаңа, ол топ бастайтын, ескірмейтін нҽрсе, ҿйткені, кҥн сайын дҥниеге келіп жататын сҽбилердің қиялын қозғап, сезімдерін аялайтын, денеге қуат жанға саулық беріп, рухани азық болатын да осы ойын.Ҧлттық ойын арқылы ғана ҧлттық сезімге жететіндігіміз айқын.
Қолданған әдебиеттер тізімі
1. Назарбаев Н.Ҽ.Қазақстан 2030.Алматы:Білім,1997.
2. ТаникеевМ.Т. Мир народного спорт: Научное издание.Алматы, «Сенат»,1998 3. Тҿтенаев Б.Қазақтың ҧлттық ойындары.Алматы,Қайнар баспасы 1994ж.
4. «Қазақстан мектебі»журналы№ 9-10.2005ж.
