ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ Л.Н. ГУМИЛЕВ атындағы ЕУРАЗИЯ ҦЛТТЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ
МИНИСТЕРСТВО ОБРАЗОВАНИЯ И НАУКИ РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН ЕВРАЗИЙСКИЙ НАЦИОНАЛЬНЫЙ УНИВЕРСИТЕТ им. Л.Н. ГУМИЛЕВА
«ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ БІЛІМ - 2011»
ЖАС ҒАЛЫМДАРДЫҢ VII ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҒЫЛЫМИ КОНФЕРЕНЦИЯСЫНЫҢ МАТЕРИАЛДАРЫ
25-26 сәуір 2011 жыл
Конференция Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналады
МАТЕРИАЛЫ VII МЕЖДУНАРОДНОЙ НАУЧНОЙ КОНФЕРЕНЦИИ МОЛОДЫХ УЧЕНЫХ
«НАУКА И ОБРАЗОВАНИЕ - 2011»
25-26 апреля 2011 года
Конференция посвящается 20-летию независимости Республики Казахстан
ІII бӛлім часть ІII
Астана – 2011
УДК 378 ББК 74.58 Ғ 96
Жалпы редакцияны басқарған ҚР ҦҒА қҧрметті академигі, з.ғ.д., профессор Әбдірайым Б.Ж.
Под редакцией почетного академика НАН РК, д.ю.н., профессора Әбдірайым Б.Ж.
Редакция алқасы:
Редакционная коллегия:
Берсімбай Р.І., Айсин С.Б., Абдураимова Б.К., Абетова С.В., Аубакиров Б.У., Байдрахманов Д.Х., Ержанов К.К., Муратов Р.М., Ногаева А.М., Нурмолдин Е.Е., Саймова Ш.А., Салиева А.Ж., Тахан С.Ш., Тулеуова Г.К., Чултукова И.С.
«Ғылым және білім - 2011»
жас ғалымдардың VII халықаралық ғылыми конференциясы VII Международная научная конференция молодых ученых
«Наука и образование - 2011»
«Ғылым және білім - 2011» Қазақстан Республикасы тәуелсіздігінің 20 жылдығына арналған жас ғалымдардың VII халықаралық ғылыми конференциясының материалдар жинағы. – Астана, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ҧлттық университеті, 2011. 215 б. (ІIІ бӛлім)
Материалы VII Международной научной конференции молодых ученых «Наука и образование - 2011», посвященной 20-летию независимости Республики Казахстан. – Астана, Евразийский национальный университет им. Л.Н. Гумилева, 2011. – 215 с.
(часть ІIІ)
ISBN 9965-31-443-8
Жинаққа студенттердің, магистранттардың, докторанттардың және жас ғалымдардың жаратылыстану-техникалық және гуманитарлық ғылымдардың ӛзекті мәселелері бойынша баяндамалары енгізілген.
В сборник вошли доклады студентов, магистрантов, докторантов и молодых ученых по актуальным вопросам естественно-технических и гуманитарных наук.
УДК 378 ББК 74.58
ISBN 9965-31-443-8
© Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ҧлттық университеті, 2011
Уважаемые участники конференции!
Дорогие гости!
Сегодня в нашем университете знаковое событие – открытие и проведение седьмой международной конференции молодых учѐных «Наука и образование - 2011», которое уже стало ежегодным традиционным мероприятием в общественной жизни Евразийского национального университета им. Л.Н. Гумилева.
Позвольте мне поприветствовать всех участников конференции студентов, магистрантов, докторантов, молодых учѐных, которые являются интеллектуальным потенциалом нашей молодой и независимой страны. Символично, что нынешняя конференция проходит в год празднования двадцатилетней независимости Республики Казахстан, и проведение конференции приурочена в честь ознаменования этой юбилейной даты.
Уважаемые друзья! Мы должны осознавать, что в преддверии двадцатилетней независимости Республики Казахстан, все граждане нашей страны с чувством высокого долга должны с достойными достижениями встретить славный юбилей независимости.
Уверен, что в этом проявит себя и наша молодѐжь!
На данный период Евразийский национальный университет имени Л.Н. Гумилева является общеобразовательным и научным центром, вобраший в себя мощный интеллектуальный потенциал для проведения фундаментальных и прикладных исследований в области естественных, технических и гуманитарных наук. Научная и инновационная деятельность является важнейшим приоритетом для университета как конкурентоспособного вуза международного уровня.
Университет в настоящее время занимает одно из лидирующих позиций в национальном рейтинге вузов. По результатам международного рейтинга QS World University Rankings в 2010 году ЕНУ входит в топ – 500 ведущих университетов мира.
Научно-исследовательская деятельносгь университета направлена на дальнейшее развитие университета в качестве крупного научного и исследовательского центра Казахстана, развитие научных и научно-педагогических школ, формирование высокотехнологичной инновационной инфрастуктуры университета.
Уважаемые участники конференции! Вы внесѐте свой вклад в процветание Казахстана, и мы ожидаем от нашей талантливой молодѐжи новых научных открытий во благо нашей Родины!
Сердечно желаю успехов и плодотворной работы конференции!
Б.Ж. Әбдірайым,
ректор Евразийского национального университета им. Л.Н. Гумилева, почетный академик НАН РК, д.ю.н., профессор
МАЗМҦНЫ СОДЕРЖАНИЕ ІII Бӛлім/ Часть III
СЕКЦИЯ 2
ИНЖЕНЕРНО-ТЕХНИЧЕСКОЕ НАПРАВЛЕНИЕ
ПОДСЕКЦИЯ 2.1 АРХИТЕКТУРА И ДИЗАЙН
1. Аманғали А.Н., Қайрошев А.Ж. Сәулеттік туынды жасаудың шығармашылық процесіндегі шынайы және және ӛзіндік тәжірибені жҥйелі тҥрде пайдалану...
8 2. Ералы Э.Ә. Қазақстанда ҧлттық дизайнымыздың дамуын қолға
алу...
