ผลการจัดกิจกรรมการเรียนรู โดยใชปญหาเปนฐานรวมกับคําถามปลายเปด เรื่อง ชีวิตและสิ่งแวดลอม ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 3
The Learning Outcome of Grade 9 Students by Problem Based Learning and Open - ended Question Instruction on Topic Life and Environment”
ฐิตาภรณ พิมพจันทร1) และ คงศักดิ์ ธาตุทอง2) Thitaporn Pimjun1) and Kongsak Thatthon2)
1)สาขาวิชาหลักสูตรและการสอน คณะศึกษาศาสตร คณะศึกษาศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแกน Department of Curriculum and Instruction, Faculty of Educational, Khon Kaen University
2) รองศาสตรจารย, สาขาวิชาสิ่งแวดลอมทางการศึกษา คณะศึกษาศาสตร มหาวิทยาลัยขอนแกน
Associate Professor, Department of Environmental education, Faculty of Educational, Khon Kaen University
บทคัดยอ
การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน การคิดวิเคราะห การคิดสังเคราะห และแผนงาน ของนักเรียน เรื่อง ชีวิตและสิ่งแวดลอม ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 3 ที่จัดการเรียนรูโดยใชปญหาเปนฐาน (PBL) รวมกับคําถามปลายเปด ประชากรเปนนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 3 โรงเรียน โคกสะอาดวิทยา อําเภอ ภูเขียว จังหวัดชัยภูมิ จํานวน 15 คนที่กําลังเรียนอยูในภาคเรียนที่ 2 ปการศึกษา 2555 กลุมเปาหมายคือ นักเรียน จํานวน 12 คน ที่เลือกมาแบบเจาะจง แบงเปน 2 กลุม ๆ ละ 6 คน เครื่องมือที่ใชในการวิจัยไดแก 1) แผนการจัด การเรียนรูรายวิชาวิทยาศาสตรชั้นมัธยมศึกษาปที่ 3 เรื่อง ชีวิตและสิ่งแวดลอม ที่จัดการเรียนรูโดยใชปญหาเปน ฐาน (PBL) รวมกับคําถามปลายเปด 2) เครื่องบันทึกวีดีทัศน 2 เครื่อง 3) แบบบันทึกภาคสนาม 4) การสัมภาษณ
นักเรียนอยางไมเปนทางการ 5) แบบประเมินคุณภาพแผนงาน และ 6) แบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน วิเคราะหการคิดของนักเรียนจากการถอดโปรโตคอลและผลการสังเกตแผนงาน การประเมินคุณภาพแผนงาน โดยใชคาเฉลี่ย (X) และ ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียน โดยใชคาเฉลี่ย (X) คาเบี่ยงเบนมาตรฐาน (SD) และ คารอยละ ผลการวิจัยพบวา นักเรียนใชการคิดวิเคราะห 3 ลักษณะ คือ การวิเคราะหหลักการ การวิเคราะห
ความสําคัญ และการวิเคราะหความสัมพันธ และใชการคิดสังเคราะห 3 ลักษณะ คือการสังเคราะหแผนงาน การสังเคราะหขอความ และการสังเคราะหความสัมพันธ นักเรียนสามารถวางแผนการสังเคราะหชิ้นงาน และสรางผลงาน ไดในระดับดี คะแนนผลสัมฤทธิ์เฉลี่ยและจํานวนนักเรียนผานเกณฑเฉลี่ยคิดเปนรอย 70.93 และ 73.33 ผานเกณฑ
รอยละ 70 ที่ตั้งไว
คําสําคัญ: โปรโตคอล, การคิดวิเคราะห, การคิดสังเคราะห
Corresponding author. Tel: Mobile+66 (0)8-8360-1380 E-mail address: Pimjnn_2123@ hotmail.com
Abstract
The purposes of this research were: to investigate the analysis and to synthesis thinking, tasks (project plans) and achievement of grade 9 students on the topic of Life and Environment who were taught by Learning Problem-Based (PBL) plus Open-ended Question plans. The population were 15 of grade 9 students in the second semester of academic year 2012 at Koksaatwittayaschool, Chaiyaphum province.
The targets were 12 students which were selected by purposive sampling then divided into 2 groups of 6 people. The research instruments were 1) lesson plans of problem-based (PBL) plus Open-ended Question on the topic of Life and Environment Resource Conservation 2) two digital video recorder cameras 3) field note record form for the researcher and the research assistants 4) informal interview 5) the task quality evaluation form, and 6) the achievement test. The protocols and project plans observation were employed in analyzing the characters of thinking. The quality of student’s project plans by mean (X) and the achievement test were analyzed by mean (X) standard deviation (SD) and percentage. The results revealed that: 1) The students performed three aspects of analysis thinking as follows: analysis of principles, elements and relationship. They performed three aspects of synthesis thinking as follow:
synthesis of text, program and relationship. 2) The students can synthesis project plans at a high level (good quality). 3) The average student achievement scores and number of students were at 70.93 and 73.33 percentage respectively, passed the setting criteria at 70 percent.
