BULLETIN OF NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN
ISSN 1991-3494
Volume 3, Number 361 (2016), 67 - 72
MODEL OF THE FORM OF THE ORGANIZATION OF RESEARCH ASSIGNMENTS ON PHYSICS
ON COMPUTER MODELS
К. А. Kabylbekov, P. A. Saidahmetov, G. Sh. Omashova, Zh. Abekova, M. A. Nurullaev South-Kazakhstan State University named after M. Auezov, Shymkent, Kazakhstan.
E-mail: kenkab@ mail.ru
K eyw ords: a photoelectric, a voltage, a wave length, an electron work function, a Dirac constant, dispersion, a Compton wave length, isotopes, a specific charge.
A b stra c t. In the article research assignments on the physics from electromagnetism and quantum physics sections are given: using computer model o f a photoeffect to conduct examinations o f dependence o f a photoelectric from the enclosed voltage and to construct their pictorial dependence, dependences o f quantity o f a photoelectric on a wave length or energy o f im pinging quantums on a photoelectric cell, to spot a red photoelectric threshold, to spot a Dirac constant, a material o f a photoelectric cell and an electron work function. Using computer model Com pton of effect to conduct examination o f dependence o f change o f a wave length o f an absent-minded quantum from a scattering angle, to construct the diagramme of dependence o f change o f a wave length o f an absent-minded quantum from a quadrate o f a sine o f half o f scattering angle, to spot a Dirac constant and a Compton wave length o f an electron.
O n computer model o f masses of a spectrometer to conduct examination o f dependence o f radius o f a path curvature o f isotopes at their motion in a magnetic field at various velocities o f isotopes and values o f an induction o f a magnetic field, to spot specific charges o f isotopes and to identify isotopes. The offered assignments are approved in Nazarbayev to intellectual school o f a physical and mathematical direction Shymkent, at regional school "Daryn- 1" for exceptional children and at school-grammar school o f M .Auezov by Arys at physics lessons at 10-11 classes.
The majority o f pupils w ith special interest the assignment have carried out.
Э О Ж 532.133, 371.62, 372.8.002
КОМПЬЮТЕРЛ1К МОДЕЛДЕРДЕ ФИЗИКАДАН ЗЕРТТЕУЛ1К ТАПСЫРМАЛАРДЫ ОРЫНДАУДЫ ¥ЙЫМДАСТЫРУДЬЩ
БЛАНК УЛГ1С1
К. А. ^абы лбеков, П. A. Саидахметов, Г. Ш. О маш ова, Ж. А. Абекова, М. А. Нуруллаев М. Эуезов атындагы О щ уп к Казакстан мемлекетпк университет^ Шымкент, Казахстан Т уш н сездер: фототок, кернеу, толкын узындыгы, электронныц шыгу жумысы, Планк турактысы, ша- шырау, комптондык толкын узындыгы, изотоптар, м ен ш ж п заряд.
А н н о тац и я. М акалада физиканыц электромагнетизм жэне кванттык физика бeлiмдерiнен зерттеулш тапсырмалар келпрш ген: фотоэффект компью терлж моделш колданып фототоктыц кернеуге т э у е л д т н зерт- теп олардыц граф и пн тургызыцдар, фототок ш амасыныц фотоэлементке тускен фотондардыц толкын узындыгына немесе энергиясына т э у е л д т н зерттендер, фотоэффектшщ кызыл шекарасын, Планк туракты- сын аныктацдар, фотоэлемент материалын жэне электронныц шыгу жумысын аныктацдар. Комптон эффект компью терлж моделiн колданып шашыраган фотондардыц толкын узындыгыныц eзгерунiц шашырау буры- шына тэуелдiгiн зерттецдер, ш ашыраган фотондардыц толкын узындыгыныц шашырау бурышыныц жар- тысыныц синусыныц квадратына тэуелдiлiк графигiн тургызыцдар, Планк турактысын жэне электронныц
67
комптондык толкын узындынын аныктандар. М асс спектрометр компью терлж модел1 аркылы магнит eрiсiн- де эр тYрлi жылдамдыкпен козгалган изотоптардын кисыктык радиусынын м агнитпк индукция шамасына тэуелдш н зерттендер, изотоптардын м енш ш п зарядын аныктап кандай изотп екенш аныктандар. ¥сы ны лган тапсырмалар Ш ымкент к. физика математика багытындагы Назарбаев зияткерлж мектеб1нде, дарынды бала- ларга арналган облыстык «Дарын-1» мектеб1нде жэне Арыс к. М .Эуезов атындагы мектеп-гимназиясынын 10-11 сыныптарында физика сабактарында колданылды. Окушылардын басым кeпш iлiгi тапсырмаларды аса кызыгушылыкпен орындады.
