Q AZAQ
UNIVERSITETI
Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық
университеті
Апталық 1948 жылдың
20 сәуiрiнен шыға бастады
1948-2023
ЖЫЛ
РЕСПУБЛИКАЛЫҚ АПТАЛЫҚ ГАЗЕТ №25 (1892) 19 МАУСЫМ 2023 ЖЫЛ WWW.KAZNU.KZ
facebook.com/KazakhNationalUniversity vk.com/kazuniversity i n s t a g r a m . c o m / K A Z NU _ FA R A BI
Қазақстан – Әзірбайжан
ынтымақтастығы: кеше, бүгін, ертең
лауды талап етеді. Енді бұл саланың маңызы арта түсетіні анық. Тіпті эко но- миканың өзі соған тәуелді болмақ. Бүгінгі білімді жастар ертең Қазақстанды алға жетелейтін маман дар- ға, кәсіпкерлерге, бас шы- ларға айналады.
Жалғасы 2-бетте
Білікті кадрлар
білім сапасын көтереді
Университет ректоры Жансейіт Түймебаев құр- мет ті қонақтарды қарсы ала отырып, ҚазҰУ Huawei ком- па ниясымен тығыз бай ла- ныста жұмыс істейтінін атап
өтті. Ынтымақтастық ту ралы келісім аясында ҚазҰУ ба- за сында Huawei ақпараттық тех нологиялар және те ле- ком муникациялар орта лы- ғы ашылған бо ла тын. Ор та-
ғы лыми зерттеулер жүр гі зу- ге және инновациялық өнім дер мен шешімдер шы- ға руға бағытталған.
Жалғасы 2-бетте Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық уни-
вер ситетінің Басқарма Төрағасы – Ректоры Жансейіт Түймебаев Huawei Technologies Ka- zakhstan компаниясының бас директоры Чжао Сюймен кездесіп, бірлескен жобаларды іске асыру мәселелерін талқылады.
л ы қ ж ұ м ы с ы I T ж ә н е те ле ком му ни кация са ла- сын да жоғары білікті ма- ман дарды даяр лау ға, бір- лес кен білім беру бағ дар ламаларын жасауға,
ларының іске асырылуын және кадрларды даярлау са ласын талдау мен тал- қылауға бағытталды.
Жиында сөз алған ҚазҰУ-дың Басқарма Төра- ға сы – Ректоры Жансейіт Түй мебаев Мемлекет бас- шысы Қасым-Жомарт То- қаев тың «Білім және ғылым жүйесі түбегейлі ре фор ма- Шараға Әзірбайжан Респуб-
ли касы Ұлттық Мәжілісінің Мә- дениет комитетінің төрайымы, Әзір байжан – Қазақстан пар- ламентаралық байланыстары жө ніндегі жұмыс тобының мү- шесі Ганира Алескерқызы Па- шаева бастаған делегация ар- найы келді. Делегация ҚазҰУ мұ ражайын, Жағдаяттық бас- қару орталығын аралап, Әл- Фараби кітапханасы мен Фара- би мұражайымен танысты.
Құр метті қонақтар Әзірбай жан- ның бұрынғы президенті Гейдар Әлиев пен әзірбайжан әде- биетінің классигі, жазушы Мір Жәлел Әли Пашаевтың өмірі мен қызметі туралы фото және кітап материалдарының көр ме сін та- ма шалады. Делегация мүше ле- ріне ҚазҰУ-дың ғылыми жетіс- тіктерінің көрмесі көрсетілді.
жаңа бағытта дамып келеді.
Бүгінгі кездесулер осы ынты ма- ғымыздың айқын көрінісі», – деді ҚазҰУ ректоры.
Шара барысында Әзірбайжан Республикасы Ұлттық Мәжілі сі- нің Мәдениет комитетінің төр- айымы Ганира Пашаева «Әзір- бай жан мен Қазақстанның өз ара қарым-қатынасы: кеше, бүгін, болашақ» атты тақырыпта баяндама жасады. Екі елді та рих, саяси және мәдени берік қа ты- настар байланыстыруда. Мә се- лен, Абай – қазақтың ғана емес, бүкіл түркі әлемінің ақы ны, оған Гейдар Әлиев ерекше көз қа- раста болатын. Әзірбай жан дар үшін қиын кезеңдерде оларды көрнекті ақын, қоғам қайраткері
Олжас Сүлейменов қолдап, ба- уыр лас халықтың мүд де лерін қор ғауға атсалысты. «Бүгінгі таң- да Әзірбайжан Қа зақ стан сияқты қарқынды да мып келе жатқан тәуелсіз мем лекет», – деп атап өтті Ганира Алес керқызы.
Конференция барысында фи ло логия ғылымының док то- ры, про фессор Нұрсұлу Шай- мер ден ова қатысушылар на- зарына «Гейдар Әлиев және түр кі әлемі» та қырыбында маз мұн ды баян дама ұсынды. Әл-Фараби атын да ғы ҚазҰУ док торы Ілияс Қ а лым бетов «Қа зақ стан – Әзір- бай жан дип ло матиялық қаты нас- тары» атты баяндама жасады.
Светлана ӨМІРҒАЛИЕВА Әл-Фараби
атындағы ҚазҰУ-да
«Қазақстан – Әзір- байжан ынтымақ тас- тығы: кеше, бүгін, ертең» атты ғы лыми конференция өтті.
Ауқымды іс-шара Әзірбай жан Респуб- ли касының 3-ші президенті, әлемдік деңгейдегі саяси қайраткер Гейдар Алиевтің 100 жылдық мерей тойына орай ұйымдастырылды.
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ- да Респуб ли- калық оқу-әдіс те- мелік кеңесі (РОӘК) оқу-әдіс- темелік бірлес ті- гінің отырысы өтті.
Конференцияны Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-дың Басқарма Төрағасы – Ректоры Жансейіт Түймебаев ашып, Гейдар Әлиев- тің түркі әлеміндегі ерекше ең- бе гін атап өтіп, қайраткер тұл- ғаның 100 жылдық мерейтойы Әзірбайжанда ғана емес, Қазақ- станда да кеңінен атап өтілетінін айтты. «Гейдар Әлиұлы Қазақ- стан – Әзірбайжан арасындағы дос тық қарым-қатынасты дамы- туға айрықша еңбек сіңірген.
Қазақстан мен Әзірбайжан бауыр лас халықтар. Біздің тари- хы мыз бен дініміз, мәдениетіміз ұқсас. Тәуелсіздік алған кезең- нен бастап екі елдің тығыз бай- ла нысы арта түсті. Әзірбайжан мен Қазақстан қарым-қатынасы
Жиынға ҚР Ғылым және жоғары білім вице-ми нис- трі Қуаныш Ерғалиев, ҚазҰУ-дың Басқарма Тө ра- ғасы – Ректоры Жансейіт Түйме ба ев, «Атамекен» ұлт- т ық кә сіп керлер палатасы Адами капиталды дамыту де партаменті директо ры- ның орынбасары Ләззат Шо наева, жоғары оқу орын- дарының өкілдері, ҚазҰУ оқытушы-профессорлары қатысты.