12
3. Базарбаева А.Н. Роль музея в современном мире... 14
4. Базарбаева А.Н. Новые формы организации развлекательных центров... 17
5. Жумадиль А.Н. Традиционное жилище казахов... 19
6. Исина А.З. Будущее за «пассивным» домом……… 22
7. Набидуллина Т.С. Тӛрт ретті қисық сызықтардың жаңа салыну жолдары………. 29
8. Найзабекова А.Б. Выдающиеся архитектурные памятники Казахстана……….. 31
9. Рахимбеков Н.М. Современные тенденции развития рекреационных зон в мировой практике... 35 10. Сагинтаева М.С. Архитектура Казахстана на примере Астаны………... 39
11. Сарсембаева Д.Е. Экологические аспекты рекреационной деятельности... 44
12. Саурбаева А.М. Современное состояние архитектуры малых архитектурных форм города Астаны……….. 48 13. Смагулова А.Б. Анализ рекреационного потенциала территории Северного Казахстана... 53 14. Тулегенова Д.Е. Восточные сады... 60
15. Черныш Т.В. Концепция развития жилого пространства в региональных условиях... 64 ПОДСЕКЦИЯ 2.2 СТРОИТЕЛЬСТВО 16. Абденов А. Выполнение геодезических работ с помощью электронного тахеометра... 67 17. Абдрасилов Д.Л., Казмагамбетов Ж.А Арзан тҧрғын ҥйге қол жеткізу қиын емес... 69 18. Аманкулов Н.А Численный метод расчета устойчивости откоса………. 72 19. Апенов А.Т. Совершенствование систем газоснабжения промышленных
печей………...
74 20. Әжімбаев Н. Жоба жҧмыстарын орындауда autocad бағдарламасын қолданудың
тиімділігі...
75 21. Барамысова З.М. Температурные перепады и градиенты в бетоне прогреваемых
конструкций………...
80
22. Бомбергер Д. Управленческая экспертиза и экономическая оценка хода выполнения строительных работ………..
84 23. Боргекова Қ.Б. Қҧрылыс конструкцияларын орнату кезінде жҥргізілетін геодезиялық
бақылау әдістерін қарастыру...
86 24. Булекчурина Л.Н. Модернизация и реформирование системы жилищно-
коммунального хозяйства………
90 25. Булекчурина Л.Н., Хасанова А.А. Концепция интегрирования систем
ценообразования в строительстве на территории стран СНГ………..
93 26. Еркінов Б.Е., Есетов Ғ.Т. Бӛлу торды бастапқы кӛкжиектен монтаждық кӛкжиекке
тігінен жобалау әдіспен кӛшіру...
96 27. Жаксыбаева З.К. Сертификационные испытания качества кожевенных
изделий………...
99 28. Жарасов М.А. Жылумен қамтамасыз етуде дәстҥрлі емес энергия кӛздерін
қолдану...
101 29. Жолдыбаева А.Е., Бомбергер Д.И. Организация производственного эксперимента по
определению длительности вибрирования бетонной смеси...
104 30. Казиев А.С., Кадирбеков Е.Е. Рециклинг, как составляющая системы управления
отходами………
107 31. Кайсагалиева Ш.Г. Процестер мониторингін ҧйымдастыру және нәтижелерін
бағалау... 110 32. Карабаева А.М. Исследование численными методами эффективности безбалочных
плит и плит с балками в монолитных каркасных зданиях………
112 33. Каузат А. Инфрақызыл сәулелі оттық... 115 34. Конакбаева Д.Н. Темірбетон шпалын темір жол қҧрылысында пайдаланудың
тиімділігі...
117 35. Қҧдайбергенқызы Д., Сагиндыққызы Ж. Топырақтардың моделдері және оларды
пайдалану жолдары... 120 36. Қҧлымжанова Ж.Н. Энергия кӛзінің альтернативті тҥрлері... 123 37. Кульбатырова С.Б. Кешенді қоспа қосу арқылы қадалы іргетас бетонының сапасын
жақсарту технологиясы...
126 38. Мадреймов А.А. Анализ экологического состояния топливно-энергетического
комплекса...
129 39. Монтаева А.С. Нефтяные шламы – как эффективные добавки в технологии стеновой
керамики пластическогоформования………..
130 40. Монтаева Н.С., Жарылгапов С.М. Повышение качества керамического кирпича
путем использования высокодисперсной волластонитовой породы...
132 41. Мырзабекова А.А., Болатбеков Ж.Б., Мырзабеков А.Б. Ағынды суларды
кӛпіршіктер сипаттамасы арқылы зерттеу...
134 42. Омаров А.Р., Досмухамбетова Б.К. Тіреу қабырғаларды жобалау және оларды
тҧрғызудың жаңа технологиясы...
138 43. Сагимбекова А.М. Совершенствование метрологического обеспечения производства
в тоо «tm-z»...
142 44. Сагинов Е.Е. Исследование возможности использования бурового шлама (отходов
бурения) в строительстве автомобильных дорог... 146 45. Сариева Д.З. Зарубежный опыт управления качеством... 149 46. Сережа Е. Определение несущей способности буронабивных свай по технологии
cfa...
153 47. Синявская А.Ю. К анализу возведения монолитных зданий в скользящей
опалубке……….
157 48. Тленова Б.К., Нуржанова А.С., Адибаева А.С. Пути повышения качества очистки и
обеззараживания сточных вод………. 160
49. Убиштаева Б.Б. Современные методы управления качеством строительных предприятий...
163 50. Умерсеитова А.Т. Кӛмір ӛнеркәсібіндегі аз қалдықты технологияларды
енгізу...
166 51. Уртамбаев Т.М. Инновационные решения малоэтажного жилищного
строительства………....
169 52. Утепов Е.Б. Исследование численными методами совместной работы различных
моделей оснований и надземной части зданий в грунтовых условиях города Астаны...
172 53. Халидуллин У.Е., Карабаев К.Т. Эффективность поточного метода строительства
малоэтажных жилых зданий...
175 54. Черныш Е.Ю. Определение методом численного моделирования на ЭВМ
эффективного способа устройства фундаментов высотного здания гостиничного комплекса «МЭРРИОТ» в г. Астане………...
