ISSN 2224-526Х

(1)

. . . . . ... ...

i

ЖЯШ

ISSN 2224-526Х

(2)

ISSN 2224-526X

КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ УЛТТЫК, ГЫЛЫМ АКАДЕМИЯСЫНЬЩ

Х А Б А Р Л А Р Ы

ИЗВЕСТИЯ

НАЦИОНАЛЬНОЙ АКАДЕМИИ НАУК РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН

N E W S

OF THE NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN

АГРАРЛЬЩ ГЫЛЫМДАР СЕРИЯСЫ

♦

СЕРИЯ АГРАРНЫХ НАУК

♦

SERIES OF AGRICULTURAL SCIENCES

3 ( 39 )

МАМЫР - МАУСЫМ 2017 ж.

МАЙ - ИЮНЬ 2017 г.

MAY - JUNE 2017

2011 ЖЫЛДЬЩ КАЦТАР АЙЫНАН ШЫЕА BACTAFAH ИЗДАЕТСЯ С ЯНВАРЯ 2011 ГОДА

PUBLISHED SINCE JANUARY 2011 ЖЫЛЫНА 6 PET ШЫГАДЫ

ВЫХОДИТ 6 РАЗ В ГОД PUBLISHED 6 TIMES A YEAR

АЛМАТЫ, КР YFA АЛМАТЫ, НАН РК ALMATY, NAS RK

(3)

Известия Национальной Академии наук Республики Казахстан

Шаугимбаева Н.И., Каташева А.Ч., К,улатаев Б.Т., Кумганбаева P.M., Сарсебаева Б. Онтустк-шыгыс *

Казахстан жагдайында еЫршетш аркармеринос саулыктарынын суттшп...182 Сейтбаев К-Ж-, Нургазы К,.Ш. Жамбыл облысыньщ Herari балык шаруашылыгы су айдындарыньщ Ka3ipri

экологиялык жагдайы... 186 Сулейменова С.Е., Еглзбаева Т.К., Даминова Р.К., Красавин В.Ф., Ертаева Б.А. Картоптьщ сакиналы

HiipiriHe тез1мдшпн SCAR-MapKepnepfli пайдаланып багалау... 4... 193 Табынбаева Л.К., Кененбаев С.Б., Сулейменова М.Ш., Бекбатыров М.Б. «Aquasorb» абсорбентш енпзуге

байланысты дэндк жугершщ фотосинтетикалык кызмет!мен ешмдшп...198 Турсынбаев Н.А., МустафаевЖ.С., Козыкеева Э.Т. 0зен алабын кешещц уйлеспру кезшдеп

мелиорацияньщ кызметш экологиялык туршда камтамасыз етудщ эдштемеЫ... л... 205 Ширзад С. Бройлер балапандардын. ушаларын сакгау ушш бейтарап аналитпен оидеу... 213 Самим М.М.. Жумаи/ев Ж.Ж. Элемде тритикале ecipy алкабы...216 Сулейменова Н.Ш., Абшьдаев Е.С., ЕлшибекГ.А. Рапс ешрудщ ресурсунемдеу технологиясында гербицид

колданудьщ экологиялык acnem'ici...222

(4)

N E W S

OF THE NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN SERIES OF AGRICULTURAL SCIENCES

ISSN 2224-526X

Volume 3, Number 39 (2017), 182- 185

N. N. Shaugimbaeva, R. M. Kumganbaeva, В. T. Kulataev, A. Sh. Katasheva, B. Sarsebaeva Kazakh national agrarian university, Almaty, Kazakhstan.

E-mail: [email protected]

PRODUCTIVITY DAIRY SHEEP BREEDS ARHAROMERINOSA DIVORCE IN THE SOUTH-EAST OF KAZAKHSTAN

Abstract. The article presents results of the study milk production arharomerinosa breed of sheep in the farm

"Kumtekey" Raiymbek District of Almaty region. It was established that milk production in the adult ewe is much higher than that of young ewes. The article provides a comparative analysis of milk production and their chemical composition arharomerinosa breed sheep milk Almaty field conditions, the results showed that the composition was of milk: fat, protein and casein on the I group (7,2; 5,4; 3 6) higher than other groups (II and III), respectively, on the composition of fat, 8.3 and 11.1%, protein 11.1 and 16.7%, and casein is dominated by two groups of 5.5%.