Шараның негізгі мақса- ты білім беру бағ дар ла ма-
Huawei компаниясы сенімді серіктес
4-бет
Әдіскер ұстаз
2-бет
Біз – түбі бір түркілерміз
Ганира ПАШАЕВА:
6-бет
Юбилей нашей газеты
WWW.KAZNU.KZ
2 Q
AZAQ UNIVERSITETI№25 (1892), 19 МАУСЫМ 2023 ЖЫЛ АПТАЛЫҚ 1948 ЖЫЛДЫҢ 20 СӘУIРIНЕН ШЫҒА БАСТАДЫAqpArAt
Соңы. Басы 1-бетте Сондықтан мен білім мәсе ле- сіне ерек ше мән беремін» деген сөзін тілге тиек етті.
Өз сөзінде ҚазҰУ ректоры тұжырымдамада көрсетілген мәселелерді шешу елдің әлеу мет- тік-экономикалық және қо ғам- дық-саяси дамуына нақты үлес қосуға көмек беретінін атап өтті.
«Аталған міндеттерді орындауда оқу-әдістемелік бірлестіктер ма- ңызды рөл атқарады. Жоғары оқу орындары академиялық, ғы лыми, әлеуметтік және басқа да өзекті мәселелерді бірлесіп тал қыла ға- ны абзал. Университеттер шет ел- дік серіктестер және са рап шы- лар мен ортақ мақсаттарды
жү зе ге асыру үшін тәжірибе ал- мас қаны жөн. Оқытушы ғалымдар нор мативтік-құқықтық актілерге және басқа құжаттарға ен гі зі- летін өзгерістер мен то лық ты ру- лар туралы толық хабардар болуы тиіс», – деді университет бас- шысы.
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ факультеттерінің декандары ка- др лар даярлаудың өзекті мәсе ле- леріне қатысты баяндама жасап, өз ұсыныстарымен бөлісті. РОӘК бағдарламасы аясында «Респуб- ликалық оқу-әдістемелік кеңестің белгісі бар оқу басылымдары»
атты кітап көрмесі ұйымдас ты- рылды.
Нұрсұлтан ЖЕКСЕНБАЕВ
Соңы. Басы 1-бетте Өз сө зінде ректор ҚазҰУ Hua- wei ком па ниясымен серік тес тікті одан әрі дамытуға ниет ті екенін жеткізді.
Өз кезегінде Huawei Technolo- gies Kazakhstan компа ния сы ның бас ди рек торы Чжао Сюй жылы қа был дағаны үшін уни вер си тет басшылығына ри за шы лығын біл- діріп, Әл-Фа ра би атын дағы Қазақ ұлттық уни верситетімен серік тес- тікті да мытуға ба ғыт талған бар- лық бас та ма ларды қо л дайтынын айтты.
Кездесу барысында та рап тар өзара тиімді ын ты мақтастық ая- сында жүзеге асырылатын бір қа- тар ұсы ныстар мен бас тамаларды тал қылады.
Huawei Technologies Kazakh- stan компаниясының өкілдері са пар барысында ҚазҰУ кам пу- сын аралап, Әл-Фараби кітап ха- на сын да болды. Сондай-ақ уни- верситет ғалымдары әзірлеген инно ва циялық жобалармен та- нысты.
Гүл БАЯНДИНА
Білікті кадрлар білім сапасын көтереді
Huawei компаниясы
сенімді серіктес
«Әзірбайжан – Қазақстан қа- ты настары: кеше, бүгін, ертең»та қырыбындағы дәріске Әл-Фа- раби атындағы ҚазҰУ-дың Бас- қар ма Төрағасы – Ректоры Жан- сейіт Түймебаев, зиялы қауым өкілдері, Әзірбайжан Респуб ли- касынан келген делегация мү ше- лері, шетелдік ғалымдар, универ- си теттің оқытушы-профессорлар құрамы мен білім алушы жастар қатысты.
Іс-шарада университет рек то- ры Жансейіт Түймебаев сөз сөй- леп, Қазақстан мен Әзірбай жан қарым-қатынасының маңызына тоқталды.
«Әзірбайжан – бізге маңызды және сенімді серіктес қана емес, бауырлас әрі жақын мемлекет.
Біздің дініміз, тіліміз, мәде ние- тіміз бен тарихымыз ұқсас. Екі ел арасындағы дипломатиялық қарым-қатынас 1992 жылдың 27 тамызында басталды. Сол уа қыт- тан бастап екі елдің президенттері ұдайы екіжақты кездесулер өт- кізіп, түрлі халықаралық алаң- дар да жиі кездесіп тұрады. 1993 жылы Баку қаласында Әзір бай- жан – Қазақстан достық қоғамы құ рылды. Қазақстан мен Әзір- байжан арасындағы ынты мақ- тас тық бүгінде жаңа бағытта дамып келеді», – деді ректор.
Біз – түбі бір түркілерміз
сын дағы сауда-саттық, эконо ми- ка лық қатынас пен рухани бай- ла ныстар күн са нап артып келеді.
Сон дықтан біз Қазақстан мен Әзірбайжанды бір ұлт, екі мемле- кет деп түсінеміз. Бір қаннан та- ра ған екі мемлекет алдағы уа- қыт та жақсы қарым-қатынаста бо ла тынына сенімдіміз», – деді Ганира Пашаева.
Шара соңында университет ректоры Жансейіт Түймебаев Ганира Пашаеваны «Әл-Фараби»
алтын медалімен марапаттады.
Айнұр АҚЫНБАЕВА Өз кезегінде Ганира Пашаева
көшбасшылық дәрісінде Қа зақ- стан мен Әзірбайжан арасындағы қарым-қатынасы туралы ойларын ортаға салып, қазақ халқына ақ- жарма тілегін жеткізді.
«Бізге Қазақстан бөтен ел емес. Біз – түбі бір түркілерміз.
Біз Қа зақстанға келсек, Әзірбай- жан ның бір қаласына келгендей бо ламыз. Себебі Қазақстанда өзі мізді еркін сезінеміз. Гео гра- фиялық жағынан бір-бірімізден алыс болсақ та, қанымыз бір, көңі ліміз жақын. Халық та ры- мыздың арасындағы байла ныс- Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетінде Әзірбайжан Республикасының 3-ші президенті Гейдар Әлиевтің 100 жылдығына арналған халықаралық ғылыми конференция аясында Әзірбайжан Республикасы Ұлттық Мәжілісі Мәдениет комитетінің төрайымы, Әзірбайжан – Қазақстан парламентаралық байланыстары жөніндегі жұмыс тобының мүшесі, профессор, доктор Ганира Па- шаева көшбасшылық дәріс оқыды.
Ганира ПАШАЕВА:
тың тарихы терең әрі біз әрдайым бір-бірімізге бауыр ретінде қа- рай мыз. Әзірбайжан Рес публи- касының Президенті Ильхам Әлиевтің Қазақстанға жасаған рес ми сапары барысында көп те- ген құжаттарға қол қойылды.
Қазіргі таңда екі мемлекет ара- Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ
кі тапты әзірбайжан әдебиетінің классигі, жазушы, көрнекті ға- лым-педагог Мір Жәлел Әли Па- шаевтың 115 жылдық мерей- тойына орай басып шығарды.