Казакстан Республикасынын Президентi - Елбасы Н. Э. Назарбаев «Казахстан-2050 - стра- тегиясы» - калыптаскан мемлекеттiн жана саяси багыты» атты Казакстан халкына Жолдауында:
Казакстан 2050 жылы 30 дамыган мемлекеттер катарына енуi керек деп атап ^ р с е т . Дамып келе жаткан елдер арасында мундай катарда болуы Yшiн бэсекелестш катан болады. ¥ л т жаhандык экономикалык бэсекелестiкке дайын болганда гана мундай катарда бола алады. Бiз, аса манызды максаттарымызды естен шыгармай, максатты жэне шабытты енбек етуiмiз керек: казiргi заманга сай нэтижелi б ш м мен денеаулык сактау жYЙесiн к¥ру. Бэсекеге кабiлеттi дамыган мемлекет болу Yшiн бiз сауаттылыгы жогары елге айналуымыз керек. Бiзге окыту эдютемелерш жангырту жэне eнiрлiк мектеп орталыктарын к¥ра отырып, бiлiм берудiн онлайн-жYЙелерiн белсене дамыту керек болады. Бiз калайтындардын барлыгы Yшiн кашыктан окытуды жэне онлайн режимiнде окытуды коса, отандык бiлiм беру жYЙесiне инновациялык эдiстердi, шешiмдердi жэне куралдарды кар- кынды енгiзуге тиiспiз [1].
Президент жолдауында кел^ршген тапсырмаларды орындау Yшiн М.Эуезов атындагы мемлекеттiк университетiнiн «Физиканы окытудын теориясы мен эдютемесЬ> кафедрасы 2012
2013 оку жылынан бастап оку YPДiсiне мБiлiмдегi акпараттык технологиялар", "Физиканы окыту- дагы акпараттык технологиялар" жэне "Электронды окулыктарды оку YPДiсiнде колдану" курс- тарын енгiздi. Курстын максаты: студент-болашак физика м ^ а т м д е р ш оку YPДiсiнде, eздерiнiн кэсiпшiлiк кызметiнде жэне б ш к п л ш н жоFарылатуында, оку YPДiсi мен сыныптан тыс жумыс- тарды жэне компьютерлш зертханалык жумыстарды уйымдастыруда болашаFы зор бiлiм беру технологияларын шыпармашылык жэне тиiмдi пайдалануFа даFдыландыру.
Компьютерлш зертханалык жумыстарды ¥ЙымдастыруFа арналFан бланк Yлгiлерi туралы бiз бурын жазFанбыз [2-13].
Компьютерлiк зертханалык жумыстарды орындауды уйымдастыруда теориядан кыскаша мэлiметтер, компьютерлш зертханалык жумысты орындауFа дайындыFын тексеруге арнаетан бакылау сурактары, жауаптарын компьютерлш тэжiрибе аркылы тексеруге арналFан есептер, тэжiрибелiк жэне зерттеулiк тапсырмалар, бiрмэндi емес жэне берiлгендерi жетiспейтiн есептер, iзденiстiк жэне шыFармашылык тапсырмалар бершедь Окушылардын ойлау жэне зерттеулiк кабшеттерш калыптастыру мен арттыруда зерттеу тапсырмаларынын манызы eте зор.