Keywords: Protocol, Analysis thinking, Synthesis thinking บทนํา
ในปจจุบันจะเห็นไดวาปญหาสิ่งแวดลอม ไดทวีความรุนแรงมากขึ้นเรื่อย ๆ มนุษยจึงตอง ดิ้นรนแสวงหาวิธีการแกปญหาที่เกิดขึ้นใหหมดไป โดยอาศัยกระบวนการแกปญหาแบบตาง ๆ ซึ่งคน ที่สามารถแกปญหาตาง ๆ ไดจะสามารถดํารงชีวิต อยูในสังคมไดอยางมีความสุข การแกปญหาเปนสิ่ง จําเปนที่ทุกคนตองใชในชีวิตประจําวัน ทุกคนตอง เปนนักแกปญหา แตไมไดหมายความวาทุกคนจะ เปนนักแกปญหาที่ดีหรือรูวิธีในการแกปญหาอยาง เหมาะสม การจัดการเรียนการสอนจึงไดบรรจุวิชา วิทยาศาสตรไวในหลักสูตรทุกระดับชั้น โดยจุดมุงหมาย มุงเนนใหนักเรียน คิดเปน ทําเปน แกปญหาเปน สามารถนําความรูไปใชในชีวิตประจําวันได พระราช บัญญัติการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 และ ที่แกไข เพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545 ไดระบุในหมวด 4 แนวการจัดการศึกษา มาตรา 24(2) ฝกทักษะ กระบวนการคิด การจัดการ การเผชิญสถานการณ
และประยุกตความรูมาใชเพื่อปองกันและแกปญหา เพื่อเปนการเตรียมพรอมสูสังคมอนาคต และมาตรา 24(3) จัดกิจกรรมใหผูเรียนไดเรียนรูจากประสบการณจริง
ฝกการปฏิบัติใหทําได คิดเปน ทําเปน รักการอาน และเกิดการใฝรูอยางตอเนื่อง [1]
การคิดเปนกระบวนการทางสมองในการ จัดกระทํากับขอมูลหรือสิ่งเราที่รับเขามา เปนกระบวนการ ทางสติปญญาของบุคคล (Cognitive Process) ที่บุคคลใชในการสรางความหมายความเขาใจใน สรรพสิ่งตาง ๆ ที่บุคคลไดรับประสบการณ การคิด มีลักษณะเปนกระบวนการหรือวิธีการไมใชเนื้อหา ที่บุคคลหนึ่งสามารถถายทอดใหอีกบุคคลหนึ่งไดโดยงาย และเปนเครื่องมือที่ใชในการสรางความหมาย ความ เขาใจในเนื้อหาสาระตาง ๆ ดังนั้น การคิดจึงเปนเรื่อง หรืองานเฉพาะตนที่บุคคลผูเรียนรูจะตองดําเนินการเอง ไมมีผูใดทําแทนได แตบุคคลอื่นรวมทั้งสิ่งแวดลอม และประสบการณตาง ๆ สามารถชวยกระตุนใหบุคคล เกิดการคิดและการเรียนรูการคิดมีความสําคัญอยาง ยิ่งเนื่องจากการคิดเปนปจจัยภายในที่สําคัญที่มีอิทธิพล อยางมากตอการกระทําและการแสดงออกทั้งหลาย [15]
จากการศึกษาผลการประเมินการศึกษาของนักเรียน ไทยในระดับตาง ๆ ไดแก ผลการประเมินในโครงการ TIMSS ในป 2007 ประเทศไทยไดคะแนนเฉลี่ยวิชา วิทยาศาสตรในระดับชั้นมัธยมศึกษาปที่ 2 ตํ่ากวา
คาเฉลี่ยนานาชาติ [7] โครงการ PISA ของ OECD ผลการประเมินการรูวิทยาศาสตรของนักเรียนไทย อยูที่ตําแหนงระหวางอันดับที่ 47 49 จากทั้งหมด 65 ประเทศ ซึ่งนักเรียนสวนใหญ รอยละ 42.8 รูเรื่อง วิทยาศาสตรตํ่ากวาระดับพื้นฐาน [13] สวนผลการ ประเมินคุณภาพภายนอกของสถานศึกษารอบสอง ระดับการศึกษาขั้นพื้นฐาน ระหวางปการศึกษา 2549 2551 พบวามาตรฐานที่ 4 ผูเรียนมีความสามารถ ในการคิดวิเคราะห คิดสังเคราะห มีวิจารณญาณ มีความคิดสรางสรรค คิดไตรตรอง และวิสัยทัศน คาเฉลี่ย เทากับ 2.70 และมาตรฐานที่ 5 ผูเรียนมีความรูและ ทักษะที่จําเปนตามหลักสูตร ไดคาเฉลี่ยเทากับ 2.67 ซึ่งไมผานเกณฑการรับรองมาตรฐาน [2] และผลการ ประเมินภายนอกของสํานักงานรับรองมาตรฐานและ ประเมินคุณภาพการศึกษา รอบ 2 ในป พ.ศ. 2552 ของโรงเรียนโคกสะอาดวิทยา พบวา มาตรฐานที่ 4 ดานผูเรียนมีความสามารถในการคิดวิเคราะห
คิดสังเคราะห ฯ ระดับคุณภาพคิดเปนรอยละ 55 อยูในระดับ พอใช ในการคิดของนักเรียนสวนใหญ
ขาดการคิดเชื่อมโยงอยางเปนระบบ ไมสามารถ ระบุสาเหตุของปญหาตาง ๆ ที่เกิดขึ้นได ขาดความ สามารถในการตั้งคําถามและ ตั้งสมมุติฐานและ ไมสามารถนํากระบวนการแกปญหาไปใชในชีวิต ประจําวันได [18] ดังนั้นผูวิจัยในฐานะครูผูสอนที่มี