Шараға университет бас шы- лығы, Әзірбайжан Республикасы Ұлттық Мәжілісі Мәдениет коми- те тінің төрайымы, Әзірбайжан – Қазақстан парламентаралық байланыстары жөніндегі жұ- мыс тобының мүшесі Ганира Па ша ева, шетелдік ғалымдар, Әзір бай жаннан келген деле га- ция мү ше лері, оқу ордасының оқы ту шы-профессорлар құрамы қа тыс ты.
Тұсаукесер рәсімінде универ- си тет басшысы Жансейіт Түйме- баев Мір Жәлел Пашаевтың шы- ғар машылық жолына тоқталды.
«Әзірбайжан әдебиетінің түркі әлемінде алатын орны ерекше.
Жазушы Мір Жәлел Пашаев 30 жасында «Жігіт манифесі» атты әйгілі туындысымен ерекше та- ныл ды. Қаламгердің бұдан басқа,
«Тірілгендер», «Қайда барамыз?»,
«Ашық кітап», «Менің құрдас та- рым», «Жаңа қала», «Ар соты», «Ар азабы», «Жасырынатын достар»
атты роман, хикаяттары кең та- ра ған. Мір Жәлел Пашаев – әде- би шығармашылықпен қатар,
«Таулардың жүрегі»
қауым өкілдері өте тығыз қарым- қа тынаста болғанын білдім. Қа- зақ халқы көп зардапты бастан кешірді. Осы тұрғыда әзірбайжан халқы қазақтың тарихын білсін деген мақсатта «Бауырлас ел – Қазақстан» атты кітап жазып шық тым. Осындай рухани бай ла- ныс тар арқылы ынтымағымыз ар та берсін», – деді Ганира Па- шаева.
Нұрсұлтан БАЗАРБАЙҰЛЫ ғы лыми-педагогикалық салада
елеу лі жетістіктерге жеткен ға- лым.
Педагогика, лингвистика, әде биет тану салалары бойынша ғы лы ми еңбектер жазды. Түркі әле мі не ортақ қаламгердің шы - ғар ма ла рының қазақ тілінде жа- рық көруі – бауырлас, туыс ел- дер дің әдеби, рухани бай ла ны- сының айқын көрінісі», – деді ректор.
Өз кезегінде Әзірбайжан Рес- Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлт тық универси те тінде Әзірбайжан Рес публикасының 3-ші президенті Гейдар Әлиевтің 100 жылдығына арналған халықаралық ғылыми конференция аясын да түркі әлеміне та ны мал жазушы Мір Жәлел Пашаевтың қазақ тіліне аударыл ған «Тау лар- дың жү регі» атты кітабы ның тұсаукесер рәсімі өтті.
пуб ликасы Ұлттық Мәжілісі Мә- де ниет комитетінің төрайымы Га ни ра Пашаева сөз сөйлеп, ри- за шылығын білдірді.
«Мен қазақ тарихын зерттедім.
Әзірбайжан мен қазақ зиялы
WWW.KAZNU.KZ
Q
AZAQ UNIVERSITETI №25 (1892), 19 МАУСЫМ 2023 ЖЫЛ АПТАЛЫҚ 1948 ЖЫЛДЫҢ 20 СӘУIРIНЕН ШЫҒА БАСТАДЫ3
лау стратегиясы, дарынды ба- ла лар дың қажеттілігін ескеру мақ са тында оқуды саралау стра- тегиясы және оқытудың жаңа мо- дулі туралы жалпы түйіндеген қоры тын ды ойларымды оқыр- ман дармен бөліскенді жөн көр- дім. Жаңашылдыққа жаны құштар білімгерлерге жаңа әдіс- тәсілдер арқылы білім беру олардың тұлғалық қасиеттерінің жетілуіне, заман ағымына сай болашақ маман ретінде қалыпта- суы на зор мүмкіндік бере алаты- нын үнемі жадында ұстайтын ұс- таз ретінде оқытудың жаңа бағ дарламасын бүгінгі күнде тиімді қолдануға тырысамын.
Топтық жұмыс әрекетін орын дау кезінде көптеген тиім- ді тұс та рын байқауға болады:
білім гер лер арасында өзара ын ты мақ тастық атмосферасының қалыптасуы, белсенділік пен білім алуға деген құлшыныстың одан ары артуы, тұлғалық дара- ла нуы, білімнің сапалы игерілуіне жол ашылуы. Топқа бөлу әдісі сабақтың жүйелі, тиянақты түрде өтуіне мүмкіндік береді. Сабақты ұйымдастыру барысында топтық жұмыстың дәстүрлі оқыту жүйе-
Топтық жұмыстың тиімділігі
Бүгінгі жаһандану дәуірінде білім беру жүйесін жетілдіру арқылы әрбір азаматтың потенциалы жоғары, эрудициясы кең тұлға ретінде танылуында деңгейлік оқыту бағдар ла- ма сының маңызы орасан зор. Жаңа бағдарлама білім алушыларға оқытудың жеті модулін пайдалану арқылы оқыту мен оқудағы қазіргі заманауи әдіс-тәсілдерін қол- да нуға, бағалауға, өзін-өзі реттеуге мүмкіндік береді.
Сондай-ақ өздерінің арасындағы және оқытушы мен оқушы арасындағы ынтымақтастықты орнатуға үйретеді, сын тұрғы сынан ойлау қабілеттерінің жетілуіне, дарынды ба ла- лардың қалыптасуына, оқу үдерісі кезінде және келешекте көшбасшылық қасиеттерінің артуына ықпал етеді.
Жаңа әрі жылдам құбылмалы өмір жағдайында өзгермелі педа- го гикалық парадигма білімді де бі лікті, тың серпіліске, өзгеруге дайын және жаңа талап меже сі- нен көріне алатын шығармашыл, кәсіби шебер мұғалімдерді қажет етіп отырғанына көзіміз жетті.
Президентіміз Қасым-Жомарт Тоқаевтың жолдауында айтыл- ған дай, өркениетті елдердің қата- рына қосылу үшін еліміздің білім беру жүйесін дамыту – басты мақ сат. Бұл мақсатты жүзеге асы ру жолында еліміздің дамуы- на өзіндік үлес қоса алатын, жаңашыл идеямен қаруланған білімді азаматтарды тәрбиелеу міндеті ұстаздардың жауапкер- шілі гіне жүктеледі. Ұстаздарға қойы латын талаптардың бірі һәм бірегейі – білім алушыларға өз бетінше білімді зор ынтамен иге- руге және шығармашылық қа- сиет терін арттыруға ықпал ету. Ол үшін оқу-тәрбие үрдісінде жаңа әдіс-тәсілдерді қолдануды, соның ішінде топтық жұмыстарды тиімді ұйымдастыруды жүзеге асыру керек.
Бірлескен топтық жұмыс, диа- лог тік оқыту, сын тұрғысынан ой-
сіне қарағанда маңыз ды лы ғы ерекше екенін айтқым келеді.
