B U L L E T IN OF NATIONAL ACADEM Y OF SCIENCES OF THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN
ISSN 1991-3494
Volume 3, Number 367 (2017), 176 - 181
B. S. Begaliev, S. R. E rg asheva, R. V. Ju m ab ek o v a
International Kazakh-Turkish ггniversity named by Kh. A. Yesevi, Turkestan, Kazakhstan.
E-mail: [email protected]
THE STUDY OF PHYSICAL AND CHEMICAL PROPERTIES OF THE PLANT NASYBAY
Abstract. The article presents data on studies of physical and chemical composition of plants nasybay.
Investigations revealed that the nicotine content in the plant nasybay 2 times more than the plant smoking tobacco.
Program in 2050 proved that the concern for the health of the population is one of the urgent problems of the present time. In this regard, a healthy lifestyle issues were addressed comprehensively, support for the health system, ensuring social conditions, agitirovanie healthy lifestyle published as basic theory.
It published an article entitled "In Kazakhstan, a new narcotic substance" which indicates nasybay as a narcotic substance. But this kind of information is often not covered. This article indicates that nasybay not apply to prohi
bited use of substances. The reason is high demand for this substance and no complaints. And so far not determined an official nasybaya and there is no official law on the government to this matter.
Key words: nasybay, chemical composition, nikotin, physical composition, research results.
ЭОЖ 616.31-08
Б . С. Б егал и ев, С. Р. Е р га ш е в а , Р. Б. Ж ум абекова
К. А. Ясауи атындаFы Халыкаралык казак-тдак университет^ Туршстан, Казахстан
НАСЫБАЙ 0С1МД1ГШЩ
ФИЗИКО-ХИМИЯЛЬЩ ЦАСИЕТТЕРШ ЗЕРТТЕУ
Аннотация. “Казакстан-2050” баFдарламасы азаматтардыц денсаулынына камкорлык адрсетуд1 аса eзектi мэселелердщ б1р1 екендшн айкындап бердг Осыган орай салауатты eмiр CYPудiц ^ п салалы сурак- тары жан-жакты карастырыла бастады, халыктыц жай-кYЙiн жаксарту, денсаулык сактау жуйесш колдау, салауатты eмiр салтын насихаттау непзп каFида болып жарияланды.
Кeпшiлiкке арналFан баспасeз бетшде “Казакстанда жаца наркотик пайда болды” деген макалада насыбайды еСртш катарына жаткызады. Б1рак бул туралы хабар eте аз жарияланады. Хабарда насыбайдыц сатылуFа тиым салынFан заттардыц т1з1м1нде кeрсетiлмегендiгi жэне оныц тэрк1ленуге жатпайтындыны ес- кертшедг Затка сураныс басым болганымен шаFымныц жоктынына байланысты насыбайдыц ресми келбеп осы уакытка дешн аныкталмай отырганы мэл1мделген. Осыган орай оган Yкiмет тарапынан нYCкау бершуге кукыктыц ж ок^ны хабарланган.
ТYЙiн сездер: насыбай, физикалык касиеттерш, никотин, химиялык касиеттерш, аныктау нэтижелерг М эселенiц кeкейтестiлiгiне бара отырып, ТYркiстан аймагыныц бiр ауылында мекендейтiн eзбек ултты жануяны тауып, насыбай eсiмдiгiнiц кeрiнiсiмен танысып, оны фотодэйектiлiкке тYсiрдiк жэне лабораториялык зерттеу жасау Yшiн 2 кг сынама насыбай eсiмдiгiн Yзiп алдык, мак- сатымыз оныц (насыбай eсiмдiгiн) химиялык курамын аныктау болып белгшендь Мундай такы- рыпка арналган iзденiс Казакстан Республикасында осы уакытка деш н тылыми жолмен орындал- маган.