178 55. Чултуков А.С. Сызықтық ҥймереттердің қҧрылыс жҧмыстары кезінде лазерлік
электрондық қҧралдар арқылы геодезиялық жҧмыстардың дәлдігін есептеу әдістемесі...
182 56. Шахмов Ж.А., Тулебекова А.С. Промерзания грунтов по глубине в
сезоннопромерзающих грунтах………...
184 57. Щучкин С.В., Таскалиев А.Т. Технология эффективной стеновой керамики с
использованием опоки………..
187 ПОДСЕКЦИЯ 2.3
ТРАНСПОРТ
58. Байдарбеков М.У., Жумагулов С.Б. Обзор основных видов манипуляторов при автоматизации и роботизации очистных работ……….
189 59. Жомартов Р.А. Канал «ЕВРАЗИЯ»- преимущества строительства и транспортный
потенциал...
191 60. Идаят А.Б. Национальная транспортная система Республики Казахстан………. 195 61. Ким А.В. Пути снижения токсических выбросов ДВС... 200 62. Сабиталин Е. К оценке безопасности движения колесных машин на
повороте……….
203 63. Селиханова А. Кӛлік компаниясының жҥк вагондарын пайдалануын
жетілдіру...
206 64. Турысбекова А.К. Қолданыстан шығып қалған мәшине бӛлшектерін қалпына
келтіру...
211 65. Фѐдоров А.В. Задача анализа пространственного рычажного механизма с
применением векторного метода………
213
СЕКЦИЯ № 2
ИНЖЕНЕРНО-ТЕХНИЧЕСКОЕ НАПРАВЛЕНИЕ
ПОДСЕКЦИЯ 2.1 АРХИТЕКТУРА И ДИЗАЙН
СӘУЛЕТТІК ТУЫНДЫ ЖАСАУДЫҢ ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ ПРОЦЕСІНДЕГІ ШЫНАЙЫ ЖӘНЕ ЖӘНЕ ӚЗІНДІК ТӘЖІРИБЕНІ ЖҤЙЕЛІ ТҤРДЕ ПАЙДАЛАНУ
Аманғали Айкен Наурызғалиҧлы, Қайрошев Асылхан Жумажанович Ақтӛбе қҧрылыс-монтаж колледжінің ІІ курс студенттері
Ақтӛбе қаласы
Ғылыми жетекшісі – Қонысбаев Аманбай
Қҧрылысшының міндеті – беріктілік, ал сәулетшінің міндеті - кӛркемділікті қамтамсыз ету. Архитектура – дәуірдің ақыл – ойының кӛрінісі болуы тиіс.
Ле Корбюзье Біз қазығы берік, мемлекеттігі бекем, тӛрт қҧбыласы сай Қазақ елінің айбынын асырып, атағын әйгіледік.
Біз толайым табыстарға қол жеткізіп, биік белестерді бағындырдық, алайда алар асуымыз әлі алда.
Біз сияқты халқының саны аз, экономикасы даму ҥстіндегі елге технология ауадай қажет. Сонда ғана әлемнің алып мемлекеттері мен тӛңірегіміздегі елдер бізбен санасады.
Н.Ә. Назарбаев Қазақстан халқына 2010 жылғы Жолдауынан Ғимараттың сапалы болуы және қаланың бір нҧсқалы ажарына ӛзгеріс енгізетін ӛнер саласы – бҧл сәулеттік жобалау. Сәулетшілер мен дизайнерлердің алдарына қоятын талаптарының ең бастысы - жобаның ерекше де маңызды, сапалы, ӛмір талабына сай келуі.
Әр адам жақсы да жайлы, кең де қолайлы ҥйде тҧрғысы келеді. Әр адамның жайлы ҥйде тҧруға азаматтық қҧқы бар. Қаланың біртектес, бірінен соң бірі тізілген, сҧрланып, сыртқы келбетінің тҥсі қашып, қҧлазып тҧрған ғимараттардың ішінен ерекше кӛзге тҥсіп, ауыз толтыра айтарлықтай шынайы жайлылықты сезіндіретін ғимараттар кӛлемі санаулы ғана.
Ҥй – адам ӛмірінің негізгі бӛлігі. Адам ӛмірі мәнсіз болмау ҥшін ҥй салып, ағаш отырғызып және бала ӛсіруі қажет екенін білеміз. Қазіргі уақытта ҥй салу оңай емес және оған қҧрылыс саласын жетік игерген мамандар аса қажетті кезең. Қазақстан Республикасы Президентінің 2008-2012 жылғы кәсіби мамандар мен арнаулы, жоғары кәсіптік-техникалық мамандарды даярлау туралы 2008 жылы шыққан Мемлекеттік Бағдарламасында қазіргі ӛркениетке ҧмтылған Қазақстан ҥшін маңызды қҧрылыс орындары мен жаңа ғимараттарды дҥниеге әкелетін сапалы кәсіби-техникалық мамандарды дайындау мәселесі алға тартылып отыр. Оның айқын айғағы, кешегі Кеңестік жҥйедегі Целиноград қаласы мен қазіргі Елордамыз - Астананың арасы жер мен кӛктей, әлемдік қҧрылыс стандарттарына сай келетін ғимараттар мен кешендер, ірі кәсіпорындар мен мекемелер бой кӛтеруде. Қабылданған Мемлекеттік Бағдарламаның жҥзеге асып жатқанының айқын айғағы осы болса керек.
Туған қаламыз Ақтӛбенің де қазіргі кездегі тҧрғын ҥйлер мен зәулім ғимараттары, жаңашылдық пен әлемдік парадигмаға ҧмтылған ӛркениеттің қҧрылыс сапасы кӛрінуде.
Сәулеттік туынды жасаудағы проблемалық салалар
Жобалаудың тәжірибелік нақты мәселелерін бірқатар себептерге байланысты жҥйеленген тҥрде баяндау қажеттігі туып отыр:
Біріншіден, соңғы жылдары республикамыз мәдени және материалдық қҧндылықтарды дамытудың халықаралық процесіне ҥдемелі ықпал жасап, шет елдік жобалау мен қҧрылыс компанияларының озық тәжірибесін дәйекті қолдануда;
Екіншіден, жобалауда да, қҧрылыста да материалдық - техникалық база жедел жетілдірілуде, компьютерлік жобалау мҥмкіндігі шапшаң қарқынмен дамуда.