Топтық жұмысты жүзеге асыру барысында білімгерлер сабаққа белсене қатысады, ой-пікірді шы- дам дылықпен тыңдайды, беріл- ген тапсырманы орындау кезінде өз ге білімгерлердің қате жауа- бына бірден кемшіліктерін айта салмай, сыйластықпен, түсініс тік- пен жауап қатып отырады. Яғни өз-өздеріне сыни тұрғыдан қа- рауға алғашқы қадам жаса лы на- ды, басқа топтан ерекшелену үшін әрқайсысы өз міндеттеріне жауапкершілікпен қарап, бәсе ке- ге қабілеттілігін көрсете алады.
Бі лім алушылар өздерін еркін ұс- тай отырып, өз ойын еркін жет- кізе біледі, ал еркіндік қашанда әр адамға қажетті қабілет. Сон- дай-ақ кейбір студенттер өздерін басқа қырынан да танытты, мы- салы: постер қорғау кезінде көр- кем дік безендірудегі белсенділік, түйін сөз жасауда ақындық қа- сиет, шығармашылыққа жол ашы лады. Сондықтан да мен шә- кірт терімнің келешегіне жауапты
саясаттану факультетінің атынан Көктөбе орта мектебінің ди рек- торы А.Талқамбаеваға алғыс хат табысталды.
Нәтижесінде ғалымдардың, зиялы қауым өкілдерінің жастар арасында осындай кездесулер мен әңгімелесулерді жиірек ұйым дастыру қажеттігін аңғар- дық.
Мәрия МАЙЛЫҚҰТОВА, Дінтану және мәдениеттану кафедрасының аға оқытушысы Курстың негізгі мақсаты –
үндістандық студенттерді қазақ халқының мәдениеті және дәстүрімен таныстыру, үнді-қазақ тілдік байланыстары туралы ақпаратпен бөлісу. Қазақстан мен Үндістан арасындағы саяси- экономикалық, дипломатиялық, мәдени қарым-қатынастар ту ра- лы базалық білім беру. Курс бағдарламасы бойынша үндітану бөлімінің бес оқытушысы дәріс
оқып, үндістандық студенттердің Қазақстан тарихы, мәдениеті, қазақ тіліне деген үлкен қызы ғу- шылығын оята білді.
Жазғы мектепті ұйымдастыру барысына қолдау көрсеткен Вишва Бхарати университетінің PhD докторы Абулла Мулла мыр- за дәріс оқыған оқытушылар:
Д.Көкеева, З.Искакова, М.Пер- не құлова, А.Боранбаеваларға алғыс білдірді. Оқытушылар хин- ди, ағылшын, парсы тілдерінде дә ріс оқып, әр дәрістің соңы сұ- рақ-жауап, пікір алмасуға ұласып отырды.
Жоғарыда аталған универ си- тет тердің студенттеріне курсты сәтті аяқтағандары үшін оларға факультет тарапынан сертификат табысталды. Алдағы уақытта да екі ел студенттеріне қысқа мер- зімді онлайн академиялық курс- тар өтеді деп жоспарлануда.
Бота БОКУЛЕВА, Таяу Шығыс және Оңтүстік Азия кафедрасының доцент м.а., PhD
Жазғы мектеп аясындағы жоба
Рухани әңгіменің әсері мол
Шығыстану факультеті Таяу Шығыс және Оңтүстік Азия кафедрасының оқытушылары Үндістанның Вишва Бхарати, Райгандж, Калькутта, Маулана Азат ұлттық урду университеттерінің студенттеріне таяуда
«Қазақ стан және Үндістан: мәдени- тарихи байланыстар»
атты жазғы мектеп аясында екі апталық курс өткізді.
Қазіргі ақпараттық технологиялардың дамуы және әлеуметтік желіні еркін пайдалану жастардың ой-сана- сы на, жалпы, тәрбиесіне ықпалы зор екені баршамызға белгілі. Оның үстіне қазір жастар арасында қатыгездік пен зорлық-зомбылықтың белең алуы қоғамды алаң- да тып отыр.
оқытушы ретінде топтық жұ мыс- тарды жүргізу кезінде жоғарыда аталған әдіс-тәсілдерді ескеріп, әр білімгердің тұлғалық қа сиет- терін арттыруға баса назар аударамын.
Инновациялық технологияны тереңінен меңгерген, жаңа әдіс- тәсілдерді оқу үдерісінде тиімді қолдана білетін ұстаздар шәкірт- те рінің ойлау, пайымдау қабілет- те рін арттырып, өмірлік ұста ны- мының қалыптасуына ықпал ете білуі тиіс. Ол үшін білім алу шы- лардың шығармашылық қабілет- те рін дамытып, кез келген жағ- дайға өзіндік көзқарасын білдіру үшін білім беруде сын тұрғысынан ойлауды енгізу қажет. Сын тұр ғы- сынан ойлау дегеніміз – елімізде қазіргі таңда білім беру жүйесінде өзіндік орнын алып үлгерген оқы- тудың модулі. Кез келген жағ дай- дан, әсіресе тығырыққа тірелген жағдайдан жылдам әрі сәтті шығу үшін сын тұрғысынан қарап, тал- дау жасап, анализ ұсыну қашанда өзекті. Бұл қасиеттерді тұлға бо- йы на жастайынан қалып тас тыру
барысында оқытушылар ана- литик ретінде сындарлы оқыту бағ дарламасымен жұмыс жүргізе алуы керек.
Дәстүрлі оқыту жүйесінде бас- ты рөлді оқытушы «сомдаса», қа- зір гі жаһандану заманында білім алушыға деген танымдық көз қа- рас өзгеріп, «білімгер үні» қағи- да сы қалыптасып, білім алушы- лар да «өзіндік рөлдерін»
көр сетіп, бел сенділік танытуда.
Білімгер лер дің ойлау деңгейі мен зерттеу ші лік қабілетін арт- тыруда, пәнді игеруге деген қы- зы ғушы лы ғы ның жоғарылауына сын тұр ғы сынан ойлаудың орны ерекше. Бұл тех но логияның даму тарихы, қол да нылу аясы тереңде жатыр. Көп теген атақты педагог ға лым дардың зерттеуі нәти же- сін де оқу процесіне енгізілген атал ған модуль бүгінде өз же- місін бе руде.
Сын тұрғысынан ойлау не гі- зінде білім алушылардың моти ва- циясының артуы, тәуелсіз әрекет етудегі белсенділіктің қалып та- суы, әрбір мәселені пайымдай алуы, тек пәнге қатысты емес, жан-жақты ойлана алуы, яғни басқа ғылымдармен сабақ тас ты- ра білуі, логикалық тұрғыда жүйе- лі ліктің пайда болуы, біліктілік пен дағдыларының қалыптасуы оқу-тәрбие үрдісінде әрқашан маңызды болмақ.
Қазіргі заман талабына сай, әр оқытушы өзінің кәсіби білімін үнемі шыңдап, қалыптасқан бір сарынды сабақтан гөрі заман ағымына сәйкес жаңа иннова- ция лық технологияларды күн де- лікті пайдаланса, сабақ қызықты, көңілге қонымды әрі тиімді бола- тыны сөзсіз.