¥сынылып отырFан макалада студенттерге, магистранттарFа, мектеп м^ал1мдерше кeмекшi к¥рал ретiнде - окушылардын [14] ресурсын пайдаланып, окушылардын оку материалдарын игеруiн жэне кабiлетiн ескере отырып, бiз келесi зерттеулiк тапсырмаларды орындауFа арналFан бланкi Yлгiлерiн усынамыз:
С ы н ы п...О куш ы ны ц ф ам илиясы ... Ес1м1...
1. Ж умыс такы ры бы : Фотоэффект кубылысын зерттеу.
Ж ^мы сты ц м аксаты : Компьютерлш тэжiрибе аркылы фототоктын кернеуге тэуелд тн , фототоктын фотоэлементке тYCкен жарыктын толкын узындынына тэуелдiгiн зерттеу, фотоэффек- тiнiн кызыл шегiн аныктау, электроннын шыFу жумысын аныктау, Планк турактысын аныктау, фотоэлемент материалын аныктау.
1.1. Фотоэлементке толкын узындыны 400 нм жэне 500 нм монохромат жарык тYCкендегi фототоктын кернеуге тэуелдiгiн (жарык куаттылыпы 0,5 жэне 1,0 мВт) зерттендер. I(U) графигiн (4 кисык) тщрFызындар. Тэжiрибе корытындысын тужырымдандар.
Ж ауабы...
1.2. Фотоэлементке толкын узындыны 450 нм жэне 622 нм жарык тYCкендегi фототоктын кернеуге тэу ел д тн (жарык куаттылыпы 0,5 жэне 1,0 мВт) зерттендер. I(U) графигiн (4 кисык) тщрFызывдар. Тэж1рибе корытындысын тужырымдандар. Ж ауабы...
1.4. Фотоэлемеитке белгш бiр толкын узыидыкты моиохромат жарыктыц куаттылыгыи езгерте отырып фототоктыц кериеуге т эу ел д ти зерттецдер. I(U) графигiи эр тYрлi жарык куат- тылыгыиа карай тургызыцдар. Тэжрибе корытыидысыи тужырымдацдар.
Ж ауабы...
1.5. Фотоэлемеитке толкын узындыгы 380 им моиохромат жарык тYCкендегi фототоктыц кериеуге т эу ел д ти жарык куаттылыгыи 0,1 деи 1,0 мВт аралыгында езгертш зерттецдер. I(U) графигiи жарык куаттылыгына карай тургызыцдар. Жарык куаттылыгыныц каиыккаи ток мэиiие эсерiи зерттецдер. Тэжрибе корытыидысыи тужырымдацдар. Ж ауабы...
1.6. Фотоэлемеитке толкын узындыгы 622 им моиохромат жарык тускеидеп фототоктыц кериеуге т эу ел д ти жарык куаттылыгыи 0,1 деи 1,0 мВт аралыгында езгертш зерттецдер. I(U) графигш жарык куаттылыгына карай тургызыцдар. Жарык куаттылыгыныц каиыккаи ток мэише эсерш зерттецдер. Тэжрибе корытыидысыи тужырымдацдар. Ж ауабы...
1.7. Фотоэлемеитке тусетш жарык куаттылыгы 1,0 Мвт жагдайында толкын узыидыгыи 380
623 им аралыгында езгертiп фототоктыц кериеуге тэуелдши зерттецдер. I(U) графигш тургы- зыцдар. Каиыгу ток мэндерi мен тежеу кериеулерiи аиыктацдар. Жарык куаттылыгы мен каиыккаи ток мэидершщ арасындагы байлаиысты ориатыцдар. Тэжрибе корытыидысыи тужырымдацдар.
Ж ауабы
1.8. Компьютерлш моделдi колдаиып Плаик турактысыи аиыктацдар. Ж ауабы...