Н асы б ай ейм д1гш щ ы л F ал д ы л ы F ы н анык;тау:Ш июзатты жаксылап араластырады, салмагы 4-5 г болатын ею сынама алады, оларды кургак ыдыска салып таразыга тартады (алдымен ыдыстыц
eзiн, соцынан шиюзатпен бiрге) [1]. Ш июзат салынган ыдыстарды кептiретiн шкафка салады, оны 30±1 минут аралыгында 100-105 °С температурада кептiредi. Ш кафтатагы температура бершген шкалага жеткен уакыттан бастап есептеу уакытты басталады. Ш кафтыц желдетюш тесiктерi мен ыдыстардыц какпактары толыгымен ашык болуы тиiс. Кептiрiп болганнан кейiн ыдыстарды эксикаторга койып, тез арада таразыга тартады [2].
Туракты массага дейiн кептiредi. Егер к е л е с екi таразы тарту арасындагы айырмашылык 30 минут кептiргеннен соц жэне 30 минут эксикаторда суытылганнан соц 0,01 г-нан аспаса туракты массага кол жеткiзiлдi деп ойлауга болады.
Ш икiзаттыц ылгалдылыгы (X) эр сынамада пайыз бойынша келесi формуламен есептеледк X = Ш: - m2
m1 - m 100,
ш - ыдыс салмагы, г; - ыдыстыц шикiзатпен бiрге кептiрiлгенге дейiнгi салмагы, г; ш2 - ыдыс- тыц шикiзатпен бiрге кептiрiлгеннен кейiнгi салмагы, г.
Бастапцы кепт1ртгенге dernmi салмагы:
45,6589 43,1885
ыдыс салмаFы
+ +
2,9997 2,9996
шиюзат салмаFы
I-m i кeптiрiлгeннeн ^ r n ^ i салмагы:
1) 48,6586 - 48,4021 = 0,2565 г.
2) 46,1881 - 45,9530 = 0,2351 г.
II-m i кeптiрiлгeннeн кешн:
1) 48,4021- 48,3861 = 0,016 г.
2) 45,9530- 45,9423 = 0,0107 г.
X, = X , =
48,6586 - 48,3525 48,6586 - 45,6589 46,1881 - 45,8130
48,6586 г.
46,1881 г.
ыдыс жэне
шиюзаттъщ салмаFы
III-mi кeптiрiлгeннeн кешн:
1) 48,3861 - 48,3670 = 0,0191 г.
2) 45,9423 - 45,8230 = 0,1193 г.
IV-m i кeптiрiлгeннeн кешн:
1) 48,3670- 48,3525 = 0,0145г.
2) 45,8230- 45,8130 = 0,0100 г.
- • 100% = 10,2%
46,1881 - 43,1885 100% = 12,5%
Насыбай eсiмдiгiнiц ылгалдылыгы - 11,35%.
Н асы б ай ес1мд1гшщ к у л ш а н ы к т а у . 3-5 г майдаланган насыбай eсiмдiк шиюзатын алдын ала KыздырылFан жэне таразыга тартылган фарфор тигельге салып, ыдыстыц тYбiне затты бiркелкi айгастырады. Содан соц тигельдi байкап кыздырып тeменгi температурада заттыц жанып кетуiне жагдай жасайды.
Кактауды элсiз кызыл жалынмен (500 °С-ге дейiн) туракты массага дейiн, ^ л д щ еруiне жэне тигельдiц кабыргасына агуына жеткiзбей жYргiзедi. Кактауды бiткен соц, ыдысты эксикаторда суытады жэне таразыга тартады. Кыздыруды туракты массага деш н жалгастырады. Егер келесi екi таразыга тарту аралыктары 30 минут кыздырылганнан соц жэне 30 минут эксикаторда суытылган- нан кейiнгi салмагы ±0,005 г-нан аспаса туракты массага кол жеткiзiлдi деп ойлауга болады.
Есептеулер:
ш - бос тигель = 55,0827 г.
ш - тигль салмагы + шикiзат = 58,0803 г.
ш - тигль мен шиюзатты кыздырганнан кейiнгi салмак = 55,7227 г
ш - тигль мен шиюзатты кыздырганнан кейiнгi салмак = 55,7224 г.
Кул 21,35 %-ды курайды.