สวนรับผิดชอบตอผลการเรียนรูของนักเรียน จึงได
ทําการศึกษาเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของกับ การพัฒนาผูเรียน ในดาน การคิดวิเคราะห การคิด สังเคราะห และผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียน และพบวา นักวิจัยหลายทานรายงานวา การสอนแบบ ใชปญหาเปนฐาน (PBL) สามารถสงเสริมการเรียนรู
และกระบวนการคิดของนักเรียนได นิจวรรณ พิมคีรี
[4], นองนาง ปรืองาม [6], พัชรินทร ชูกลิ่น [8], สุเทพ แพทยจันลา [16], สมหวัง อังสุน [17] และ จากการ ศึกษาเกี่ยวกับการใชคําถามปลายเปดรวมกับการ จัดการเรียนการสอนรูปแบบตาง ๆ พบวา การใช
การสอนบางรูปแบบ เชน POE, 5Es และการสอน แบบปกติ รวมกับการใชคําถามปลายเปด สามารถ พัฒนาการคิดวิเคราะห การคิดสังเคราะห และความ คิดสรางสรรคของนักเรียนได [9], [11], [3], [12], [14] นอกจากนี้ ไมตรี อินทรประสิทธิ์ [10] ที่ทําวิจัย เกี่ยวกับการใชปญหาปลายเปดในการจัดกิจกรรม
การเรียนการสอนไดรายงานวาปญหาปลายเปด สามารถกระตุนกระบวนการคิดของนักเรียนได
จากการศึกษาขางตนผูวิจัยจึงนําการสอนโดยใช
ปญหาเปนฐานมาใชรวมกับกับคําถามปลายเปด ในกิจกรรมการเรียนรู เรื่อง ชีวิตและสิ่งแวดลอม สําหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 3
วัตถุประสงคของการวิจัย
เพื่อศึกษาผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน การคิด วิเคราะห การคิดสังเคราะห และคุณภาพแผนงาน ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 3 เรื่อง ชีวิตและ สิ่งแวดลอม โดยใชการจัดการเรียนรูโดยใชปญหา เปนฐานรวมกับคําถามปลายเปด
นิยามศัพทที่ใชในการวิจัย
1. การจัดการเรียนรูโดยใชปญหาเปนฐาน หมายถึง รูปแบบการสอนที่ผูวิจัยใชในการจัดกิจกรรม การเรียนรูในครั้งนี้ ซึ่งประกอบดวย 6 ขั้นตอนดังนี้
1) ขั้นกําหนดปญหา เปนขั้นที่ผูสอน จัดสถานการณตาง ๆ กระตุนใหผูเรียนเกิดความสนใจ และมองเห็นปญหา สามารถกําหนดสิ่งที่เปนปญหา ที่ผูเรียนอยากรูอยากเรียนไดและเกิดความสนใจที่จะ คนหาคําตอบ
2) ขั้นทําความเขาใจกับปญหาผูเรียน จะตองทําความเขาใจปญหาที่ตองการเรียนรูซึ่ง ผูเรียนจะตองสามารถอธิบายสิ่งตาง ๆ ที่เกี่ยวของกับ ปญหาได
3) ขั้นดําเนินการศึกษาคนควาผูเรียน กําหนดสิ่งที่ตองเรียน ดําเนินการศึกษาคนควา ดวยตนเองดวยวิธีการหลากหลาย
4) ขั้นสังเคราะหความรู เปนขั้นที่ผูเรียน นําความรูที่ไดคนความาแลกเปลี่ยนเรียนรูรวมกัน อภิปรายผลและสังเคราะหความรูที่ไดมาวามีความ เหมาะสมหรือไมเพียงใด
5) สรุปและประเมินคาของคําตอบ ผูเรียน แตละกลุมสรุปผลงานของกลุมตนเองและประเมิน ผลวาขอมูลที่ศึกษาคนความีความเหมาะสมหรือไม
เพียงใดโดยพยายามตรวจสอบแนวคิดภายในกลุม ของตนเองอยางอิสระ ทุกกลุมชวยกันสรุปองคความรู
ในภาพรวมของปญหาอีกครั้ง
6) นําเสนอและประเมินผลงาน ผูเรียน นําขอมูลที่ไดมาจัดระดับองคความรูและนําเสนอ เปนผลงานในรูปแบบที่หลากหลาย ผูเรียนทุกกลุม รวมทั้งผูที่เกี่ยวของกับปญหารวมกันประเมินผลงาน
2. คําถามปลายเปด หมายถึง คําถามที่มี
ลักษณะเปดกวาง ชี้ชวนใหตอบอยางอิสระ ไมมีคําตอบ วาผิดหรือถูกเปนคําตอบที่มีอยูอยางหลากหลาย คําถามชนิดนี้ผูตอบตองใชสมองทํางานทั้งดานความคิด ดานความรูสึก และดานปญญา
3. การจัดการเรียนรูโดยใชปญหาเปนฐาน รวมกับการใชคําถามปลายเปด หมายถึง การจัด กิจกรรมการเรียนรู เรื่อง ชีวิตและสิ่งแวดลอม ที่มีการ สอนตามรูปแบบการสอนโดยใชปญหาเปนฐาน เพื่อให
นักเรียนไดเรียนรูเนื้อหาในเรื่องที่เรียน และจะใช
