Юбилейные даты
Биология Fылымдарыньщ докторы, профессор,
Россия Жаратылыстану Академиясыныц корреспондент мYшеri ЖАЙЛЫБАЙ КЕЛ1С Н¥РМ АШ ¥ЛЫ - 80 жаста
Биология гылымдарыныц докторы (1998 ж.), профессор (2002 ж.), Россия Жаратылыстану Академиясыныц корреспондент-мYшесi (2016 ж.), Европа Жарартылыстану Академиясыныц толык мYшесi (Academy o f Natural History. Certificate № S 0149. This Certificate is proudly presented to Jailibay Kelis Nurmashuli International Academy o f Natural History Full Member (2016).
К. Н. Ж айлы бай 1936 жылы 1 наурыз Кызылорда облысы, Шиелi ауданы, «Ецбекшi»
аулында дYниеге келген.
1961 жылы ол Казак улттык университетiнiц (бурынгы КазМУ) биология-топырактану фа- культетiн «есгмдгктер физиологиясы» мамандыгы бойынша бiтiрген. 1961-1969 жылдары Казак еп н ш ш к гылыми-зерттеу (F3) институтыныц еймдштер физиологиясы лабораториясыныц гылыми кызметкерi.
1969-1998 жылдары ол Ы. Жакаев атындагы КYрiш шаруашылыгы F3 институтыныц физио
логия лабораториясыныц ага гылыми кызметкер^ лаборатория мецгерушюг 1998-2004 жылдары осы институттыц «Селекция» жэне «Технология» белiмiнiц ага гылыми кызметкерi. 1997 жылы
«Фотосинтетические и морфофизиологические основы продуктивности риса» такырыбында докторлык диссертация коргады.
1992-2004 жылдары Коркыт Ата атындагы Кызылорда мемлекетпк университетiнiц доцентi, профессоры.
2004 жылдан осы кезге дейiн Казак мемлекетпк кыздар педагогика университетiнiц «Био
логия», «Экология» кафедрасыныц профессоры, 2015 жылдан Орталык Азия университетiнiц профессоры. Педагогикалык жумыста жогары бiлiмдi маман - лектор екенш керсеттi, дэрютерш терец гылыми-теориялык децгейде казак жэне орыс тiлiнде жYргiзедi.
К. Н. Жайлыбай белгш кYрiшшi галым, еймдштер физиологиясы, агрономия, ботаника, эко
логия саласыныц маманы. Арал ецiрiндегi непзп астык дакылдары: кYрiш, бидай, арпа, сулы дакылдарыныц фотосинтезiн, морфофизиологиясын, анатомиясын терец зерттеу нэтижесiнде:
а) еймдштердщ фотосинтетикалык енiмдiлiгi теориясын кYрiш мысалында одан эр1 дамытты жэне ец жогары эрi сапалы дэн ешмшщ калыптасу теориясын тужырымдады;
146
ISSN 2224-5308 Серия биологическая и медицинская. № 3. 2016 б) ен жогары дэн е т м ш беретш кYрiш, бидай, арпа, сулы, тYЙежонышка агроценоздарынын (егiстiктерiнiн) параметрлерiн аныктап, моделiн жасап шыгарды;
в) кYрiштiн жогары енiмдi сорттык Yлгiлерiн багалап сурыптайтын жана морфофизио- логиялык эдiстемелерiн жасап шыгарды жэне олар Казакстан Республикасы патенттерiмен коргалган;
г) тузданган жерлерде кYрiш есiрудiн сорттык жана жетiлдiрiлген технологиясын тужы- рымдап, ендiрiске енгiздi. Бул жана технология Казакстан Республикасы патенпмен (№ 9029) коргалган;
д) Арал енiрiндегi суармалы егiншiлiк жагдайында ерте дэндi дакылдарды (бидай, арпа, сулы) ешру технологиясын жетiлдiрiп, ендiрiске енгiзiлдi
е) Астана манында агашты есiмдiктердi есiрiп, орман жасаткан жэне каланын, елдiн эколо- гиялык жагдайын жаксарту женiндегi Елбасы Н. Э. Назарбаевтын идеясын жYзеге асыруда про
фессор К. Н. Жайлыбай бастамашы болып, ^ ш т фотосинтездеушi эрi узак жыл емiр CYретiн арша, емен, акация, YЙенкi, бозарша (туя), бозарша, сирень еарудщ ен арзан эдiстемесiн дайындап, мектептерде есiруде (Алматы акшамы, № 13, 26.01, 2012 ж.).
Профессор К. Н. Жайлыбайдын басшылыгымен 2 гылым докторы, 1 магистр дайындалды.
Республикалык, шетелдiк журналдарда, агымдык басылымдарда 405 гылыми енбегi жарияланды, сонын iшiнде 6 монография, 2 окулык, 7 оку куралы, 12 ютапша (брошюра), кYрiш жэне ерте дэндi дакылдар егiншiлiгi ендiрiсiне 15 усыныс, енертабыска берiлген 3 патентi бар. Олар ендiрiсте енгiзiлген. Онын монографиялык енбектерiнiн мазмуны, гылыми зерттеу нэтижелер^ енертабыс жэне ендiрiске усыныстары Республикалык жэне халыкаралык конференцияларда баяндалып талкыланды.
