~·· - RIAL TO-AGOSTO 25 -- SEPTIYEMBRE 3

(1)

.,

STARRIN6

V«ÚIU * ^:De.tia,

DE LA ROSA RAZON BEN RUBIO

OIR~C.TEC is.Y

RltHM ,D

A9El.A~

~·· - ^. ^. ----

RIAL TO-AGOSTO 25 -- SEPTIYEMBRE 3

(2)

(3)

Higit na Kinatatakilta11 Kaysa Sandata •••

l'alathala 1rnmoka¡Ja01 sa "The Loulsville Courler·Journal,"

Loulsvllle. Kentucky, Estados Unidos

"Gilingan" ng Pulahan

Nalathala naman sa "The Mancnest(>r Mornlng Umon,"

Manchester, New Hampshire. Estados Unidos

AY TINUKLAS NI JAMES NAISMITH NOONG TAONG 1891 SA YMCA COLLEGE SA SPR!NGFIELD, MASS.

KALIMITANG GINAGANAP SA LOOB NG ISANG NAKUKULONG NA PALARUAN, ANG BASKETBOL AY P!NAGTUTUNG- GALIAN NG DALAWANG KOPONAN N1 ANG BAWA'T PANGKAT AY NAGS!Sl- KAP NA MAKAPAGBUSLO NG BOLA U- KOL SA KANIKANILANG PANIG.

"OKLAROMA A & M"

basketball type eham- pionship tennis shoes.

Katulad DI" ibanc k.inagigiliwang Jaro sa palakasan.

aog basket bol ay nangancailangan ng malinis na pa - mamaraao ng bawa•t koponan, la.kas ne katawan, bi- lis at tatag D(I:" isipan, at maliksing pagkilos ng mga paa, Nguni't ano man anc larong piliin ninyo, laging- tiyakin ang inyong sarili sa isang ganap at kasiyasi- yang laro sa pagsusuot ng nangunrunang sapatos na goma sa kapuluan. Sa moda, balai;:a at pagtatagal.

ang mga sapatos na gomang JACINTO ay hindi ma¡agapi!

(4)

Si Dr. Santiago, maybahay na si "Allng .&- dela" at ng malalaplt na kamag-anak, na ma.sasayang-napaku- ha ng larawan p:i.gka.t.apos ng-masaganang hapunaog plnagaa- lu-saluhan ng mga naging ,,anauhln.

.S:i i~;;ng lliro ng may-kaara·,1.·:1n :•y n:i.ngapangill :<ina 01] de Lrt111. C'rciho Joaquln. Cor.1 l\fatlri,J. Ju~c Pad'.Ua, Jr. Lllia D!zon at. Alloni..i Carvajal. An~ a1ti11> nn b1tuln ¡ay.~s1paghanclog ng mati:1h,1h1:anR alaala "!IR ··Ama" 11¡.: Pr<'mlo.rw .. ,. __

Sa Kaarawan Ng Pangulo Ng Premrere Productions

Mp. lanwanr kaba Di BEN ROX.o\S

ISA PANG makulay na .t.abanala ing naparagdag sa buhay ol Dr. Ciriaco Santiago, pangulo ng Premiere Produc- tlon.s, Inc., nanr maluwalhaUng lpagdl- wang ang kanyang kaa.rawan noong lka.-8 og Agosto. Kabilang sa mga nag- siJ>llgbl.lldQg DI pagbatl slna Linda Es- trella (makl.klt& sa. larawan sa kaJlwaJ, Hukorn at Gn1. Jose O. Vera. ng Sam- paguita Plcturea. Ong. Jose Perez, Be- nlgno Aquino, lr., Ong. Adela H. San- tlag;o, Te5$1e Quintana, Johnny at Efrcn Reyes, at M&nnie de Leon ne- r.vN.

Slna Dlre r a ng. anue Page

1lY di rin nall:allmot na magha.ndo¡ ng "mallgayang bati" sa pa...

o0gulo ng Premlere. Kasa.m& nila sa Iarawan ~ina Rod Banal, A- mado Dalupan ai-Leon Manabat ng,. "Bagong Bubay". . ~

hagi ng makapal na eview" ng pe-

lltulang ··Diego Silang·• na ltlnanghal &a cstucl\"o ng Prrm!ere Productions kaugnay ng pagdlrlwang sa kaarav.:i11 ni Dr. Ciclar.o Santiago. Ang panoorln ay n:l.gtamo ng pamiri 1~g madla.

(5)

A~:¡: mg.:i. bulubunc.hJkin sa mga :ar;i.ngan sa Korea ay siyan¡; na- plpU:ng cawing tan:.:gulan nr: hukbo ng Magkakaanlb. Makikila :,:.~· h.\'1i:! ka11:a'. Amcrikanor.!= m:.la:na:ig na¡¡mama~id al na!:-

·~:::.u:.:.na;~ n¡; n•F· t::i.aw::.~· s::. pa::-.:LL:1l;!il:rn ng k:m.\•ang largabist:i.

Sa<tarangan Ng Digmaan Sa Kórell •••

'\f¡;:i lar~11an~ kuhang: l S1"

(6)

ra

^K

( 1) Isang malagtm. oa sall:una ang nagan:.p &amakallan sa.

Colorado, Estados \Jrudoa nang suma1pot u tuktok ne lsana:

bundok ang t.v.Dg aeroplanong may sa1r.a1 11a. ;o ka.tao. Na.saw1 ang labat ng pU&hero· at ~-banagt na 1amang ng naglr.apu- t ut-put.ol na ~P ~ta~:. ang nar.agpuan ne pangu.t na su- maklolo. Mailtl'8 'a&·l&ra1t{all ang m¡a labl

º'-

suHyang-pa.nc- himpapawld at,. DJ.-mga ·tutang-palad na puahero.

tukI~~) n~ª=\:i~: .i::im~:agn~; ;1b~n!e8F~. ~!tu;!~~

ng Mayt"Mla. Ma.tü::Uaog s.lnusubok niY!L ang tsang. m&kina aa pagsasaka n1 pruweba, sa llallm ng pagtutUJ'f'I ni .nopesor Fre- dericlr: P..mcry ne Carnegie Instltute or ·1ecbnology .. ·

13J Isa pang Pllipmong ··nagsusunog og KIJay" _sa kabUang iba.yo ng 1agat ay si Dr. Lourdes Esplrttu. S:i. larawan ay may ginagaw<1. ,.¡yang eksperimento na. kasama ng Jsang ~---aaral u SChov: ol Public Health sa Unlberslda.d ng Pltt.:lburgh.. SI Dr.

Esplritu ay nagpapakadalubhf\sa sa karunu-gan &a panggaga- mol, at ~a pagbabalik sa Maynlla ay magpapa~uloy ng pagtuluro

.sa Unlbtrsidad ng Plllplna3. ·

(41 nnr:-pln.akamabilts at plnakarpakab~ong bapor sa Es- tados Unidos sa kasalukuyan ay ang ··::;s ConaUtutlon" na maki- kita sa Jarawan. Nakapaglululan ng 1,000 p<1.sahero at maaaring

.•;•usin U¡)ang makapagdala ng 5,000 k.atao, ang sasakyang-dagat

::~. 1tong nagkakahalaga nr.. S~:>.Ol!O.OOD a)· itakatakdang magling-

~:ocl sa mga puwerto sa MedU.erane~

t51 ~ang gunilaln kamaka.llan ang ika-pitong ::i.nlbersaryo u~ par;bnsad ng Hukbo ng Magkakaan1b sa Normandy, Pran~l

}"a noon~ panahon ng ikalawang digmaang tlando1igdlg, ay du-

malaw M Hral. D.wight D. l:isen1t1.:·1•er sa clalampasigan ng Nor- mandy 11pang sumaksi s::i. ginanap na -"•·r1:1.:onya sa alaala ng 111;,:a na.:~wi11g kawal. n~ Dc-m0kr~·:Y=• ~fakikitaui,_: nagllarasal .. n¡:: Kat:n1staasang Pinur:o r.(! ~l;q!.<.>kaamt -;a Europa sa harap 1.·· 1rnnrr<l ng isang kRw.11 r.L( •"•:.•,u:· Un;Jl'S na nasawi .sa ma-

~a,·:' .. \·::o";'•;w pa¡,?hmsatl

uha ng t:~ISJ

(7)

Maiklin¡ Katha

ni Genoveva D. Edroza

Knwento NÍ ••MabntÍ~~

H

¹

~y:~ naN;~n~

¹

~~:~:!.~~ rl~goo~~li~aa~~¡taklpslUm

^{na at}

ka~:;::.::~a~Íi~:S::U:ta~~ :~;~n~Jyak:sha~:h::g::

n!lang naroon pa slya sa datlng mallbnn sa pabugsu-bugsong yang tlnlg. Nakababa ang kan .. Ngunl slya'y naklnlg nang bu- plnagtuturuan, sa luma at wa- hlyawan ng mga nagslsipanood yang panlngln &a ak.1ng kandu.t ong pagkaunawa, at. alun kOD81 Jang plntang paaralang una sa pagsasanay ng mga manta.. ngUl. Maya.maya pa'y naktta ang pal{mamalasakit nlya•y tu ..

kong klnakltaan sa kanya. Sa lo.ro ng paaralan, ang buong pa- ko ang bahagyang ngit.i sa. nay na. matapat.

isa sa mga Iumang sllld sa Ika- Jlgld ay tahlmJk na. Sa JsaNg kanyang labl. Lwnabas kamlng magkaaa- lawang palapag, sa ltaas ng Ju- tagong sulok og sllld-aklatan. Tinanganan nlya ang akln~ bay sa paaralan. Ang panuJu ..

mang hagdang wnilnglt sa bn- plnllit kong lutasln ang aklnc kang maghlhlwalay sa aml'Y' w:i:t hakbang, doon sa kuni;-sullrRnln sa pagluha. Doon nlya natatanaw na nang blgla atol\¡' manun11ngaw ay malntanaw ako natagpuan. SA Wl\KAS NAUNAWAAN makaalala.

u.ng malt~ln.l na lublg n~ lsang .. Mabutl't may tao pa pala • ' "Slyanga pala, Ma'am, kayo?

estero, na1oou pa slyat nag· rito:• ang wlka nlyang Jklnu- NIYA ANG l\.IALUPIT Kayo nga pala? Ano ho lyonc tuturo ng mga kaalamang pang-kubll an11: pag-aagam-agam sa nagtaboy sa 1nyo sa sulok na aklat - at bumubuhay ng I~ tlnlg. "Tiia may sullranln ka ... NA KATOTOHANANG iyon na ... !nllyakan ko?"