คําถามปลายเปดหลังจากเรียนเนื้อหาตามบทเรียนจนจบ ซึ่งเปนคําถามที่จะกระตุนใหนักเรียนไดนําความรูที่
เรียนมาใชในการคิดวิเคราะห และคิดสังเคราะห เพื่อตอบ คําถาม
4. ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียน หมายถึง คะแนนที่ไดจากแบบทดสอบผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน เรื่อง ชีวิตและสิ่งแวดลอม ที่ผูวิจัยสรางขึ้นเปนแบบ ปรนัย ชนิด 4 ตัวเลือก จํานวน 25 ขอ
5. การคิดวิเคราะห หมายถึง ขอมูลลักษณะ การคิดวิเคราะห ตามแนวคิดของ Bloom [20]
ที่ไดจากการนําโปรโตคอลที่นักเรียนแตละคนในกลุม แสดงออกมาวิเคราะหรวมกับผลการสังเกตแผนงาน และผลการสัมภาษณเพิ่มเติม โดยแบงเปน 3 อยาง ดังนี้ การวิเคราะหหลักการ การวิเคราะหความสําคัญ และการวิเคราะหความสัมพันธ
6. การคิดสังเคราะห หมายถึง ขอมูลลักษณะ การคิดสังเคราะห ตามแนวคิดของ Bloom [20]
ที่ไดจากการนําโปรโตคอลที่นักเรียนแตละคนในกลุม แสดงออกมาวิเคราะหรวมกับผลการสังเกตแผน งาน และผลการสัมภาษณเพิ่มเติม ซึ่งแบงออกเปน 3 อยาง ดังนี้ การสังเคราะหขอความ การสังเคราะห
แผนงานและ การสังเคราะหความสัมพันธ
7. โปรโตคอล หมายถึง ประโยค หรือวลี
ของคําพูดหรือคําบรรยายพฤติกรรมของนักเรียน ที่แสดงออก ในระหวางการรวมกิจกรรมการเรียนรู
ถอดจากวีดีทัศนบันทึกภาพและเสียงของแผนการ จัดการเรียนรูที่ 5 ซึ่งเปนขอมูลหลักในการวิเคราะห
การคิดวิเคราะห และการคิดสังเคราะหของนักเรียน 8. แผนงานของนักเรียน หมายถึง แผน งานที่ไดจากการสังเคราะหงานของนักเรียน ซึ่งอยูใน ลักษณะของการจัดทําแผนกอนทําโครงการจริง
9. คุณภาพของแผนงาน หมายถึง ระดับ คุณภาพของแผนงาน ที่ไดจากแบบประเมินที่ผูวิจัย พัฒนาขึ้น และครูผูเกี่ยวของที่โรงเรียนจํานวน 4 ทานเปนผูประเมิน
10. แบบประเมินแผนงาน หมายถึง แบบประเมิน ที่พัฒนาขึ้นจากแนวทางการประเมินโครงงาน วิทยาศาสตร ของ สสวท. ที่กําหนดเปน 4 ประเด็น ดังนี้ การกําหนดชื่อเรื่อง การออกแบบสิ่งประดิษฐ
การดําเนินการ และความคิดริเริ่มสรางสรรค โดย แตละประเด็นกําหนดระดับคุณภาพเปน 3 ระดับ ไดแก
ระดับดีมาก ระดับดี และระดับพอใช โดยมีคะแนน สูงสุด 3 คะแนน และคะแนนตํ่าสุดเปน 1 คะแนน เกณฑการตัดสินระดับคุณภาพกําหนดไว ดังนี้ 1.00 1.50 คะแนน ระดับ พอใช, 1.51 2.50 คะแนน ระดับคุณภาพ ดี และ 2.51, 3.00 คะแนน ระดับคุณภาพ ดีมาก
วิธีดําเนินการวิจัย
1. รูปแบบการวิจัย การวิจัยนี้เปนการวิจัย แบบทดลองกลุมเดียว มีการเก็บรวบรวมแบบผสมผสาน (Mixed Method) ศึกษาขอมูลเชิงคุณภาพดานการ คิดวิเคราะหและการคิดสังเคราะห จากโปรโตคอล และการสังเกตแผนงานของนักเรียน ศึกษาคุณภาพ แผนงานของนักเรียน โดยใชเกณฑประเมินที่พัฒนา จากเกณฑการประเมินโครงงานวิทยาศาสตร และ ทําการทดสอบผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนดวยแบบ ทดสอบที่ผูวิจัยพัฒนาขึ้นหลังจากการจัดกิจกรรม การเรียนรูครบทุกแผนการจัดการเรียนรู
2. กลุมเปาหมาย เปนนักเรียนชั้นมัธยม ศึกษาปที่ 3 โรงเรียนโคกสะอาดวิทยา สังกัด องคการบริหารสวนจังหวัดชัยภูมิ ที่กําลังเรียนอยูใน ภาคเรียนที่ 2 ปการศึกษา 2555 จํานวน 15 คน เลือกแบบเจาะจง (Purposive Sampling) มา จํานวน 12 คน แบงเปน 2 กลุม ๆ ละ 6 คน เพื่อ ใชในการทดลอง
3. เครื่องมือที่ใชในการวิจัย ประกอบดวย 1) แผนการจัดการเรียนรู รายวิชา วิทยาศาสตร ชั้นมัธยมศึกษาปที่ 3 เรื่อง ชีวิตและ สิ่งแวดลอม โดยใชการจัดการเรียนรูโดยใชปญหา เปนฐานรวมกับคําถามปลายเปด จํานวน 5 แผน ใชเวลา 15 ชั่วโมง
2 ) แ บ บ ท ด ส อ บ วั ด ผ ล สั ม ฤ ท ธิ์