Болатхан СЕРҒАЗЫҰЛЫ, филология ғылымының кандидаты
Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ философия және саясаттану фа- куль тетінің оқытушылары Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданының Көктөбе орта мектебі мен Есік қала сындағы Р.Тоқатаев атын- дағы орта мектебі оқушыларымен
«Жастар мәдениеті және рухани құндылықтары» тақырыбында ру- хани кездесу өткізді. Кездесуге фил ософия және саясаттану фа- куль тетінің С.Құдайбергенов, Е.Қошқарбаев, М.Алпысбай, Б.Аяз баева, Р.Сәрсембаев сын- ды мәдениеттанушы, дінтанушы, әлеуметтанушы, философ ғалым- оқытушылар барды.
Жиында ғалымдар оқушы лар- мен жалпы руханият, рухани құн ды лықтар жайлы терең әңгіме лес ті. Басқосу барысында ға лым-ұстаз Р.Сәрсембаев қа зір- гі технократтық дәуірде адам зат- қа рухани құндылықтар ауадай қа жет екенін түсіндірсе, Е.Қош- қар баев философиялық ойлау мә дениетін қалыптастыру қоғам- да ғы бірқатар түйінді мәселелерді
қоғамдағы рөлі туралы оқушы- лар ға әңгімелеп берді. Ал өзім жас тардың рухани және ақпарат- тық мәдениеті туралы ой-пікір- леріммен бөлістім.
Кеш соңында философия және
шешуге көмек беретіні жөнінде ойын ортаға салды. Ғалым-оқы- тушы С.Құдайбергенов «Мәде- ниеттану», «Исламтану», «Дінтану»
мамандықтарының маңызы мен
tálim
WWW.KAZNU.KZ
4 Q
AZAQ UNIVERSITETI№25 (1892), 19 МАУСЫМ 2023 ЖЫЛ АПТАЛЫҚ 1948 ЖЫЛДЫҢ 20 СӘУIРIНЕН ШЫҒА БАСТАДЫÚzdik ǵalym
тақырыпта ғылыми жұмыспен айналысып жүр. Ол ұстаздық тә- жі рибесін және әдістемелік кәсі- би білігін арттырып, үнемі ізденіп жүреді. 2009 жылдан бері жо ға- ры оқу орнына дейінгі білім беру факультетінде тарих пәнінің аға оқытушысы болып еңбек етіп келеді.
Қазақ халқының ұлттық мә- дениетін шетелдік азаматтарға таныс тыру шараларын өткізуге бел сене қатысады. Қандас тың- даушы жастар мен АИР тың дау- шыларына «Қазақстан тарихы»
сабағында сапалы білім беру ісі және ғылымға қосқан үлесі, білім беру саласындағы кәсіби білік тілігі мен жетістіктері үшін уни верситет, қалалық әкімшілік, Дүниежүзі қазақтары қауым дас- тығы, Ауғанстан елшілігінің алғыс хаттарымен және «Әл-Фа- раби атындағы Қазақ ұлттық уни вер ситетіне – 80 жыл» ме ре- келік медалі, Қазақстан педагогикалық ғылым акаде- мия сының «Үздік ұстаз» төс бел- гісі, Ы.Алтынсарин атындағы медалi, білім беру саласындағы ерекше еңбегі үшін «ҚР білім беру ісінің құрметті қызметкері»
және «Ерен еңбегі үшін» төс бел- гісімен марапат тал ды. 2018 жылы өмірбаяны Білім және ғы- лым энциклопедиясына «Қа зақ- стан мақтанышы» болып енді.
Осы еңбек еткен жылдар ішінде Айша Кәріпжанқызы қан- дас тар мен ауған топтары тыңдау- шы ларына арнап «Қазақстан тари хы» пәнінен оқу бағ дар ла- маларын, аралық бақылау тест нұсқаулықтарын дайындады. «Қа- зақ стан тарихы пәнін оқытуға арналған оқу-әдістемелік нұс- қаулық», «Қазақстан тарихы» оқу құралы, әлеуметтік-тәрбие ісіне арналған әдістемелік талдама құрал және т.б. сол сияқты 200- ден астам ғылыми-әдістемелік, имидждік еңбектері отандық және АҚШ, Ресей, БАЭ, Қытай, Канада, Түркия, Моңғолия, Өз- бек стан секілді алыс-жақын шет- елдердің баспасөз беттерінде және «Скопус» базасында индекс- те летін импакт-факторы жоғары
Кездесуде Философия кафе- дра сының аға оқытушылары Е.Қош қарбаев, Ж.Қазиева (аға ку ратор), магистрант Ж.Қания- тов, 2-курс студенті М.Ақанова та лапкерлерге философия ма- мандығын таңдауға шақырды.
Көпшілік қоғам үшін фило со- фия ұғымы таныс екенін ес кер- сек, соңғы жылдары осы маман- дық қа түсушілердің саны да ар тып отыр. Өйткені әмбебап, жаңаша әрі сыни ойлауға ша қы- ратын бұл саланың аясында жұ- мыс істеу кеңістігі кең. Философия бойынша жоғары білім көптеген салалардың маманы болуға жол ашады. Мәселен, жоғары және арнаулы оқу орындарында фило- со фия, этика, логика және тағы басқа пәндердің оқытушылары;
мемлекеттік қызметкерлер (қа- лалық, аудандық, облыстық әкім- шіліктер, Ұлттық қауіпсіздік комитеті, ҚР Президентінің және ҚР Үкіметінің аппараты); ғы лы- ми-зерттеу институттарының, қо- ғам дық ұйымдардың және бизнес-құрылымдардың сарап- тау бө лім дерінің мамандары;
медиа және бұқарамен байланыс бөлімдерінің қызметкерлері.
Мәселен, Ерболат Еркінұлы қазіргі қоғамдағы философия жай лы айтып өтті. Әсіресе зама- науи кеңістіктегі түрлі моти ва- циялық шаралар, семинарлар, түрлі бестселлер (кітап), коучинг- тар дың түп бастауы филосо фия- дан басталатынын, олардың тек философияға кіріспе екенін, нағыз философтар қайырымды, білімді, парасатты қоғам қалып- тас тыратынын баяндап берді. Ал магистрант Жәнібек Қаниятов талапкерлерге Философия кафе- дра сының академиялық мүм кін- шіліктерін таныстырды. Қазіргі таңда кафедра әлемнің үздік ЖОО-ларымен әріптестік келісім- шарт пен белсенді жұмыс жүр- гізуде. Студент, магистрант, док- то ранттар әлемнің әр түкпіріндегі университеттерде оқу бағдар ла- масынан, тағылымдамалардан ше берліктерін шыңдауда.
Философия кафедрасы сту- дент тердің оқу-білім бағ дар ла- масынан бөлек, оларға қызықты орталықтар, үйірмелер мен клуб- тарда белсенді болуға шақырады.
Мәселен, «Әл-Фараби орталығы»,
Әдіскер ұстаз
Біздің университетте ешкімнің де еңбегі елеусіз қалған емес. Еңбек ұжымы, оқытушы-профессорлар құрамы үнемі сіңірген еңбегі мен атқарған қызметіне, білім беру үдерісіндегі рейтингтік көрсеткішіне қарай марапатталады. Мұндай қошемет пен қолдау жас мамандарға да, ардагер ұстаздар үшін де табысты еңбек етуге құлшынысты арттыратын жақсы үрдіс. Осы бір ізгілікті дәстүрден біздің жоғары оқу орнына дейінгі білім беру факультетінің ұстаздары да тыс қалған емес. Әрқашан факультеттің үздік ондығында жүретін ардагер ұстаздарымыздың бірі – ҚР білім беру ісінің құрметті қызметкері, ҚР
Педагогикалық ғылымдар академиясының мүшесі Айша Кәріпжанқызы.