1.9. Компьютерлш моделдi колдаиып фотоэлемеиттеи электроииыц шыгу жумысын аиык- тацдар. Ж ауабы...
1.10. Компьютерлш моделдi колдаиып фотоэлемеиттiц кандай материалдаи жасалгаиыи аиыктацдар. Ж ауабы...
2. Ж ^мыс такы ры бы : Комптои-эффект кубылысын зерттеу.
Ж ^мы сты ц м аксаты : Жецiл атомда шашыраган рентген сэулесiиiц толкын узындыгыныц езгеруiиiц шашырау бурышыиа тэуелдiгiи зерттеу, Плаик турактысыи аныктау.
2.1. Еркш электроига карай тускеи фотоииыц толкын узындыгы 0,0350 им. Оныц шашырау бурышын, 30о-таи 160о-ка дейiи эр 10о-ка улгайтып шашыраган фотоииыц толкын узындыктарын аиыктацдар жэне толкын узындыгыныц езгерюшщ шашырау бурышыиыц жартысыиыц синусы- иыц квадратыиа тэуелдiк графигiи салыцдар A y si n2 . Тэжiрибе корытыидысыи жасацдар.
Ж ауабы...
2.2. Толкын узындыктары 0,0350 им мен 0,1000 им аралыгында жататын фотондардыц еркiи электроииаи 90о- ка шашырагандарыныц толкын узыидыктарыиыц езгеруiи аиыктацдар. толкын узындыгыныц езгерюшщ шашырау бурышыиыц жартысыиыц синусыныц квадратыиа тэуелдш
Г f # Y i
графигiи салыцдар Ay s in21 — I . Тэжiрибе корытыидысыи жасацдар. Ж ауабы...
, 2 у/
2.3. Толкын узындыктары 0,0350 им мен 0,1000 им аралыгында жататын фотондардыц еркш электроииаи 90о-ка шашырагандарыныц толкын узыидыктарыиыц езгеруш аиыктацдар. Толкын узындыгыныц езгеруш электроииыц комптондык толкын узындыгымен салыстырыцдар. Ж ауабы.
2.4. Эиергиясы 250 кэВ фотон еркiи электроида 120о бурыш жасап шашырыгаи фотоииыц энергиясы кандай болады? Ж ауабы...
2.5. 4.1 мен 4.2 тапсырмаларыныц нэтижелерш корытыидылацдар. Ж ауабы...
2.6. Еркш электроига карай тускен фотоииыц толкын узындыгы 0,0300 им. Оныц шашырау бурышын, 30о-тан 160о-ка дейiи эр 10о-ка улгайтып шашыраган фотоииыц толкын узындыктарын аиыктацдар. Толкын узындыгыныц езгеруi мен шашырау бурышыиыц жартысыиыц синусыныц квадраты арасындагы тэуелдш графигш салыцдар. Тэжрибе корытыидысыи жазыцдар. Ж ауабы.
2.7. Толкын узындыктары 0,0300 им мен 0,1000 им аралыгында жататын фотондардыц еркш электроииаи 90о- ка шашырагандарыныц толкын узыидыктарыиыц езгеруш аиыктацдар. Толкын
69
узындыгыныц eзгеруi мен шашырау бурышыныц жартысыныц синусыныц квадраты арасындагы тэуелд1 туралы корытынды жасацдар. Ж ауабы...
2.8. Толкын узындыктары 0,0300 нм мен 0,1000 нм аралыгында жататын фотондардыц ерюн электроннан 90о- ка шашырагандарыныц толкын узындыктарыныц eзгеруiн аныктацдар. Толкын узындыгыныц eзгеруiн комптондык узындыкпен салыстырыцдар.
Ж ауабы...
2.9. 4.1 мен 4.2 тапсырмаларыныц нэтижелерш корытындылацдар. Ж ауабы...
2.10. Комптон эффектюшщ компьютерлш моделш колданып Планк турактысын аныктацдар.