ทางการเรียน เรื่อง ชีวิตและสิ่งแวดลอม จํานวน 25 ขอ 3) เครื่องบันทึกวีดีทัศน จํานวน 2 เครื่อง 4) กรอบการคิดวิเคราะหและ การคิด สังเคราะห
5) แบบประเมินคุณภาพแผนงาน 6) แบบบันทึกภาคสนามของผูวิจัย และผูชวยวิจัย
7) แบบบันทึกการสัมภาษณนักเรียน อยางไมเปนทางการ
4. การเก็บรวบรวมขอมูลวิจัย
ผูวิจัยเก็บรวบรวมขอมูล โดยดําเนินการ ตามลําดับขั้นตอนดังนี้
1) ดําเนินการจัดกิจกรรมการเรียนรูโดย ใชการจัดการเรียนรูโดยใชปญหาเปนฐานรวมกับ คําถามปลายเปด ทั้งหมด 5 แผนการจัดการเรียนรู
ทุกแผนการจัดการเรียนรูที่พัฒนาขึ้น เพื่อเนนให
ผูเรียนไดเรียนรูเนื้อหาตามแบบเรียนกอน โดยใช
6 ขั้นตอนของการสอนโดยใชปญหาเปนฐาน ไดแก
ขั้นกําหนดปญหา ขั้นทําความเขาใจกับปญหา ขั้นดําเนินการศึกษาคนควา ขั้นสังเคราะหความรู
สรุปและประเมินคาของคําตอบ นําเสนอและ ประเมินผลงานทั้งนี้เพื่อใหผูเรียนมีความรูพื้นฐาน เพียงพอที่จะใชในการคิดวิเคราะห และการคิดสังเคราะห
ดังนั้น งานวิจัยครั้งนี้ ครูผูวิจัยจะสอนนักเรียนจนครบ ทุกเนื้อหาหลังจากนั้นจึงจะถามคําถามปลายเปดดังนี้
ปญหาสิ่งแวดลอมในทองถิ่นหรือโรงเรียนของเรามี
ปญหาอะไรบางที่นักเรียนพบเจอเปนประจําในทุก ๆ วันและใหนักเรียนหาแนวทางแกไขที่เหมาะสมและ เปนไปได โดยการจัดทําแผนงานที่จะทําโครงการนํา เสนอกลุมละ 1 แผนงาน ที่จะใชทําโครงการแกไข ปญหาสิ่งแวดลอมในโรงเรียนหรือทองถิ่นของเรา”
2) ทําการบันทึกวีดิทัศนในขณะที่นักเรียน ทํากิจกรรมตั้งแตเริ่มใชคําถามปลายเปดไปจนสิ้นสุด กิจกรรม
3) ตรวจสอบวีดิทัศน และสัมภาษณนักเรียน เพิ่มเติม ในประเด็นที่ยังไมชัดเจน
4) รวบรวมขอมูลที่เปนงานเขียน (แผนงาน) ของนักเรียนที่เกิดจากการทํากิจกรรม เพื่อใชประกอบ ในการวิเคราะหขอมูลตอไป
5) ทําการทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์หลังการ จัดกิจกรรมการเรียนรู เรื่อง ชีวิตและสิ่งแวดลอม จํานวน 25 ขอ ใชเวลา 40 นาที
5. การวิเคราะหขอมูล โดยดําเนินการดังนี้
1) การวิเคราะหผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน โดยการนําแบบทดสอบวัดผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน เรื่อง ชีวิตและสิ่งแวดลอม จํานวน 25 ขอ มาหาความถี่
คาเฉลี่ยคาเบี่ยงเบนมาตรฐาน (S.D.) และ คารอยละ 2) การวิเคราะหการคิดวิเคราะห และ การคิดสังเคราะห ดังนี้
(1) นําวีดิทัศนบันทึกภาพและเสียงการรวม กิจกรรมของนักเรียน มาถอดโปรโตคอล
(2) นําโปรโตคอลที่ไดมาวิเคราะหรวม กับขอมูลจากการสังเกตผลการเขียนแผนงานและ ผลการสัมภาษณเพิ่มเติม เพื่อจัดกลุมการคิด วิเคราะหและการคิดสังเคราะหตามแนวคิดของ Bloom และเพื่อทําใหผลการวิเคราะหขอมูล มีความนาเชื่อถือมากขึ้น ผูวิจัยนําผลการวิเคราะห
เบื้องตนมาทําการวิเคราะหรวมกับอาจารยที่ปรึกษา และเพื่อนนักศึกษาปริญญาโทสาขาหลักสูตรและ การสอน วิชาเฉพาะการสอนวิทยาศาสตรอีก 1 คน
(3) สรุปขอมูลที่ไดจาก ขอ 2 เปน คาความถี่และรอยละของการคิดวิเคราะหและการ คิดสังเคราะห
3) การประเมินคุณภาพของแผนงาน โดยนําแบบประเมินคุณภาพแผนงานที่ผานการ ประเมินจากครูที่เกี่ยวของในโรงเรียนจํานวน 4 ทาน มาหาคาเฉลี่ย และแปลความระดับคุณภาพตาม เกณฑที่กําหนด
ผลการวิจัยและการอภิปรายผล
ผลการวิจัย ขอนําเสนอเปนประเด็น ๆ ดังนี้
1. ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน นักเรียนมีผล สัมฤทธิ์ทางการเรียน หลังการจัดกิจกรรมการเรียนรู
โดยใชปญหาเปนฐานรวมกับคําถามปลายเปด พบวา นักเรียนมีคะแนนเฉลี่ยรอยละ 70.93 ผานเกณฑรอยละ 70 ที่ตั้งไว และมีจํานวนนักเรียนรอยละ 73.33 ผานเกณฑ