Key words: sheep, sheep breed, lines, meat, wool, selection, milk, milk production

ЭОЖ 636.3+637(574)

H. H. Шаугимбаева, А. Ч. Каташева, Б. Т. Кулатаев, P. М. К^чганбаева, Б. Сарсебасва

Казак, улттык аграрлык университет!, Алматы, Казакстан

ОЦТУСТ1К-ШЫГЫС КАЗАХСТАН ЖАГДАЙЫНДА

0CIPIJIETIH АРКАРМЕРИНОС САУЛЬЩТАРЫНЬЩ СУТТ1Л1Г1

Аннотация. Макалада Алматы облысы Райымбек ауданыныц «Кумтекей» асылтукымды шаруашылы- гында казактьщ аркармеринос саульщтарыньщ сутгшпн, сут ешмдшгш зертгеу нэтижелер! бершген. Оган косымша аркармеринос саульщтарынан алынган суттщ химиялык курамыньщ керсеткштер1 керсетшген.

Тушн сездер: кой, тукым, жел1, ет, жун, ipiKTey, суттшп, сутшщ химиялык, курамы, козы.

Kipicne. Козылар ©Mipinii-i алгашкы апталарында тек енесшщ супмен гана коректенедь Козы- лардьщ ecin-дамуына эсер етухш басты факторлардьщ 6ipi, б.ул анасыныц cyri болып табылады.

Кой шаруашылыгында жайылымдык жуйеде козыларды еЫргенде саулыктардын, cyrrairi шешупи роль аткарады. Саульщтардьщ сут ешмдшп децгеШмен козыныц ecin-дамуы ткелей байланысты, scipece алгашкы 4-5 апталык ем1ршде козыларга Heri3ri азык, енесшщ cyri болады.

К,озы енесшщ супмен барлык кажетп заттарды езшщ ecin дамуы ушш алады. Сут! негурлым жо- гары саулыктардан денсаулыгы мьщты жэне тез ©сет in козылар оседк Сонымен, саулыктардьщ сут eHiMfliniri децгешн б'фден-б^р к,ажегп кой шаруашылыгындагы селекционерлш белгшердщ oipi болып табылады.

Саулыктар сутшщ жеткшкп децгейде болуы телдердщ сут ему кезещнде ойдагыдай ecin жетшуше эсер erri.

Зертгеу нысандары мен э/jicrepi. Kasipri танда Алматы облысы Райымбек ауданыныц «Кум- текей» асылтукымды шаруашылыгында казактьщ аркармеринос кой тукымыньщ саулыктарынын сут ешмдшп зерттелуде.

Зерттеу нысандары ретшде эр турл1 жастагы сака саулык, 2,5 жасар саулык, 1,5 жасар саулык

тар пайдаланылды.

182

(5)

ISSN 2224-526X Серия аграрных наук. № 3. 2017 Саулык,тардьщ кондылыгы орташа, оларды кугш-багу жагдайлары шаруашылыкта калып- таскан бiрдей денгейде болдьт.

Саульщтардьщ cyrruiiri мен оныц сапасы телдщ ем ip ini н, алгашкы айларындагы калыпты жагдайда есш-жетшуш жэне сакталгыштыгын камтамасыз exeTiH шешунп фактор болып табы

лады. Аналык мал сутшщ курамында, одан туган тел in in eMipiH сактауга, денсаулыгына, калыпты есш-женуше керект! барлык коректк заттар коры жиналган.

Тэж1рибел1к саулыктардын суттшпн аныктау ушш, алгашкы 20 кун шннде козылар коскан еалмагы аныкгалады. Бул керсеткшт беске кебейту аркылы анасыньщ cyTi есептеледЬ Сонымен б1здщ тэж1рибем!здеп саулыктардын 20 кундк лактация кезшдеп сут1 22,35 пен 29,7 аралыгында болды.