Осының негізінде, біздің сәулет ӛнеріміздің дамуы деңгейі алдыңғы қатарлы елдермен ілесіп келе жатыр. Ғимараттар мен ҥймәреттердің дизайнерлік шешімімен қатар архитетуралық проблемалары әлі де кӛптеп кездеседі.
Архитектура мынадай проблемалар саласында дамиды:
«Қызмет» («функция», пайдалану) – ӛнеркәсіптік, кӛліктік ғимараттардың, қоғамдық және тҧрғын ҥй ғимараттарының әр тҥрлі типтеріне қойылатын талаптардың кешенін анықтау, адамның, ғимараттардың және ҥймәреттердің әр тҥрлі динамикалық қызметтік процестер жағдайындағы ӛзара әрекетінің әр тҥрлі динамикалық, физиологиялық және психологиялық параметрлерін анықтау;
«Қҧрылым» («конструкция», материаландыру) – ғимараттардың және ҥймәреттер қызметтерінің уақыт бойынша және пайдалану процесіндегі ӛзгерістеріне сәйкес қҧрылымдық жҥйесін әзірлеу, алдын ала берілген қасиеттермен қазіргі жоғары тиімді қҧрылыс материалдарын жасау, жобалау және қҧрылыс жҥйелерінің автоматтандырылған жҥйелерін әзірлеу;
«Ҥйлесім» («композиция») қазіргі архитектуралық ҥйлесімнің және оның принциптерінің табиғатын анықтау, архитектураның эстетикасын қабылдау психологиясының ең жаңа деректерін пайдалану арқылы әзірлеу, қҧрылыстық техниканың қоғамдық мҥдделерін және техникалық мҥмкіндіктерін дамыту.
Ҥйді тҧрғызу барысында берілген ғимараттың сыртқы кӛрісіне аз кӛңіл бӛлеміз.
Қазіргі таңда зәулім ғимараттарды салуда бәсекелестік туындап, салынған ғимараттардың сыртқы кӛрінісі эстетикалық талғаммен және дизайнерлік шешімін тауып жатса, ал бір қабатты және екі қабатты тҧрғын ҥйлер әлі де ақсаңдай басуда. Оның себебін мынадай жайттармен тҥсіндіруге болады:
- ең бастысы адамдардың сәулетшілер кӛмегіне жҥгінбеуінде. Ол сәулетшілердің кәсіби кӛзқарасына сҥйенбегендіктен бір типті дайын жоспарларды тҧрғызады.
- ҥйді салу барысында материалды және қаржыны ҥнемдеуге тырысады.
- пайдалы немесе тҧрғын аудандардың шаршы метрлерін максималды тиімді пайдалануға тырысу салдарынан, тҧрғын ҥйдің сыртқы кӛрінісіне аса кӛңіл бӛлінбей біркелкі тӛртбҧрышты болып шығады.
Сәулеттік туынды жасаудың шығармашылық кӛрсеткіші
Компьютерлік технологияны сәулет ӛнерінде пайдалану туындының жҥйелік- қҧрылымдық сипатын анықтай алады және сол арқылы жаңа қҧрылған объектілердің неғҧрлым объективті талдауын, қажетті жағдайда осыған ҧқсас жҧмыстармен салыстыруға мҥмкіндік бере алады.
Сәулеттік туындының қҧрылымының заңдылықтарын тану арқасында сандық сәулеттік-кӛркем шешімдердің ӛлшемдерін (критерийлерін) әзірлеу мҥмкін бола бастады.
Сәулеттік жҥйелерде пішіннің, ҥйлесім қисынына (композиция логикасына), сондай- ақ пішін тудырудың объективті және субъективті факторларына тәуелді заңдылықтарға сәйкес тәртіптелген пішіндердің арасындағы байланыстар мен ӛзара қатынастар анық кӛрінеді. Компьютерлік қҧралдар кӛмегімен сәулеттік ақпараттанудың неғҧрлым жоғары деңгейінде жобалауға арналған бастапқы деректерді автоматтандырылған іздеуді және алуды қолдану, ҧқсас объектіні жобалауды жинақталған тәжірибесімен таныстыру жолымен кӛтеріледі. Мҧрағаттық және типтік жобалардың, белгілі сәулеттік шығармалардың, сондай- ақ нормативтік қҧжаттардың автоматтандырылған кітапханасы қҧрылуы мҥмкіндігін, бҧл оларды сақтауды және пайдалануды оңайлатады.
Компьютерлік әдістердің сәулеттік ҥйлесімдер (композициялар) саласындағы мҥмкіндіктері ҥлкен. Сәулет ӛнері ӛзінің бҥкіл даму жолында басқа ӛнерлермен
салыстырғанда, ҥйлесімдік қҧрылымды қҧруды айқын білдірген заңдылықтарын жасап шығарды. Архитектура бҧл заңдылықтарды ӛзінде қҧрылымдық шамалардың белгілі бір сандық қарым-қатынастарында білдірілетін сан және тәртіп арқылы және геометриялық салынымдарда іске асырады.
Сәулеттік туындыны жасаудың шығармашылық процесінің алгоритмі
сәулетшінің шығармашылық процесі – ол кӛркемдік, ғылыми және инженерлік мәселелердің жинақталуы.
мақсаты
бағдарлама (тапсырма) және осы тақырыпқа байланысты тәжірибе жӛнінде ақпарат
осы тақырып бойынша зерттеу және болжамды қҧру, тҧғырнаманы шығару адам мҥддесіне сай материалдық ортаны ӛзгерту және толық жҥйе ретінде кеңістікті
заңдылықпен ҥйлестіру.
жобалау орындары
қалыптанған тәжірибені ескере отырып, қҧрылым қҧрудың белгілі бір сәулеттік- кӛркемдік заңдылықтарын тҥсіну.