รอยละ 70 ที่ตั้งไว
2. ผลการคิดวิเคราะห จากการวิเคราะห
โปรโตคอลและขอความในแผนงานและการสัมภาษณ
จะเห็นวานักเรียนทั้ง 2 กลุมมีการคิดวิเคราะหตาม แนวคิดของ Bloom (1976) 3 ลักษณะ คือ การวิเคราะห
หลักการ การวิเคราะหความสําคัญ การวิเคราะห
ความสัมพันธ ซึ่งพบวานักเรียนทั้ง 2 กลุมมีการ คิดวิเคราะหหลักการมากที่สุด กลุมที่ 1 มีการคิด วิเคราะหหลักการเปนจํานวน 10 ครั้ง คิดเปนรอยละ 38.46 และกลุมที่ 2 มีการคิดวิเคราะหหลักการเปนจํานวน 32 ครั้ง คิดเปนรอยละ 47.76 ดังตารางที่ 1 ตารางที่ 1 ผลการคิดวิเคราะหของนักเรียน
3. ผลการคิดสังเคราะห
จากวิเคราะหโปรโตคอลและขอความใน แผนงานและการสัมภาษณ จะเห็นวานักเรียนทั้ง 2 กลุมมีการคิดสังเคราะห 3 ลักษณะ ตามแนวคิดของ Bloom Benjamim[20] คือ การสังเคราะหขอความ การ สังเคราะหแผนงาน การสังเคราะหความสัมพันธ โดย นักเรียนกลุมที่ 1 มี การคิดสังเคราะหแผนงาน มากที่สุดเปนจํานวน 13 ครั้ง คิดเปนรอยละ 59.09 และ กลุมที่ 2 มีการคิดสังเคราะหขอความมากที่สุดเปน จํานวน 7 ครั้ง คิดเปนรอยละ 58.33 ดังตารางที่ 2 ตารางที่ 2 ผลการคิดสังเคราะหของนักเรียน
4. คุณภาพแผนงานนักเรียน
จากการประเมินคุณภาพแผนงานของ นักเรียนโดยครูผูเกี่ยวของทั้ง 4 ทาน พบวา นักเรียน กลุมที่ 1 มีผลการประเมินเฉลี่ยอยูในระดับดีมาก ไดคะแนนเฉลี่ย 2.62 และกลุมที่ 2 มีผลการประเมิน อยูใน ระดับดี ไดคะแนนเฉลี่ย 2.06 ดังตารางที่ 3 ตารางที่ 3 การวิเคราะหคาเฉลี่ย และแปลผล ระดับคุณภาพ ของแบบประเมินแผนงานนักเรียน จากผูประเมินจํานวน 4 คน
อภิปรายผลการวิจัย
1. ผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน เรื่อง ชีวิตและ สิ่งแวดลอม
หลังจากที่ไดรับการจัดกิจกรรมการเรียนรู
โดยใชปญหาเปนฐานรวมกับคําถามปลายเปด นักเรียน มีคะแนนผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน เฉลี่ยรอยละ 70.93 และมีจํานวนนักเรียนรอยละ 73.33 ผานเกณฑที่ตั้ง รอยละ 70 ทั้งนี้ผลที่เกิดขึ้นมาจากการจัดการเรียนรู
โดยใชปญหาเปนฐานรวมกับคําถามปลายเปด ที่ทําใหนักเรียนไดฝกกระบวนการคิดแบบใชปญหา เปนฐานในการเรียนรูเนื้อหา และคําถามปลายเปด ทําใหนักเรียนคิดวิเคราะหทบทวนทฤษฎีและหลัก การตาง ๆ ที่เรียนมา จึงสงผลใหนักเรียนมีความรู
ความเขาใจในเนื้อหาที่สอนดียิ่งขึ้น ซึ่งสอดคลองกับ ผลการวิจัยของ นิจวรรณ พิมคีรี [4], นองนาง ปรืองาม [6], พัชรินทร ชูกลิ่น [8], สุเทพ แพทยจันลา [16], สมหวัง อังสุน [17]
2. ลักษณะการคิดวิเคราะหและสังเคราะห
ผลการคิดวิเคราะหและการคิดสังเคราะห
ของนักเรียนในการเรียน เรื่อง ชีวิตและสิ่งแวดลอม ที่เกิดขึ้นนี้ ไดชี้ใหเห็นวาการจัดกิจกรรมการเรียนรู
โดยใชปญหาเปนฐานรวมกับคําถามปลายเปด
สามารถกระตุนใหนักเรียนทุกคนในกลุมไดนําความรู
ที่ไดรับจากการรวมกิจกรรมการเรียนรูมาผนวกกับ ประสบการณเดิมในการคิดวิเคราะหและคิดสังเคราะห
เพื่อสรางแผนงานในการตอบคําถามปลายเปดได
อยางสรางสรรคซึ่งสอดคลองกับผลการวิจัยของ จรรยา ชินฝน [3], สราวุธ วิเชียรลม [14], ลักคณา บุญลับ [11], ภควรรณ เหลาแหลม [9], สราวุฒิ บอคํา [12]
และ ไมตรี อินทรประสิทธิ์ [10]
2. คุณภาพแผนงานนักเรียน
ผลการประเมินแผนงานนักเรียน จากผูประเมินทั้ง 4 ทาน ซึ่งเปนครูกลุมสาระการเรียนรู