Ж ауабы
2.11. Комптон эффектюшщ компьютерлш моделш колданып электронныц тыныштык массасын аныктацдар. Ж ауабы...
2.12. Комптон эффектюшщ компьютерлш моделш колданып электронныц комптондык толкын узындыгын аныктацдар. Алынган нэтижеш (h/mc) мэшмен салыстырыцдар.
Ж ауабы...
3. Ж умыс так;ырыбы: Изотоптарды масс-спектрометрде сараптау Ж ^мы сты ц мак;саты:
3.1. С12 жэне С14 изотоптарынан туратын кeмiртек ядролар шогы V = 10 000 м/с жылдам- дыкпен магнит eрiсiне перпендикуляр туседь Олардыц козгалыс траекториясыныц радиустарыныц магнит индукциясыныц шамасына тэуелдiгiн зерттецдер. Корытынды жасацдар. Жауабы:
2.2. С12 жэне С14 изотоптарынан туратын кeмiртек ядролар шогы V = 10 000 м/с жылдам- дыкпен магнит eрiсiне перпендикуляр туседь Олардыц козгалыс траекториясыныц радиустарыныц айырмасыныц магнит индукциясыныц шамасына тэу ел д тн зерттецдер. Корытынды жасацдар.
Ж ауабы :...
2.3. Ne20 жэне Ne22 изотоптарынан туратын неон ядролар шогы V = 2000 м/с жылдамдыкпен магнит eрiсiне перпендикуляр туседь Олардыц козгалыс траекториясыныц радиустарыныц магнит индукциясыныц шамасына тэу ел д тн зерттецдер. Корытынды жасацдар. Жауабы: ...
2.4. Ne20 жэне Ne22 изотоптарынан туратын неон ядролар шогы V = 2000 м/с жылдамдыкпен магнит eрiсiне перпендикуляр туседг Олардыц козгалыс траекториясыныц радиустарыныц айыр
масыныц магнит индукциясыныц шамасына тэу ел д тн зерттецдер. Корытынды жасацдар. Жауабы:
235 238 ,
2.5. U жэне U изотоптарынан туратын уран ядролар шогы индукциясы В = 10 мТл магнит eрiсiне перпендикуляр туседг Олардыц козгалыс траекториясыныц радиустарыныц айырмасыныц жылдамдык шамасына тэу ел д тн зерттецдер. Корытынды жасацдар. Жауабы: ...
235 238
2.6. U жэне U изотоптарынан туратын уран ядролар шогы индукциясы В = 10 мТл магнит eрiсiне перпендикуляр туседг Олардыц козгалыс траекториясыныц радиустарыныц айырмасыныц жылдамдык шамасына т эу е л д тн зерттецдер. Корытынды жасацдар. Жауабы: ...
2.7. Индукциясы В = 10 мТл магнит eрiсiне ею изотоптан туратын белпшз ядролар шогы V = 105 м/с жылдамдыкпен туседг Олардыц траекториясыныц кисыктык радиустары R1 = 20,7 см жэне R2 = 22,8 см. Изтоптардыц меншшт зарядтарын аныктацдар. Олар кандай изотоптар?
Ж ауабы
2.8- тапсырма. Индукциясы В = 10 мТл магнит eрiсiне ею изотоптан туратын белпшз ядролар шогы V = 105 м/с жылдамдыкпен туседг Олардыц траекториясыныц кисыктык радиустары R1 = 12,4 см жэне R2 = 14,5 см. Изтоптардыц меншшт зарядтарын аныктацдар. Олар кандай изотоптар?
Ж ауабы
2.9- тапсырма. Индукциясы В = 7,6 мТл магнит eрiсiне ею изотоптан туратын белггаз ядролар шогы V = 9400 м/с жылдамдыкпен туседь Олардыц траекториясыныц кисыктык радиустары R1 = 15,4 см жэне R2 = 18,0 см. Изтоптардыц менш ш т зарядтарын аныктацдар. Олар кандай изотоптар? Ж ауабы...