шынайы және ӛзіндік тәжірибеге қоса жітілік пен қиял, жҥйелікке талпыну ойлау процесі
нобайлау процесімен бірге объектіні функционалды тҥсіну
объектінің қҧрылымдық жағын тҥсіну
нобайлау процесімен қоса объектіні кӛркемдік
жағынан тҥсіну
талдау
шығарылған нҧсқалардың жҥйелік-қҧрылымдық талдануы
нҧсқаларды сараптау арқылы жобаланған объектінің соңғы шешімін қабылдау нәтиже
жаңа жағдайлардағы ең тиімді шешім іздеу
қазіргі және ҧтымды қҧрылымдарды қабылдау
сәулетшінің бірлік пен ҥйлесімділікке талпынуы
Сәулеттік туынды заңдылықпен байланысқан пішіндер мен элементтердің кешені бола отырып, толығымен жҥйенің белгілеріне сәйкес келеді. Ол пішін мазмҧнының және қҧрылымының бірлігі арқасында дербес тҧра алады және қоршаған ортамен және басқа объектілермен әрекет ете алады. Жҥйелік объектінің қасиеті қҧрауыштардың қасиетіне, олардың санына, ең бастысы олардың ӛзара әрекетінің заңдылығына, яғни, жҥйенің қҧрылымына байланысты болады. Сәулеттік жҥйелер белгілі бір белгілермен сипатталады.
Кез-келген сәулеттік жҥйенің негізгі қҧрауыштары келесідегілер болып табылады:
бастапқы сәулеттік пішіндер (БСП) және бастапқы сәулеттік ҥйлесімдер (БСҤ);
кеңістіктік элементтер және пішінді сипаттайтын басқа параметрлер; ҥйлесім (композиция) сипаты және пішіндер арасындағы, жҥйе ішіндегі болсын, әр қоршаған ортамен болсын, байланыстар сипаты.
Ҥйлесімділік қҧрылымның бірлігі жҥйе тудырушы байланыстар және қатынастар арқасында іске асырылады;
Кез келген сәулеттік шешімдердің маңызды сипаттамалары жҥйелік ҧйымдастыру және қҧрылым болып табылады. Осыған байланысты жҥйелердің математикалық тҧрғыда баяндалуы мҥмкін.
Әрбір сәулеттік жҥйе (ғимарат, ансамбль, қала) нормалармен және ережелермен, қҧрылымдық типологиямен білдірілген қасиеттерінің ӛзгеруінің белгілі бір шектерінде бола алады.
Сәулеттік туындыны жасаудың шығармашылық процесін алгоритммен кӛрнекі тҥрде бейнелеуге болады (сурет). Бҧл жерде сәулетшінің шығармашылық қызметі, объект қызметінен және қҧрылыс орнынан шыға отырып, утилитарлық - қызметтік, инженерлік, кӛркем эстетикалық және ғылыми міндеттерді шешудің жинақталуы болып табылады.
Шығармашылық аспектілердің бір-бірлеріне ӛтуі және бір-бірлерін байытуы орын алады.
Жан-жақты және қажетті ақпаратты ӛңдегенен кейін ҥйлесімді тәртіптелген кӛркем бейнені қҧру барысында жобалаушы туындыны нақты ойластыру жҥреді. Мҧнан соң ойға алынған идея негізінде нҧсқаларды талдау қажет. Талдауды дәстҥрлі тҥрде тҥйсіктің кӛмегімен әрі ӛз тәжірибесімен жҥргізеді. Бірақ туындыны неғҧрлым шыншылдықпен бағалау талдаудың сапасын жеделдету және арттыра отырып, жобалаудың автоматтандырылған жҥйелерін пайдалану арқылы қазіргі жҥйелік-қҧрылымдық әдіс кӛмегімен жҥргізілуі мҥмкін.
Объект – жҥйелерді зерттеу кезінде параметрлердің ӛзгерістерімен кез келген нҧсқада жаңа ақпарат алу ҥшін ҥлгілеу, оның ішінде сәулеттік ҥлгілеу қолданылады. Макет, сызба зерттелетін кезде табиғи нақты ҥлгілеу қолданылады. Жобалаудың компьютерлік технологиясы кезінде нәтижелерге неғҧрлым тез қол жеткізу ҥшін математикалық және ҥшӛлшемдік модельдеу тиімді. Жеке архитетуралық элементтер ҥлкен мәнге ие, олар ғимараттың негізгі кӛлемін толықтырады және аяқтайды, оларды иілімді тҥрде барынша айшықты жасайды, ҥймәреттің масштабын дәл айқындауға мҥмкіндік береді. Бірақ сӛйтсе де, ғимараттың кӛркем айшықтылығы бҥтіндей алғанда, ҥйлесімділікке ҥймәреттің жалпы массаларын топтауға, оның сҧлбалығына, жалпы пропорциясына байланысты.
Сәулетшілер қашан да ӛздерінің жобаларын неғҧрлым ҥнемді әдіс - амалмен іске асыруға тырысады, бҧған тек шығармашылық, жобалық әдістің дәлдігі болған жағдайда ғана қол жеткізіледі. Сәулетші жҧмысты бір мезгілде бірден ҥш ӛлшемді – жайғасымдармен, қималармен және қасбеттермен жҥргізуі тиіс. Тек «үшөлшемдік», кеңістік елестетіп, кӛзге әкелу ғана оңтайлы сәулеттік шешімді қамтамасыз етеді. Архитектор ҥйлесімдікпен жҧмыс істеу процесінде имараттың сыртқы және ішкі кӛлемдерінің сәйкестілігіне қарай жасауға тырысу керек.
Сонымен, сәулет ӛнерін дамыту кезеңдері мен қҧрылыс ісінде ғимараттар типтерін әзірлеудегі, сыртқы кӛрінісінің кӛріктілігі және олардың жобалық шешімдерінің ҥйлесімділігі сияқты шешімдер қатты ӛзгеруде. Архитетураның қҧрылымдық, қызметтік және кӛркем ерекшеліктері осы процес барысында ӛзгеріске ҧшырайды
Сәулет ӛнері - бір мезгілде әрі техника, әрі ӛнер. Ғимараттарды жобалау және тҧрғызу инженерлік-техникалық білімдердің негізінде жҥргізіледі. Сонымен бірге ол ӛнер болып табылады, ӛйткені сәулетші болашақ ғимаратты жобалай отырып, кӛркем сезімдік бейнелер мен ой толғамын жасай алады. Бҧл шығармашылық кезеңінде жайғасымды әзірлеу мен жобаланған ғимараттың қҧрылымымен жалғаса, қатар жҥреді. Сәулетші негізінен геометриялық пішіндермен ой тербейді және кӛркем шығармашылық бейнелеуге тырысады.