วิทยาศาสตร โรงเรียนโคกสะอาดวิทยาที่ไดรวม สังเกตการเห็นขั้นตอนการวางแผนการทํางานของ นักเรียนทั้ง 2 กลุม ผลการประเมินของกลุมที่ 1 การประเมินเฉลี่ยอยูในระดับดีมาก คะแนนเฉลี่ย 2.62 คิดเปนรอยละ 87.50 และผลการประเมินของกลุมที่ 2 ใหผลการประเมินเฉลี่ยอยูในระดับดี คะแนนเฉลี่ย 2.06 คิดเปนรอยละ 68.75 และยังเห็นไดวาในประเด็น ความคิดริเริ่มสรางสรรค นักเรียนกลุมที่ 1 มีคะแนน อยูในระดับดีมาก และกลุมที่ 2 มีคะแนนอยูในระดับดี
ซึ่งผลงานของนักเรียนที่เกิดจากการตอบคําถาม ปลายเปดเปนสิ่งที่นักเรียนคิดคนสิ่งใหม ๆ เพื่อแกปญหา สิ่งแวดลอมที่อยูรอบตัวนักเรียน ซึ่งแสดงวาการ จัดกิจกรรมการเรียนรูโดยใชปญหาเปนฐานรวม กับคําถามปลายเปดยังทําใหนักเรียนมีความคิด สรางสรรคเกิดขึ้นทําใหนักเรียนสามารถสรางชิ้นงาน ขึ้นมาไดอยางสรางสรรคอีกดวย ซึ่งสอดคลองกับผล การวิจัยของ นจรินทร คําแพง [5], ลักคณา บุญลับ [11], ภควรรณ เหลาแหลม [9], กรมพัฒนาประกันคุณภาพ การศึกษาขั้นพื้นฐาน [2]
สรุปภาพรวมผลของการวิจัยครั้งนี้แสดงให
เห็นวา การจัดการเรียนรูโดยใชปญหาเปนฐานรวม กับคําถามปลายเปด เรื่องชีวิตและสิ่งแวดลอม สําหรับนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 3 ครั้งนี้ สามารถ ทําใหผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนของนักเรียนสูงขึ้นผาน
เกณฑที่กําหนด สงเสริมใหนักเรียนใชการคิด วิเคราะหและการคิดสังเคราะห ในการแกปญหา ชวยทําใหนักเรียนสรางแผนงานที่มีคุณภาพและ สรางสรรค ดังนั้นจึงควรมีการนํารูปแบบการวิจัยนี้
ไปจัดกิจกรรมการเรียนรูในสาระอื่น ๆ ตอไป เอกสารอางอิง
[1] กระทรวงศึกษาธิการ. พระราชบัญญัติการ ศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2542 และที่แกไข เพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2545. กรุงเทพฯ:
โรงพิมพองคการคารับสงสินคาและพัสดุภัณฑ.
[2] 2546กลุมพัฒนาระบบการประกันคุณภาพการ ศึกษาขั้นพื้นฐาน สํานักทดสอบทางการศึกษา สพฐ. สรุปผลการประเมินคุณภาพภายนอก รอบสอง (พ.ศ. 2549 -2553) จากขอมูล ผลการประเมินของ สมศ. ระหวางปการ ศึกษา 2549 -2551. คนเมื่อ 17 มิถุนายน 2555 จาก http://www.thai-school.net. 2552.
[3] จรรยา ชินฝน. การคิดวิเคราะห การคิด สังเคราะห และผลงานของนักเรียนชั้น มัธยมศึกษาปที่ 3 เรื่องการอนุรักษ
ทรัพยากรนํ้า โดยการสอนตามวัฏจักร การเรียนรุ 7 ขั้น (7Es) รวมกับคําถามปลายเปด.
วิทยานิพนธปริญญาศึกษาศาสตรมหา บัณฑิต สาขาวิชาวิทยาศาสตรศึกษา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยขอนแกน. 2554.
[4] นิจวรรณ พิมคีรี. การศึกษาความสามารถ ในการแกปญหา เรื่อง กัมมันตภาพรังสี
และ พลังงานนิวเคลียร ของนักเรียนชั้น มัธยมศึกษาปที่ 4 โดยการจัดการเรียนรู
แบบใชปญหา เปนฐาน (PBL). วิทยานิพนธ
ปริญญาศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต สาขา วิชาวิทยาศาสตรศึกษา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยขอนแกน. 2555.
[5] นุจรินทร คําแพง. การพัฒนาผลสัมฤทธิ์
ทางการเรียนวิทยาศาสตรและทักษะ กระบวนการทางวิทยาศาสตรของนักเรียน ชั้นประถมศึกษาปที่ 5 โดยใชกิจกรรม โครงงาน วิทยาศาสตร. วิทยานิพนธปริญญา ศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาการ ป ร ะ ถ ม ศึ ก ษ า บั ณ ฑิ ต วิ ท ย า ลั ย มหาวิทยาลัยขอนแกน. 2544.
[6] นองนาง ปรืองาม. การพัฒนาความ สามารถในการคิดวิเคราะห และผลสัมฤทธิ์
ทางการเรียน รายวิชาเคมี เรื่องกรด-เบส ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 5 โดย การจัดกิจกรรมการเรียนรูแบบใชปญหา เปนฐาน.วิทยานิพนธปริญญาศึกษา ศาสตรมหาบัณฑิตสาขาวิชาหลักสูตรและ การสอน บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยขอนแกน.