~;a u n:iu;~t~~':~n-

^sa

~~:u~lk:~na

^kung ^makatutu•BUl\.11\DALOT SA BUHAY

aL~~~~t:n;'~gan~~l~ta~;r~~~

ka~~kg¿nko n~Y~atu.gs":i'mn~~.~ at.l~~w~;°;a~~~~~a:u:ª ~ª:ii~

^NGBUTIHING GURONG

~:~!ns~n. ¹ ~~~n~ªd~ia~~

may kagandahan. sa. 1sang ta-Janman. sa bata koni:t tslpan ay NAGING KAHINGAIIAN Nawala ang marahang ha.lak·

nawln, sa lsang lslpan o s;,. lblnllanr. koni; kahlhlyan at. . _ hak sa kanyang tlnlg: "S&Da'y lsang tunog kaya. nakikita ko kaabaan' an~ oagklklta pa na ... NG KANYJ\NG D~MDAJ\llN mansabl ko sa lyo, ngunl ...

slya at ako'y lumillgaya. Nguni mln11.: muh sa hlnaharap pag- ang suUranln ko'y hindi para sa.

walang ano mang maganda. sa. ·kik1tang niagbaballk !la' gunlta mga bata pang gaya mo. Ma- kanyang anyo at sa kanyang ni; haoong lyon. N¡¡:unl hindi ako mga kamay at narlnJg ko na. butl sana•y hindi magicg l)'o buh~y - · · . . . nakakllos sa slnabl nlya pag ... Jamang ang tlnig ko sa pag- ang r;anoong url ng suliranln ...

Siya ay isa sa. mnakakara- katapos. Napatda ako at napau-tatapat, ng sullranlng sa paJa ... kailanm<>.n. Ang lbig kong sa- niwang guro roon Walang sino oong- blf'la sa katapat na luk- gay ko noo'y slya nang pina- blhl'y ... maglng hlglt na ma~

mang nag-ukol sa kanya ng lukan · kamablgat. Nakinlg slya sa. butl sana sa !yo ang ... Buhay."

pans.111. Mula sa kl\nyang pana- "Hindi ko alam na may tao a.kln. at ngayon, sa pagllngon SI Mabutl'y naglng lsang ba-

~=~1!d~fang~= ~~~~ª~an~: ~~k d~.arlto

ako upang u-

~:tatªa paakn:y:~Jn:a~~g ~==

^(Buklatlnsa pablna lZ) nagulan sa paarnlan, walang

masanblng ano mang di-pang-

karaniwan sa kanya. - - -- - -- --

Slya'y tinatawag naming lahat na sl Mabuti kung slya'v nakatalikod. Ang salltang lyon ang bukamblblg niya. Iyon ang simula ng halos lahat ne kanyang pagsasallt.a. Iyon ang pu- mapallt sa mga sa'llta.ng hindi niya maala-alala kung mlnsan, at naglging pamuno sa mga.

sandall ng pag-aalanganln. Sa lsang paraang hindi mallrlp, 1- yon ay nag!ng salamlnan ng url ng panlnlwala nlya sa buhay.

"Mabuti," ang sasablhtn nlya

··. _ .ngayo·y magslslmula tayo sa araling it.o. Mabutl nama't uma- bot ta.yo sa bahaging lto ... Ma~

butl ... mabuti ... !"

!-Undi ako kallanman nag- tatapat sa kanya ng anumar1 kungdl lamang nahull nlya a- kong mlnsang Iumuluha: ne.n11 hapong lyo'y lnlluluha ng bata kong pu.~o ang isang pambat&

LINGGO. AGOSTO 19. 1951

People's Coffee fadory

6f., Felipe ll,Maynila

7

(8)

~

I'

•, .. ·/',·. MGA ULAT AT KURUICURO

pKoi? SA DIGMAAN SA PILIPINAS

i2#tuU-1ú· 'f audWofrJJi!a_

cKARVG'1'0NG)

May m¡a kuro-kuro ngayong kumakala~ tungkol sa sukat mangyarlng pag!Ullsaci ng Kala.knang huK.bong amenKano sa Luson. Maram1 .i.ng nagpapa.iagay na ang pag1wunsaa ay gagawln hindi sa 11sang pooK lamang kundl sabay-sabay at sa maraml.Og dako at manapa'y gumamit a.ng magsi&Uunsad ng mga ka-

;waJ na lbababa ng aeroplano. Ang mga nag-ae.kala ng ganlto'Y nangnahawak sa aaml ng mga kawal na hapong nakallpana sa malaiawaK na lalaw1gan ng Luson, na maaarmg mags1aa1unong sa lulunsaran ng mga amerlKano kung sa. llsang pook lamang .sila magsllilbaba, samantalang ang karamihang lyan ay manga- plp1kot. sa kasalukuyan rulang mga klnatatayuan kung sa Ianat na. nang dak.Q'y sasala.kay1n slla. At saka, alam nang waJang pagsala ng ma~o.as na pamunuan ng Hukbo ng Estados Unidos ang pagkalatag sa buong ~uson ng mga. "g1,1et1lla" at hindi ala- ngang 1paJagay na ang ~Ulong na JaKas na tto, ay ga.gamuln at s11.samantals.n1n sa pagpalis sa kaaway. Ang mga pala-palagay ay nakaabot sa pag-aakalang Isa sa mga Dabaoaang pook ng Luson ay ang look. na rln ng Mynlla, na lubhang maJaplt sa Mlndoro. Ang pangyayal'I na rmg lblg man ng mga hapon at be.gay namang- k.anua.ng plnagsasa.1rJtan ng di-gaga.ano, na ma- paahs sa Mmdoro o.ng mga amerlkano, hangga ngayong .ma.g- u.sang buwan na halos ay di pa rln nasusunod, ay nagpapatotoong ang kasalukuyang mga Kasangkapang gamlt sa i-lllplnas ng hukbong He.pon sa pak1Kldlgma, ay sapat marahll sa mo.tapang na pagtatanggol, nguni't Kapos at hindi angkop sa pag- papaaUs o pagpuksa sa nako.lunsad at kun¡ ang Mindoro ay ma- 1.handang lubo.s sa isang hlmp1lang panggagal1ngan ni¡ kaga.m1- tang kakallanganln ng magsmsala.1<ay¡ ang pagluluu.sad 11g tsang mah1Jting bahagl ng Hukbo sa look ng Mayn11a, kasabay ng ka- lahatang pagrnsob sa buong Luson ng a.mer1kano, ay sukat mangyarl at hindi malpalalagay na. pangarap ·1amang. Daratlng na ang mga pangyayarl, sa aklng akala, na magpapatlbay o magpapawala~g-haJaga sa ganitong mga palagay ng nangallnlp, sapagka't sa. 1sang kat-Otohanan nagkakasang-ayon ang lahat:

I:i& sa mga. unang buwan ng ta.ong, 194_5, ay may pagkakahJnat-

~~~ ~ªa~~bka'li~u~~~~;a'Y~:iªfi:¡_~n n~gE~~~~

¹

~8t 1~¡5~'nam~~:'g'~:

ho.g.: ng mga pandlgnmng mgles ay dumatu:g sa Australya at mpailallm sa pag-uuios ni AL Nlmltz. ·

Walang lakas at kapangyarlhang makapiplgil sa takbo ng mga pangyayarl at sa aba ng mga magtatangkang humad.lang sa pagbabahkwa.s ng bayan, na ang tunay na. laya at kapanataga.n, ang hanap. Maraml ang masasawi sa pagmamaluplt na pupu- han1n ng dayuhang_ hapon kung siya•y magiglpit na, nguni't walang kallgtasang hindi pinamllhuna.nan ng dugo at buhay. Lu- walhatl at kapurihan sa mga anak ng bayang manga.t1t1mbu- wang sa landas. Dangal at pagkabunyi sa mga papalarlng ma- katupad hanggang sa wakas ng dakllang tungkulln.

TINUTUNGO NA ANG MAYNILA

Noong lka-6 ng Enero ng 1945, ang mate.as na pamunu-

~~Y~~a~u~~º~ugm~:~~~d s~t~~~~!~ia~~ nagpalathala sa mga pa-

"Ang Hu~b'? ng Imperio ng H~pon ay magpapatuloy sa kanyang p_ak1k1laban na pagpip1htang ang pangulong-bayan ng Hepublika at ang ka_nyang masusunurln sa utos na mga ma- rnamayan, ay huwag magtlls ng mga sakuna ng dlgma Oayonman, kung tatangkain ng Hukbong Amerlkano, fiang walang pakundangan .sa dangal at kapakanan ng samba.ye.- mm, ang paggamit ng walang-taros sa nasasakupan ng Iunsod sa mga kailangang militar, ang Hukbo ng Imperlong He.pon

ay hindi mag-aalinlangan sa paggamit ng mahihigpit na paraan.

Ang hayan ng Maynila ay dapat lumagay sa lkapagpapatuloy ng kapayapaan at kaayusan, na sundln ang mga tagubil!ng lagda ng Gobernador Militar ng Mayniia.

Ano mang kagagawang makallllgallg o tmi.go sa lkaliligali~

ng pananahimik ng sambayanan ay Jalapa.tan ng mabigat na

fi'!:':::: ..

Ang Plnnno sa Pagtatanggol ng Hukbong Jmperiong Sa gitna ng mga pangamba at pangingimbulo ng mamama- yang taga-Maynlla tungkol sa kung ano ang sukat na gawin ng Hukbong Hapon, pagkarakang makaratlng ang amerlkano sa nasasakupan ng Junsod; ang gnnyang patalastas ay naglng kislap ng katotohanang hindi na ihahana_p pa ng pagpapatibay. Mali- wanag na nagsasabl~g ang pagdatlng dito ng amerlkano, ay siyang tltls na magpapaalab sa tangkang pagmamalupit na kinu-

~~~º1:n~g;I;~s~ªblnt~g k~l~~rr ~i ~~~~;n~b;, n~~~i=

kupan ng lunsod sa mga kallangang mlntar ay mag-uukol na siya ng mahihlgplt na. paraan, gayong ang paggamlt ay hindi naman malllagan sa. labanang mangyayari gaya rln ne.man ng di- kaarlang huwag ge.mitin ngayon ng Hapon pati na ng ruga sim- bahan kahl't ang tblg pa naman daw niya'y huwag magtlis ang sambayanan ng mga sakuna ng dlgma; ay katlmbang na rin ng pagbababala ngayon pa na lahat ng katampalasanang mallsip gawln, pagsunog ng mga bahay, pagglba ng malalaking- gusali, µagpapasabog ng mga daan at tulay, pagbarll sa mga hindi Ju- malaban, ay gagawln na. Anupanga't nagtltining na, wala man dlt-0 at naJaJaplt _pa lt¡.mang ang amerlkano, ang tune.y na nllo- loob ng Hapon sa kanyang pakunwarlng pakikipagkaiblgan sa pUlplno. Kasangkapanin ang Plliplnas hanggang sa magkadurug- du1·og, mabusog lamang ang kanyang kasakiman sa paglglng harl nt panglnoon ng mga silanganln.

Katugon ng patalastas na iyan ay naglagda rin naman ng be.gong mg3. tuntunln ang Oobern3.dor Militar ng Maynlla tungkol sa kallangang pagllgplt ng mama.mayan buhat sa lka-9 ng gabl araw-araw hanggang sa klnabukasang ika-5 ng umaga. aa mga tuntunlng lto'y lplnagbabawal ung magkalat ng mga balltang makaplplnsala sa Hukbo ng Impel'iong Hnpon, ang pag- uusap-usap na naknpulutonr.; sa mga ctaan, ang anumang pag- pupulong kung wala munang pahlutulot, ang Raglakad ng sama- sama sa daan, anupa•t hindi man lpinagbabawal ang pagpa- i:aog sn be.hay ay gayon na rin halos ang knhulugan, kung mahlgplt na susudln ang lahat ng na.uutos, upar:-: huwag mapada- wlt sa kahl't anong suknt mangyarl .sa paglakad.