Орындалган тапсырмалар саны Кателер аны С1здщ багалауыцыз
Ескерту: Бланкще тапсырмалар артыгымен берiлгеи. Бiр окушы олардыц барлыгыи орыидауы шарт емес. М угатм усыиылгаи тапсырмалар iшiиеи iрiктеп окушыныц шамасыиа карай бергеиi дурыс, иемесе баска да тапсырмалар усынуына болады.
Кел^ршген тапсырмалар Шымкеит к. физика-математика багытындагы Назарбаев зияткерлiк мектебiиде, дарынды балаларга арналган облыстык «Дарыи» мектебшде жэне Арыс к. М. Эуезов атыидагы мектеп-гимиазияда 10-11 сыиыптарыида физика сабактарында колдаиылды. Окушы- лардыц басым кепшiлiгi тапсырмаларды аса кызыгушылыкпеи орындады.
ЭДЕБИЕТ
[1] Назарбаев H.A. «Стратегия «Казахстаи-2050» - новый политический курс состоявшегося государства». Посла
ние народу Казахстана. Астана. www.bnews.kz. 14 декабря 2012 г.
[2] Кабылбеков К.А., Байжанова А. Использование мультимедийных возможностей компьютерных систем для рас
ширения демонстрационных ресурсов некоторых физических явлений. Труды Всероссийской научно-практ. конф. с меж- дунар. участием. - Томск, 2011. - С. 210-215.
[3] Кабылбеков К.А., Саидахметов П.А., Арысбаева А.С Окушылардыц ез бетшше аткаратын компьютерлж зерханалык жумыс бланюсшщ у л п с // Известия НАН РК. Серия физ.-мат. - 2013. - № 6. - С. 82-89.
[4] Кабылбеков К.А., Саидахметов П.А., Байдуллаева Л.Е. Абдураимов. Фотоэффект, комптон эффект зацды- лыктарын окытуда компьютерлж улгшерд1 колданудыщ эдгстемеи, компьютерлж зертханалык жумыс ащаруга арналган бланю улгшер1 // Известия НАН РК. Серия физ.-мат. - 2013. - № 6. - С. 114-121.
[5] Кабылбеков К.А., Саидахметов П.А.,.Турганова, Т.К., Нуруллаев М.А., Байдуллаева Л.Е. Жинатыш жэне шашыраткыш линзаларды улгшеу такырыбына сабак етюзу улп и // Известия НАН РК. Серия физ.-мат. - 2014. - № 2. - С. 286-294.
[6] Кабылбеков К.А., Аширбаев Х. А., Саидахметов П. А, Рустемова К. Ж., Байдуллаева Л. Е. Жарыктыц дифрак- циясын зерттеуд1 уйымдастыруга арналган компьютерлж зертханалык жумыстыц бланю у л п а // Изв. НАН РК. Серия физ.-мат. - 2015. - № 1(299). - С. 71-77.
[7] Кабылбеков К.А., Аширбаев Х. А., Такибаева Г. А., Сапарбаева, Э. М., Байдуллаева Л. Е. Адинеева Ш.И. Заряд- талган белшектердщ магнит ергсшде козгалысын жэне масс-спектрометр жумысын зерттеуд1 уйымдастыруга арналган компьютерлж зертханалык жумыстыщ бланю у л п с // Изв. НАН РК. Серия физ.-мат. - 2015. - № 1(299). - С. 80-87.
[8] Кабылбеков К.А., Аширбаев Х. А, Саидахметов, П А., Байгулова З.А.,Байдуллаева Л.Е. Ньютон сакиналарын зерттеуд1 уйымдастыруга арналган компьютерлж зертханалык; жумыстыц бланю у л п с // Изв. НАН РК. Серия физ.-мат. - 2015. - № 1(299). - С. 14-20.