Н асы б ай ес1мд1гшщ к о сп ал ар ы н а н ы к т а у : Сынаманы тацдап алу. Капшыктан жогаргы, ортацгы жэне тeменгi бeлiктерiнен 3 нYктелi сынама алады. Барлык нYктелi сынамаларды аралас- тырып, бiрiккен сынама курастырады. Бiрiктiрiлген сынамалардан кварттау эдiсi аркылы орта сынаманы шыгарады. Орта сынамадан кварттау эдiсi аркылы талдауга арналган сынаманы шы- гарады. Талдауга арналган сынамадан калган бeлiгiн таза тегiс бетке койып, пинцет аркылы нор
м атива-техникалык кужаттарда eсiмдiк шикiзатына кeрсетiлген коспаларды шыгарады.
1)
2)
3)
X 1(органикалык коспалар) X 1(коцырланган бeлiктерi) Xл 2(органикалык коспалар) X 2(коцырланFан бeлiктерi) '
X 3(органикалык коспалар) X 3(коцырланFан бeлiктерi)
0,0044 • 100 25 0,4447 • 100
25 0,0187 • 100
25 0,3325 • 100
25 0,0072 • 100
25 0,3698 • 100
= 0,0176%
= 1,7788%
= 0,0748%
= 1,33%
= 0,0288%
25 = 1,4792%
Xорташа(органикалык коспалар) 0,0404 % X орташа(коцырланFан бeлiктерi) 1,5292 %
Спектрофотометр эд ю м ен сiлтiлi насыбай астындагы су-булы дистилляттарын eлшегенде, су- булык насыбай дистилляттарыныц зерттелген е р т н д ю ш щ сiцiрiлу максимумы жэне минимумын кeрсетедi (I-шi максимум никотиннi Хшах = 252 нм-ге тец, I I ^ i максимум багыттагыш заттар барын кeрсетедi Хтах = 205 нм; минимумда X = 228 нм).
Спектрофотометрлiк аныктаманы жYргiзу барысында су-булык дистиллятта никотин нор- тикотинмен бiркатарда аныкталады [3]. Бул эдюте eлшеу Yшiн тек с ш т ш насыбайдыц су-булык дистилляты колданылады. Бiрак, никотиннiц абсорбциялык максимумында кышкылданган дис- тилляттыц оптикалык тыгыздык ^ л е м ш eлшегенде су-булык дистилляттыц багыттагы заттармен косымша абсорциялануына байланысты жогаргы нэтиже гарсетедь Багыттагы заттардыц осы косымша абсорциялык ерекшелiктерiн ескерiп, насыбайдыц эртYрлi айдауларында аныктаулар жYргiзiлдi. Насыбайдыц курамындагы никотин мeлшерiнiц бiрнеше рет аныкталган сандык нэтижелерi 1-шi кестеде г а р с е ^ т е ^
1-кесте - Насыбайдыц курамындагы никотиннщ сандык мeлшерiн аныктау нэтижелер1
X мг/г 16,84 16,82 16,79 16,82 16,84
% 1,684 1,682 1,679 1,682 1,684
мг/г 16,83 16,76 16,76 16,81 16,83
% 1,683 1,676 1,676 1,681 1,683
X мг/г 16,82 16,79 16,81 16,85 16,83
% 1,682 1,679 1,681 1,685 1,683
X мг/г 16,80 16,86 16,86 16,84 16,83
% 1,680 1,686 1,686 1,684 1,683
X мг/г 16,78 16,80 16,78 16,77 16,79
% 1,678 1,680 1,678 1,677 1,679
Х мг/г 16,81
(I-mi аныктау)
16,80 (II-rni аныктау)
16,79 (III-rni аныктау)
16,82 (IV-rni аныктау)
16,82 (V-rni аныктау)
% 1,681 1,680 1,679 1,682 1,682
X ^t^ 5 аныктаудан -16,81 мг/г немесе 1,681 %.
Кестеден кeрiнiп тургандай, никотиннiц мeлшерi жогары децгейде аныкталды. Насыбай eсiмдiгiнiц айдалган никотинi 1-шы суретте кeрсетiлген.