Ang taong-bayang nakatalos ng lahat ng !to, :;a mello at sa mga pahayagan, ay nakararamctam na lalo pang hinlhlglt ngayon ng may hawnk ang kanyang tull sa lllg, datapwa't nag-aallw na lnmanv, sa oag-a:mng. maJaplt " slyang me.tubos. Nagkaka- ballta ang sambayannn, kusa man slyang plno.gbubulaanan ng radio ng Republlka at ng mga pahayagang hapon sa Maynlla, na

.!'& mga baybaylng dagat ng h!laga ng Luson ay may nagta-

tangkang lumunso.d na bahagl ng Hukbo ng Estados Unidos, kahapon lka-7 ng Enero ng 1945, ang maghs.punang salakay sa papawlrln na glnaW(!. ng maramlng aeroplanong amerlkano sa llang pallparang bapon sa nasasakupan ng Malaklng Maynlla, ay Jpl- na¡i::saloob ng maraml no. marahll ang slnnsabing mga sasakyang punuan ng mga kawal amerlkano sa tapat ng S. Fernando, La

~~!~· gªiy~n~1~~\:i:~i;s';::· gagl~lu~~Jln!,

ng

n~~~1~:

Mlndoro ay Iunsaran at bagaman wala pang katlbayang ma- panghahaw~kan Ga ganltong sapantaha:, ang pagsMaloob ay plnapagtltlnmg ne.man nang paninlwalang ang tlnurang maramlng sasakyan, na allnsunod na rln sa mga pahayagan ay natanaw nga sa dakong 1yon na tila ang tangka ay maglunsad¡ ay hindi mananatm sa laot, bagkus Jalaplt sa katlhan, saan mang dako ang talagang pakay, ngunl't dadaong upang maglunsad. ng sakay. Hindi nga mapag-aallnlanganan, na sa mga sandalmg !to ay may malaklng !abanan sa hllaga _ng Luson, sa al!nmang baybay-dagat kung hindi pa nakapaglulun.sad, at saan mang kapatagang malayo pa s::i. Maynlla, kung nakapaglunsad na. Isang malaklng pulutong ng mg aeroplanong amerlkano na sa umaga ng araw n_a !to, lka-8 ng Enero ng 1945, ay nngdaan .sa papawlrln ng Maynila, bul1at sa tlmog na tungo sa hllaga ng Luson, ay nagpapatotoong na sa dakong lyon ang 1nasidhlng Ja- banan. Isa sa mga aeroplanong nasabl, na malaki at may apnt na motor, ang sinamang-paiad na abutln ng paputok ng mga kanyong hapon sa S. Juan Heights sa aklng palugay at bwnag- sak na nagniningas sa dakong timog ng aklng bahay. Tatlo ang natanaw kong payong sa pagbaba na dahan-dahang lumalapag.

Namatay mang lahat p1g lulan o may nakallg:tas naman kaya at blhag na ngayon o nalt;:ikas ng taong-bayan, gaya ng nangyarlng hindi na miminsan sa ibang mga dako at sa nakaraang mga salakay, ang totoo'y nasasakslhan ngayon ng pilipino ang pagtalaga sa anuman ng amerikar:o sa makalalakl at totoha- nan~ paklk.ltalad. ~uwalhati sa nangasasawl, na nagsusullt ng kanllang buhay sa 1sang marangal na da.hilan!

Sa sandal!ng ito, ika-3:15 ng hapon ng ika-!l ng Enero ng 1945, ay isang maHwanag na tandang nakababa na ang Hukbo

!1R'. Estados Unidos sa malapit sa Maynlla, ang aklng nasasaksi- nan. Dlto sa tabl ng aklng bahay. na datlng tahanan ni Mr A. J

(9)

Balls na ngayon ay nakukuloug sa Sto. Tomas, ay malagaHagal X>:IOl::COO:>o?=<=<=<XXXl<X<>C<X<X<X<XXXX>CIO na rlng may nagslhlmpll na mga kawal ng Hukbong Hapon, na

sa warl ay mga katlwala sa pagpapalakad ng mga sasakyan ng pagkaln at kagamltan ng kanilan~ hukbo. Kadalasa!lg duma- l'fttlng ang maramlng truck na kung. saan-su¡m nags1slpangga- 1ing at. s:i. mada.ling-araw ay nugslslah_s na may lulang mga gasolina at lba'I, lbang bagay, nguni'i mlon~ mga amw na bigp1- lan na ang mga ¡¡alakay sa papawirln ng Maynila ay dumalang ang pagclaratlngan ng mga trak at nandalang din naman ang mga kawal sa kapltbahay ko, lmnggang i;a. may d~lawang araw na ngayong aklng napuna na wala nang dumat·ating na truck , At ngayong hapon nga, ang dalawang trnck na na.JnlalJI, ay kusang slnunog, na birnll'il ang mga tangke ng gasolina upung mag- ningas. Isan~ pimmong hapon ut lsang kawal ang sumunog al.

pagkatapos ay nangagsakayar: sila _sa isang ·truc:k na nakukulu- bungan ng mga sanga at saka nngsmlls. Hindi na sllu baballk sa pakiwarl ko.

Ganlto rlng pagsunog, ng ruga hindi na madadalang kagamltan ang glnawa noong mga huling araw ng 1941 ng paurong na hukbo ng usare at ang naklta ko noon, na mull kong naklkila ngayon na glnagawa ng hukbong hapon, ay tandang uurnng na rln Ho sa dakong hllaga marahll upang magUbay sa alln mang Jalawigan ng kalagltnaan ng Luson kung di man sa mga kabun- dukang matataas sa kahilagaan. Lalo ngang mabuti na ang mga kawal na ito•y magsialls na, upang mapaligtas ang taong-bayan sa mga pananampala.san nllang ginagawa.

Nang umaga lamang ng araw na !to, sa bahay ng kalblgan kong si G. H. R. Aguinaldo, isa sa aking mga kapit-bahay dit-0 sa

s.

Francisco, ay pltong kawal ng hukbong hnpon ang sa pag- dadahllang nangagugutom sUa ay kumuha ng manok, ng itik, ng na lahat Ang mga n ng ka., sa amlng

MANUEL l. QUEZON • , ,

Sa araw na ito ngayon na siya mong kaarawan, ang lahat ng Pilipino•y nagdiriwang na m.ataman;

Habang sa may papawirin ay _ganap na nam.amasdan ang watawat nilong lahing sagisag ng ka..sa.rinlan;

lkaw, J\lanuel L. Quezon, ngayo't kahit na. kailan ay lalaglng nasa aming mga puso't kalooban ¡ Kung tuna y mang. naginc- abo ang marupok mong ka ta'"ªº•

ang lahat ng ginawa mo'y hinding-hindi mamamatay.

s., ~=~::~,.::~~~:

watak:~

lkaw, Manuel L. Quezon, Kung buhay ka lang mar

Noong ikaw ang Pangulo, ang g~lo ay nasl!-wata nt ang dí pagkaka.sundo'y lubusan mong na1akma;

Kaya ngayong ang aráw mo'y binubuJ:!,ay sa gu~ita, -Pagpalaln ka ng Diyos, -ang dasal ko sa Lum1kha.

-ROMUA.LDA. ASERAS pinto at aywan kung dahll !!a tanghall na o kung wala na silang