[9] Кабылбеков К.А., Аширбаев Х.А., Сабалахова А.П., Джумагалиева А.И.Жарыктыц интерференция кубылысын зерттеуд уйымдастыруга арналган компьютерлж зертханалык; жумыстыц бланю улп и // Изв. НАН РК. Серия физ.-мат. - 2015. - № 3(301). - С. 131-136.
[10] Кабылбеков К.А., Аширбаев Х.А., Сабалахова А.П., Джумагалиева А.И. Допплер эффеклсш зерттеуге арнал
ган компьютерлж жумысты уйымдастырудыц бланю у л п а // Изв. НАН РК. Серия физ.-мат. - 2015. - № 3(301). - С. 155-160.
[11] Кабылбеков К.А. Физикадан компьютерлж зертханалык; жумыстарды уйымдастыру. Оку куралы. - Шымкент, 2015. - 77 б.
[12] Кабылбеков К.А., Саидахметов П.А., Омашова Г.Ш., Аширбаев Х.А., Бердалие М.Ж. Мэжбур электромаг- ниттж тербел1стерд1 зерттеуге арналган компьютерлж зертханалык жумысты орындауды уйымдастырудын бланю у л п с // Изв. НАН РК. Серия физ.-мат. - 2016. - № 1(305). - С. 111-116.
[13] Кабылбеков К.А., Омашова Г.Ш., Саидахметов П.А., Бердалиева М.Ж., Джумагалиева А.И. Параллель орна- ласкан ею узын токтары бар етюзпштердщ езара эсерлесуш зерттеуге арналган компьютерлж зертханалык; жумысты орындауды уйымдастырудыц бланю у л п а // Изв. НАН РК. Сер. физ.-мат. - 2016. - № 1(305). - С. 135-140.
[14] CD диск компании ОАО «Физикон». «Открытая физика 1.1». - 2001.
REFEREN CES
[1] Nazarbayev HA. "Strategy" Kazakhstan-2050» - a new political policy of the taken place state». The message to the people of Kazakhstan. Astana. www.bnews.kz. On December, 14th 2012г.
[2] Kabylbekov K.A., Bajzhanova A. Application of multimedia possibilities of computer systems for expansion of demonstration resources of some physical phenomena. Works All-Russia scientifically-practical conference with the international participation. Tomsk, 2011. P. 210-215.
[3] Kabylbekov K.A., Saidahmetov P.A., Arysbaeva A.S. Мodel of the form of the organisation of self-maintained perfor
mance of computer laboratory operation. News NAN RR, series physical-mat. 2013, № 6, p. 82-89.
71
[4] Kabylbekov K.A., Saidahmetov P.A., Bajdullaeva L.E. Abduraimov. A procedure o f use of computer models for photoeffect studying, Compton effect, models o f forms o f the organisation o f performance o f computer laboratory operations.
News NAN RR, series physical-mat., 2013, № 6, p. 114-121.
[5] Kabylbekov K.A., Saidahmetov P.A., Тurganоvа T.K., Nurullaev M.A., Bajdullaeva L.E. Model o f carrying out o f a lesson o f modelling o f agglomerating and diffusing lenses. News NAN R ^ series physical-mat., 2014, № 2, p. 286-294.
[6] Kabylbekov K.A., Ashirbaev H.A., Saidahmetov P.A., Rustemova T. Zh., Bajdullaeva L.E. Model o f the form o f the organisation o f performance of computer laboratory operation on examination o f a diffraction o f light. News o f NAN RX, series physical-mat., 2015, № 1(299), p. 71-77.
[7] Kabylbekov K.A., Ashirbaev H.A., Takibaeva О.А., Saparbaeva E ^ . , Bajdullaeva L.E., Adineeva Sh.I. Model o f the form o f the organisation of computer laboratory operation on examination o f a motion o f charged particles in a magnetic field.
News o f NAN RE!, series physical-mat., 2015, № 1(299), p. 80-87.
