ISSN 2224-5294 Серия общественных и гуманитарных наук. № 3. 2017
OF THE NATIONAL ACADEMY OF SCIENCES OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN SERIES OF SOCIAL AND HUM AN SCIENCES
ISSN 2224-5294
Volume 3, Number 313 (2017), 189 - 192 UDC 371:134:811.1.161.1(07)
Z.T. Suranchieva, A.S. Makhanova
Kazakh State Women's Teacher Training University, Almaty, Kazakhstan E-mail: ai.aman. 19 @mail.ru
EFFECTIVE ORGANIZATION AND MANAGEMENT OF
EDUCATIONAL PROCESS IN INFORMATION EDUCATIONAL SPACE
A bstract. In this article there were considered ways and features of effective organization and management of the learning process by using computer as the main tool in the area of general informational education. In modern pedagogical concepts learning is not considered only as the transfer of knowledge from teacher to student. Defining trends of modern education is the shift to student-centered education that can be provided through information and communication technologies (ICT). Similar techniques are used extensively for communication and interoperability of the teacher and the student in modern open and distance education. The modern teachers must not only have knowledge of ICT, but also to be an expert on their application in their professional activity.
Keywords: information and communication technology, educational games, interactive methods, distance learning, education of children with disabilities.
ЭОЖ 371:134:811.1.161.1(07)
З.Т. Суранчиева, А.С. Маханова
Казак мемлекетпк кыздар педагогикалык университет^ Алматы к., Казакстан
АКПАРАТТЬЩ Б1Л1М БЕРУ КЕЩСТ1Г1НДЕ Б1Л1М БЕРУ УРД1С1Н ТИ1МД1 БАСКАРУ МЕН ¥ЙЫМДАСТЫРУ
Аннотация. Макалада жалпы б ш м беретш мектептеп акпараттык б ш м беру к е щ сттн д еп н еп зп курал компьютер аркылы оку урдюш тиiмдi баскару мен уйымдастырудыц жолдары мен ерекшелiктерi карасты- рылган. К&йрп заманауи педагогикалык концепцияларда окыту окушыга муFалiмнен бершетш бiлiмдi жет- шзу yдерiсi ретiнде карастырылмайды. Заманауи окытудыц аныктаушы тенденциясы акпараттык-коммуника- циялык технологиялар кемегiмен камтамасыз етiлетiн тулгалык-багытталган бiлiм беру жYЙесiне ауысу болып табылады. Мундай технологиялар акпаратты тасымалдауда, ашык жэне кашыктан окытудыц заманауи жуйелершде окытушы мен бiлiм алушыныц карым-катынасын камтамасыз етуде кецiнен колданылады.
Казiргi м¥Fалiм акпараттык-коммуникациялык технологиялар облысындагы бiлiмдi мецгерiп кана коймай, оларды езшщ кэйби кызметтерiнде колданудыц маманы болу керек.
ТYЙiн сездер: акпараттык-коммуникациялык технологиялар, дамытушы ойындар, интербелсендi эдю, кашыктан окыту, мyмкiндiгi шектеулi балаларды окыту.
Тэуелсiз туын кетерген жас мемлекетiмiз бiлiм саласында да езiндiк багыт-багдарын айкындап, элемдiк бiлiм кещ сппне шыгуда жалпы бiлiмнiц жyйесi когам дамуымен бiрге дамып, yнемi езгерш отырады. Окыту iс-эрекетiн баскару - оган белгiлi дэрежеде талап кою, педагогтыц таным белсендiлiгiн арттырып, шыгармашылыгын дамытатын жэне инновациялык бiлiм беру мен инновациялык бiлiм беру ортасын жасау.
Мемлекеттiк бiлiм стандарты децгешне окыту yрдiсiн уйымдастыру жаца педагогикалык технологияны ендiрудi мiндеттейдi. Сондыктан оку-тэрбие урдюше жаца инновациялык эдiс-тэсiлдердi енпзу окушылардыц бiлiмге деген кызыгушылыгын, талпынысын арттырып, ез бетiмен iзденуге, шыгармашылык ецбек етуге жол салу. Б уп н п басты мэселемiз - бiлiм сапасы десек, осы б ш м сапасын арттырудыц тиiмдi жолы - бiлiм беру жуйейнде тyрлi технологияларды колдану. Б ш м беру саласында окытудыц жаца педагогикалык технологияларын практикада мецгермейiнше сауатты, жан-жакты маман болу мумшн емес.