mapagslslkslkan ng n1akukuha, ay hindi nn nagsltuloy, bagama't .

~~~~~n~:~:;_::h :t'Jit s~ª~~l~u:;sm!~a~t~º;u

^namar<

~i;.~gifi~i~~nr:!~r~~lb~ft~a~nfn~ª~:~~a:a~ª~ª:ª~a~~~~;;~ra:

Ang pulis ng hukbo, d1to sa

s.

Francisco, na clatrng may ltonl! talaga ang mangyayari hangga't mlnamabutl ng mata-

~l~~~~~ysaw~f:n:a ~e~n

⁸

~am;~f~g li~Y l~;

^__

Js;.~g :::;~~ ;;_~ª':i~' ~aªb~~~ ¹ n

^ngg

H~nm::~~a~ªi~~~~t s:a~:Pa~~;

nagslalls na silo. at ang ballta•y sa. Bagyo s1la nags1tuflgo, anu- nasusunod ngayon ang maliwanag na tangkang papaghalwn

a.na:

pa.'t ang mga pangyayarlng nasasaksihan ng lahat ay laganas balat at anr. Unalupan.

na pagpapahalata ng mga hapon sa malubhang kalagayang kl~ Bago mikapaglunsad ang Estados Unidos ng kanyang Huk-

~!:..~iu~~g~ta~I~ ~K

dahll sa

pa~laplt

sa

May~lla

ng

m~a ~i1/nil:g:~~g~¿:s 1t!~a\º~a ~al~t~~d 9n~ :.4~!.~~n~a=~

Hindi ka pa slnasagot ang katotohanan ng bahtang nags1~ ne: Luson sakallng itong huling paraan ang siyang mangyar1, mulang kuma.lat ng araw na Ita. Di-umano'y nakalunsad na ang ang paghihlngalo ng taongbayan ay patatagal, nguni't sa mga amerlkano sa Ternate, lalawlgan ng Kabite. Ang allngawngaw hulmg sandalmg !to ang pagtalaga ng bayan ~a anomang tlls¹.i.

ay maáarlng may katotohanan kung aallntanahln na may llang ay kanya 11ang naragdagan, walang glsl at lamat ng- hinanakit araw pa laman1,1 na ang Paluan, bayan sa kaduluhan ng Min- sa nangyayarl, bagkus buong-buo ang pananallg, na naghlbin- doro, na malap1t sa Kablte, ay napagbabaan na nlla ng mga tay slya ng dakllang sandall ng kallgtasan. Tatagal ang may-

kawn.l. sakit pagka't iblg nlyang mabuhay at mabubuhay slya upang

Isang balltang lkinalat ng PIAM, sa araw rlng ~to, ika-9 ng sakslhan, kabuhaya.n at tama.satiln ang tunay na kalayaang Enero ng 1945, ang lalong nagbigay daan sa pa~lmwalang masa kany::i.•y karapat-dapat.

Japlt nang babaan o pasultln ang look ng Maymla: roa.y naklta sa mga pahayagan a.t sa radio ay nabasa. at nadlnlg ang na raw maramlng sasakyang dagat na tlnatalibahan ng maraml hullng talumpatl ni G. Laurel, mula sa aywan kung saang da.ka, rlng mga pangdlgma sa kanluran ng look ng Maynlla at ngayon na nagpapayo sa. ba.yang huwag mawalan ng pag-asa sa mga.

namang umaga lka-10 ng Enero ng 1945, ane mga pahayagan leader na ayon sa kanya'y walang plnagsasakltan kundl ang ka- ay nagsasablng mula sa mga karagatan ng Batangan hangg:i.ng pakan3.n lamang ng Iahat. Blnanggit din nlya ang sukat mang- sa Bataan, sa dagatang Tslna, ay may mga sasakyan ng kaaway yarlng pagkapasok ng mga amerikano sa Maynlla, na dl-uma- na sa kllos na Iplnaklklta ay tila nagbabalak maglunsad. Napa- no'y hindi dapat pakaasahan sapagka't lumalaban nang mahtg-

b~~';fg ~ª~\~

^f!fo

g s~~p~t:;ibga;ªJ:::r º:~na h~!~~kms1ªa~8i.Paºi!1ref~P:¡~t_:~~

¹

-hfp:~,_°';;~~al;!1gayn:ii:

na mga bomba ang inlhulog ng mga B-24 na kung magslnutokl ullt na sinasabl maghapon, na di-umano•y napa.layo na ng kanl- na ay tila nagpapakulo sa lupa at lklnayayanig ng m~a bahay. lang panlabang mga aeroplano, ang maramlng mga pandlgma Nang mag-lka-11 ng umaga ng araw na !to, ang paghbhulog ng at sasakyang naklklta na sa Iook ng MaynUa, at si O. Laurel, na ganyang mga bomba. ay napatlgll, ngunl't nagpatuloy ang pag- na sa Bagyo yata ngayon at malayo sa larangan ng plnaglala- huhulog ng 1sa-lsa hanggan sa klnahapunan; ngaron lamang banan, ay mapar.papauma.nhlnan na sa panghahawak sa ball- ay nakarlrlnlg ako a_t lahat ay sa dako n~ Kamaymlaan. Isang tang lyan ng "bago" at "manlngnlng" na tagumpay na tlnamo

~:~~~:yª :;:;ª~a~~~~.tl1i~a~ªn!ª::i~~~~:~;i~:~~~: ~i! ~~:r~: ~~1t~:~'trff1~~:ªw~:~~

¹

~n~ª~;1:i1;·~~~

¹

:a~dª~f~~~~1!igg ~::

bang aeroplano, na anlmo'y hindi natatakot sa kaaway. Kasln- gumpay bagkus ang nakiklta at nadarama pa ny ang pagdalas ta.as Iamang ng pangkaraniwang punong-kahoy ang kanJlang Ji- ang paghlhigplt at halos tumatagal ng maghapong paghuhulog pad at kahapon nga at ngayon dito sa S. Franci~eo at sa mga ng bomba ng mga napalayo at Unalo. Si G. Laurel nga ay cll- pook at nayong kanug1_1og, ang ganltong pagpapalipad ay napa- ¡:?:aanon~

il

1asisisl kung maglubid man ng buhangin, sa bahaglng ka.dalas, na ang hlnJhmtay na lamang u~ lahat na nakatata- ito ng kanyang talumpati; ngunl't dapat hanapan sa mga su- naw, ay ang pagbababaan ng mr.a kawal na sandalahan upang mandal!n::i; ito, na sukat ikas.ubok sa pagkamatlbay ng nagslsl-

!il.mulan na ang paglusob sa talagang Kamaynllaan. Tila isJ. sa pamuno sa pagkasug'po man lamang ng mga panghullng ka- kanllang pakay sa mababang paglipad ay tiyaklu ang kln¡¡,tata- lampala'.sanang magagawa pa ng mga kawal na ha.pon bago umu- yuan ngayon ng mga kawal na ha.pon, sa pagkabalita marahil rong. bago mapuksa o bago magslsuko, ng lalong tlyak na pag- na slla ay nangakahlmpll ngayon sa mga bah:1y-bahay na rm damay sa bayang nag~itlis na ay wala pang mak~in. a ng mga mamamayo.n, kaya't napaparamay nga

-"ª

pagkasawl Hindi ko sinasa.bl ang ganlto upang pablgatm lamang an¡

ang buhay ng mga plliplno, gaya ng 11aballtang kasawiang si-sarulln sa bayan ni G. Laurel. Aklng slnasabl ang gayon .sapag- naplt ng mga taong-bayan sa La Luma. Pa•rn~-bundok. Isang ka'L alam kong may katutubong tapang slya na maldaramay sa bahay sa daang Labo ng nasablng nayon aug matagal-lagal na· ka.nyan~ mga kababayan al sa kasamaang-palad ay siya lamang

~.l~~g~lnt~i:'a_'l m:l~~~~)

^nfy

i~f:a:aªa~:lln~1~nkrnª~1ann~~~

(Karugtong ng nasa pah.- 14)

(ANO "NANG MAGDAAN ANG DALUYONG" t.Y INILALATHALA NANO WALANG PAGBABAGO BATAY SA ORIHINAL AT SA!il PAGKAKOREHE NG MAY-AKDA) .

(10)

Q QCX?COC QO:OC: c;.,OOCX"'nce=OC

ccoocooo

KALBARYO ^~

^.

^- ~-

^- ^f^.

^'

N g Isa1•g ^lna

Maikling nobela ni JOSE R • . Ali ENZA

KARUGTONG ni Rarnon nang sUan¡ tatlo ni· iblg naman nlnyo, lnay, ay sn -Iba na ang maUwanagan, na Estela at. Aling: Anday. ay amln na nlnyo pahulugan o Inay, -gllt ni Estela.

Nang lumaon, hindi Jamang si nagkakaharap-hara)>, Jsalilg u- lpagbill ang bahay na !to. at dl

Estela ang nagpapasaklt kay maga. aawasln na lamang na.Un sa ka- -Kung tutoo ang lnyong si ...

Allng Anda.y. Maglng sl Ramon bayaran nng halagang plnapa-nabl, -wlka naman ni Ramon, ay nahawa na rln sa mga pag- -Ngunl't saan naman nJnyo palitan namln. -ay nacpapua.Jamat kaml, l-

~p::t~:~l~nagt k~!~~n;= ~ok:a~!!:? mg_::a~~~a~i

. Hindi nakasagot kaagad si A-'

~:Y:i~t':.~~ ~r~:a~::t

lang. Malimlt na. nakallUpas sagot ng matanda. -Alam na~ lmg Anday. Hindi niya akalalng nayan namln na talagang ta- ang oras ng pagkain na hindi man nlnyong ni kuslng ay wala. umabo~ hanggang sa pag-llmbot pat ang lnyong alnabl, ay i.saliri nakakatlkim kahit isaug su .. ako Kung sala.pi ay wala akong so. kamlang tahanan ang kasa- na ntnyo sa amlng pangalan bong ka.nin ang ka.haba.g-habag malpangangako sa lnyo. suball't maan n¡;-kanyang mga anak. ang titulo. Oumawa ta.yo ng na matanda. Kung na!s bumlli ang katawan ko, kahlt ako ma- -Ngunn Ramon! Bakit pa knsulatan.

ng kahlt anong pagkaln sa tln-tanda na. ay ltong katawang lto kallangang gawln natln lyan?

dahan upang makapawl ng gu-ang malpananacot kong pam.J Iton¡;-tahanang lto°y atlng Iri.- -Dlyata.'t ganyan ang lblg tom ay hindi naman makablll bayad sa kuwaltang Jplnagpaga-' hat1 Nae-·llsa na akong magu- nlnyong mangyarl? -napala- pagka't ang kauntlng salaplng mol nlnyo sa akin. Pnglillngku- lang ninyo, lto'y sa inyo ko rln kas ang tlnlg ni Allng Anda)"

nalmpok sa alkansiya ay naubos ran ko kayo hanggang sa ma .. ilwanan • kung ako'y mama- at baha¡yang ntndllat; ang mga.

nang Jahat dahll din sa pag-kakaya ng aklng katawan. lay. saka, ngayon ma'n. naman mata.

mamagandang-loob sa manu- ay maaarl na rln nlnyong itu-

¡ang at apo nang nagdaang -Tlngnan nlnyo kayo, kung ring na ang bahay na ito'y in- ---6a pala.gay nami'y ganyan mga araw. Blblhlrang maka-magsalltat -may hlmlg pagka-yong sarlll. Kayo na ang maka- nga, Inay, ang nararapat u-

hawak ng kahi•t dlyes sentimos pang maglng mallwanagan anr

ang matanda pagka't ni hindi aUng usapanr -u.gol nl Ra-

naaalaalang abutan ng mag- mon.

asawn.

Al dumatlng pa ang mga HABANG NAGDARAAN ANG MGA ARA W A Y [JALONG Napatutop sa. dlbdlb ang ma-

~:y?aar~n~ª~;g :::~~~.

NAGTATAMO NG MABIBIGAT NA

SUKAI~

NG LOOB

~~~·ng P=ar,a:ad ~

Nang mlnsanc dapuan ng ka-ANG KA.HABAG-HABAG NA INANG NAGI<AROON NG pa ng kanyang mga. analt na.

-ramdaman si Allng Anday dahll daanln sa kasulate.n an¡ pa¡ta-

sa mga sama ng loob at sama-MAPAG·IMBOT AT WALANG TURING NA l\IGA ANAK ka.loob nlya ng tahanang yaon·

t auk::~sgkira~a g~;

CCCUCXXXJOUCoc

~Pt~~Jk1~

¹

~~~~n'!~:S.~8;;i

matanda ang kasamaan ng Kuulatan? Slya at ang kan-

kanyang mga anak. sa kulang-yamot nan¡;-turing nl Ramon. paghaharl sa lahanang ito at yang mga anak. · · 1 Napanangls kulang na dlala~an~i~g P;~ -Hindi iyan ang lbig namlng ma~agawa nlnyo ang balang si Allng Anday.

::a;::ºot. 'ªina, a~

hu-

~~n 3 g¿:ri.nl~y~n~t ~ k~~~~ ~a~~~.

Wala kayong marlrlnlg -Oo.. kung kasul&l&n ana mlhlngl ng kabayaran nang paglllingkod ay hindi na namlrl hlnlhlngl nlnyo, Ramon, ay ha- gu~~!:1! ':i~!~~ ~a~~~da.Inay, kallangan. Matanda. na kayo au -M:J.hirap na nga ho namaq ~~~n<'ll~:nyo't matutupad! N'ga- na kaml'y nagtltlpon r{¡ Estela

~:~~,~n~aª~ºn:ªa~~g ª t~! ~!:.ª,' ~~::·,p·aa~:~ªa~~

.

;~ª~:r:!~~~a~oa.:n~ ~~:

long at paclillngkod! ang bahay na !to, padugtunrart

ls~l!n:~u~':aª:r1lnª~~

:.~!~~~ a~ami!:iY~~! ^-E;

paano nga ang gagawln

~=~

¹

~u~! ;r::!h· ~ag~~~~ ~ta A~~:,!1<'1!~,sap!:!~~ªa~-~ri

!!~~~~~~l. s~a;::1 ¹ ~~g ¹ 1~ ¹ 1~m~:~ Yoª~n~:~r~a ~~~~~ayad

^si\

~:;:b1

¹

1~' o ¹ s~aya~~ ¹ 1 ¹ :!~1ca~~ ~tº~~ !:i.~:~ ¹ ~~'

^st

~:!:ndi:8'

^::;

mln ay mapa.litan ninyo lyon -An¡;-iblg namlng mangyari ~~:ng k!~";~g-anak. papano na; gumawa at plnal&Rdaan Ja- sa ano mang paraan, - wlka ay palltan din nlnyo ng salapl, n · manf!' ka.y Allng Anday, ay 51·

-wlka ni Ro.mon. -Jya•y na- -Sa palagay ko·y hindi na-. nasabl panp: iplnagblll na nf .--T-B_O_T_l_C_O-~-L-IN-IC-i pag-usapan na namln ni Estela. man aabot sa ganyan. Nagka- m~tanda sa. ka.yang mga ana

~~r;~;ri~ª~1~~o~a~oa na~r~ª~f ~ª~af:i'aºn:~:~· n~

y::

l~g~n;~~:~g ~l~~;o;i~ ".8-

ha-

10

UJJ!llAJl.Y OlsnJJUIANGU GENERAL SUllGEl.Y

Jr.:·l.AY SU.VICE yong isangla, o d\11 kaya•y lpag- rl sa islp ko na ang bahay na

~w7 ¹ nªk ⁰ :~1!iªm~; :~~~ª~pª~;ªrati~~;~:~ ~~a=~:~r~:~:q"f :~

~:yrc!~ba~an;ª p~;~!~:lnt~~~I~ ~a:.ª~~~ll~a~:~sa~saAlf:;r~:

wasln

lan~ natt~ a~¡

hala¡anr han sa ba¡ay na lyon. -Kunc day na patuloy na lumuluha. <Baklatln sa palllm. 11~

MAGASIN NG BAGQNG BUHAY

(11)

B

¹

~

⁰

~~~~ºn!n~ ~;0

^..