Шынайы және ӛзіндік тәжірибеге қоса жітілік пен қиялды жҥйелі тҧрде пайдалануға талпынады.
Жаңа жағдайлардағы ең тиімді шешім іздеу, қазіргі және ҧтымды қҧрылымдарды қабылдау, сәулетшінің бірлік пен ҥйлесімділікке талпынуы алдына қойған мақсатқа жету жолы.
Бҧл жҧмыс арқылы сәулет ӛнеріндегі соңғы жаңалықтар мен ізденістер болжамдалып, жҥйелі тҥрдегі шығармашылық кезеңдерді жҥзеге асырудың жеңіл әрі қолайлы технологияларын игеруге талпыныс жасаудамыз. Ӛркениетке, оның ішінде әлемдік білім парадигмасына ҧмтылған қазақстандық білім беру жҥйесінде жаңаша ҥлгідегі сәулет ӛнерінің таңдаулы жобаларын жасау мен жҥзеге асыруда қолайлы жҧмыстарды атқара алуға талғамды жобалар әзірлеуге, әзірлеу ҥшін ізденіс, ізденіс ҥшін еңбекқорлықтың аса қажеттілігіне мән беріледі.
Әдебиеттер
1. Тәтіғҧлов Ә.Ш., Ақбердин Т.Ж., Тәтіғҧлов Ә.Ә., Тәтіғҧлов А.Ә. Архитектура мен жобалау негіздері. Алматы 2005. «KAZGOR»
2. Тица А.А. Основы архитектурной композиции и проектирование «Высша школа» 1976.
ОӘЖ 74 (574)
ҚАЗАҚСТАНДА ҦЛТТЫҚ ДИЗАЙНЫМЫЗДЫҢ ДАМУЫН ҚОЛҒА АЛУ Ералы Эльмира Әнуарбекқызы
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ҧлттық университетінің студенті, Астана қаласы Ғылыми жетекшісі – Булмекен Утысыновна Наханова
Дизайн – бҧл шығармашылық іс. Бҧл деген ӛнеркәсіптік саланы кӛркемдік- техникалық жағынан жетілдіру, адам қызметінің тҥрлі салалары – техника, инженерия, ӛнер, архитектура, әлеуметтану, экономика, тағы басқаларының жетістіктерін ӛзіне ҥйлестіре отырып, мінсіз, эстетикалық жоғары сапалы туындылар, бҧйымдар мен тың идеяларды ойлап табуға бағытталған ерекше мамандық. Айналамызды қоршаған заттар мен қолданыстағы бҧйымдардың қҧрылымдық сапасын анықтап, олардың қасиеті мен сырт келбетінің әсемділігін айқындап, әрі функционалдылығын, сонымен қатар арадағы заттармен ҥйлесімділігін орнатып және осының бәрін адамның эстетикалық қажеттіліктерін қанағаттандырумен қоса біздің стилдік кӛркем талғамдарымызды ашу ҥшін арналған сала.
Дизайн – ептілік, сезгіштік, әсерлік, ӛнертапқыштық, талғампаздық, жаңашылдық, қҧрамдастыру сияқты жан-жақты функцияларды қамтып, оларды жетілдіруді қажет ететін сала. Бҧл сала тек қана ішкі табиғи талғамды ғана бағдарламай, аса бір ҧқыптылықты, ерекшелікті, ҥйлесімділік пен жарасымдылықты, шеберлікті, талап етіп, әрі, дизайн қамтитын салалардың ӛз ерекшеліктерін ескере отырып, оның ары қарай қолданыстағы тиімділігін алдын ала байқап отыруға жетелейді. Дизайнның біздің қоғамда дамуы, әр адамның ішкі дҥниесінің сҧлулығын ашып, халық арасында жақсыға деген талпынысты оятуға әкеледі. Адам рухани жағынан бір саты жоғарылай тҥседі. Қарапайым заттардың ӛзі жарасымдылығын тауып дами тҥседі. Бҧл адамға ӛмірге жаңа кӛзқараспен қарауға кӛмектеседі.
Дизайн – бҧл ӛнер мен қолӛнердің ӛзара байланыс табуының нәтижесінде шығатын ерекше дҥние. Бҧл ыңғайлылық, ерекшелік, кӛркемділіктің ҥйлескен бағыттарының қыры, бҧл ғҧмыры жас сала болғанымен де, болашағы зор, бастамасы ҥлкен мамандықтың тҥрі. Бҧл адамзатты ізденіске, кӛркемділікке, талғампаздыққа, ӛнерді бағалауға, эргономиканың қажеттіліктерін сезінуге, сапалының айырмашылығын тануға, эстетикаға ҥйрететін бағыттардың бірі. Адамның айналасын кӛркейтуден қорықпауға, қарапайым нәрсені керемет туындыға айналдыруға, шығармашылық ой-ӛрісті ӛсіруге арналған кӛпті қамтитын ҥлкен сала.
Осы дизайн термині негізделіп, дамығаннан бері талай бағыттар пайда болды. Еуропа мен Америкада XIX ғасырдың аяқ шенінде индустриалды ӛндірістің белең алуы нәтижесінде жаңа мамандықтың туындауына сҧраныс туды. Бҧл жерде ең алдымен суретшілер мен қолӛнершілердің біріккен кҥштері Дизайнның жеке сала болып бӛлінуінің бастамашылары болды. Олардың бастамалары, қосқан ҥлкен ҥлестері арқасында дизайн, тенденция, стиль дегенде біздің ойымызға Италия, Франция, Германия, Англия, Америка сияқты ірі мемлекеттер келеді. Әрине, дизайн термині де, саласы да осы елдерден бастау алып, дамып, бізге дейін жеке мамандықтың тҥрі болып келді.