Ұлағатты ұстаз еңбексүйгіш- ті гі мен, қоғам өміріне белсене ара ласатын нағыз азаматтық қа сиеттерге ие тұлға ретінде еңбек ұжымы, әріптестері, за- ман дас тары мен шәкірттерінің құрметіне бө леніп, абыройлы қызмет атқаруда. Өзінің саналы ғұмырын жас ұрпаққа тәлім- тәрбие беруге, отандық тарих ғылымының да муына сіңірген белсенді еңбегі мен ғылыми із- де ністері, білім бе ру үдерісінде тың әдістемелерді қолдану ше- бер лігі Айша Кәріп жан қызының озық ойлы, өте қабілетті жан екенін көрсетеді.
Дана халқымыз адамды міне- зіне, адами қасиеттеріне, аза мат- тық келбетіне қарап бағалаған ғой. Өзі жүрген ортасында ақ жар- қын, ісіне тиянақты, шаңырағында са лиқалы отанасы Айша Кәріп- жан қызы өз біліктілігі, кісілігі және кәсіби шеберлігімен бе- делді.
Айша Бегалиева 1979 жылы С.Киров атындағы Қазақ мем ле- кеттік университетінің тарих факультетіне түсіп, 1985 жылы тарих және қоғамтану пәнінің оқытушысы мамандығы бойынша аяқтады. 1977-80 жылдары Қа- зақ мемлекеттік универси те тінің жоғары оқу орындары мұғалім де- рінің білім жетілдіру факультетінің деканатында методист қызметін атқарды. Ал 1980-93 жылдары Қазақ мемлекеттік универси те ті- нің тарих факультетінде қызмет істеді. Университет қабырғасында жүргенде қоғамдық жұмыстарға белсене араласып, комсомол, кә- сіподақтың конференция, съез- деріне делегат болып сай ланды.
1993-97 жылдары Абай атындағы педагогикалық университетінің аспирантурасында оқып жүріп, 1993-2007 жылдары Абылай хан атындағы Халықаралық қаты нас- тар және әлем тілдері универ си- тетінде аға оқытушы болды.
2007-09 жылдары Қазақ еңбек және әлеуметтік қатынастар ака- де миясында «Қазақстан тарихы»
пәнінен дәріс берді. Сонымен қатар «Қазақ халқының тарихи этнографиясы деректері» атты
ғылыми журналдарда екі ма- қаласы жарияланды. Тоғыз оқу құ ралы, екі әдістемелік нұс қау- лық, екі оқу-әдістемелік оқу құралы, екі тәрбие ісіне арналған әдістемелік талдама құралының және үш монографияның авторы, серіктес авторы.
Университетте халықаралық деңгейде, республика аясында, университет ішінде өткен дөң- гелек үстелге, онлайн-кон фе рен- цияларға қатысушы әрі ша ра- ларды ұйымдас ты ру шы лар дың бірі. Халық жазушысы Ш.Мұрта- за ның 90 жылдық мерейтойына арналған «Шерхан Мұртазаның шығармашылығы әдеби контекст үдерісінде», «Тарих ғылымы және тарихи тұлғалар: жаhандану тен- денциялары» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конфе рен- циясының, студенттер мен жас ғалымдардың «Фараби әлемі»
атты халықаралық конфе рен- циясының жоғары деңгейде өтуіне атсалысты. Сонымен қатар Өзбекстанда, ҚызҚазПУ-де өткен халықаралық конференцияларға қатысты. Алты ғылыми мақаласы ҚР БҒСБК бекіткен журналдарда, бір ғылыми мақаласы «Высшее образование в России» журна- лын да, бір мақаласы ағылшын тілінде және 40-қа жуық оқу-әдіс- темелік, имидждік мақалалары отандық және шетелдік баспа- сөзде, әлеуметтік желілерде жарық көрді. «Әл-Фараби – 2023»
халықаралық олимпиадасының ұйымдастыру комитетінде жұмыс істеп, ұжымдық тест жинағын құ- растыруға белсенді түрде атса- лыс қаны үшін университет рек- торы Ж.Түймебаевтан алғыс хат алды.
Қорыта айтқанда, Айша Кәріп- жанқызы үлкенге де, кішіге де сыйлы жан. Айша апай мұқтаж жандардан көмегін аямайды.
Көмекке зәру білім алушыларға өз тарапынан шәкіртақы беріп, қолдау көрсетіп жүреді.
Спатай САРТАЕВ, ЖОО-ға дейінгі дайындық кафедрасының меңгерушісі, заң ғылымының кандидаты
Мектеп түлектеріне кәсіби бағыт-бағдар беру, олар- дың мамандық таңдауына жол бастау, университеттегі ма мандықтармен таныстыру жұмыстары қашанда ма- ңызды. Осы мақсатта Философия кафедрасының оқы- тушы құрамы мен студенттері Алматы қаласындағы
№174 мектеп-гимназиясының 11-сынып оқушыларымен кездесті.
Философия мамандығына қызығушылық артуда
«Кіші Фараби академиясы», ма- гис транттар мен докторант тар- дың ғылыми семинарлары, «Олег Борецкийдің киноклубы», «IDEA»
жас философтардың ғылыми клу- бы және басқа да құрылымдар бар.
Сондай-ақ Философия кафе- дра сы Огайо штатының универ- си теті (АҚШ), Техас технологиялық университеті (АҚШ), Беркли уни- вер ситеті (АҚШ), Оңтүстік Кали- фор ния университетінің Фило со- фия мектебі (АҚШ), Ресей ха лықтар достығы университеті (Ре сей, Мәскеу), Донггук уни- верситеті (Оңтүстік Корея, Сеул) және т.б. жоғары оқу орын да- рымен өзара ынтымақтастық ту- ралы келісімге қол жеткізген.
Шара аясында түлектер фи ло- софия мамандығына, уни вер- ситетке, жалпы, қалашыққа қа- тыс ты түрлі сұрақтарын қойып, жауаптар алды. Іс-шара соңында
№174 мектеп-гимназиясы дирек- то рының бейіндік оқыту жөніндегі орынбасары Г.Шолпанбекова бір лесіп жасаған жұмысқа риза- шы лығын білдірді.
Досжан БАЛАБЕКҰЛЫ, Философия кафедрасының аға
оқытушысы, PhD Қанат ТОҚТАРБЕКОВ, философия ғылымының
магистрі, Философия кафедрасының аға оқытушысы
WWW.KAZNU.KZ
Q
AZAQ UNIVERSITETI №25 (1892), 19 МАУСЫМ 2023 ЖЫЛ АПТАЛЫҚ 1948 ЖЫЛДЫҢ 20 СӘУIРIНЕН ШЫҒА БАСТАДЫ5
мақсаты – Аягөз ауданындағы әр дәуірдің ар хео логиялық ес керт- кіштерінің толық картасын жасау.