~-~we~to ni Arcadio T. Gole Cruf T~~~~

¹¹

~faº~:a1~~:1~

¹

ª;:u~

magbabago na ng pa!{-uugalJ sa rnay tulay ng Klyapo, wa-

sa m¡;a sandallng ang kanllanf Jang anu-ano'y slnakbat na. la-

pagsnsama:y magkaroon ng bu- mang .slya ng i.sang batang la-

nga. Kagaya rin nang datl'Y laklng wawaluhlng taong gu-

11.·aJang iplm1.gbabago ang kan- lang. SI Tonyo•y nalito na ikl-

ynng asawa. Patuloy rln lto sa nabangga nito sa bata. Ang ba-

dl magandanlJ, gawalng pamba- ta nama'y hunllnto at huml-

babae, pagbababad sa sugalan. ngl ng paumanhln kay Tonyo,

pai;:--lnum-lnom ng alak at at hlnagud-hagod pa ang kan-

pa¡papawalang-hala.ga sa kanyang tuhod. Sa hallp na maga.-

yang magagandang payo. lit ay lklnasiya pa ni Tonyo ang

-Magtlgll ka na nga ng mga ISANG BATANG MANDUUUKOT ANG NAGSILBING glnawl ng bata. Suball't nang

kalokohan mong iyan, -ang slya'y nakalalayo na ng may

pabarlbot nang tugon ni Ton- TANGLAW SA ISIP NG NALALABUANG AMA llang dipa ay nakapa-kapa nl-

ft~.;allln=~u:ga

UPANG MAKII.AT.A ANG KANYANG PAGKAKAl\IALl

~~ns~ ~~::a.ª~fg1:y~e!~~~~

asaWl'I. sa 11.syang gaw9.ln. si Tonyo at plnagala ang mga

-Ngunl't Tonyo, plnagpapa- -·---~---·----· mata sa kanyang pinanggaU- yuhan klta hindi dahll sa sarl· SI Memang ay di nawawalan ni Memang sa asawa ang gula- ngan. Nasa gayon slyang kala- 11 kong ki'.,akana.n kundl sa ng pag-asang si Tonyo•y mag- gulanlt na damlt ng anak na gayan nang walang anu-ano•y kabutihan din naun at sa ma- babago ng P9.g-uugall. Walang noo'y plnasususo. isang matandang Jalakl namat1 gandang klnabukasan ng atlng ·sandallng di slya. tumatawag -Sa mayroon at sa wala ay ang lumapi~ sa kanya at tnglnu- anak. -mahlnahon pa rlng kay Bathala. Idinadalangln ni-huwag kang manghlmasok sa. so ang batang Ialaklng sumak- paalaala ni Memang sa lalakl. ya, na ka.hlmanawarl'y ma.gba- akln, -paaslk nang wlkl\ ~l bat sa kanya. -Siya po ang

-Ako"y may .sapat nang ta- go nR' kalooban ang asawa at Tonyo kay Memang. -Kapa.g nandukot sa lnyo. -W1ka ng

~::~,;g~w':~ª'~ gª"!a~~~~~ ~::!i'u:~f:y~ ku n~~~:~ !ªm~tlf!~·~g m"!~¡pll~K m~:~!~1k~~ 'f:1'::a~o

n1 Tonyo kung <11 mo lblg na ... -paga- tang malamlg ang ulo ni Ton .. kong lwan kayong mag-lna! - ang kañyang mga panlngln sa- llt nang Lapos n1 Tunyo na 8¡ .. yo ay mahlno.hon nlya ltong bant.a pa ni Tonyo sa asaw.mg batang ltinuro ng matandan¡r nabayan ng panaog ng bahay. plnaklklusapan. Suball't katum- noo·y lblg nan~ mapaluha. lalakl. na noo'y pa.sa.gsag na.

Hab9.ng nakasakay .si· Tonyo ballkan ang k::inyang na.papa- Pallbhasa·y talagang Un.sil naglalakad na papalayo sa po- sa sasa.kyang noo·y mabllls na la. Madala.~ na. kung di s.Jyu ang mga inaasal nl Tonyo sa ok na Jyon. Slnutsutan ni Ton-

tumatakbo ay si Memang ang ·

laman ng kanyang lslpan. Ipl-. naJal{ay n.lyang ang pakiklalam ni Memang ang naglglng dabl- Ian ng ma.J.1mit nlyang pagka- talo sa. .sugal. -Buwlslt na b&•

bae, pag di ka na.gbago n11 tyong pag-uugall... -tllm-ba~

gang na bulong ni Tonyo sa sa- r111, na ang llhlm na pJnatu ..

tungkulan ay si Memang, na noong mga sandall namang yao'y kalung-kalong ang kant- Iang st .. bof" at luhaan ang

Ang Batang Mandurukot

mga mata. ~

ANO mag-asawang Memang daragan ng asawa ay lnltwan mag-inang Memang at "boy" na.,---~

at Tonyo_ ay may Jlmang taori .slyang nagsasallt.a nang mag- .styang sanhi ng pagdaranas

~~ ;:k!~aJan:u:;~~t nnaa~= ;s:¿n~tn:~n m~1~!':; P~r:a~~~~ ~gag~~1~!~ulk~~;1 k~:a h;~ian1~~ 81HASAH1 N

on bago nagbunga a.ng ka.ni" paalalahanan ni Memang .si malimit pagbantaan ni Tonyo lan~ pag.sasama. Tuwang-tuwa Tonyo ay may himig pagbaban- ay di rln nagsasa.wang mag- S;\ Memann .sa pangyayarlng ya .. ta pang slyti.'y nllisang walang paalaala na may kahalon¡;:

on pagka't Jnakala nlyang lyon paapaalam ng asawani; nadl- pag.susumamo ka.y Tony,o si na ang ma.gandang pagkaka- dimlan. Memang. Subali't naglng bingl l..aon upang magbago si Tonyo. Habang nagtatagal ang mga .si Tonyo at tlnutoo nga. ang Dat9.pwa't !aban sa kanyang araw ay Jalo namang nagpa- slnabi. Isang araw ay walang lnaasahan, sa halip na ma~ba-pakalulong si Tonyo sa di ma- Jlngong-llkod na nlllsa.n ni Ton-

~o ay Jalo pang nagpakalulon11 gandang aul. Mallmit na kung yo ang mag-lnang Memang at si Ton yo sa di magandang ira.-ito'y nata.talo sa pagsusugal ay "boy". Lumuwas ng Maynlla watn, na siyang nagtng sala- si Memang pa ang blnubuntu-ang pabaya.ng lafakl at puml- bld sa magagandang pangarap nan ng sis!. At lsang araw, .sang palaglan sa kanyang nt Memang sa buhay. Blhlrang pati na ang kauntlng halagang kalaguyong s1 Mi.Dang.

Ang ating sarm

1?abl na si Tonyo'y di umaalls nalmpok ni Memang ay mullng Ba loob ng tatlong taon ay nang bah9.y, Lagl ltong laman ng' klnuha at lplnatalo sa sugal. Uis ni Tonyong di padalha.n mita pasugalan at walang san- Nang mabangglt ni Memang man lamang ng magugugol ang

~a::::1~o!asª~:Sª~1~k~g K~~~ ay~!:o·~ª:.r;:n;ª!~~!ip

na da-

~:i~~n;a ::gaa'~b°cfu~

• FLYING

~

^GASOLIN[

mlnsan nama•y hlnahatlnggabl hilan kung bakit di tayo mag- k!Jang puso si Memang na

dt •

YEEDOL MOTOR OIL ng pag-uwl buhat sa pamama- kasundo, -ang sumbat ni Ton-napatulad sa lbang babalng ncl GREASE sukan dahll .sa paklklpagklta yo kay Memang. -Na.tala- kay daling na.tanga.y ng tukso e MAIUHAY KEROSENI sa mga "querida" nito. At ma· man mo namang ganlto ang sa go.yong pagkakataon. Sa ha-

dalas dlng kung nauubusan ng ak\ng hlllg ay kung baklt mo lip na masiraan nJ loob ay la- magugugol ay ang kauntlng pa ako Jaging plnanghlhh;iasu- lo pang dlnagdagan ni Meman1 Jtinatago ni Memang ang si- kan! ang p9.gtawag kay Bathala. At:

yang lnuumlt. eunga ng kapa- -Ncuni't wala nan1ang k¡,.tm- dininig na.man sJya. Nito, sa ka-