Осындай жетістіктерінің арқасында қазіргі таңда біз талай дизайнның тҥрлерін танып біліп, қолданыста кӛріп жҥрміз. Бірақ, бҧл жерде менің айтқым келетін мәселем, біз дизайн тек Еуропадан ғана енген деген кӛзқарасымызда. Біз осындай шешімдеріміздің арқасында қолымызда бар байлықты қҧрметтей, толығымен сезіне алмай жатырмыз. Біздің елімізде тың идеялар мен жаңашылдықтардың мың тҥрі сақтаулы, тек біз оларды таза қалпынан алып, жетілдіре алмай жатқанымызда. Егеменді елде жҥріп ӛз мәдениетімізді, салтымызды, ӛнерімізді толығымен дәріптей алмай жатырмыз. Әрине, Еуропа бізге дизайн термині мен оның қайдан кӛрініс табатындығын айшықтап берді, бірақ олардың ӛздері соған дейін бар болған ӛнерлерінің арқасында ашып отыр. Ойлап қарасақ әсемділікті сезінуді, эргономиканы қолдануды, тҧрмыстағы заттардың ерекшеліктерін зерттеуді, оны қолдануды біздің ата- бабаларымыз да білген. Ал қазіргі таңда халқымыздың арасында кӛзі ашық, оқығандардың қатары кӛбейгенімен, сол ата-баба дәстҥрін, мәдениетін жетік білмей, тарихын танымай жатқандар табылуда. Осындай салғырттықтың жемісін қазіргі таңда ақырындап жеп отырған тҥріміз бар. Бҥкіл тҥркі халқы, соның ішінде асылын тамырынан білген қазақ халқының ғасырлар бойы жиып, ҧстап келген ӛнерін осы уақытта кейінгі ҧрпақ шет-шетке таратып жатқандай кӛрінеміз. Осының ҥлгісі ретінде біздің дҥниемізге тән қымызымыз бен қазымыз, кӛкпарымыз бен асығымыз, киізҥйлеріміз бен ішкі жабдықтарының бізден бӛлек басқа да мемлекеттерде зерттеліп, ӛндіріліп, иемденуінде. Ары бара, біліп жҥріп қастерлемейтін басқа да дәстҥріміз бен мәдениетімізді қҧрайтын қолӛнер тҥрлерінің шетелден әкелуін әдетке айналдырып, тіпті оның қазақтікі екендігін танымай қалатындығымыз ҥрей тудырады.
Ӛнер деген әр қырынан алғанның ӛзінде сан алуан сарқылмас кҥші бар дҥние ғой. Ал, Қазақтың ӛнері деген сан жылдық тарихы бар ҥлкен шежіре. Егер де қолӛнер тҥрін алатын болсақ, елімізден бағзыдан қалған қазағымызға ғана тән ою-ӛрнек тҥрлері, кіим ҥлгілері, кілем, алаша, текемет, сырмақ, киіз, тері бҧйымдары, ӛмірдегі тҥрлі қызықтарға сай киілетін әшекей бҧйымдары, шаруышылық қолданыстағы бҧйымдар мен ыдыс тҥрлері, қару-жарақ, сауыт-саймандары, тіпті шаш қою ҥлгілері, бҧның барлығы қазақи стилдің негізі, бастамасы болатын қолӛнер тҥрлері, тек қана қазаққа тән жеке дара дизайнның қалыптасуына, бір кӛргеннен біз екенімізді басып айтуға болатын, біздің дизайнның негізін қалайтын ӛнер тҥрлері ғой.
Қазіргі таңда біз – дизайнерлер қазағымыздың қолӛнер шеберлерімен бірігіп, ескіше ӛнер тҥрлерімізді жаңғыртып, бояу шығарудан, тоқыма жасаудан, киім тігуден ӛз технологияларымызды ойлап тауып, заманауи талапқа сай келтіріп, бәріне қолжетімді, әркімнің талғамына сай табылатын, бір кӛргеннен бҧл қазақи этностиль дейтіндей, әр салада:
дизайнда, сәулетте, модада, басқа да ӛнер тҥрлерінде кӛрініс табатын, Қазақстандық брендтерді, фирмалық стилдерімізді, ӛз тенденцияларымызды белгілейтіндей әлем тарихында ӛз қолтаңбамызды қалдыратындай жетістіктерді қажетке айналдыруымыз керек.
Әрине ол ҥшін кӛп ізденіп, бір-біріміздің кҥшімізді біріктіріп, шетелдік ҥлгілерді, жетістіктерді есепке алып, олардың тҧру жолын дамуымызға қолданып, ӛз жақсымызды асыруымыз қажет. Әлемдік деңгейдегі жетістіктерге жету ҥшін қарқыннан бҧрын, жаңашылдықтан қорықпауымыз қажет, жаңа бастамаларға оң кӛзбен қарап, мәдениетімізден бет бҧрмауымыз қажет. Әрқайсысымыз ӛмірлік сапамызды, қажеттіліктерімізді жоғарылатуымыз қажет, ол ҥшін әр адам еліміздің болашағы ҥшін ӛз ҥлесін қосу қажет деп ойлаймын.
Менің ойымша, бҧл жерде Қазақстанда дизайнның бастапқы негіздерін дамытуды мектеп жасынан да қолға алу артық етпейді деген ой туындайды. Дизайн сӛзінің астында қазақ ӛнерін айтқым келеді. Метептегі еңбек пен сурет сабақтарын қалыптасқан ҥлгіде оқытпай, баланың ой ӛрісін мәдениетіне жақындатып оқыту ҥшін, осы кҥнге дейін жеткен тайпа, руларымыздың ӛнер туындыларының ерекшеліктерін балаларды мҧражайларға, тарихи жерлерді кӛрсетуге апарып отырудан бастауға болады деп есептеймін. Осы арқылы қазақтың ата салтын дәріптеп, баланың ӛнерге деген қырларын ашып, халқының бай мәдениетіне деген сҥйіспеншілігін оята оқыту керек деген ойдамын. Мектеп бағдарламасындағы бейнелеу, еңбек пәндерін қарапайым тҥрде оқытып қоймай, адам бойына тән талғампаздықты, ӛнертапқыштықты дәріптейтін дизайнның негіздерін де байланыстыра оқыту қажет деймін, бҧл баланың жастайынан жай ғана ӛнерден хабардар етіп қана қоймай, шығармашылық талғамын ашып, оны кӛркемӛнер, қолӛнерді жаңа сатыдан танып білуіне, рухани байлығының дамуына ҥлкен ҥлес қосушы еді және те адамды ӛнерге баулу, оны жан- жақты болуына кӛмектеседі, әрі ізденіске, ғылымға деген мҥкіншіліктерін оятады. Ӛнерді білу әрқашан артық етпейді емес пе.