Ал, жаца технологияны мецгеру окытушыныц интеллектуалдык, кэсiптiк, адамгершiлiк, рухани, азаматтык жэне де баска кептеген тулгалык келбетшщ калыптасуына игi эсерiн тигiзедi, бш мгер тулгасын дамытып, оку-тэрбие yрдiсiн тиiмдi уйымдастыруына кемектеседi.
--- 189 ---
Известия Национальной Академии наук Республики Казахстан
Оку удерга бiрнеше кызметтердi - бiлiмдендiру, дамыту, тэрбиелеу, ынталандыру жэне уйымдастыруды аткарады. Булардыц бэрi кешендi юке косылады, алайда, тэжiрибелiк iс-эрекеттi дурыс уйымдастыру, оку м вдеттерш тиiмдi жоспарлау ушш олардыц эрбiрiн ез алдына карастырган жен.
Окыту iс-эрекетiн баскару - оган белгiлi дэрежеде талап кою, педагогтыц таным белсендiлiгiн арттырып, шыгармашылыгын дамытатын жэне инновациялык б ш м беру мен инновациялык б ш м беру ортасын жасау. Мемлекетпк бiлiм стандарты децгешне окыту yдерiсiн уйымдастыру жаца педагогикалык технологияны ендiрудi мiндеттейдi.
Бiртутас педагогикалык yдерiстi кураушы ек1 басты бiрлiктiц бiреуi - оку урдюг Бул yрдiс ете кyрделi, сипаты жагынан ол тек тэрбие жэне даму урдюшен кейiн туруы мумкш. Сондыктан оган толык та жан- жакты аныктама беру киынга согады. Оку yрдiсi эр тектi жэне табигаты жагынан эртYрлi кептеген жагдаяттардыц мыц санды байланыстары мен катынастарын камтиды. Ежелгi жэне ортагасырлык ойшылдардыц шыгармаларында «оку», «оку YPДiсi» ец алдымен окушы мен окытушыныц арасындагы б ш м берудi бiлдiрген. Fасырымыздыц басында оку угымы ендi осы урдюп курайтын екi бiрлiктi - окыту кызмеп мен окып - yйренудi камтитын болды. Окыту - оку материалын игеруге ынталандырушы м¥Fалiмдердiц кызметш, ал окып-уйрену усынылган бiлiмдердi игеруге багытталган окушылар iс-эрекетiн танытады.
Кешнп жылдары «оку» угымы окушылардыц танымдык iC-эрекет тэсiлдерiн калыптастырушы м¥Fалiмнiц баскару ю-эрекепнде, муFалiмдер мен окушылардыц бiрлiктi iс-эрекетiн де аныкталатын болды. М¥Fалiм мен окушыныц бiрлiктi iс-эрекетi болган оку урдюшщ мэнi окыту мен окып уйренудщ бiрлiгiн аныктайды.
Бугш п бiлiм беру тургысынан оку келес белгiлерiмен сипатталады: 1) ек1 тараптылык; 2) муFалiм мен окушыныц бiрлiктi эрекетi; 3) баскарым м¥Fалiм тарапынан; 4) жоспарлы уйымдасу жэне баскару; 5) бiрт¥тастык жэне бiрлiк; 6) окушылардыц жас даму зацдылыктарына сэйкеспк; 7) окушылардыц дамуы мен тэрбиесше жетекшiлiк.
Педагог децгейiндегi мiндеттер: окыту урдюш дараландыру жэне iзгiлендiру; б ш м стандарты келемшде окушылардыц бiлiм децгешн бакылау жэне мониторинг жYЙесiн куру; психологиялык yрдiстердi есепке алу;
субъект-субъект карым-катынасы ретiнде оку yрдiсiн уйымдастыру; м¥Fалiмдердiц бiлiктiлiгiн кетеру жэне мамандык шеберлiгiн арттыру.