Сонымен қатар мүмкіндігінше қола, ерте темір және түркі дәуірі тайпаларының жерлеу ғұрпы, салт-санасы мен дүниетанымына қатысты мате риал дарды жүйе- леу, сараптау мақсатында жаңа- дан ашылған ескерткіштердің іші нен ерекше қызығушылық ту- ғы затын қорған, қоршауларға қазба жұ мыс тарын жүргізу. Осы мәсе ле лерді шешу жолында ҚазҰУ ұс таздары және ғылыми қыз мет керлерден жасақ тал ған Алтай ар хеологиялық экс пе ди- циясы құ рылып, оның құра мын да сту денттер тәжірибеден өтті. Бо- ла шақ археологтердің тео рия лық білімдеріне прак ти калық жағы нан далалық жағ дай да тәлім бер ді.
Биыл зерттеу жұмысы Ма мыр- су ауылдық округіне қарасты Бозай қорымындағы үш қорғанда жалғасты. Бұл қорғандардағы қарапайым екі жерлеу орнында ескерткіштің абсолютті мерзімін анықтайтын ешқандай зат та был- мады, ал орташа келген қорғанда
кететін жайт, қорғандар оңай олжаны кәсіп еткен жергілікті халықтардың аяусыз тонауына түсуде. Бұл қорған, обалардың дені сол кездің өзінде тоналып кеткендіктен, біз, археологтер, өткен тарихымызды, ата-баба ла- ры мыздың тұрмыс-тіршілігі, на- ным-сенімі, шаруашылығы және т.б. жайттардан там-тұмдаған мағ лұмат алу үшін тоналғанын біле тұра, қазба жұмыстарын жүр гізуге тура келеді.
Бұлардың барлығы да сол заманның өзінде-ақ тоналып кет- кеніне қарамастан, қорған дар- дың архитектуралық құрылысын, он дағы табылған олжаларды зерт теу мен топтау мәдени-та- рихи кезеңдерді түйіндеуге және
осы мәдениетті жасаған сақ тай- па ларының даму деңгейін са- ралауға мүмкіндік туғызады.
Алайда бұл археологиялық ес- керт кіштердің барлығы да осы уақытқа дейін өз қалпында жет- пегенін ескергеннің өзінде, әлі де талай ғылыми құнды жаңалықтар өз ашылуын күтуде.
Ескерткіштің ірі көлемі жер- лен ген адамның қоғамда өте жо- ғары мәртебеге ие болғанын дәлелдейді, оның басқа жұрттан ерекше артықшылығын көр се- теді. Сонымен қатар сақ дүниесі шең берінде болған тығыз мә- дени-шаруашылық байланыстар археологиялық материалдардан да анық көрініс береді. Осы ретте қорғандардың архитектуралық құрылысын, ондағы табылған ол- жаларды зерттеу мен топтау мә- дени-тарихи кезеңдерді түйін- деуге және осы мәдениетті жа саған сақ тайпаларының даму дең гейін саралауға мүмкіндік туғызады.
Біздің жыл санауымызға де- йінгі IX-VIII ғасырлармен мер зім- делетін еліміздегі ең көне сақ қорғандарының бірінен табылған тың жәдігерлер ғылыми сара лау- дан өтіп, Семей қаласындағы об- лыс тық тарихи-өлкетану музейіне тапсырылды.
Табиғаты аса бай, тамаша археологиялық ескерткіштері бар Аягөз ауданындағы нақты ғы лы- ми тұрғыдан алғандағы ауқымды зерттеулер биыл да үлкен жа ңа- лықтарға толы ашылуларға бағыт алмақ.
Ғани ОМАРОВ, Бауыржан БЕСЕТАЕВ, Археология, этнология және музеология кафедрасының аға оқытушылары
ҚазҰУ археологтерінің тың табысы
Қазіргі таңда Қазақстанның археология ғылымының алдында тұрған келелі міндеттердің бірі тарихи-мәдени мұраларымызды объективті тұрғыда зерделеп, ғылыми айналымға енгізуде екені сөзсіз. Тарихи сананың ұлттық тарихымызды танып-білуде маңызды орын ала тынын ескерсек, бұл ретте археолог-ғалым да ры мызға жүк- тел ген міндеттер жеңіл болмасы анық. Еліміз еге мендік алған жылдардан бастап тарихымыздың көп те ген ақтаңдақ беттері ашылып, ғылыми-зерттеу жұмыс та ры жүйелі түрде жүргізіле бастады.
Алапат өрт барысында Семей орманы отқа оранды.
Бұл өте өкінішті жағ дай. Апаттан 15 адам қайтыс болып, 60 мың гектар орман өрт құшты. Осы ауыр жағдайға байланысты Президентіміз Қасым- Жомарт Тоқаев қара жамылған отбасы лар- ға барып көңіл айтып, мемлекет тарапынан оларға көмек бері ле- тінін жеткізді. Соны- мен қатар 12 маусым
«Жалпыұлттық аза тұту күні» болып
жариялан ды.
Төтенше жағдай дегеніміз – адамдардың қаза табуына әкеліп соққан немесе әкеліп соғуы мүм- кін, адамның денсаулығына, қор- ша ған ортаға және шаруашылық жүргізуші объектілерге нұқсан кел тірген немесе келтіруі ықти- мал, халықты едәуір дәрежеде материалдық шығынға ұшыра- тып, тіршілік жағдайын бұзған не месе бұзуы мүмкін апат, зілзала немесе апат салдарынан белгілі бір аумақта туындаған жағдай.
Қазақстан Республикасы ау- ма ғында мынадай апаттар бо- луы мүмкін: жер сілкінісі, сел, қар көш кіні, сырғыма, дауыл, су тас қы ны, бұрқасын, өрт.
Осы н дай табиғи апаттардың бірі бүгінгі таңда өзіміз куә болып отырған Семей орманы өрттері.
Жалпы, «Семей орманы» мем- лекеттік орман қорығының ау да- ны – 654 179,8 гектар. Гео гра-
фиялық тұрғыдан қорық аумағы Ертіс жазығы, Көкпекті-Шар тау- ла ры мен Шыңғыстау таулары ше гінде орналасқан. Таспалы қа ра ғайлы ормандар Шығыс Қа- зақ стан облысының солтүстік-ба- тыс бөлігінде орналасқан. Бе- генев, Бородулиха, Бөкебаев, До лон (жазық ормансыз), Жаңа- семей, Канонер, Морозовский, Жаңа Шүлбі, Семей (жазық ор- ман сыз) тармақтарының ау мақ- тары дала зонасына жатады.
Аумағы мынадай өсімдік түр- ле рінің бірегей үйлесімімен си- патталады: дала, орман, шөл, бұ- та лы, шалғынды және батпақты.
Ер тіс өңірінің ленталы орман да- рында жоғары сатыдағы өсім- діктер флорасы 201 тұқымдас пен 61 тұқымдастың 344 түрі ар- қылы қалыптасқан. Флораның негізін ангиоспермділердің 340 түрі құрайды, оның ішінде: қос жарнақтылар – 80,59 пайыз (274 түр), біржарнақтылар – 19,41 пайыз (66 түр).