Біз әрдайм бір орында тоқтап қалмай, Елбасымыз Нҧрсҧлтан Әбішҧлы ашып берген мҥмкіншіліктерді қолдана отырып, басқа мәдениеттерден ҥлгі алып, ӛз ӛнерімізді тың жолға қоюымыз қажет.
УДК 727.01
РОЛЬ МУЗЕЯ В СОВРЕМЕННОМ МИРЕ Базарбаева Айдана Нурлановна
магистрант Евразийского национального университета имени Л.Н.Гумилева, г. Астана Научный руководитель – доцент Солтанбаева Гульнара Шаймерденовна
Главную миссию сохранения социальной памяти, преемственности поколений несут музеи. Особенно важным для общественности является прививание подрастающему поколению чувства любви к Родине, уважение к ее истории. Музей является одним из главных звеньев в патриотическом воспитании молодежи.
Музей (от греч. - дом Муз) - учреждение, занимающееся собиранием, изучением, хранением и экспонированием предметов - памятников естественной истории, материальной и духовной культуры, а также просветительской и популяризаторской деятельностью.
Традиция собирания различных предметов культуры и природы возникла в древнегреческой культуре в храмах и музеях, где основную часть составляли индивидуальные подношения в благодарность богам и военные трофеи. Предметы быта, культуры других государств накапливаясь, превращались в коллекции и вызывали у посетителей храма живой интерес к иной экзотичной цивилизации.
В античной Греции в храмах богов и муз располагались статуи, картины и другие произведения искусства, посвященные этим богам или музам. Позднее в античном Риме, помимо картин и скульптур, расположенных в храмах, добавились и произведения искусств, выставленные в городских садах, римских банях и театрах. Гостям в виллах богатых и
знатных людей того времени часто показывались произведения искусства, захваченные хозяевами во время войн.
Римский император Адриан издал приказ, в соответствии с которым создавались копии произведений искусства, видимых им в Греции и Египте. Вилла Адриана представляла собой предшественника современного музея. Благодаря этом копиям мы имеем возможность оценить уровень выполнения многих потерянных произведений Древней Греции.
В эпоху Возрождения (XV-XVI века) музей представлял собой коллекционирование предметов не только культуры, но и природы. Основными учредителями музеев являлись представители высших слоев и интеллектуальная элита. Поэтому в странах Европы первые музеи возникли на основе частных коллекций светских и духовных правителей.
Образовательная деятельность является одним из приоритетных направлений в работе музеев с первых дней их возникновения. История образовательной деятельности музея начинается с эпохи античности. Первый Мусейон в смысле учебного заведение был основан в Александрии Птолемеем I приблизительно в 290 году до нашей эры. В него входили жилые комнаты, столовые помещения, помещения для чтения, ботанический и зоологический сады, обсерватория и библиотека. Позднее к нему были добавлены медицинские и астрономические инструменты, чучела животных, статуи и бюсты, которые были использованы для обучения. В отличие от других научных школ, Мусейон субсидировался государством, и учѐные получали жалование. Главный жрец (директор) назначался Птолемеем. К I в. до н.э. библиотека Мусейона насчитывала более 700000 рукописей.
Мусейон и большая часть Александрийской Библиотеки были уничтожены приблизительно в 270 году нашей эры.
Дальнейшее развитие образовательной деятельности музеев прослеживается в эпоху Возрождения, когда появились первые образцы музеев в современном его понимании.
Вначале музей ассоциировался с философским учреждением, затем музейные собрания становятся объектом научного изучения и учебного процесса. Появляются университетские музеи.
В России создание музейных коллекций начинается в начале ХVIII века.
Инициатором этого выступил российский император Петр I. Им была создана в Санкт- Петербурге Кунсткамера (с нем. - кабинет редкостей, музей). В настоящее время первый музей России называется Музеем антропологии и этнографии имени Петра Великого Российской академии наук (МАЭ).
Кунсткамера является естественнонаучным и историческим музеем, в нѐм собраны различные музейные предметы, связанные с анатомией, антропологией, этнографией, историей. Обладает уникальной коллекцией предметов старины, раскрывающих историю и быт многих народов. На сегодняшний день знаменитое археологическое собрание МАЭ насчитывает более тысячи коллекций, в которых содержится свыше 500 тысяч предметов.
Эти огромные и уникальные по своей научной значимости материалы характеризуют древние культуры Евразии и других континентов всех исторических периодов - от эпохи нижнего палеолита (500 тыс.л.н.) до средневековья (XI-XII вв.). Гордостью же Кунсткамеры является знаменитая коллекция «уродцев» - анатомических редкостей и аномалий, голландского анатома Рюйша. Наука об уродах и всевозможных монстрах считалась в то время не только занимательной, но и полезной. Оценивались монстры очень высоко, а за их утаивание взимался большой штраф, и потому поступали они в Кунсткамеру в изобилии.
Одна из самых значительных в мировом масштабе коллекций российского изобразительного искусства представлена в Государственной Третьяковской галерее.
Историю музея принято отсчитывать от 1856 года, когда текстильным фабрикантом Павлом Михайловичем Третьяковым были приобретены первые картины. Галерея была задумана как национальный музей русского искусства, доступный широкому зрителю. Кроме того Третьяковская галерея имеет в своей структуре мемориально-художественные музеи: музей- квартира Ап. М. Васнецова, дом-музей В. М. Васнецова, музей-мастерскую А. С.
Голубкиной, музей-квартиру П.Д. Корина, дом-музей Н. С. Гончаровой и М. Ф. Ларионова.