Зертгеу нэтижелер! жэне оларды талдау. Сойылган мадцардан алынатын ешм, ягни ет жэне ет ешмдер1 курылымыкеп компонента курдел! жуйе болып табылады. Ет дегешм!3 - булшьщ ет, май, дэнекер жэне суйек т'щдершщ жиынтыгынан куралган, сойылган малдардан алынган утя немесе ушаньщ 6ip белйч болып табылады.

1-кесте - Тэж1рибеге пайдаланылган саулыктардын суттшп

Топтар п

Козылардыд тершей еалмагы, кг

Козылардьщ салмагыньщ eciMi, кг

Саулыктар суттшп туылгандага 20-кунд1К жасында

Сака саулык; 10 4,90 10,8 5,9 29,5

2,5 жасар саулык 10 4,39 9,09 4,7 23,5

1,5 жасарсаулык 10 4,0 8.5 4,5 22,5

Орташа есеппен 10 4,43 9,46 5,03 25,15

Т Э ЖIР И Б Е Г Е ПА Й Д А Л А Н Ы Л F А Н САУЛЫКТАРДЫЦ CYTTIЛ1FI

Ш Туыл. Салм Ш 20- кун жасы Ш Салм. вам! Ш Саулык, cyrrmiri

30 29,5

| Сак,асаулыц 2,5 ж саулык, 1,5жсаулыц

Б1здщ, зерттеулер1м1зден тэж1рибеге алынган барлык уш топтагы саулыктардын ез козы- лар&ныц всга-жетшуше жумсаган барлык сут молшер! орташа есеппен 25,1 кг курады. Топ бойын- ша 6ip-6ipiMeH салыстыратын болсак, I топтагы (29,5 кг) койлар келеа топтардан (И жэне III топ) тшсшше 6,0 жэне 7,0 кг немесе 20,3 жэне 23,7 % артык сут жумсалган. Ал II топ (23,5 кг) III топ

тагы малдардан тшсшше 1,0 кг немесе 4,2 % басым болган.

(6)

Ocipece осы I топтагы жэне де II топтагы саулыктардын ез телдершщ есш-жетшуше га;

ешмдшгшщ жогарлауына коскан мол улей деп тусшуге болады.

2-кесте - Саулыктардын; сутшщ химиялык курамы, % мен тытыздыгы (мл/см³)

Топтар

Керсеткпптер

май акуыз казеин МКЗК кургак заттар ^{ТЫГЫЗДКГ:.}

1 7.2 5,4 3,6 9,6 16,1 1,029

II 6,6 4,8 3,4 8,6 16.5 1,030

III 6.4 4.5 3,4 8.6 17,0 1.032

Алгашкы айларда салмак косуы каркынды журед]. Жогарыда керсетшгендей I топтагы кс:.*- ларыньщ салмактары II жэне III козылардьщ салмактарына Караганда, басым екеш кершш стыт Осы козылардьщ Tipi салмактары ecin даму кезещнщ келест кезендершде де сакталып калды.

Б1здщ зерттеулерМзден, тэж!рибеге алынган уш топтагы саулыктардын сутшщ курамындаг майы, акуызы, казеин!, майсыз кургак заттар калдыгы, кургак заттары жэне тыгыздыгы аныктъ>

ды. Топ бойынша 6ip-6ipiMeH салыстыратын болсак, суттщ курамындагы майы, акуызы жэне сь- зеиш бойынша I топтьщ керсетшнд (7,2; 5,4; 3,6) келес! топтардан (II жэне III топ) тшсшше майл»

лыгы бойынша 8,3 жэне 11,1 %, акуызы бойынша 11,1 жэне 16,7 %, казеиш бойынша еш топта^ _ 5,5 % басым.