Қарағай, қайың және көктерек ормандарының далалық бел деу- де орналасуы бұл аумақтың біре- гей құбылысы болып саналады.
Дала зонасында орманның болуы
судан, желден т.б. қорғайды және оның эстетикалық маңызы зор.
Мұнда ормандар құмда және жер асты сулары жақын жерде кең тараған. Мұндай аумақтардың әдеттегі ландшафты – қарағай немесе көктерек-қайың орман- да ры мен құмды даланың кезек- те суі.
Құстардың ішінде қараторғай, боз кекілік, дала қыраны, дала қар шығасы, суқоймаларында су- да жүзетін құстар басым. Жарма тармағының аумағында арқар, сі леусін, қарақұйрық, суыр, қо- ңыр аю көптеп кездеседі.
Қорық аумағында Қазақстан Республикасының Қызыл кіта бы- на енген жануарлар – қара ләй- лек, аққу, қарақұйрық, бүркіт, ақ құйрық, ақбас сұңқар, тырна, қарақұйрық, жылан жегіш, көк қаз, қасық тұмсық, арқар, қызыл құстар бар.
Қорық аймағында жеті отряд- қа жататын балықтың 25 түрі бар.
Қазақстанның Қызыл кітабына төрт түрі – таймен, нельма, сібір бе кіресі және балқаш алабұғасы енген.
Осыншама табиғаты бай Се- мей орманының өртке орануы
өте өкінішті жағдай. Соңғы 10 жыл да Қазақстан аумағында бол- ған дүлей апаттардың хроно ло- гиясын, оның ішінде орман өрт- те ріне қатысты мәліметтерге шо лу жасасақ, бұдан бес жыл бұрын да аталған орманды өрт шалғанын кестеден байқауға болады.
Орман өрті кезінде 1 тонна өсім дік жанғанда атмосфераға 125 келі көміртегі оксиді, 12 келі көмірсутек, 2 келі азот оксиді және 22 келі көмір шаңы бө- лінеді. Түтін шығарындыларына әр түрлі токсиканттар, соның ішін- де ауыр металдар мен жасанды радионуклидтер жатады. Ірі ор- ман өрттерінде радонның апатты эманациясы орын алады, оның өнімдері радий изотоптары (RaA, RaB және RaC) болып табылады.
Олар ондаған минут өмір сүреді, сондықтан жасанды радио нук- лид термен, ауыр металдар және ор ганикалық қосылыстармен бір- ге тыныстаған кезде орман өрт- терін сөндірумен айналысатын мамандарды қорғау құрал да ры- ның тиімділігін арттыруға ерекше назар аудару қажет.
Семей орманында болған өрт салдарынан қаза тапқан орман ша руашылығы қызметкерлерінің отбасыларына кафедра ұжымы атынан қайғыра көңіл айтамыз.
Еліміз аман, жұртымыз тыныш болсын.
Картография және геоинформатика кафедрасының ұжымы
Процесс Облыс Күн Салдары
2012 жыл
Орман өрті Алматы шілде
Медеу шатқалындағы Мохнатка тауындағы 21 гектар орман жойылды. Жергілікті флора мен фаунаны қалпына келтіру үшін кем дегенде 10-15 жыл қажет болады.
2018 жыл Орман өрті «Семей орманы»
резерваты 21 мамыр 300 гектардан астам орман жойылды. Өрттен келген шығын 78 млн теңгені құрады.
Орман өртінің экологияға зияны
Осы негізде археологиялық із- де ністер де жандана түсіп, отан- дық ғалым-археологтердің өз міндеттерін нағыз кәсіби дә ре- жеде атқарып, сүбелі үлес қосып отырғанын айта кеткен орынды.
Дегенмен де аймақтық ерек ше- ліктерге байланысты басы ашыл- маған мәселелер де өз шешімін күтуде. Жалпы, шығыс Сарыарқа археологиялық ескерткіштерінің хронологиялық диапазонының кеңдігімен ерекшеленеді. Сондай маңызды тақырыптардың бірі Абай облысы Аягөз ауданының археологиялық ескерткіштерінің зерттелу тарихының мәселесіне қатысты болмақ.
ҚР Ғылым және жоғары білім министрлігі Ғылым комитеті жариялаған 2021-23 жылдарға арналған ғылыми жобалар аясында Қазақ ұлттық универ си- тетінің бас шы лығымен «Шығыс Қа зақстан облысы Аягөз ауда- ны ның архео ло гиялық ескерт- кіш тері: пән аралық зерттеу»
тақы ры бындағы ғылыми-зерттеу жұ мыс тары атал ған өлкеде өткен жылы басталды. Жо баның басты
сол заманда-ақ тоналып кет ке- ніне қарамастан, тас жәшікте сақ жауынгері жерленгені анық тал- ды.
Далалық ізденістердің келесі сатысы осы аудандағы аталған округ тен басқа, Тарбағатай, Ақ- шатау ауылдық округтеріндегі археологиялық ескерткіштерді есепке алу, нақты орындарын анықтау, картаға түсіру болды.
Нәтижесінде жаңадан қола дәуірінің, ерте темір және түркі дәуірлерінің отызға тарта қо- рымы, қонысы және петро глиф- тер тобы тіркелді. Осы өлкеде ал ғаш рет сақ патшалары мен ақ сүйектері жерленген элитар- лық қорғандар тобы анықталып, есепке алынды. Бұл жерде айта
qAuipsiz el
WWW.KAZNU.KZ
6 Q
AZAQ UNIVERSITETI№25 (1892), 19 МАУСЫМ 2023 ЖЫЛ АПТАЛЫҚ 1948 ЖЫЛДЫҢ 20 СӘУIРIНЕН ШЫҒА БАСТАДЫЕе труды будут актуальными во
все времена
Она является автором мо но гра фий, словарей, учеб ных посо бий, автор типо вых программ по ба- зо вым общелин гвис ти- ческим курсам для фи ло- логических фа куль тетов университетов: «Вве де ние в славянскую фи ло ло- гию», «Старос лав ян ский язык», «Осно вы тео рии перевода» и др. Ав тор бо- лее 200 пуб ли каций в Казах стане и за рубежом (Германии, Поль ше, Рос- сии, Сло ве нии). Руко во ди- тель док тор ских и кан ди- дат ских диссертаций, ею подго тов лено 35 соис ка- те лей, в том числе 9 док- то ров филологических наук. Результатом ее дея- тель ности были изданы кни ги: «Страна изу чае мо- го языка. Язык. Этнос.
Куль тура» – работа пред- став ляет со бой первый опыт учебно-мето дичес- ко го комплекса, в кото- ром проблемы языка рас- сма три вают ся в тесном взаимодействии с жиз- нью и культурой казах ско- го народа.
Шаймерденова Н.Ж. – член Науч но-экспертного совета при АНК, вице- президент Алматин ской ассоциации антиковедов, член Казахстанского объе ди не ния препода ва- те лей русского язы ка и литературы, вице-пре зи- дент Казахстанской Ассо- циа ции выпускников россий ских (совет ских) вузо�
