УДК 656.1
ҚОЛДАНЫСТАН ШЫҒЫП ҚАЛҒАН МӘШИНЕ БӚЛШЕКТЕРІН ҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ
Турысбекова А.К.
Л.Н.Гумилев атындағы ЕҦУ студенті Ғылыми жетекші – Н.К. Карбаев
Мәшине – қазіргі таңда бҥкіл әлемде кең қолданысқа ие қозғалыс және тасымал қҧралы болып отыр. Оның қҧрамында мыңдаған ірілі-ҧсақты бӛлшектер бар.
Бҥгінгі кҥні сол мәшине бӛлшектерінің қолданыстан шығып қалғандарын қайта қалпына келтіру ҥшін тәжрибелік жӛндеуде бірнеше әдістер қолданады:
Жөндеу өлшемдері әдісі – бір қолданыстан шыққан бӛлшекті, кӛбіне кҥрделі, әрі қымбат бағаланатынын алып, белгіленген ӛлшемге дейін механикалық ӛңдейді, ал басқа бір бӛлшекті қайта қалпына келтірілген немесе жӛндеу ӛлшеміне сай жасалаған жаңа бӛлшекпен алмастырады;
Қосымша жөндеу бөлшектері әдісі – алдын ала дайындалған бӛлшектер ҥшін қолданылады, арнайы жасалған тесіктер мен беттерге бӛлшекті (поршендік сақиналар, поршендер, шатундар) орналастырады, осылай бӛлшекті жаңа бӛлшекпен алмастырады;
Ақауларды қысыммен қалпына келтіру әдісі – бӛлшек материалының пластикалық қҧрамындағы ақауларды қалпына келтіруге негізделген. Кӛбіне деформацияланатын бӛлшектер ҥшін қолданысқа ие.
Металды гальваникалық және химиялық өсіру әдісі – (хромдау, мыстау, цинктеу) бҧл әдіс кезінде металлды қыздырмайды және металлдың структуралық ӛзгерісі болмайды;
Электрұшқындық және плазмалық әдіс – дайындалуы кҥрделі және ӛте бағалы мәшине бӛлшектері ҥшін арналған әдіс.
Пайкілеу – шытынаулар мен жырақтарды бітеуге қолданылады.
Дәнекерлеу және балқыту әдісі – ең кең тараған әдістердің бірі болып табылады.
Бҧл әдістермен әр тҥрлі материалдардағы әр тҥрлі типтегі ақауларды қалпына келтіру мҥмкіндігі бар.
Желіммен қалпына келтіру әдісі – жеңіл тҥрде істен шыққан немесе уақытша ғана бӛлшектерді қалпына келтіру ҥшін қолданылады.
211
Эпоксидтік композициялар көмегімен қалпына келтіру әдісі – бҧл әдіспен келесі бӛлшектерді қалпына келтіруге болады: қозғалтқыш картері мен оның қақпағын, цилиндр басы мен оның қақпағын, карбюратор корпусын, картер астын және арба кузовындағы шытынаулар мен жырақтарды қалпына келтіреді.
Міне, қолданыстағы бӛлшектерді қалпына келтірудегі негізгі әдістер болып жоғарыдағы айтылғандар табылады [1].
Ендігі назарды мәшиненің бір бӛлшегін алып қарастыруға бҧрсақ, мысалы, қолданыстан шығып қалған валлды қалпына келтіру ҥшін, алдымен, валлды ӛңдеп алады, одан кейін оның диаметрлік ӛлшемін арттырады. Егер кедергілер болмаса, ӛңдеуден кейін валл диаметрі тар, терең ойықтар пішінінде диаметрін арттырады. Тӛменде кӛрсетілген 1- суретте айқын кӛрінеді:
1-сурет. Валлдың ӛлшемдерін қалпына келтіру әдісінің нҧсқалары:
1 –Қысыммен қалпына келтіру;
2 – Электрҧшқынды легірлеу;
3 – Жӛндеу қҧрамдарымен қабырғааралық тесіктерді толтыру;
4 - Қабырғааралық тесіктерді сым тәріздес материалдармен толтыру [2].
Техника және технология бір орында тҧрмайды, кҥннен кҥнге жаңа әдістер мен тәсілдер шығуда. Қазіргі таңда қолданыстан шығып қалған мәшине бӛлшектерін қалпына келтірудің мыңдаған амалдары ҧсынылып отыр.
Осы айтылғанға кӛз сала отырып, менің алып қосарым осы:
1. Мәшине бӛлшектерін қалпына келтірмеу ҥшін, әркім ӛз кӛлігін мҧқият пайдалануы керек;
2. Бӛлшектерді істен шыққанша қолданбай, бҧзылған немесе шытынаған жағдайда, уақытында жӛндеп отыру қажет.
Әдебиеттер:
1. М.Е. Байӛміров, Б.М. Мардонов, Ш.М. Медетов «Мәшине бӛлшектері және мәшине қҧрылымын қҧру негіздері пәнінен лекция курсы»: Атырау, АтМГИ, 2005.-240б;
212
2. www.standart.kz
3.«Стандарт и качества». – Москва, №12 (63), Декабрь 2008;
4.www.stq.ru/zip/estk - 4.zip