Марапаттаулар жэне жет^стжтер:
1. «Казакстан агроендiрiстiк кешенi саласында ен кеп окылатын авторлар» номинациясы бойынша «Парасат» сыйлыгынын III дэрежелi дипломымен (30.10.2009 ж.);
2. Казак мемлекетпк кыздар педагогикалык университетi бойынша 2011 жылдын «Yздiк галым» номинациясынын III дэрежелi дипломымен;
3. Кызылорда облысы Шиелi ауданынын экономикасына елеулi Yлес косканы Yшiн «Ыбырай Жакаев - 120 жыл» мерекелш медалiмен марапатталган (2011 ж.);
4. Российская Академия Естествознания присвоил Жайлыбаю Келису Нурмашулы ученое звание члена-корреспондента Академии, диплом № 8668 от 25.02.2016 г.
5. Решением Президиума Российской Академии Естествознания Жайлыбаю Келису Нур
машулы присвоено почетное звание “Заслуженный деятель науки и образования”. Удостоверение
№ 01754, протокол № 560 от 25.02.2016 (Сертификат № 01754).
6. Решением (22.12.2015 г.) Президиума Российской Академии Естест-вознания за выдаю
щийся вклад в развитие биологической науки, генетики, селекции и растениеводства Жайлыбай Келис Нурмашулы награжден медалью им. Н.И.Вавилова,Удостоверение № 1082, Протокол № 560 (Сертификат № 01229, 22.02.2015 г.).
7. Решением Президиума Российской Академии Естествознания Жайлыбай Келис Нурмашулы награжден медалью имени В.И. Вернадского за успехи в развитии отечественной науки;
Удостоверение № 2024, Протокол № 560 от 25.02.2016.
8. Решением Президиума Российской Академии Естествознания Жайлыбаю Келису Нур
машулы присвоено почетное звание “Заслуженный деятель науки и техник”. Сертификат № ЗДНТ 0136 (0286).
9. Российской Академии Естествознания награждает Келис Нурмашулы Жайлыбай орденом Екатерины Великой за служение науке и просвещению. Сертификат EG 210 25.02.2016.
10. Российская Академия Естествознания нагрждает Келис Нурмашулы Жайлыбай орденом Александра Великой за научные победы и свершения. Сертификат AG 676. 25.02.2016.
11. Academy o f Natural History. Certificate № S 0149. This Certificate is proudly presented to Jailibay Kelis Nurmashuli International Academy o f Natural History Full Member. (2016.02.25).
12. European Scientific and Industrial Consortium Jailibay Kelis Awarded the Gold medalof the
“European Quality” № 627 (2016).
147
Известия Национальной академии наук Республики Казахстан
13. European Scientific and Industrial Consortium. Labore et Scientia Жайлыбай Келис Нур- машулы 25.02.2016 награждается орденом “Labore et Scientia”- Трудом и знанием. Удостоверение
№ 594 (693).
14. European Scientific and Inlustrial Consortium. Primus Inter Pares. Жайлыбай Келис Нурмашулы 25.02.2016 награждается орденом “Primus Inter Pares- Первый среди равных”.
Удостоверение № 302 (501). (суретте).
Россия Жаратылыстану Академиясыныц Президент! М. Ю. Ледванов профессор,
Академияныц корреспондент-мушеи К. Н. Жайлыбайга медалдар, ордендер, сертификаттар тапсыру сэт1
Профессор К. Н. Жайлыбай Экология мамандыгы бойынша 2 окулык, 5 оку к¥ралын, 2 оку эдiстемелiк кешенiн дайындап шыгарды. Казiргi кезде осы оку к¥ралдарын студенттер сабактарда пайдалануда.
Профессор К. Н. Жайлыбай педагогикалык ж^мыста б ш к п маман - лектор екенiн керсетп, сабактарды казак жэне орыс тш нде, терец гылыми-теориялык децгейде жYргiзедi. Оныц гылыми зерттеу ж^мыстарыныц нэтижелерi Казакстандык ауыл шаруашылык гылымына, биология, экология гылымдарына елеулi Yлес косуда. Сондыктан Россияныц Жаратылыстану Академиясы Президиумыныц шешiмiмен (22.12.2015 ж.) биология, экология, генетика, селекция, ешмдштер шаруашылыгы гылымдарына зор Yлес косканы Yшiн Н.И.Вавилов жэне В.И.Вернадский атындагы медалдер1мен марапатталган.
Казiргi кезенде Елорда мацында орман жасаткан Елбасы Н.Э.Назарбаевтыц енегест, идеясын ауылдыц жерлерде ЖYзеге асыру мацсатында профессор К. Н. Жайлыбай Казак мемлекетпк кыз- дар педагогикалык университетшщ жэне Орталык Азия университетшщ студенттерiне, Жамбыл, Карасай, Ецбекшiказак аудандарыныц мектептерiндегi биология, география, экология мамандыгы м^гал1мдер1 мен окушыларына кYштi фотосинтездеушi эр1 ^зак жыл есетiн емен, арша, акация, YЙецкi, туя, бозарша, сирень агаштарын т^кымынан есiрудiц ец арзан эдютемесш YЙретiп, оларды жылда-жылда кептеп еирш , Казакстанныц экологиялык жагдайын жаксартуга, жастарды эколо
гиялык патриотизмге тэрбиелеуде езшдш Yлесiн косуда.
Б э м р у л ы Ц., Ы. Ж акаев атындагы Цазац к у р ш шаруашылыгы гылыми зерт т еу институты, Селекция жэне туцым шаруашылыгы белгмтщ мецгеруш ш ,
а.ш.г.д., профессор
148