TIDE WATER

~~~ ASSOCIATEO

"''Rw

Dll COMPANV

:~:;:I~sniuT~;Y~a~:.::~ma ~n~a~!u~t g s~ainTI! ~n:a:~n::~a~:!n~~ª~ap~~ CZB~&~G~1VM

babae ang magdlldll ng as.In. nll.n mo nga lto. -at 1llnur.'.> lago lyon sa pagbababuyan

LlNGGO. AGOSTO 19. 1951

11

(12)

~Zm~~fo.º~:U\ s:iiata Ra~~~i~·~~

¹

~y~"~:ag~anl=; 1a~S:~: n:l~~gn~a~b~~:~:n~~~ Kuwento Ni Mabuti

¡.umallma'y lalo pang blnlll- tahanan. Iplnaayos ang mallll!t; gtng panauhln nlna Estela, ki- (Karugtong ng nasa pablna 1) san ang paglakad ng bata na kaslráan. Plnadugtunga11 pa nausap ng mag-asawa si Al!rig

na. pamlnsan-minsa'y Jumlll-ng-lsang silld ang may da- Anday. gong nilikha sa akin mula na.ng' ngon kay Tonyo Kumarlmot kong_ kuslna .. Tmvlng magtata- .-An~ mabuti yala, Inay, - :1raw na Jyon. Sa pagsasallta.

na ng takbo i:;I Tonyo uµimg µu~ ang buwan .ªY lnaabutan w1ka Jll E~tela, -ay .lpanaog na niya mula sa hapag, nagtata- habulln a.ng batang noo'y nag- niua Ramon si Alrng Anday nW natln sa s1Iong ang inyong mga nong, sumasagot, sa pagnt.lti simula na rlng kumarlmot ng sampu o lablnlin1ang piso na kas:mgkapan. Nakaslslra lanrr s~ 11iya ng mababagal at mahih1- l.akbo nana malamang siya•y d_J-umano'y hulog daw sa ha- ayos ng bahay at nakakahiyu. sa yaln nlyang mga ng1t1 sa amin, hlnahabol ';¡¡ Tonyo. Iblg-lbig lag:ang- kanllang kakulangan. ating mgá panauhin. sa paglallm ng kunot sa nou na sanang humingl ni Tonyo ng Paliblmsa·y walang pinagka- -Siyanga naman, Inay, at tila nlya sa kanyang mga p'l.gka- .;.aklolo sa pag-asang baku. hin- kakltaan at k1;1Iang nñ kulan~ sa lalong mab~ti'y dumoon na ka .. yamot. narlrlnlg kong mull ang di na nlya abutan ang bata, mga pansarahng kallangan ang yo sa sllon\, upang hlndl kayo mga yabag na palaplt sa sulok ngunl't ito'y nakapagplgl!. Ipi- matanda, !aban man sa Ioob magambala sa ano man ninyong na lyon ng sllld-aklatan. A.ng

!lagpatuloy na Iamang un~ ma- sulok na lyon na ... "lnliya.kan

tu~ing pagtakllo na grtlit na ga- JCUOOCOCUOOOU 11atin," ang slnabl niya ng ha-

m.

pong iyon. At habang tuml!-1.a~

rn~ª~~\a~u~:P~~ha;~: am~~ D i Y

O 5

K

O • • •

;;~t!nii~t~ s;~dp~:~rgh~~:=

kong pakaliwa, na ikmabang- hulaan ko ang dahilan o mga

ga nlyon sa isang batan!?, ba- dahllan ng pagtungo nlya sa

bae. Nabuwal ang nabangga. sulok na iyon ng silld-aklatan.

gayondln ang mandurukot na Hlnuhulaan ko kung nagtutu-

nakabangga. Dumatlng si Ton- ngo pa slya roon, sa sulok na

yo at naplkot ang manduru- iyong ... amlng dalawa.

!rnt.

sa matinding gallt ni Tonyo ay blnunot ang kanyang de-.45 na nakasukbit sa. baywang.

Ang tangka ntya'y paluln · sa ulo ang mandurukot. Subali't nang mapata.mbad sa kanyang mga panlngln ang anyo ng batang noo'y nangangaykay sa malaklng takot ay dl nakuhang ituloy nl Tonyo ang banta mnawakan na lamang ang bata sa kamay at lto'y dlnala sa lsang tabi.

Lubog na ang araw ... Kalat na ang dilim ..

(Oh ... sana ang langit a~r magkabituin!) l:ran ang pag-asaug may wnaga pa rln, Yaring kalngayang nakapaninimdim.

11

Ang pingas na buwan kungdi maging salok, l\'lay maayang bukas na makakasunod.

(Sa ganyan, ako ma'y hila\in ng antok, Dali nang pukawin ng sar1wang hamog).

111

At sapagka't natuklasan ko ang katotohanang lyon tungkol sa kanya, nagslmula akong magmasld, maghlntay ng mga bakas ng kapaltan sa kanyang ruga slnasabl. Ngunl, sa tuwi- na, kasayahan, pananallg, pag- asa, ang taglay nlya sa amlng sllld-a1·alan. Plnuno nlya ng 'marlrlklt na gunlguni ang amtng Jslpan at mga kaaya-ayang tunog ang amlng pandlnig at natutuhan namlng untl-untl

~l.ng kaga.nclahan ng Buhay.

Bawa't aralln namin sa Panl ..

tlkan ay naging Isang pagtlg-' haw sa kauhawan namln sa. kagandahan. At ako'y humanga.

-Nasaan ang aking kalupl at baklt mo ako dlnukutan? - nagngangallt na tanong ni Ton- yo sa batang noo'y dl malbuk.a ang biblg sa pangangatog ng

katawan. -Hala, magsaltta ka.! Nguni't, kung sakaling ang aking pangarap Wala lyon doon kangina, lingi Ano ang pangalan mo at ta- Na g.abing rnaningnlng ay maging maulaP- .masasabl ko sa .sarlll pagka-' gasaan ka? -Masama ang gl- Panginoon lamang ang nakatatatap tapos na malpadama nlya sa

~~~!Ym: 1 ~! ~g~~~~~~~~~~g

Sa i¡ulo ag guhit ng dala kong hirap!

:1~nsaªlg~tin A~ghi~~~

-Ibaballk ko na po a.ng in- IV naglng akln ang pagtuklas na

~:o k=~

¹

g hl nasll

Gayon man, Diyos ko ... ako'y nananalig

~~~a ~!~!~agn n~u~:~~=;

M&awa ná kayo sa akln! Hin~ Na di nasasayang ang paos kong tinig- iyon sa sllld-aklatan.

di ko po datlng glnagawa tt.-0. Sa pananalangin lamang nakasalig Ang pananalig nlya sa kaloo- -pagmamakaawang wlka ng Ang pagkakaloob ng Iyong pag·ibig! ban ng Maykapal, sa sa.ngka-

baaW n~~~a:~:á~~k.

nl - En. C. Agleham

~~~~~~~!~1~!;ª~a n~k~%g ¹ ii°a:I~

~ºar;;cfuru. lt ;:bl';a~~I:

JCC:==i::cc:a::a:xxxxxxxxllX>Cl:>C:D:ICCICCICCCCt

~:~·. :!=fªngg pan:~~=

<Buklatin sa pebipa 11> na tanggapln ang halagang lbl- glnagawa kung dumaratlng ang yang iyon ang nagpaklta sa

~:tg:i~ ng~~k ~l~an~ n 8 gn ':!r~· ..

^-dugtong

~!~i; n~a k:::a~~:~n ~~mi:::

áng painblll ng nang plrasong sa parang pat;til.taboy na lyon sa. amln. Iyon marahH ang nag- daml~. ang pang-ltso, ang pang- ng mga anak ay hindi sum¡1.got pataf.lntlng sa kanyang tlnlg!

Kalbaryo Ng lsang lna

rnlrindal, at kung mlnsa•y an~ si' Allng Anday. Mullng natu!O'::: a ~~i~~l~~-k~~~~u~:naml;

OCarugtong ng nasa pablna 10)

~~~:~¡ ka~~all~;a

⁰

n~:- anJa~:n::nª-na

araw na w:lang kabuluhan.

nagugol sa inyong pagpapaga- asikasong pakanln ng kanyang may plnaroonan ang matanda, Hlndi stya bumangglt ng ano Mot. .. -masayang wlka pa ni mga anak. dumatlng slyang nasa. allong man tungkol sa kanyang sarill Hamon. Nangganapnang ma~agoang nang lahat ang ruga hunang sa bumig p:i.nahon ng pag~aa.- Hlndi sumagot si Allng Anda.y. 19lyarlan ng bahay tlah1l sa gl- kasangkapan at kagamltang pi- ral namlll ~m kanya. Ngunl bu- Ang matlndlng sama ng loob na nawang pagpapadugtong at nag-lnut-Jnutang lplnundar ni- mangg'll slya tungkol sa kan-

~;agf~~~~~ ~: f~~~~g nib~!~ f¡~~layo~a~l~la ~· ul b~g Jia:

: : : :

~g Af¡l~; ~in;na~~

..

ba.b~=~:a i!I

'Y an sa loob ng krmyang. mi::a bagong kasangkapnn ang' Anday, suball't sa kanyang a.n~ ullt. Hindi 1·111 slya bum<>ngglt :~~fI~g sllld. Doon siyu µatu- ma¡;:-asawa. At sa. kusang

P:"g:

yo'y masLslnag ang ls:mg Pl~~ sa amín kallanman tungkol

\~ra~ªa~;nFa;~tºn d"~~~; ::~Y~~~n~ª :aª~~l :!aª ki. ~a~b~:~~;ª~ag!~ n~:d~1gy :1~1:!!1: s~gmt~!~~~~r~Fn~~

:i.t~~~.lkapugto

ng kanyang hl-

~:1~~~1~in.ma1Lm!t

ang kanllang pr! ITATAPUSINI (8uklatin sa pablna 19)

12

MAGA.SIN NG BAGONG BUHAl

(13)

MANUEL L. QUEZON:

ARKITEKTO NG REPUBLIKA NG PILIPINAS

Sinulat ni JESUS C. OLEGA

ganyang pangyayari ay no.pata- na! at boong karangalan¡ lnl- N:w¡ tayo'y mahulog u ka-

~ __ :~ ·::a ³ a~;n'~:rf: ~~1~d~u:c!~ª bl~:n;°:~stu=~~'~; ~~

¹¹

f::r:~~~ 1i,~=c b~~

kano noong ika-H ng Agosto Plllplnas dahll sa paldklpagdig-dalgdle- noonc lft-8 ne Dt.s1em- ng 1898, kinabukasang mahu.· ma ng Amerlka sa ngalan

ne

bre ng 1941, si Quezon bllang log sa kanllRng kapancyarlhan Demok:rasya ng Unang Dlr- Ama ng Pamahalaan a.y nagtu- ang Pangulong Lunsod ng Plll- maang Pandaigdlg na nagwa-ngo sa Amerlka at doon nlya:

KATULAD ng isang maning-ptrias o ang Maynila. kas noong 1918. Bllanc pagll- lplnagpatuloy ang lakad ng nlng na Tala sa sllong ng Ja- ngap niya sa ma.hlhlrap, blnig-Pamahalaang Mala-aarm. Hln- ngit ng Filipinas, -ang panulat Subali't ang máinit na dam- yan niya ng blyaya ang mga di man lnabot ng Uwanag an1 ni Rizal ay siyang unang nag-_ damln ng bayang Plllplno sa anak-pawls sa Jlllm ng kanyang Pangulong Quezon sa. pagt.a.ta- hasik ng damdamlng makaba- ikapagtatamo ng Kalayaan ay lnihayag na slmulalng Kataru .. tag ng Republlka. Filipina, sa. ...

yan_ sa noo·y nahihi~lay na hindi kumukupas sa kanyang ng~g Panlipunan o Justicia pagka't slya'y blnawlan nt. DB' Lahing Kayumangg1. Isang damdamin. Naag ltatag ng ban- Social. Bun1a ng kanyang ha-buhay noonc unang araw ng A•

pangkat. ng mga dalubhasang sang Amerlkano ang pamba- los taon-taonr; mga Mlsyon sa gosto ng 1944 sa. Amerlka, 8n8 Pillplno na noo'y nagslslpag- yang Po.mahalaan noong tka- Kasarinl:m na nagpa.pahayag sa nllunggatl niyang Kalayaa.n ay aral s!l Espanya ang tlnlpon ni 14 ng Hulyo ng 1901, ]aban man Kon¡1·eso Amerlknno ng dam-boone-nlngnlng na na.tamo n1 Rizal at sll:l"y nagtatag ng_ 1-sa knlooban ng mga daJubha- damln ng bans:ir.g Plllplno, sa kanyang bayan a.t plnaslnayaan

SllJ'IK Sama.han na ang layunln saug Plllplno na slla'y mullng wakas ay na.tamo nlya sa. ilallm noong -lka-4 ng Hulyo ne lH.6.

ay upang mahango sa kaalip-:;umalhallm sa kapangyarlhang 1:g pagpupurl at. kaga.Jakan ng

nan at. malhntld nlla sa tuga- d:i.yo ay 1>un1anlg slla, hindi u- se.mbayanan, a.ne Batas Ty- Kaya ang Kalayaang nga- tog ng karangrhn ang atlng pang luluyang ma¡lng ta.ge.su- dlng-Macourne na nagkakalo- yo'y boong ka.slyaha.ng tlnata-

~~~1~ka~:1~~~

^..