Бул корсетк!штер Ажар шаруашылыгыньщ саулыктарынын суттшк кезещнде козылардык г ■ ешмдшп децгейшщ жогары, жеткшгп екенш, суттшк кезещнде козылардьщ жаксы ecin дам>ъ»

камтамасыз ететшше куэлш етедь

Еорытьшды. Алматы облысы Райымбек ауданыныц «Кумтекей» асылтукымды шаруаш лыгында казактьщ аркармеринос саулыктарынын сут ешмдшп зерттелген. Бул керсетк!^~гт Кумтекей шаруашылыгыньщ саулыктарынын суттшк кезещнде козылардьщ сут ешмдшг:

гейшщ жогары, жеткшкп екенш, суттшк кезещнде козылардьщ жаксы ecin дамуын камтау.~; = ететшше куэлж етед!. Корыта кеде, сака саульщтардьщ cyrrmiri 2,5 жэне 1,5 жасар саулыктарзд суттшк керсеткштер1не Караганда жогары, ал с-утгщ курамындагы май, акуыз, казеин : f KepceTKimiepi бойынша да сака саулыктьщ керсетюпд анагурлым жогары болды.

ЭДЕБИЕТ

[1] До длин г С.Х. Разведение мериносов. -М.; Колос, 1974. - С. 320.

[2] Литовченко Г.Р., Вениаминов А,А. Отбор и подбор в овцеводстве. - М.; Колос, ! 972. - Т. 11. - С. 114-202.

[3] Исенжулов А.И., БукеноЙ К.Б., Проказин О.А. Казахский архаромеринос. - Алма-Ата; Кашгар, 1979:

[4] Акбидаев А.Г. Молочность и качество молока эдильбаевских маток в условиях северного Казахстана // Вес^ш.

-2005. -№ 7.-С. 45-46.

[5] Боголюбский С.Н. О периодизации в росте частей тела и органов в плодный период // Проблемы совремеяий эмбриологии: сб. науч. тр. Института ветеринарии. - Л: ЛГУ. 1956. - С. 140-150.

REFERENCES

[1] Dolling S.H, Razvedenie merinosov. М.: Kolos, 1974. P. 320.

I [2] Litovchenko G.R., Veniaminov A,A. Otbor i podbor v ovcevodstvc. М.: Kolos, 1972, Vo!. 11. P. 114-202, [3] Isenzhulov A.I., Bukenov K.B., Prokazin O.A. Kazahskijarharomerinos. Alma-Ata: Kajnar, 1979.

[4] Akbidaev A.G. Molochnost' i kachestvo moloka jedil'baevskih matok v uslovijah severnogo Kazahstana / \ г~

"•2005. N 7. P. 45-46.

[5] Bogoljubskij S.N. О periodizacii v roste chastej tela i organov v plodnyj period // Problcmy sovremennoj jembriokei:

sb. nauch. ir. Institute veterinarii. L.; LGU, 1956. P. 140-150.

(7)

ISSN 2224-526X Серия аграрных наук. № 3. 2017

Н. Н. Шаугимбаева, Р. М. Кумганбаева, Б. Т. Кулатаев, А. Ч. Каташева, Б. Сарсебаева Казахский национальный аграрный университет, Алматы, Казахстан МОЛОЧНАЯ ПРОДУКТИВНОСТЬ ОВЕЦ ПОРОДЫ АРХАРОМЕРИНОСА

РАЗВОДИМЫХ В УСЛОВИЯХ ЮГО-ВОСТОКЕ КАЗАХСТАНА

Аннотация. В статье приводится результаты изучения молочной продуктивности овец породы архаро

мериноса в хозяйстве «Кумтекей» Райымбекского района Алматинской области. Установлено, что молочная продуктивность у взрослой овцематки намного выше, чем у молодых овцематок. В статье приведены срав

нительный анализ показателей молочной продуктивности и их химический состав молока породы овец ар

харомериноса в условиях Алматинской области, результаты показали, что в составе молока составило: коли

чество жира, белка и казеина по I группе (7,2; 5,4; 3,6) высоки, чем от других групп (II и III), соответственно по составу жира 8,3 и 11,1 %, белка 11,1 и 16,7 %, и по казеину преобладает от двух групп на 5,5 %.

Ключевые слова: овцы, порода, линии, мясо, шерсть, подбор, молоко, молочная продуктивность, овце

водство.

Сведения об авторах:

Сарсебаева Балжан Бактыбековна - магистрант, Казак ^лттык аграрлык университет!, Алматы, Казахстан Шаугимбаева Нуржан Нурлановна - а.ш.г.к., ага окытушы, Казак ^лттык аграрлык университет!, Ал

маты, Казахстан