Бiлiм беру мазмуны: окытудыц технологиялык куралы электронды окулык негiзiнде iске асырылады.
Баскару децгешндеп мiндеттер: гылыми-эдютемелж тургыдан муFалiмдердiц эдютемелж жумысын дамыту; педагогтардыц тэжiрибелiк жумысына жагдай жасау; оптимальды турде оку жоспарларын куру;
бiлiм беру урдганде психологиялык-педагогикалык мониторинг жyйесiн куру; мектептеп баскарудыц бiртутас компьютерлiк жYЙесiн куру .Бш м беру жуйесш акпараттандырудыц мемлекеттiк багдарламасы н еп звд е бiлiм беру yрдiсiн баскару.
Эдютемелж жэне гылыми-эдютемелж жумыстар:жана акпараттык технология негiзiнде бiлiм беру урдюш уйымдастыру; б ш м беру урдга нэтижелерш болжау.
Бiлiм беру yрдiсiн сапалы уйымдастыру - бiлiм беру сапасын арттыру максатында окытудыц тyрлi эдютерш тиiмдi колдану. Бiлiм берудi окушылардыц бшу, орындай алу, бiрiгiп жумыс жасау, жеке тулга ретiнде езш сезiну, езiн жэне когамды езгертуге негiздеу.
Дурыс уйымдастырылган оку эркашан дамыту кызметiн аткаратыны сезсiз, дегенмен оныц нэтижелi iске асуы арнайы багыт-багдардыц болуына тэуелдi. Бiлiм беру, тэрбиелеу жэне дамыту к ы з м е п ^ м е н катар педагогика гылымында окудыц ынталандыру жэне уйымдасу к ы з м е п ^ де ез алдына карастырылуда. Оку yдерiсiн шэкiрттердi алдагы оку-танымдык жумыстарга ерiксiз тартатындай, келер сабакка ынтык болып кyтетiндей дэрежеде курастыру, окушыны жацаны бiлуге ынталандыратындай етiп уйымдастыру кажет.
Бiлiм беру жуйесш тиiмдi уйымдастыру мектепте акпараттык бiлiм орталыгын куруды талап етедг Бул мектептегi эдiстемелiк техника-технологиялык жэне уйымдастыру баскару мiндеттерiн шешедi. Эдютемелж мiндетi м¥Fалiмдердi оку-тэрбие процессiнде коммуникациялык технологияга, акпараттык ортаны кешендi пайдалануга дайындау, окушылардыц оку iсiн уйымдастыру формаларын езгертiп отыруга мектепшiлiк пэндш, пэндерден тыс дамытуды камтуга дайындау.
Техника-технологиялык мшдеттер: окытудыц электронды эдютемесш куру, мектептiк локалдык жYЙесiн интернет технологиялык базасы аркылы куру, эдютемелш орталыктармен акпараттык жуйе куру.
¥йымдастырып баскару мiндеттерi: мектептiц дамуы ушш жаца функционалдык лауазымдар кiргiзу, лауазымдык мiндеттерiне езгерiстер енгiзу, мектептiк эдетке айналган курылымына езгерiс енгiзуге мiндеттi.
Координациялык кецес мiндеттерi: мектепте жобалык жумысты уйымдастыру шарттарын куруды, «уа
кытша ужымдастыру» жобаны iске асыру ушш куруды камтиды; оку-тэрбие урдю вде мектеппк акпараттык ресурстардын колдану шарттарын курады; бш мге катысты ортак жоба куру, iске асыру максатында отандык жэне шетелдж партнерлер, эрiптестер iздеу, ез мектебiн элемдiк акпараттык кещспкке шыгару, мектепшiлiк веб-серверiндегi бiлiм ресурстарын толыктыру, окушылар мен м¥Fалiмдердiц акпараттык коммуникативпк техниканы (АКТ) ез практикалык эрекеттерiне пайдалану.
Координациялык кецес эдютемелж кецес негiзiнде курылады, эр эдютемелж бiрлестiк екiлдерiнен (же- текшiлерiмен) курылады жэне де информатика м¥Fалiмдерi юредг Олардыц iшiнен желiлiк координаторлар жэне жоба жетекшiлерi алынады.