Н асы б ай ж эне т е м е К е а м д ж т е р ш д е п н и коти н м ел ш ер ш а н ы к т а у нэти ж елерк Насыбай мен темекi eсiмдiктерiнiц курамындагы никотин мeлшерiн аныктау Виллитс эд га бойынша Хью
летт-Паккард спектрофотометр аппаратында жYргiзiлдi. Аныкталган зерттеу нэтижелерi тeмендегi кестеде келтiрiлген (2-кесте).
2-кесте - Темею жэне насыбай eсiмдiктерiндегi никотин мeлшерi, мг/г
1-rni сынама 2-rni сынама 3-rni сынама 4-rni сынама 5-rni сынама Орташа мeлшерi Темею сынамаларынан
9.50 9.65 9.62 9.56 9.56 9.57
9.62 9.62 9.62 9.59 9.65 9.62
9.65 9.65 9.65 9.59 9.59 9.62
9.59 9.62 9.65 9.59 9.59 9.60
10.13 10.09 10.13 10.28 10.09 10.14
9.59 9.57 9.58 9.57 9.57 9.57
9.34 9.37 9.32 9.35 9.37 9.35
9.63 Насыбай сынамаларынан
16.83 16.76 16.76 16.81 16.83 16.79
16.84 16.82 16.79 16.82 16.84 16.82
16.82 16.79 16.81 16.85 16.83 16.82
16.80 16.86 16.86 16.84 16.83 16.83
16.78 16.80 16.78 16.77 16.79 16.78
16.81 16.80 16.79 16.82 16.82 16.81
16.81
Статистикалъщ дэлдттщ шынайылыгы - t =2,3.
2-кестедегi зерттеу нэтижелершен кeрiнiп тургандай, никотин мeлшерi темекi eсiмдiгiнен 7 рет сыннан eткiзiлiп аныкталган, ал эрбiр сынамалы Yлгi тагы да 5 рет кайталанып зерттелген.
Никотиннiц орташа мeлшерi 9,35-10,14 мг/г децгейден табылган. Осы тэртш теп жYЙемен насыбай eсiмдiгiнiц де никотиш аныкталды.
Темекi eсiмдiгiнiц никотин децгешмен салыстырганда, насыбай eсiмдiгiнiц курамында алка- лойд никотин мeлшерi анагурлым кeп болатынын нэтиже кeрсеттi - 16,78-16,83 мг/г. Демек насы
байдыц зияндылык ^ r n i 2 есеге деш н артык (t = 2,3).
Америкалык зерттеушi Дж. Xеннингфильдтiц айтуынша никотинге тэу ел д ш к кокаинмен бiр децгейде сипатталады (“Валеология - наука о здоровье” оку-эдютемелш куралынан).
Аныкталган мэлiметтердi корытындыласак, насыбай eсiмдiгiнiц курамындагы алкалойд- никотин мeлшерi, осы заттыц темекi eсiмдiгiндегi децгейiмен салыстырганда, 2 есеге жуык артык болатыны дэлелдендi [4].
Жалпы алганда насыбайдыц химиялык курамын толыкканды зерттеу мэселесi келешектегi кeкейтестi проблемалар катарынан орын алары айкын сезшед^ eйткенi аныкталуын кYтiп турган сурактар элi де болса жеткiлiктi сиякты. Темею eсiмдiгi мен насыбай eсiмдiгiнiц айдалган никотинi
1, 2-шi суреттерде кeрсетiлген.
^ о р ы т ы н д ы . Темекi eсiмдiгiнiц - Trapesond - никотин мeлшерiнен насыбай eсiмдiгiндегi - Nicotiana rustica - алкалойды 2 есе кeп болатыны аныкталды.
1-сурет - Насыбай e d i ^ i n ^ айдалган никотин
DftTE :13/10/03
IE» :
H E M O S P U U —UIS IBLE SPECTROMETER u2.05 PAGE 1 SERIAL. No:061911 time :1 7:16:48
OPERATOR : SCAN TV P E : INT ELLISCAN
BASELINE:USER
SPEED:NORMAL BANDUIDTH:2.0пм
DATA INT:1.Qnn LAMP CHANGE:3 2 5п м
Хпн 236.0 259.0 282.0 ABS 1 . 1 6 3 2.660 0.196
MAUELENGTH
2-сурет - Темек e d m i n ^ айдалган никотин
Насыбай eсiмдiгiнде никотин мeлшерi, темекi eсiмдiгiмен салыстырганда, 2-еседей кeп екенi дэлелдендi. Темекi eсiмдiгiнде никотин мeлшерi 9-10 мг/г, ал насыбай eсiмдiгiнде - 16-17 мг/г.