2554.
[7] ปรีชาญ เดชศรี และปริชาติ เบ็ญจวรรณ.
การศึกษาแนวโนมผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน วิทยาศาสตรนานาชาติ (Trends in Inter national Science Stuty 2007). นนทบุรี
: สหมิตรพริ้นติ้งแอนดพับลิสซิ่ง. 2552.
[8] พัชรินทร ชูกลิ่น. การใชวิจัยเชิงปฏิบัติการ ในการพัฒนากิจกรรมการเรียนรูแบบใช
ปญหาเปนฐาน วิชาชีววิทยา เรื่องเคมีพื้นฐาน ของสิ่งมีชีวิตของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 4.
วิทยานิพนธปริญญาศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาวิทยาศาสตรศึกษา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยขอนแกน. 2554.
[9] ภควรรณ เหลาแหลม. การคิดวิเคราะหและ การคิดสังเคราะห เรื่อง วัสดุและสมบัติของ วัสดุของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปที่ 5 ที่ไดรับการจัดกิจกรรมการเรียนรูโดยใชวัฏจักร การสืบเสาะหาความรู 5 ขั้น (5Es) รวมกับ คําถามปลายเปด. วิทยานิพนธปริญญา ศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชา วิทยาศาสตรศึกษา บันฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยขอนแกน. 2554.
[10] ไมตรี อินทรประสิทธิ์. รายงานวิจัยฉบับ สมบูรณโครงการการปฏิรูปกระบวนการ เรียนรูวิชาคณิตศาสตรของนักเรียนชั้น มัธยมศึกษาดวยยุทธวิธีปญหาปลายเปด.
ขอนแกน: คณะศึกษาศาสตร มหาวิทยาลัย ขอนแกน. 2549.
[11] ลักคณา บุญลับ. การศึกษาการคิดวิเคราะห
การคิดสรางสรรค และผลงาน เรื่อง แรงและ ความดัน ของนักเรียนชั้นประถมศึกษาปที่ 5 โดยการจัดกิจกรรมเรียนรูแบบพยากรณ
สังเกตและการอธิบาย รวมกับคําถาม ปลายเปด. วิทยานิพนธปริญญาศึกษา ศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาวิทยาศาสตร
ศึกษา บันฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัย ขอนแกน. 2554.
[12] วรวุฒิ บอคํา. ผลของการจัดกิจกรรมการ เรียนรูแบบสืบเสาะ 5 ขั้น รวมกับคําถาม ปลายเปด เรื่องแมเหล็กไฟฟาเหนี่ยวนําตอ การคิดวิเคราะห การคิดสังเคราะห และผล งานของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 4.
วิทยานิพนธปริญญาศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาวิทยาศาสตรศึกษา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยขอนแกน. 2554.
[13] สถาบันสงเสริมการสอนวิทยาศาสตรและ เทคโนโลยี. ผลการประเมิน PISA 2009 การอาน คณิตศาสตร และวิทยาศาสตร.
กรุงเทพฯ : อรุณการพิมพ. 2554.
[14] สราวุธ วิเชียรลม. ผลการจัดกิจกรรม ชุมนุมเคมีโดยใชวิธีการแบบเปดรวมกับ คําถามปลายเปด สําหรับนักเรียนชั้นมัธยม ศึกษาตอนปลาย. วิทยานิพนธปริญญาศึกษา ศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาวิทยาศาสตร
ศึกษา บันฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยขอนแกน.
2554.
[15] สิทธิพล อาจอินทร. รูปแบบการพัฒนาการ สอนคิดอยางมีวิจารณญาณสําหรับครู
วิทยาศาสตร ประถมศึกษา. วิทยานิพนธ
ปริญญาศึกษาศาสตรดุษฎีบัณฑิต สาขา วิชาหลักสูตรและการสอน บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยขอนแกน. 2550.
[16] สุเทพ แพทยจันลา. ผลสัมฤทธิ์และความ พึงพอใจของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 4 เรื่อง ดุลยภาพของสิ่งมีชีวิต โดยการจัดการ เรียนรูโดยใชปญหาเปนฐาน. วิทยานิพนธ
ปริญญาศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต สาขา วิทยาศาสตรศึกษา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยขอนแกน. 2554.
[17] สมหวัง อังสนุ. การพัฒนาความสามารถ ในการแกปญหา และผลสัมฤทธิ์ทางการเรียน วิชาชีววิทยา เรื่อง ระบบหมุนเวียนเลือด ของ นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 4 โดยใชการจัด กิจกรรมการเรียนรูแบบใชปญหาเปนฐาน.
วิทยานิพนธปริญญาศึกษาศาสตรมหาบัณฑิต สาขาวิชาวิทยาศาสตรศึกษา บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยขอนแกน. 2554.
[18] สํานักงานรับรองมาตรฐานและประเมิน คุณภาพการศึกษา (องคกรมหาชน). รายงาน ผลการประเมินคุณภาพการศึกษา. กรุงเทพฯ:
สํานักงานรับรองมาตรฐานและประเมิน คุณภาพการศึกษา (องคกรมหาชน). 2552.
[19] สํานักงานเลขาธิการสภาการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ. การจัดการเรียนรูแบบใช
ปญหาเปนฐาน. กรุงเทพฯ: พิมพดีการพิมพ.
2550.
[20] Bloom, Benjamin S. Handbook on Formative Evaluation of Student Learning.
New York: McGraw Hill book. 1976