190
ISSN 2224-5294 Серия общественных и гуманитарных наук. № 3. 2017 Жобалык топтар, координаторлар, жоба жетекшшер^ уакытша оку ужымдары жэне ол ужымдар жобаны юке асыру уакыты барысында курылады. Жуйе координаторлары акпараттык-коммуникативпк техноло
гияны пайдалануга кемек керсетедi.
Казiргi кездегi акпараттану пэндерiн окытудыц жаца сатысы эрине электронды окулыктарды пайдалану болып табылады. Электоронды окулыкты пайдалану б ш м мен гылымныц кай саласы болмасын компьютер жэне проектормен жабдыктауды кажет етедi. Кез келген сызбалар, кестелер, тiптi мэтiндi де проектор аркылы тактага керсетуге болады. Шет елдж аудиторияларды такталардыц езi компьютердщ улкен мониторы ретiнде жасалады. Бул бiрiншiден, окушыныц немесе студенттiц техникага деген ынтасын арттырады, ешншщен уакыт yнемделедi, езiце керектi акпаратты жазып алудыц да кажеттiлiгi шамалы болады. Окушы немесе студенттiц мYмкiншiлiгi болса, дэрютщ электронды нускасын езiнiц компьютерше кешiрiп те алады. Электронды окулыктар институт компьютер жабдыктарына енгiзiлiп, оныц негiзi бiр жуйеге (сеть) косылса, бiр мезгiлде бiрнеше студент бiрнеше компьютерден окулыкты карай алады.
Электронды окулыкты кез-келген пэннен жасауга болады, жэне де жасауга мiндеттiмiз. К а^р п тацдагы студенттерге жаксы сапалы б ш м беру, окытушыныц жаца технологияларды игеруше, жэне оны жетк1зе бiлуiне де тыгыз байланысты. Оку мекемелерiнде электронды окулыкты пайдаланган студент, ертец мектепке немесе баска оку орнына барганда ез пэнi бойынша электронды окулык жасай алары сезсiз.
Елiмiздiц 2020 жылга деш нп даму стратегиясында карастырылган бэсекеге кабiлеттi елдердiц катарынан к е р ^ идеясыныц тiкелей амалы да, болашакта еркениеттi елдермен терезенi тец устау кагидасына да бiлiм саласын кетермелеумен,оныц мемлекет тарапынан колдауымен тыгыз байланысты десек болады. Шындыгында, гылыми бэсекеге тетеп берудщ жолы кебiнесе б ш м сапасына байланысты болып отырады. Бiрак, бiлiмнiц сапасы кандай бiлiм бершгендшне байланысты емес, сол бiлiмдi сананыц каншалыкты кабылдай, сiцiре алгандыгына да байланысты. Ендеше, казiргi замангы б ш м бэсекелесппнде екi негiзгi мэселе айкындалган деп айтуга негiз бар. Буныц бiрi - бiлiмнiц сапалы iргетасын калап, сол аркылы yздiксiз б ш м беру болса, екшшга заман агымынан калай адамды емiр бойгы окыту. Казахстан Республикасыныц Бiлiм жэне гылым м и н истрлт усынган «Бiлiмдi дамытудыц 2020 жылга деш нп тужырымдамасында» бiлiм мен гылымныц кай саласы болмасын казiргi тацдагы озык технологиялар мен озык акпараттык технологияларды жан-жакты колдану басты назарга алынган. Бэсекеге кабiлеттi урпак тэрбиелеудегi басты нысана да акпараттык технологияларды толык игеруден кершеда.
Акпараттык б ш м беру кецюппнде негiзгi курал компьютер болып табылады. Сондыктан компьютерлж технологияныц окытуды тиiмдi уйымдастыруда алатын ролi зор. Окытудыц компьютерлiк технологиясы - окытудыц багдарламалык идеяларын дамытады, мулдем жаца технологиялык жолдар ашады.
Окытудыц компьютерлiк технологиясы - мэлiметтердi компьютер кемегiмен даярлау жэне беру процестерг Бул технология материал мазмунын кейбiр модельдердi пайдалануга негiзделедi.