[8] Kabylbekov K.A., Ashirbaev H.A., Saidahmetov P A ., Bajgulova Z.A., Bajdullaeva L.E. Model o f the form o f the organisations of computer laboratory operation on examination o f Newton's fringes. News NAN R ^ series physical-mat., 2015,
№ 1(299), p. 14-20.
[9] Kabylbekov K.A., Ashirbaev H.A., Sabalahova A.P., Dzhumagalieva A.I. Model of the form o f the organisation of computer laboratory operation on examination o f the phenomenon of an interference o f light. News o f NAN R ^ series physi- calmat. 2015, № 3(301), p. 131-136.
[10] Kabylbekov K.A., Ashirbaev H.A., Sabalahova A.P., Dzhumagalieva A.I. Model o f the form of the organization com
puter laboratory operations on examination Doppler-effect. News NAN R ^ series physical-mat., 2015, № 3(301), p. 155-160.
[11] Kabylbekov K.A. Grganisation of computer laboratory work on the physicist. Shymkent, 2015, 284 p.
[12 Kabylbekov К.А., Saidahmetov P.A., Omashova G.Sh., Ashirbaev H.A., Berdalieva M.J. Model o f the form of the organization o f computer laboraty work on research o f the compelled electromagnetic fluctuations. News NAN R ^ 2016,
№ 1(305), p. 111-116.
[13] Kabylbekov К.А., Saidahmetov P.A, Omashova G.Sh., Berdalieva M.J., Dzhumagalieva A.I. Model o f the form of the organisation o f performance of computer laboratory operation on examination o f interaction o f two long parallel conductors with currents. News Na n R ^ series physical-mat., 2016, № 1(305), p. 135-140.
[14] CD a disk o f the company o f Open Society "Physical icons". «The open physics 1.1". 2001.
М О Д Е Л Ь Б Л А Н К А О Р Г А Н И ЗА Ц И И В Ы П О Л Н Е Н И Я И С С Л Е Д О В А Т Е Л Ь С К И Х ЗА Д А Н И Й П О Ф И ЗИ К Е Н А К О М П Ь Ю Т Е Р Н Ы Х М О Д Е Л Я Х
К. А. К аб ы л б ек о в, П. A. С аи д ахм етов, Г. Ш . О м а ш о в а, Ж . А. А б ек ова, М . А. Н у руллаев Ю жно-Казахстанский государственный университет им. М. Ауэзова, г. Ш ымкент, Казахстан
К л ю ч е в ы е слова: фототок, напряжение, длина волны, работа выхода электрона, постоянная Планка, рассеяние, комптоновская длина волны, изотопы, удельный заряд.
А н н о тац и я. В статье приведены исследовательские задания по физике из разделов электромагнетизма и квантовой физики: используя компьютерную модель фотоэффекта провести исследования зависимости фототока от приложенного напряжения и построить их графическую зависимость, зависимости величины фототока от длины волны или энергии падающ их фотонов на фотоэлемент, определить красную границу фотоэффекта, определить постоянную Планка, материал фотоэлемента и работу выхода электрона. И споль
зуя компьютерную модель Комптон эффекта провести исследование зависимости изменения длины волны рассеянного фотона от угла рассеяния, построить график зависимости изменения длины волны рассеянного фотона от квадрата синуса половины угла рассения, определить постоянную Планка и комптоновскую длину волны электрона.
По компьютерной модели масс спектрометра провести исследование зависимости радиуса кривизны траектории изотопов при их движении в магнитном поле при различных скоростях изотопов и значениях индукции магнитного поля, определить удельные заряды изотопов и идентифицировать изотопы.
Предложенные задания апробированы в Назарбаев интеллектуальной школе физико-математического направления г. Ш ымкент, в областной школе «Дарын» для одаренных детей и в ш коле-гимназии им. М. А уэ
зова г. Арысь на уроках физики в 10-11 классах. Большинство учащ ихся с особой заинтересованностью выполнили задания.
Поступила 05.05.2016 г.