Корыта айтканда, насыбайды пайдалану жаман эдеттердщ катарынан орын алып отыр. Казiргi уакытта бул эдеттiц шекарасы жок, ол бYкiл элемдiк сипат алган, улт-нэсш тацдамайды.
Насыбайдыц денсаулыкка зияны мол екендiгi айдан анык, орындалган зерттеу бiрiншi рет ж урпзш дь Fылыми iзденiс болашакта да жалгасуы ыктимал.
ЭДЕБИЕТ
[1] Коваленко А.Е., Белов А.В. Насвай и его влияние на организм // Успехи в химии и химической технологии. - 2010. - Т. 24, № 5. - С. 110.
[2] Прохоренко А.П. Признаки употребления психоактивных веществ несовершеннолетними. Профилактика и ран
няя диагностика потребления психоактивных веществ. - 2014.
[3] Кузенный А. Коварный кайф насвая, или первый шаг к наркомании // Казахстанская правда. - № 63. - 27.03.2011.
[4] Каримов М.А., Садыков Ш.Б. О роли среднеазиатских и казахстанских “насов” и их компонентов в развитии предраковых изменений зашечных мешков у сирийских хомячков // эпидемиология злокачественных опухлей. Труды 2-ой всесоюзной конф. По эпидемиологии злакачественных новообразований. - Алмты, 2006. - с. 119-122.
REFERENCES
[1] Kovalenko A.E., Belov A.V. Nasvaj i ego vlijanie na organizm // Uspehi v himii i himicheskoj tehnologii. 2010. Vol. 24, N 5. - P. 110.
[2] Prohorenko A. P. Priznaki upotreblenija psihoaktivnyh veshhestv nesovershennoletnimi. Profilaktika i rannjaja diagnostika potreblenija psihoaktivnyh veshhestv. 2014.
[3] Kuzennyj A. Kovarnyj kajf nasvaja, ili pervyj shag k narkomanii // Kazahstanskaja pravda. N 63. 27.03.2011.
[4] Karimov M.A., Sadykov Sh.B. O roli sredneaziatskih i Kazahstanskih “nasov” i ih komponentov v razvitii predrakovyh izmenenij zashechnyh meshkov u sirijskih homjachkov // Jepidemiologija zlokachestvennyh opuhlej. Trudy 2-oj vsesojuznoj konf. po jepidemiologii zlakachestvennyh novoobrazovanij. Almty, 2006. P. 119-122.
Б. С. Бегалиев, С. Р. Ергашева, Р. Б. Жумабекова
Международный казахско-турецский университет им. X. А. Ясави, Туркестан, Казахстан ИССЛЕДОВАНИЕ ФИЗИКО-ХИМИЧЕСКИХ СВОЙСТВ РАСТЕНИЯ НАСЫБАЯ
Аннотация. Приводятся данные об исследований физико-химического с в о й с ^ растения насыбая.
Исследования выявило о том, что содержание никотина в растении насыбая в 2 раза больше чем в растении курительного табака.
Программа 2050 доказала, что забота о здоровье населения один из актуальных проблем в настоящее время. В связи с этим вопросы здорового образа жизни рассматривались всесторонно, поддержка системы здравоохранения, обеспечения социально-бытовых условий, агитирование здорового образа жизни опубли
ковалась как основная теория.
Была опубликована статья под названием «В Казахстане появилась новое наркотическое вещество» в котором указывает насыбай как наркотическое вещество. Но информация такого рода часто не распростра
няется. В этой статье указывается что насыбай не относится запрещенным к употреблению веществам. При
чинами того является высокий спрос к этому веществу и отсутствие жалоб. И поэтому до настоящего време
ни не определено официальное лицо насыбая и нет официального закона от правительства к этому веществу.
Ключевые слова: насыбай, физические свойства, никотин, химические свойства, результаты исследо
ваний.