Окыту, б ш м беру тэж1рибей педагогикалык урдютщ сапасын yнемi арттырып отыруды талап етедг Сол себептi педагогикалык урдюп технологияландыру мэселесi мацызды болып саналады. Казiргi акпараттык когамда ендiрiстiц дамуыныц негiзгi куралы болып акпараттык ресурстардыц каж еттш п керiнедi.
Сондыктан бiлiм беру саласы да езшщ дамуы ушш жаца кадамдарга баруда. Осыган байланысты адамга акпараттар кецюппнде дурыс багытты тацдауга мYмкiндiк жасай алатын окытудыц жаца технологиялары пайда болуда. Жаца акпараттык технологиямен орындалатын кызмет езшщ кез келген накты формасында тиiмдiрек орындалады, адам еркениеттi бола бастайды. ¥рпак yшiн кiтаптыц мацызы кандай болса, компьютер де окушы ушш коршаган элемдi танудыц табиги куралы болып табылады. Олай болса, информатикадан сабактарды компьютерлердiц куаттануымен жyргiзудi уйрену - бyгiнгi кyннiц кезек кутпрмейпн езектi мэселелерiнiц бiрi. Компьютерлiк технологияны колдану ездшнен сабакка дайындалу децгешн арттырады; оку yрдiсiн жYргiзудi кызыкты етедi; шыгармашылык жагынан бурын болмаган кэсiби дагдыларды калыптастыратын жаца мумшнджтер тугызады.
Соцгы жылдары информатиканы окыту жуйейнде гана емес бiлiм беру жуйейнде компьютерлiк техниканы пайдалану белсендi турде жузеге асырылуда. Бiлiм беру ж уйейндеп жаца акпараттык технология дегенiмiз - оку жэне оку-эдiстемелiк материалдар жинагы, оку кызметiндегi есептеуiш техниканыц техникалык куралдары, олардыц ролi мен орны туралы гылыми бш м нщ жуйесш жэне окытушылар ецбектерiн жузеге асыру ушш оларды колдану формалары мен эдiстерi деген аныктама беруге болады. Ягни, акпараттык технология - б ш м беру мекемей мамандарыныц жумысын жузеге асырушы эдiстер мен формалар жэне балаларга бiлiм берушi курал.
Акпараттык технология кызметшщ куралы ретiнде жаца акпараттык технологияныц компьютерлш куралдары колданылып жур, алайда заман талабына сай компьютерлж техниканыц дамып жетiлуiне байла
нысты гылыми сипаттагы компьютерлiк багдарламаларды жасау керек жэне ол окушыныц iC эрекетшщ интеллектуалды курылысымен сэйкес келуi тиiс.
Педагогикалык жэне эдютемелж эдебиеттерде окытуда акпараттык технологияларды пайдаланудыц бiрнеше багыттары керсетiлген, солардыц iшiнде мектептегi оку практикасында кажеттiлерiнiц негiзгiлерi мыналар: компьютер - окушы б ш м ш багалау куралы; компьютерлiк модельдеудi колданатын зертханалык практикум; мультимедиа-технология, жаца материалды тyсiндiрудегi иллюстрациял^гк курал; дербес компьютер, б ш м жетiлдiру куралы.
191
Известия Национальной Академии наук Республики Казахстан
М угатм жумысы практикада окушы бiлiмiн багалау yшiн алатын такырыптык тестерден кершеда. Тест кезi мультимедиа компакт-диск1лер немесе интернет желга болуы мумкш
Будан баска да, тест генераторлары деп аталатын тестiлеушi багдарламалар куруга болатын арнайы компьютер багдарламалары (косымшалар) бар. Бул жагдайда м¥Fалiм тестiц сурактарын жэне барысын ездiгiнен тацдап алады.
Казiргi кездегi акпараттык технологиялар оку материалдарын иллюстрация жасау кезiнде (мысалы анимациялы слайд-фильмдер) колданылады. Бул оку урдюш козгалыста бейнелеуге мyмкiндiк бередг Компьютердiц кемегiмен дыбыстык жэне бейнефрагменттердi де демонстрация жасауга болады.