,~: I~:~:un= :~ 11

¹

~l' n':;a:~~lk~o,m:a~~~ ~!r~:n t:;:~o n~a!~':/:y~ ~ ~:~~

masa ne.Un, ay de.pat ¡pagpa ..

sap. utang sa mga s!nulat ni na nng kalayaan ng bansang 1935 ay napatatag ang Pama- sale.mal kay Manuel L. Quewn.

Rizal :mg dlwang mnk::i.bayang Plllplno ay kilalanln nlla halaang Ma\a-sarlll o Com-sapagka't SIY.& ang arltltettong pwnalnubay kay Andres Bon\- monwealth Go.ernment at. s1 humugls sa Balangkas ng Ou- facl~ sa pagtata.Ug nito ng N:ing 1906 rm paslllayaan ng Quezo:i din ang slyang· nahalaJ sall ng aUng Kalayaan; slya

::!::>~'~ia" slygmguªm

¹

:yk n ~·ypa~~~:~aagd !~nf: ~~l~;n::~;u~t~g DP~~tn5:s,Ps~=

^angDlwang PumatnubaJ aa man sa atlng lahl upang lto'y Kapulung&n ng mga Klnatawan ya ang kaunaunaha.ng PUlplno mahlglt na apatnapung taongi maghJmagsl\t. Bunga. ng pang- ang Kgg. Manud L. Quezon ay na lumlra sa Palasyo ng Mala- paglalayag ng Plllplno sa rna- hihtmagslk ay nangyarlng na.i- slyang natlng Klnatawan noon k:i.nyo,.ng. at sa lkato.tatag ng nlong-karagatan; a.t sa watas gupo. ng Katlpunan :mg laka.s sa Unang Purok: ng Ta yabas. b:rn.sang filipino ay nlllkha ni-ng Jaha.t, ta.yo'Y nakarattng u

~=n~!~ª::~ n~ asa b. ~ 1 ^~

¹

^~f 11 ^:

¹

~~; Kn~i::s

ya a_ng Tanggulang Pambansa _Lupang Panrako at sa

lupan~

Plllplno

-~~~

matamis na bunga

fü.1111~-r~so

Amertka.no noong

~\\~~;

¹¹

1 ^~t~:YZYp 1 ^:~~~ ^~:~g

lyan ay naltlrlk ang atlng ma-.

··! . • .-• .1,a ... 1. 1~9. slnlkap ni Qul'wn na. ma- 1939 ay naglagda slya ng lsang hal na Watawat na •caro)'

Subali't ang k;-.layaang ¡ya_n

~:!~

¹

ª ka~1:y:t~nn;a ngest:r ~~1~,~~~n::Jp~amamayan

^lCode

!~º ,n!/Pª~pll:!~!

nawawag-ay- ay hindi naglagal sapagka t ne-knnlyang Jnang Baynn sa 'Z

hindi klnllala ng hukbong A-p:unnma:;itan ng kanynng mga merlkano na sa pas1mu\a ay talumpatl sa Kongre.so nt sa U- katu-kat.ulong ng hukbong Pi- punan :m apat-na sulok ng ban- 1\plno sa paklklpagdigma laban sang Amerlk:rno. Anupa't'pttong sa hukbong Kastila. Sa hallp Laong Jinunggatl ni Quezon na pahalagahan ng Pamahala- ang blnhi ng Kalayaan. at sa :.1.ng Ame-rlkano ang Kalayaan wakas. bago nlya n 11 is a n ng Plllpinas na natamo sa pag-anr; Konj::rc.~o Atnet'lkano no- tltig\s ng dugo, ay mak!pagka-ong HllR ay, natamo ng ba-

~undo lto sa bansani¡: Kastlla yani; Pi 11 p l no ang Batas upanc bllhhl n!ya ang Plllplnas Jones na nagkakElloob sa atlng sa halagang APATNAPUNG b:am:a nr: rnalaklng kaiuWagan

?-;llLYON AT lSANGDAANG LI-o autonomya sa pamamahala.

BONO PISO alinsunod :sa glna- Nang: ilatag ang Senado Pl- wane-Kasundu::m sa Kapaya-liplno na iplnagkaloob sa atln paan sa Paris noong ika-10 ng ng Batas Jones, si Quezon,· bl-

•J•syembrc ng 1898 ng bansang lang Pangulo ng Senado ay Ia- Kastila Elt ng bansa11g Amerl-ging nagtutungo sa Amei·lka. sa

!cano. Sa galit ng mga Piliplno ngalan ng bayang Piliplno at ay nagpahayag ng pakikipag-laglng hinlhiling niya sa. ban- dii:ma !aban sa hukbong Ame- sang Amerlkano na ipagkaloob rlkano, nguni't sa kasawlang-na sa aUn ang mithling Kasa-

:1a:uk~n~api~::~~11~n~t ~~ ~la~Ü~ 3 n: pn~~~;:; B~; ® ""~"~' _ . .

~~k"a'n~ª~~~~: ~a~~~ub:~.g :rm~~ ~:~~ej:ly~u~~~c;1~i!":.ii~c~~

J"1'Tos.ocAMl'O

L.uOll.AT~tt..S-17'

c ... _., ...

~-""! J~ ~

1.lNGGO, AGOSTO 19. 1951

13

(14)

Nang Magdaan Ang Daluyong

CKarngtong nr nasa pahlna 9)

may .labanan nga sa hLlaga, ang paglipad na pa.sali-i;allmbay ng maraming pe.nlaban¡¡ aeroplano ng Estados Unidos, ns. nagsita- pat pa. hanggang sa bahaglng hJlaga ng Orace Park, malak.lng pallparan pon, na hl naghuhulog ng anu-

sa mga kasamang namumuno, ang nrnaadng har·apan ng k11.i-

~i k=-i:gd~~~~~

langan ngayong tlgas ng loob upang huwag namang lubusang bomba, na sa hugong

mahamak ang karapa~an ng mga mun1amayan. Ngunl'i harl i;lya ay mahihlnalang sumak aw sa malawak na pook. Ang yan1g na ng sar!Bng kalooban at kur.o;i: sa u.ira sandallng lto ng tunay na na.kaaabot sa bahay ko, kung gayong urtng mga bomba ang tbl- panganlb ay wala na slyang magagawa kung dl paasahln la- nabagsak sa Grace Park na may 2 at kalahatlng kilometro ma- mang o hingan pa ng pag-asa sa mge. leader ang mamamayan, ra.hll se. tuwld ang layo sa aklng bahay, ay hindi namln naram- ang kapahamakan ay hindi mapauuntos; sa kaaasa ng bayan dam:Ln, baga y na nagpapakila lang sa may kalayuan ng lblnag- sa slnasabi niyang mga leader, ay walang tinarnong pala hangga sak. Lahat na nga ay naghihlwat11r ng pagkakalabanan ngayon ngayon kuncU mamalay ng gulcm at kum:iln ng hangln. sa dakong hilaga ng Maynila at sa allnman sa. mga lalawlgang tl-

Tungko' sa kaiayuan ng¡i.yon ni (, Laurel at ng mgii. kasa- natawag na gitnang Luson

~~ª~:;.'; t1~af:n~~~ª~:

¹

~s!Y h~

⁸

;onn~ ~:

¹¹

~!i:1~1g si~~n~=k~oS:Yo

d!t bi'y

1-if~a~~~~liga~:u~~~ ~i ~P;:i':~am~~riSa ªli~g:k

sa ayos na pamahalaang mak1kti.uno ay lpagphtuloy nila mufa. nilang mga Jalagya11 ng gasolina sa Dlllman, Quezon Clty. Ka- roon, ang pagpapalakad sa pamahalaan ng Republlka at ang kaunt1 man anr. mga gasollnang naroroon ay sl.nunog na nUa pagkakata.li ng P_illplnas sa buntot ng "Lupalop ng sangkasa.ga- kagabl; at sa Iba't Ibang pook na nakapallgld sa Mayntla, mag- naan sa Sllanp:anR Asya". Kung lot.oo ang ganyang ~al.Ita, baga.y hapon kahapon na na.karlnlg ng mga putok na hlndl naman sa na hlndl naman kataka-takang mangprl, yamang 1blg ng lla- bomba, marahll ay nagsusunog slla o nagglgiba, ng mga daan.

ponr mata.pos ang kanyang palabas ay hindi matutulusan ang Ang mga tulay sa Maynlla llY nllalagyan na n;r mga butas upang kapalarang aabutln ng magkakasama ngayong matataas I!.a pi- palipnrln 5:;, dinamita. ang dalawang barikong mga hapon na nuno ng Republika sa Bagyo. . .