Акпараттык когамныц дамуына байланысты мектептегi кайта куру, окытудыц максатын, мазмунын, тэсш н жэне компьютерлiк технологиямен оку урдюш уйымдастыру шараларын тyбегейлi езгертудi талап етедг Бiлiм берудi iзгiлендiру, демократияландыру жэне саралау жаца оку мазмуныныц устанымдары, сонымен бiрге улттык жэне аймактык ерекшелiктердi ескеру, алга койган педагогикалык максатка жетудiц ец тиiмдi жолы болып есептеледi.
Казiргi кезде компьютердщ кемегiмен тек белгiлi бiр аудиторияларда гана емес, сонымен бiрге кашык
тан окыту yрдiсi де дамып келе жатыр. Ол ушш Интернет желюше косылган компьютер керек. Кашыктан ок
ыту кезiнде тапсырманы жэне онымен бiрге усынылган окулыктарды карап отырып бiлiм алгысы келетш окушы езi iзденiп, жауаптарын салып жiбередi. Немесе бiрлескен телеконференцияларга, олимпиадаларга катысады. Окытудыц бул тyрi анагурлым арзан, эрi калаган уакытыщда окуыца, тапсырмаларды орындауыца мYмкiндiк бередi.
Сонымен жалпы б ш м беретш мектептегi акпараттык б ш м беру к е щ сттн д еп негiзгi курал компью
тердщ кемепмен жузеге асырылатын компьютерлiк технологияны муFалiмдердiц жетiк мецгеруiмен байла
нысты оку yрдiсiн тиiмдi баскарып жэне уйымдастыруыныц нэтижесiнде заманауи талапка сай бiлiм керсет- к ^ аратыны сезсiз деп айтуга болады.
ЭДЕБИЕТ
[1] King, W.R., and W. Lekse. 2006. Deriving managerial benefit from knowledge search: A paradigm shift Information and Management 43(7): 874-883.
[2] Жадрина М.Ж. Развитие компетенций в условиях профильного обучения // Открытая школа. - 2006. - №1 (50). - С. 3-7.
[3] Кудайкулов М.А., Нурпеисова С.А., Кудайкулов С.М.Дидактическая технология инновационного обучения:
учебно-методическое пособие. - Алматы: 2011. - 162 с.
REFERENCES
[1] King, W.R., and W. Lekse. 2006. Deriving managerial benefit from knowledge search: A paradigm shift Information and Management 43(7): 874-883.
[2] Zhadrina M.Zh. Razvitie kompetencij v uslovijah profil'nogo obuchenija // Otkrytaja shkola. - 2006. - №1 (50). - S. 3-7.
[3] Kudajkulov M.A., Nurpeisova S.A., Kudajkulov S.M.Didakticheskaja tehnologija innovacionnogo obuchenija:
uchebno-metodicheskoe posobie. - Almaty: 2011. - 162 s.
З.Т.Суранчиева, А.С.М аханова
Казахский государственный женский педагогический университет, Алматы, Казахстан ЭФ ФЕКТИВНАЯ ОРГАНИЗАЦИЯ И УПРА ВЛЕНИ Е ОБРАЗО ВА ТЕЛЬНЫ М ПРО Ц ЕС С О М
В И Н Ф ОРМ А ЦИОНН ОМ О БРАЗО ВА ТЕЛЬНОМ ПРОСТРАНСТВЕ
Аннотация. В современных педагогических концепциях обучение перестает рассматриваться только как процесс передачи знаний от учителя ученику. Определяющей тенденцией современного обучения является переход к личностно-ориентированной системе образования, что можно обеспечить с помощью информационных и коммуникационных технологий (ИКТ). Подобные технологии активно применяются для передачи информации и обеспечения взаимодействия преподавателя и обучаемого в современных системах открытого и дистанционного образования. Современный преподаватель должен не только обладать знаниями в области ИКТ, но и быть специалистом по их применению в своей профессиональной деятельности.
К лю чевы е слова: информационно-коммуникативные технологии, развивающие игры, интерактивные методы, дистанционное обучение, обучение детей с ограниченными возможностями здоровья.
192