[oª~7ari-~~!~.~~~~ 1 !Ys~ªJ~~~~t a~ªg r~~Jiizi~ª1!~!1~a~::a.~~~

ba~~u~:or~: Fa::6

¹

~~ ~g!11~~~~i~a:;: ;:i~gn:¡wm~ :Sh~~n~t~f :::1ª1~ ¹ ~fa~:!~ ¹¹ n~~iñ ~gTM!~Jf:a::b~:~rk.l~

tto ~ke.-11 ng Enero, ay lsang balltang gallng sa namamatnuro: ngayong gumagawe. ang mga kawal na ha.pon ng mga .bombang

~:n~s~:plici:;,ág

¹⁰

~~~~la~g ~~~~l~t.n~.l~~r;::~o~ =- ~~!~º~~k~al~l~:~:~lln k~~ ¹¹ :i~i f~tlºKs1~iw1!.~ra~

kakalabanan na sa malaplt sa Damortls pagka t Tlakababa na nga sa Llngayen ang mga amerlkano at gayan din, na slla'y na-

:b::~r~~

^S:a

~~~~;:~ab~i·:~ªa

⁸

nªiy~ygar\~:r~~~b~g~~a;~uJ~: ~~a~og:g

sasakupan ng Tarlak, ay hindi malayong slyang katotohanan. !~Pe~t~ilay sa lsang

~;n:J!~d:d~n~ªi:i~n kln,m~~~

¹

;.:~la~~n 1 r;:i':1~Ü~

ng

s~~data

ang mga na. putok sa dakong hllaga ng Kamaynilaan at nakatanaw pa hapo ·

kaml sa dako ng mga bayan-ba.yan sa Bulakan, na malaplt sa Napalagay ::;a. Jalong makakasalanang kamay ang panganga- Maynlla, ng mga asong nagbaballta na sa dakong lyon ay may Jaga sa kapakanan ng mga taga-Maynlla. Ganlto ang aklng sabl, mga sunog na.ng na.ngyayarl, na bunga ng mga pagbabagsak ng sapagka't kahapon ang utusan ng ilang mag-anak na nakattra bomba o kusa namang pagslsllab ng mga hapon sa kanllang hin- ngayong kasama ko rito sa bahay na, may dalang sarisa1ing pag- dl na maltlnag na mga ka.gamitan. Nangangahu\ugan din namang kaln gallng sa MaynJ!a, ay plnigll ng mga bagong tagapangala-

14

gang ito pagdara.an nlya sa nayon ng S. Jos!'! at mahlgplt na lnu- slsa kung saan galing, kung saan paparoon at kung ang mga dala'y lblblgay sa mga "guerillero". Ang nag-usisa ay ang kan1- lang p!nakapinuno, na ang utusan ay dlnala pa sa lsang baba•

glng llhlm ng kanllang hlmpllan, samantalang isa namang kawal ang naghahalunp;kat, ng di nlya naklkita. sa kanyang mga dala- dalahan. Pinalampas din naman ng sab1hing ang mga pagkalng iyon ay sa liang mag-anak na lumayo sa panganlb ng digmaan sa Maynlla at dito nga sa bahay ko nangakatlra; ngwli't nang tuu- sln pagdating dlto sa bahay ang kanyang mga dala-dalahan allnsunod sa talaang blgay nr.- nagpadala, ay kulang na ng malak.l ang tlmbang ng hlpon at ang laman naman ng baka, ay !r<ulang na ng lsang lapang na plplndangln. Ang mga taga-Maynila nga'y napalayo sa baga ngunl't sa .nlngas na.man yata napa::;ugba.

Sa wakas ang nakata1wng hlwaga a:v napasikat din sa araw at mlnsan na na ang katotohana'y napatanaw na nagnlnlngnlng ng buone: dllai::". Tlnutukoy ko anir nanllvari na nqa palane: pag- kakap111:lunsad sa Luson ne: malaklne: Hukbo ng Estados Unidos, na nl!'ayo•v patnmro na rito sa Maynila at sa plnagdaraanang t1aoarlto1ay naklklpagtuus sa humaharang na kaaway. Ang Tokyo na rln ane: nagbaballta at ganlto ang sabl sa Trlbune' i1oong !ka-ll ng Enero ng 1945.

"Tokyo, JO Enero - Anl? hukbone: uanlusob na amerlkano

"V n::ii<a.lunsarl sa kanlurane: ha:vbavln nr? Luson noomi: lka-

!I ne: F.n,.ro. allnsunocl sa patalastas nP.' Mataas ng Pamunu- ang Hukbo ng Imperio.

Ang kabuuan ng pata.lastas ay Jto·

1-<l.nl!" kaawav na nane:anvon sa me:a bavbavin ni! Look ng Une:aven. pae:katapos makaoasok sa look noone: umaga nll' \k11-R ni'!' Enero. av nar.-simula 11'!'. naglulunsad sa mga ualidcl-lie:id ni? S. Fabian at sn malaplt sa Llngaven. hu- mlJ?it-kumulang noong ika-9:40 ng tlmaga ng lka-7 ng Enel'O.

Ang atlng ruga pulutong sa pook ay napapasalng ngayon sa mah1r.pit na !aban.in na sinasalakay ang kaaway.

Ang ating mga panllpad ay gayon dlng nagpape.tuloy sa kanilang patamang pagpapakamatay sa mga papdlgma at sasakyan ng kaaway." _

<ITUTULOYl

l\il:\GASIN NG BAGONG BUHA Y

(15)

' .

Jsang mahalagan¡ alaala ang Inlhahandoc ni Leleng Parliila sa pina"amamahal na $1 LLUan Leonardo b1Iang tanda ng kanyan¡c wagas na pagmamahal. Ito'y lsang ta¡po sa ··ANG AKING KA- HAPON" ng Tamaru.tstudio.s, lsaug panooring Upos ng pae:-Jbig na itatani;thal sa.Clo.-er .'Ib'eater.sa. nulmg 1lnggo ng papaso11: na )luwan.

WESTCLOX-

LAGING

MAAASAHAN

Sa lonb n• mu•mir>J uon •• hu~•·"'~

u h•alukuyan. an1 m1• uon1 ~utn•

~•mio nir O•U•n 'ª huon,_ daio:J;.

ay ""ka1,.01,.<una~· n. 'l"lr WF:Sl".

CLOX ay m•JM1titi .. ·alaan •a i>•sbi- bi¡ray n~ 1unopak no O•~ • . ~n<:

b.ontot na l.i'!I ka 01 ant hn,~nct hana•. na p,1,.·.n1 likha "" Wl':s'l- ClOX, •~ mabibili n1awn ,. H~ow-<>et'•·

w~~Ct.Ox~·h•"•"

..

¹^...11u ... 1um• ... i1 ~1

(16)

(17)

Ang Batang Mandurukot

(Karugtong ng nasa pah. 12) .tlyak nlyang maputla pa Sai suka ang mukha ng bala. Ang damit ay gula-gulanit at mukhang may sakit. Mahaba ang buhok at payat na payat. Ngu-' ni't miy kagandahang lalakl at mukhang nagmula sa marangal na angkan.

-Huwag kang magsinunga- llng. Kung di mo lyan datlng glnagawa ay baklt mo nal.s.1.- pang ako'y dukutan? -pa.mullng tanong ul Tonyo sa batang noo•y slsikdu-slkdo ang dibdib sa nagawang pagkaka.s::tla.

-Kung llang araw na po a- kong naghahanap ng mapapasukan dit.o sa MaynJJa. -napa- buntonghinlngang tugon ng bata. -Ngunl't di ako mapa- suk-pasok. Pawang ·'no v~can

cy" ::mg sinasabl ng mga nala- laplta.n kong tao. ,

-Baldt ka naman naghahanap ng mapapasukan at .di ka mag-&ral? Ikaw ba'y may mga ma.gulang pa?

-Mayroon pa po, ngunl't ... - hindi natuJay ang Iba pang sa- sabihln ng -bata at ito'y napa- luha.

Nabagbag ang kalooban n1 Tonyo sa lnanyo ng bata. Na- nlwala siyang ito'y hindi likas na masama. Kaya't muli nJyang lnusisa.

-T.:::igasaan ka ba at baklt mo nºa!sipang pag-aralan ang napakasamang gawaing lyan?

-patuloy na pag-uuslsa ni Ton- yo sa bata. at lkl'Y inakbayang papálayo sa mga taong noo·, nangakapall¡¡:id sa ke.nlla na pR.·

r:mg nakak!ta ng milagro -Ako po'y taga-Kainta at kung kaya nals.Lpan kong gumawa ng ganito'y dahll sa ...

-Dahll sa ano? Slgc, sablhln mo sa aktn!

-Ang akin pong ina'y may- saklt at lbig ko siyang matu- lungan.

-E, bakit di ka magbanat ng buto at ang pandurukoL µg bulsa - ng m~y btlLsa ang lnaatn- pa.g mo?

paaralan, pagk.a.'t maWt ~ raw ako nang kamJng· mag-tna.')"_. .•

-hiDdi na naman natulOy ang sasabthln at mullng ·na- p a ! -

-Nang laiyong mag-ill3;'J ano? -awang-awang ta.nong n1 Tonyo sa bata.

-Iwan po ng aklng ama!

Jblg:tn piang m.ag¡:etuloy n1

J;nlio n~o '::::.. b:::

lang ka~agang lala.ba.s sa kanyang mga labi. May lsang bagay na parang !tinudla sa dlb- dib ni Tonyo. Naramdaman nt- yang i,0·v kumJro· l'itu1J.1~:i11

ngalog ang mga tuhod. Mata .. kaluluwa ang mga !to. Kaya, tang hlnahabul-habol ng lbang gal-tagal dlng nanaUU ang pag- nang mapahlmbtng na ng tu- tao ang ak.Jng anak sa lansa-

~J!l~g~~aª~u~~; i~k~~~ang

lyon

l~n!¡

⁰

1'on~~ :ªt::~ya~~ :.r::_,1:;t111 m:a!~'1:¡~.r':~

Pamayamaya 'y lnakbayan ni mga ka gamitan at pumanaog sa aklng pagpapabayang katu- Tonyo ang bata at mullng In!- ng bahay. Isang malkllng llham lad na nga nito. Patawad, MI- layo sa pook na lyon. Nang si- ang lnlwan nito para 'sa kala- nang ... " ! la'y makalayo na'y cit..mukot 'JUyo: Mad!Um ang daang nllalaka- sa bulsa at lnabutan ni Ton- " ... Nrayon ko napag-islp-lslp, ran noon ni Tonyo, suball't payo ng llllmahlng ptsong papel Mlnang, na ang pamamalagi ko rang t1natanglawan ng buwanm ang bata. Plnangaralan lyon ati sa ganltong uri ng pamumubay nasa kabllugan. Kung maaar•

blnantaang kapag naklta pang ay maáári laman¡ malr:apag· Jamang ay llparln ni Tonyo mull sa gayong gawal'y iblbl- turo sa aklng asawa at analr: ang aarlllng tahanan upang gay na sa pulis. At si Tonyo•y ng masamang gawaln," -anl mlnsan pang makaplllng ang dall-dallng umuwl ng bahay. Tonyo sa llham. "Minan,., di ko kanyang butihlng s1 Memang, Nang gablng yao'y pawanrJ yata maaatim na tUslng di man at ang kanllang si "boy", na mallUm na alalahanln ang pu- Jamang makatuntong ng paa• bukas-makalawa, kung magkal- masok sa lslpan ni Tonyo. Na-1 ralan ang kaisa-lsa konr anak slp na•t walang maglsnang a- alaala nlya ang kanyang !ni- na .si "Boy''. Hindi lr:o yata mama, ay di malayong mapatulad wang mag-lna. Tila tuksoniz a- tlths na balan¡ araw, dahil nga sa batang nandukot ng kan- yaw m:;.gpatantan sa ~-.~r.:i:-i.ng sa aking kapabayaan ay mak.J- yang kalupl. (X)

MARAMING

Mapaggagamitan

Ang Eternlt Asbestos Cement Sheets, kllala

anumang pagtuayo

AGENTS

THED. H. OAVIES & CD .• FAR EAST. LTO.

AlALA BLOC .. MANILA

AMDN TRADING CORPDRATION

BDNIFACID DWVE, PDRT AREA, MANILA slya n~ mala11~1~. Ka11l~mbol

*

Sumu/at at humlll!li 11y 111yc1 prueba

<.! ~ kanrani;: katawvn at n~- [ _ _ _ _ _ _ _ _ _ .:.._.:.::.:.:::.:::...::.:._::.:.._..:.__;__;_,.:_ _ _ _ _ _ _ _ _ _